1. Extëm jyënaˈanyë Matewʉ 11:28-30, ¿ti Jesus wyandak?

JESUS duˈun ttuuny tuˈugë wandakën mayjyaˈay wyinduuy: “Nimiindëgëts, [...] ëjtsëts miits nmoˈoytyëp ja mboˈxtakn” (käjpxë Matewʉ 11:28-30). Jesus kyaj nanëgoobë duˈun jyënany. Pes nˈokwinmäˈäyëm ti tyukmëduun ja toxytyëjk diˈibë nety myëdäjtypy tuˈugë mëk päˈäm.

2. ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë tuˈugë toxytyëjk diˈibë nety pëjk ijxëp?

² Tyäˈädë toxytyëjk mëktaˈagyë nety dyajtëgoyˈaty parë pën pyudëkëdët. Pes ja nety kujk pyëjkënë mäjmajtsk jëmëjt ets kanäk doktoorë nety të nyäjxnë, per kyaj nyekyˈagëdaˈaky. Ja Ley diˈibë Jyobaa myooyë Moisés jyënaˈany ko tyäˈädë toxytyëjk kyaj wyäˈätsëty (Lev. 15:25). Tyäˈädë toxytyëjk, ta tmëdoyˈajty ko Jesus yaˈˈagëdakypyë päˈäm jäˈäy, ta ojts tnitsoony. Ko tpaty, ta ojts ttoonë ja wyitpäˈä ets pojën yˈagëdaky. Perë Jesus kyaj jeˈeyë dyaˈˈagëdakyë tyäˈädë toxytyëjk, nan tyukniwatsën ja ayoˈon tsoytyuˈun diˈibë nety jyäˈäwëp. Extëm nˈokpëjtakëm, tsuj yajxon tˈanmääy ets wintsëˈkën myëët “uˈunk jaˈa”. Seguurë ko tyäˈädë toxytyëjk jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwë ets pyat ja nikˈäjt xeemyˈäjtën (Luc. 8:43-48, TNM).

3. ¿Tijaty nˈatsoowëmbitäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

³ Extëm nˈijxëm, tyäˈädë toxytyëjk yëˈë diˈib nyitsoˈonë Jesus. Nanduˈun ëtsäjtëm mbäät nduˈunëm, tsojkëp nˈëxtäˈäyëmë Jesus. Tyam, kyaj mbäät dyaˈˈagëdaˈaky mëjˈäjtëngyëjxm pënaty ëxtääyëp. Per duˈunyëm xywyoˈow xywyijtsëm: “Nimiindëgëts, [...] ëjtsëts miits nmoˈoytyëp ja mboˈxtakn”. Mä tyäˈädë artikulo nˈatsoowëmbitäˈänëm mëgoxkë yajtëˈëwën: ¿Wiˈix mbäät nmëwingoˈonëmë  Jesus? ¿Ti myaytyäˈägan ko jyënany, “kupëktë tyäˈädë kukap”? ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Jesus? ¿Tiko xymyoˈoyëmë nikˈäjt xeemyˈäjtën ko nduˈunëm ja tuunk diˈib të xytyuknipëjkëm? Ets ¿ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nmëkjäˈäwëm ja kukapë diˈibë Jesus të tpëjtaˈaky mä ëtsäjtëm?

4, 5. ¿Wixaty mbäät nmëwingoˈonëmë Jesus?

⁴ Tuk pëky wiˈix mbäädë Jesus nmëwingoˈonëm, yëˈë ko nnijäˈäwëm tukëˈëyë tijaty tyuun ets tijaty nyigäjpx nyimaytyak (Luk. 1:1-4). Këˈëm mbäät nˈëxpëjkëm wiˈixë Jesus yajnimaytyaˈaky, kyaj mbäädë wiink jäˈäy duˈun ttuny. Nan nmëwingoˈonëmë netyë Jesus ko ja winmäˈäny nbëjtakëm parë nnëbatäˈänëm ets nbanëjkxäˈänëm.

⁵ Ja tuk pëky wiˈix mbäät nmëwingoˈonëmë Jesus, yëˈë ko ninëjkxëmë mëjjäˈäytyëjk ko nyajtëgoyˈäjtëmë naybyudëkë. Pes yëˈë të tnayakyë tyäˈädë yetyëjkëty parë xyˈijxˈijt xykyuentˈäjtëm (Fwank 21:16; Efes. 4:7, 8, 11, TNM; 1 Peed. 5:1-3). Per ëtsäjtëmë duˈun diˈib mbäät nˈamdoˈowëm ja naybyudëkë, pesë mëjjäˈäytyëjk kyaj tnijawëdë ti nmëdäjtëm mä jot winmäˈäny ets ti naybyudëkë nyajtëgoyˈäjtëm. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyënaˈany tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Julian: “Pëtsëëmëts Betel mët kots nbäˈämbejty, tats tuˈugë nmëtnaymyaayëbë xyˈanmääy ko oyxyëp kots nˈamdoyë naybyudëkë mëjjäˈäytyëjk. Nwinmääyëts ko kyajts nyajtëgoyˈaty, per ok, tats duˈun nduuny. Kots ja mëjjäˈäytyëjk xykyuˈijxëdë, yëˈë tuˈugë regalë mas oybyë diˈibëts të nyajmoˈoy mätsë njukyˈäjtën”. Duˈun extëmë tyäˈädë nimajtskpë mëjjäˈäytyëjk diˈib kuˈijxëdë Julian, nan taaˈäjtpë mëjjäˈäytyëjk diˈib mbäät xypyudëjkëm parë “nmëdäjtëm ja Jesukristë wyinmäˈäny”, o ja tuk pëky njënäˈänëm, njaygyujkëm ets nbanëjkxëmë yˈijxpajtën mä wiˈix wyinmay ets wiˈix jyaˈayˈaty (1 Kor. 2:16; 1 Peed. 2:21). Ko mëjjäˈäytyëjk xypyudëjkëm, yëˈëjën ja mas oybyë regalë diˈib mbäät xymyoˈoyëm.

6. ¿Ti Jesus myaytyäˈägan ko jyënany: “Kupëktë tyäˈädë kukap diˈibëts ëj nbëjtakypy”?

⁶ Ko Jesus jyënany ngupëjkëmë kyukap, waˈan yëˈë tmaytyäˈägany nmëmëdoˈowëm extëmë yajkutujkpë o nbatwäˈkëm ja kyukapë ets mëët tuˈugyë nduˈunëm. Per oy wiˈix dyajjaygyukëyanë, diˈibën yä jëjpˈam, yëˈë ko tsojkëp nbëjtakëmë mëjääw parë nmëduˈunëmë Jyobaa.

7. Extëm jyënaˈanyë Matewʉ 28:18-20, ¿ti tuunk të nyajtuknipëjkëm, ets mä ti mbäät nˈijtëm seguurë?

⁷ Ngupëjkëmë nety ko Jesus xywyoˈow xywyijtsëm ko ndukwandakëmë jukyˈäjtënë Jyobaa ets ko nnëbajtëm. Jesus wyoopy niˈamukë jäˈäy parë pyanëjkxëdët. Ninäˈä tkaˈëxtijäˈäny diˈib jantsy jënäämp amumduˈukjot tmëdunäˈänyë Dios (Fwank 6:37, 38). Jyobaa tyuknipëjkë Jesus parë tˈëwäˈkx tkäjpxwäˈkxët ja oybyë ayuk ets nanduˈun tyam ttundë niˈamukë pënaty panëjkxëdëp. Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jesus xëmë xypyudëkëyäˈänëm mä nduˈunëmë tyäˈädë tuunk (käjpxë Matewʉ 28:18-20).

8, 9. 1) ¿Tiko ja jäˈäyëty diˈib yujy tudaˈaky tmëwingoondë Jesus? 2) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm?

⁸ Ja jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky myëwingoondë Jesus (Mat. 19:13, 14; Luk. 7:37, 38). ¿Tiko? Yëˈko Jesus kyaj duˈun jyaˈayˈajty extëm ja fariseety, diˈib amëj agëjxm jäˈäyˈäjttë ets kyaj pën tpaˈˈayoowdë (Mat. 12:9-14). Jesus jantsy ajiiky amëguˈuk jyaˈayˈajty ets yujy tudaˈaky. Ja fariseety jeˈeyë ijty tijaty tjantsy yˈatsoktë ets ttukmëj ttukpäädëdë ko jäˈäy mëj yaˈitëdë, perë Jesus tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty parë kyaj tijaty tˈatsoktët, yˈittët yujy tudaˈaky ets ttukmëdundët tijaty ja myëguˈuktëjk (Mat. 23:2, 6-11). Ja fariseety yajtsëˈëgëtëjkëdë ja jäˈäyëty parë mbäät tˈanaˈamdë (Fwank 9:13, 22). Perë Jesus  agujk jotkujkë jäˈäy dyajnayjyäˈäwë mët ko tsuj yajxon ojts tmëˈˈëy tmëgajpxy ets ttukmëduunyë oyˈäjtën.

⁹ ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Jesus? Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Yaˈixyˈäjtpëts extëm tuˈugë jäˈäy diˈib yuunk naxypy ets yujy tudaˈaky? ¿Ndunaambyëts tuunk diˈib kyaj nëgoo tyim jëjpˈamëty parëts nbudëkë wiink jäˈäy? ¿Ajiiky amëguˈugëts njäˈäyˈaty mëdë jäˈäy?”.

12-14. ¿Tiko nbatëmë nikˈäjt xeemyˈäjtën ko nduˈunëm ja tuunk diˈibë Jesus të xytyuknipëjkëm?

¹² ¿Tiko nbatëmë nikˈäjt xeemyˈäjtën ko nduˈunëm ja tuunk diˈibë Jesus të xytyuknipëjkëm? Taaˈäjtp kanäk pëky, per min jeˈeyë nˈokˈijxëm tëgëk pëky.

¹³ Tuk pëky, yëˈko jantsy oy jyaˈayˈattë pënaty xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Jyobaa yëˈë diˈib xywyooyoˈoy xywyijtsˈyoˈoyëm, ets oy yëˈë jyaˈity mas mëj, kyuˈëˈëw kyukäjpxëp tijaty ets kyaj yˈaxëkjäˈäyëty. Yajtsobatypy tijaty ndukmëduˈunëm (Eb. 6:10). Nan xymyoˈoyëmë jot mëjääw diˈib nyajtëgoyˈäjtëm parë nduˈunëm ja tuunk diˈib të xytyuknipëjkëm (2 Kor. 4:7; Gal. 6:5). Jesus, diˈib nReyˈäjtëm, xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën mä wiˈix mbäät nyajnayjyäˈäwëmë nmëguˈukˈäjtëm (Fwank 13:15). Etsë mëjjäˈäytyëjkëty diˈib xyˈijxˈijt xykyuentˈäjtëm, yëˈë pyanëjkxëdëbë Jesusë yˈijxpajtën “ja oybyorreegë kuentëˈäjtpë” (Eb. 13:20; 1 Peed. 5:2). Yëˈëjëty, tyuundëbë mëjääw parë xyjotmëkmoˈoyëm ets parë jyaˈayˈattë ajiiky amëguˈuk, nan yajnigëxëˈktëbë jotmëkˈäjtën ko xyyaˈëxpëjkëm ets ko xykyuentˈäjtëm.

¹⁴ Myëmajtsk pëky, yëˈko nmëdäjtëm ja mas oybyë mëtnaymyaayëbë. Nipën duˈunë myëtnaymyaayëbë tkamëdatyë oyjyaˈaybyë extëm ëtsäjtëm, ets nipën duˈun tkatukxondaˈagyë tyuunk. Pes ko nˈokwinmäˈäyëm, yëˈë mëët nduˈunëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib myëmëdoowdëbë Diosë yˈanaˈamën ets kyaj nyayjyawëdë mëj këjx mä ja myëguˈuktëjk. Jyäjt nyijäˈäwëdëp tijaty, per yujy tudaˈagyëty ets mëj dyajnaxtë ja jyiiky myëguˈuk. Ja diˈib mëët nduˈunëm, duˈun njäˈäwëm extëmë mëtnaymyaayëbë. Ets kom mëk njantsy tsyojkëm, axtë nguˈoogëyäˈänëm ja nmëguˈukˈäjtëm.

15. ¿Wiˈix mbäät xyyajnayjyäˈäwëm ja tuunk diˈib nduˈunëm?

¹⁵ Ets myëdëgëk pëky, yëˈko nduˈunëm ja mas oybyë tuunk. Yëˈë ndukniˈˈijxëmë jäˈäy ja tëyˈäjtën mä pënën Jyobaa ets nyaˈˈanëgugäˈˈäjëmë Satanás (Fwank 8:44). Yëˈë tyukmëjeˈemtsyˈoˈkypyë jäˈäy ja tsëmy këˈëy diˈib kyaj mbäät tmëmadäˈäktë. Extëm nˈokpëjtakëm, xyyajwinmayäˈänëm ko Jyobaa kyaj xypyokymyaˈkxëm ets ko kyaj xypyat xynyitëjkëm nyajtsojkëm. Tyäˈädë yëˈë tuˈugë mëj naywyinˈëënë ets jeˈeyë jäˈäy dyajkumon dyajkudukë. Ko nmëwingoˈonëmë Jesus, ta yajmeˈkxy ja poky kaytyey, etsë Jyobaa mëjwiin kajaa xytsyojkëm (Rom. 8:32, 38, 39). ¡Jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko  nbudëjkëmë jäˈäy parë ttukˈijxpatëdë Jyobaa ets tˈixtët wiˈix ja tëyˈäjtën pyudëkëdë!

16. ¿Tiko tyëgatsyëty ja tsëmy këˈëy diˈibë Jesus xytyukmënëjkxäˈänëm mët ja tsëmy këˈëy diˈib ëtsäjtëm nmënëjkxëm?

¹⁶ Ja tsëmy këˈëy diˈibë Jesus xytyukmënëjkxäˈänëm tim tëgatsy mët ja tsëmy këˈëy diˈib ëtsäjtëm nmënëjkxëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ko tuˈugë jäˈäy tyuumbëtsëmy mä të myëduny, të jyantsy yˈanuˈkxëtyaˈay ets nan kyaj nyayjyawëty jotkujk. Per ko nmëduˈunëmë Jyobaa mëdë Jesus, agujk jotkujk xyyajnayjyäˈäwëm. Waˈan tuk xëëw të njantsy tyuˈunëm ets të njantsy yˈanuˈkxëtyaˈayëm ets ta nˈaktuˈunëmë mëjääw parë nëjkxëm reunyonk. Per ¿këdii ko njëmbijtënë mä jëën tëjk të kyaktäˈäy ja anuˈkxë ets agujk jotkujk nnayjyäˈäwënë? Nanduˈun jyaty ko nduˈunëmë mëjääw ko nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë o ko naytyuˈuk nˈëxpëjkëm. Per ko duˈun nduˈunëm, ta nbëjkëm ja jot mëjääw ets njäˈäwëm ja nikˈäjt xeemyˈäjtën.

17. ¿Ti mbäät njaygyujkëm, ets ti mbäät yajxon nwinmäˈäyëm?

¹⁷ Tsojkëp niduˈuk niduˈuk njaygyujkëm ko waanë ja jot mëjääw nmëdäjtëm. Pääty, oy ko nwinmäˈäyëm yajxon mäjaty nyajtunäˈänëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nanëgoobë nyajtuˈunëm mä jeˈeyë nyajnipatäˈänëm ja meeny sentääbë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus tˈatsooy tuˈugë mixyë mëkjäˈäybyë ko yajtëëwë: “Oy yaˈëxpëjkpë, ¿ti tsojkëp ndunëdëts esëts nyajtukkumayët ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë?”. Tyäˈädë mixy myëmëdoobyë nety ja Ley ets seguurë ko nan oyjyaˈay, pesë Marcos jyënaˈany ko tsojkë Jesus. Jesus ta yˈatsoowë: “Nëjx took tëgekyë diˈibë mmëdäjty mjaygyejpy [...], es net xypyaminëdëts”. Tyäˈädë mixy, jyapanëjkxanë Jesus, per kyaj tmastuˈudany ja jyukyˈäjt myadakën “mët ko nëgoo nety jyantsy myëkjäˈäyëty” (Mar. 10:17-22). Kyaj tkupëjky ja kukapë diˈibë Jesus jaˈˈawäˈänë, duˈunyëm nyaytyuktuumbëˈäjtë ja meeny sentääbë (Mat. 6:24). ¿Tixyëp ëtsäjtëm ojts nduˈunëm?

18. ¿Ti mbäät nduˈunëm näˈäganäˈäty, ets tiko?

¹⁸ Oy ko näˈäganäˈäty nˈijxëm ti diˈib mas jëjpˈam nbëjtakëm. ¿Tiko? Yëˈko net nbëjkëmë kuentë mä ja jot mëjääw nyajtuˈunëm. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtën tuˈugë mixy diˈib xyëwˈäjtypy Mark. Yëˈë jyënaˈany: “Kanäk jëmëjtëts nwinmääy ko adëyëtsë njukyˈäjtën nyajnëjkxy. Prekursoorëtsë nety njatuny, per jamyëts ja njot nwinmäˈäny nyajtëëynyaay mä ja meeny sentääbë ets wiˈixëts agujk jotkujkë nxëëw ndiempë nyajnaxët. Nnayajtëëwëts tikotsë nety nbäätyë amay jotmay mätsë njukyˈäjtën. Per tats nbëjkyë kuentë ko yëˈëdëmtsë nety jëjpˈam nbëjtakypy tijatyëts ntsojkënyëˈajtypy ets ko yëˈëts nmoobyë Jyobaa ja nxëëw ndiempë etsëts ja njot nmëjääw diˈibëts nˈakˈyajnadëjkëp”. Mark, ta dyajtëgäjtsy ja jyot wyinmäˈäny ets ja jyukyˈäjtën parë mas niˈigyë tmëduunyë Jyobaa. Yëˈë jyënaˈany: “Xytyuktëjkëbëts näˈätyë mäˈäy täjën. Per kots xypyudëkë Jyobaa mëdë Jesus, tats nyaˈˈaduˈugë njot nwinmäˈäny mäts nduunë tyuunk”.

19. ¿Tiko jyëjpˈamëty nˈijxëm tijaty extëmën meerë yˈixëty?

¹⁹ Duˈunyëm njawëyäˈänëmë nikˈäjt xeemyˈäjtën mä të nbatwäˈkëm ja kyukapë Jesus, pën nduˈunëmë tyäˈädë tëgëk pëkypyë. Myëduˈuk, ko nˈijxëm tijaty extëmën meerë yˈixëty. Yëˈë nmëduˈunëmë Jyobaa, pääty ndunäˈänëm extëm yëˈë tniˈanaˈamë, pes yëˈë nWintsënˈäjtëm ets ëtsäjtëm xytyuumbëˈäjtëm (Luk. 17:10). Pën ndunäˈänëm ja tyuunk extëm ëtsäjtëm nwinmäˈäyëm, ta nëjkx naytyukˈyajtsayujtëm ja kukap. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë toorë diˈib jantsy mëk, mbäät nyaytyukˈyajtsayutyëty ja kyukapë ets nyayaˈˈanuˈkxëty pën kyaj tmëmëdoy ja wyintsën mä yajnëjkxäˈänyëty. Per pën nbanëjkxëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, ta nëjkx nduˈunëm diˈibë nety nˈijxëm ko  kyaj mbäät nduˈunëm ets nëjkxëp nmëmadakëm oytyim diˈibëtyë amay jotmay. Nˈokjamyajtsëm ko nipën mbäät tkajëjpkuwäˈägë parë Jyobaa ttunët diˈib yëˈë tsyojkypy (Rom. 8:31; 1 Fwank 4:4).

20. ¿Ti mbäät nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko nbatwäˈkëm ja kyukapë Jesus?

²⁰ Myëmajtsk, nˈijxëm tiko nduˈunëm. Ko nduˈunëm, yëˈë parë nmëjkumayäˈänëmë Jyobaa ja nDeetyˈäjtëm. Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, jamˈäjtë jäˈäy diˈib japatsoˈonëdë, per jeˈeyë mët ko tijaty tˈatsojktë. Ok, kyaj agujk jotkujk nyekynyayjyäˈäwëdë ets ta tpatwäˈktuttë ja kyukapë Jesus (Fwank 6:25-27, 51, 60, 66; Filip. 3:18, 19). Per tamˈäjtë diˈib pyanëjkxtë Jesus mët ko ttsojktë Dios ets ja jyiiky myëguˈuk. Tyäˈädë jäˈäyëty agujk jotkujk ojts tmënëjkxtë ja kukapë mientrës jyukyˈäjttë yä Naxwiiny, pes jamë nety tˈawix tjëjpˈixtë ja jukyˈäjtën tsäjpotm parë tyunäˈändë mëdë Jesus. Ëtsäjtëm, nan nëjkxëp agujk jotkujk nmënëjkxëm ja kyukapë Jesus, pën njaygyujkëm tiko nmëduˈunëmë Dios.

21. Extëm jyënaˈanyë Matewʉ 6:31-33, ¿tijaty mbäät nˈawijx njëjpˈijxëm mä Jyobaa?

²¹ Myëdëgëëk, ko nˈawijx njëjpˈijxëm diˈib mbäät tyuny jyatyëty. Ëtsäjtëm, yëˈë të nwinˈijxëm tuˈugë jukyˈäjtën mä mëk nduˈunëm ets mä nmënäjx nyajnäjxëm tijaty. Jesus nan ojts tnigajpxy ko yaˈëxditäˈän yajpajëditäˈänëm. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xymyoˈoyäˈänëmë jot mëjääw parë nmëmadakëmë amay jotmay. Ko mas niˈigyë nmëmadakëm, ta mas niˈigyë kyëktëkëyaˈany ja mëbëjkën (Sant. 1:2-4). Nan mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, ko Jesus xynyëˈëmoˈoyäˈän xytyuˈumoˈoyäˈänëm ets ko nmëguˈukˈäjtëm xyjotmëkmoˈoyäˈänëm (käjpxë Matewʉ 6:31-33; Fwank 10:14; 1 Tes. 5:11). Extëm nˈijxëm, ¡nitii ngayajtëgoyˈäjtëm!

22. ¿Ti mbäät xyyajnayjyäˈäwëm agujk jotkujk?

²² Ja toxytyëjk diˈibë Jesus yaˈˈagëdak, pyat mä tadë xëëw ja nikˈäjt xeemyˈäjtën. Per itäämbë nety duˈun winë xëëw winë tiempë pën pyanëjkxypyë Jesus ets pën kyaj tmastuˈuty. ¿Tidaa tyuun? Pën kyupëjk ja Jesusë kyukapë, yˈaxäjë ja kunuˈkxën parë tyunët mëët jam tsäjpotm. Tukëˈëyë diˈibë tyäˈädë toxytyëjk myastut, nitii mëët kyayaˈijxkijpxyë ja kunuˈkxën diˈib yˈaxäjë. Ets ëtsäjtëm, oy njukyˈatäˈänëm yä Naxwiiny o jam tsäjpotm, mbäät nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk ko të ngupëjkëm mä Jesus të xyˈanmäˈäyëm: “Nimiindëgëts”.