1. ¿Wixaty mbäät nduunmujkëm mëdë Jyobaa?

KO JYOBAA ojts dyajkojy ja naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë nety tsyojkypy parë mëët tyuunmuktët ets yˈadëwët diˈib tyuknibëjtakë. Ets oy tyam pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät bom bom mëët nduunmujkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë jyënaˈany “ko yëˈë mëët nduunmujkëmë Dios” ko nëjkxëm käjpxwäˈkxpë ets ko jäˈäy nyaˈëxpëjkëm (1 Cor. 3:5-9, TNM). Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Dios, diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy ets diˈib tijaty të dyajkojy, xynyiˈˈijxkëdakëm parë xytyuktuˈunëmë tyäˈädë tuunk diˈib yëˈë yajnäjxypy jëjpˈam. Taa kanäk pëky wixaty mbäät mëët nduunmujkëm. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm, extëm ko nbudëjkëmë familyë etsë nmëguˈukˈäjtëm, ko nˈoyjyaˈaytyakëm, ko nnayˈawäˈänëm ndunäˈänëm mä Diosë kyäjpn ets ko niˈigyë nyajmëjwindëjkëmë tyuunk (Kol. 3:23).

2. ¿Tiko kyaj yˈoyëty nnayˈijxkijpxyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm mä tijaty mbäät ndukmëduˈunëmë Jyobaa?

² Niˈamukë wiˈixëm nyaˈijx nyajpatëm, ta diˈib yuumëët päˈämëët o diˈibë xyëëw jyëmëjt të wyimbajnëdë, nan tiiyëm niˈamukë njäjt nnijäˈäwëm nduˈunëm. Pääty, mientrës nˈëxpëjkëmë tyäˈädë artikulo kyaj yˈoyëty nnayˈijxkijpxyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm mä tijaty mbäät ndukmëduˈunëmë Jyobaa. Apostëlë Pablo jyënany: “Këˈëm mëpaat  yajmëmay yajmëtajy tii oy kaˈoy yatuump; pën mëj näyajnaxanëp, kaˈap wyiˈixëty, jeˈeyëp ko yëˈë nätyukyajmëjnaxëtëp mëtiˈipë ënäty tii oy të tunyën, kaˈap yëˈëjëty ma wiink jaˈay tii oy të tunyën” (Gál. 6:4, TY).

3. Pënaty kyuentˈäjttëbë fyamilyë, ¿tiko mbäät njënäˈänëm ko yëˈë mëët tyuunmuktë Jyobaa?

³ Jyobaa tsyojkypy ets nˈijxˈijt nguentˈäjtëmë familyë. Extëm nˈokpëjtakëm, ta nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuundëp parë tmoˈoytyë fyamilyë tijaty yajtëgoyˈäjttëp. Nimayë uˈunktääk diˈib kyuentˈäjttëbë yˈënäˈkuˈunk mä jyëën tyëjk, ets nan taa nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyuentˈäjttëbë tyääk tyeety diˈib të myëjjäˈäyëndë. Jëjpˈam ets duˈun ttundët, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Pën ja pën kyaj nyaytyukjotmaytyunyëty ja myëguˈuktëjkëty, o waanë niˈigyë yëˈë kyëˈëm familyë, tëëdën tˈëxtijy ja mëbëjkën es waanë axëëk yëˈë wyeˈemy këdiinëm ja diˈibë kyaj tmëbeky” (1 Tim. 5:8). Pën nikëjxmˈäjtëm ets nbudëjkëm ja familyë, waˈan kyaj nmadakëm nduˈunëm ja Diosë tyuunk extëm njatsojkënyëˈäjtëm. Per kyaj mbäät wiˈix nnayjyäˈäwëm, pesë Dios tyukjotkëdakypy ko nguentˈäjtëmë familyë (1 Kor. 10:31).

4. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety jëjpˈam tpëjtäˈäktë Diosë jyaˈa ets kyaj tijaty yëˈë jyatsojkënyëˈäjttëp, ets wiˈix wyimbëtsëmy?

⁴ Tääk teety nan tuunmujktëp mëdë Jyobaa. ¿Wiˈix? Ko tˈanëëmëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ets tpëjtäˈäktëdë wyinmäˈäny parë niˈigyë tmëdundëdë Dios. Ets ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk yaˈknëdë, ta tmëduuntsondäˈäktë Jyobaa axtë nyëjkxnëdë jagam Dios mëduumbë. Ta nääk diˈib tuundëp misioneerë, pryekursoorˈattë mä tyëgoyˈatyë käjpxwäˈkxpë ets nan taa diˈib tuundëp Betel. Kom jagam yajpatnëdë, ta kyaj mbäät mët ja tyääk tyeety nyekyˈittë extëm tjatsojkënyëˈattë. Per oy dyuˈunëty, ja tääk teety diˈib tuunmujkp mëdë Jyobaa, yˈanmääytyëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tyuunˈadëˈëtstët mä jam yˈittë. ¿Tiko? Jaˈko yajjotkujkˈäjtëdëp ko tnijawëdë ko yëˈë jëjpˈam pyëjtaktëp ja Diosë tyuunk (3 Fwank 4). Nimayë tyäˈädë tääk teety duˈun nyayjyawëdë extëmë Ana, diˈib jënan ko yëˈë nety ja yˈuˈunk tyukˈanuˈkxypyë Jyobaa. Ko duˈunë tääk teety tyuunmuktë mëdë Jyobaa, oy ko tˈixtët extëm tuˈugë kunuˈkxën diˈib nitii mëët kyayaˈijxkijpxyë (1 Sam. 1:28).

5. ¿Wixaty mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët tuˈugyë nˈëxpëjkëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁵ Per ¿ti mbäät nduˈunëm pën kyaj ti nikëjxmˈäjtëm mä familyë? Mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë, diˈib yuumëët päˈämmëët o diˈib jam wiˈixtsoo naybyudëkë yajtëgoyˈajtypy. Nan mbäät nbudëjkëgyojëm ja diˈib ijxˈijt kuentˈäjtëdëp. Mä nduˈukmujkëm, ¿jap pën diˈib duˈun yajtëgoyˈajtypyë naybyudëkë? Extëm nˈokpëjtakëm, pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tam tkuentˈaty ja tyeety diˈib të myëjjäˈäyënë, ¿tiko nganayˈawäˈänëm parë nmëwëˈëmëm tuk ratë? Duˈun ja nmëguˈukˈäjtëm tmëdatëdë tiempë parë ttunët tiigatiijëty. Nan mbäät nnayˈawäˈänëm parë pën nbudëjkëm ets nmënëjkxëm reunyonk, nëjkx nguˈijxëm mä hospital o pën jam tii dyajjuyaˈanyëty o tnigaxëyaˈany. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë nety mëdë Jyobaa nduunmujkëm ko tˈatsoowëmbity ja nmëguˈukˈäjtëmë nyuˈkxtakën (käjpxë 1 Korintʉ 10:24).

6. ¿Wiˈix mbäät nˈoyjyaˈaytyakëm?

⁶ ¿Wiˈix yaˈëxkaptë pënaty mëdë Dios tyuunmuktë? Ko yˈoyjyaˈaytyäˈäktë (Eb. 13:2). Mä Biiblyë miimp kanäägë ijxpajtën diˈib xytyukˈijxëm wiˈix mbäät nˈoyjyaˈaytyakëm (Gén. 18:1-5). Pääty, oy ko ngostumbrëpëjkëm ets nˈoyjyaˈaytyakëm oytyim pënëty mëët, oy yëˈëjëtyë “nmëmëbëjkpëˈäjtëm” ets oy kyaj (Gal. 6:10).

7. ¿Tiko mbäät nyajjäjtakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kajaa xyëëw tiempë yajtuundëp mä Diosë tyuunk?

⁷ Mbäät mëdë Jyobaa nduunmujkëm, ko nyajjäjtakëmë  nmëguˈukˈäjtëm diˈib kajaa xyëëw tiempë yajtuundëp mä Diosë tyuunk (käjpxë 3 Fwank 5, 8). Ko duˈunë nmëguˈukˈäjtëm jyäˈttë, ta mbäät “nnayyaˈijt nnayyajxoˈonëm nigijxy” (Rom. 1:11, 12). Min nˈokˈijxëm wiˈix yˈoyjyaˈaytyakyë Olaf. Tamë tiempë nyëjkxnë ko jyajty tuˈugë sirkuitë diˈib naytyuˈukˈënäˈk ets kyaj nety mbäät pën yajjäjtaˈagyëty. Olaf ta dyajtëëy ja tyääk tyeety diˈib kyaj Tyestiigëty, pën mbäät dyajjäjtaˈaky ja sirkuitë. Ta yˈanmääyëdë ko mbäät, per net pën yëˈë määp mä siyonk. Ets oy duˈun yˈokmääy, agujk jotkujk nyayjyäˈäwë, pes jyamyejtsypy ko jantsy oy dyajnäjxtë tadë sëmään. Jyënaˈany: “Tsojk tsojkëts mët ja sirkuitë njantsy pyëdëˈkojy ets mäts nˈajopyˈattë atoodë tijatyëts nigäjpx nimaytyaktëp. Extëmëts xymyëjääwmooy, yëˈëts xypyudëjkë parëts kajaa nxëëw ndiempë nyajtunët mä Diosë tyuunk”. Olaf, ja kujk tyuny misioneerë 40 jëmëjt mä kanäägë it lugäär.

8. ¿Tiko mbäät nˈoyjyaˈaytyakëm oy ja jäˈäy tkamëjjawët? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁸ Ta kanäk pëky wiˈix mbäät nˈoyjyaˈaytyakëm mëdë jäˈäy diˈib kyaj nˈixyˈäjtëm oy tkamëjjawëdët ko tim ogäˈän nbudëjkëm. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Jap España tamë nety tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm dyaˈëxpëky Yésica, tuˈugë toxytyëjk diˈib tsoˈomp Ecuador, ko tyëjkë jëëy yaxpë kuwopy kukäˈätsypyën. Ta ja nmëguˈukˈäjtëm yajtëëwë tiko jyëˈëy yaˈaxy, ta tyukmëtmaytyakë ko jap Ecuador nëgoo nety tyim ayoonë ets ko tëgok kyaj nety tii kyaˈay yˈukën, yëˈëyë nety ja nyëëxuˈunk tyukˈukypyë nëë. Ta tmënuˈkxtakyë Dios, mientrës ja nyëëxuˈunk ttsaˈanˈity parë dyajmanaxäˈäny. Ko waanë yˈijty, ta nimajtskë Testiigë jyäjttë mä tyëjk. Yésica jeˈeyë jyantsy jyotˈambëjky axtë kyëˈtswäˈkx ja rebistë diˈibë yajmooy. Ta yaxkeky: “¿Ti yëˈëtsë tyäˈädë nnëëxuˈunk ndukjëˈxëp?”. Ta ja nmëguˈukˈäjtëm ojts yˈanëˈëmxëdë parë kyaj nëgoo jyotˈambëkët, per kyaj jyotxeˈemy. Ok, ta ja nmëguˈukˈäjtëm ojts tnaskëyëdë tyëjkˈagëˈëy tuk katsyë jëˈxy pëky. Yésica jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko tjamyejtsy wiˈix yˈoyjyaˈaytyäˈäktë ja nmëguˈukˈäjtëm, per nan mëk tjäˈäwë ko tkamëjpëjtaky extëmë Dios ojts yˈatsoowëmbijtxëty ja nyuˈkxtakën. Per ta jyënany ko të nety tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny ko tmëdunanyë Jyobaa, mët ko ja nmëguˈukˈäjtëm yˈoyjyaˈaytyaktë (Ecl. 11:1, 6).

9, 10. 1) Ja tiempë mä jyukyˈäjttë ja israelitëty, ¿näˈä tsyojkë ets nyayˈawanëdët namayˈäjtën? 2) ¿Tijaty tuunk yajtunäämp mä nduˈukmujkëm?

⁹ Ja tiempë mä jyukyˈäjttë ja israelitëty, tamˈäjt tuunk mä tsyojkë ets namayˈäjtën nyayˈawanëdët (Éx. 36:2; 1 Crón. 29:5; Neh. 11:2). Ets mä tyäˈädë tiempë, nan taaˈäjtp kanäk pëkyë tuunk mä tsyokyëty nˈyojxëm ja xëëw tiempë, meeny sentääbë ets ja wijyˈäjtën parë nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm. Pën nduˈunëm duˈun, ta nëjkx nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk ets nëjkxëp nˈaxäjëm mëjwiin kajaa kunuˈkxën.

¹⁰ Mä Biiblyë nan yaˈˈanmääytyëbë yetyëjkjäˈäy ets mëdë Jyobaa tyuunmuktët. ¿Wiˈix? Ko ttundëdë mëjääw parë yajtuunkmoˈoytyët extëmë mëjjäˈäy o pyudëjkëbë mëjjäˈäy (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Peed. 5:2, 3). Pënaty tunandëp duˈun, pyudëkëyandëp ja myëguˈuktëjk, duˈun mët ja Diosë jyaˈa ets mä tijaty yajtëgoyˈäjttëp (Apos. 6:1-4). ¿Të mëjjäˈäytyëjk myajtëwëdë pën mbäät mduny, extëm akomodadoor, xynyikëjxmˈatëdë ëxpëjkpajn, territooryë o mdunët mä yˈaˈoyëyaˈany ja tëjk mä nˈëxpëjkëm? Pënaty nyikëjxmˈäjttëbë duˈumbë tuunk, seguurë mˈanëˈëmxëyäˈänëdë ko mëjwiin kajaa yajtukxondaˈaky ko duˈun nduˈunëm.

11. ¿Wiˈix tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm pyudëjkë ja myëtnaymyaayëbëty diˈib pyat mä yajkojˈyë Tëjk mä nˈëxpëjkëm?

¹¹ Pënaty tuundëp mä Diosë kyäjpn, pyattëbë wiinkpë myëtnaymyaayëbë. Duˈun tnimaytyaˈagyë Margie, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib 18 jëmëjt kujk tyuny mä yajkojˈyë Tëjk mä  nˈëxpëjkëm. Nuˈun kujk jap tyuny, të niganäägë toˈoxyˈënäˈk ttukniˈˈixë wiˈix tijaty yajtunäˈäny ets nan yˈijx ko myentrës tyundë, mbäät nyaymyëjämoˈoyëdë nixim niyam (Rom. 1:12). Ets ko Margie twinguwäˈkë amay jotmay, niˈamukë tyäˈädë myëtnaymyaayëbëty jyotkujkmooyëdë. ¿Të näˈä mnayˈawanëty parë mdunäˈäny mä yajkojˈyë jëën tëjk? Mbäät mnayˈawanëty oy ti tuunk xyjat xykyajatët.

12. ¿Wiˈix mbäät nyäjkëm ja naybyudëkë ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky?

¹² Ko muum tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky, nan mbäät ja nduunmujkëm mëdë Jyobaa ko wiˈixëm nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nnayäjkëmë meeny sentääbë (Fwank 13:34, 35; Apos. 11:27-30). Nan mbäät nëjkx nyajwatsëm ja it lugäär o nduˈunëm mä yaˈˈagojë ja jëën tëjk. Gabriela diˈib tsënaapy Polonia, ojts wyindëgooytyaˈay ja jyëën tyëjk ko yˈujtspejty mëdë nëë. Per jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko ja nmëguˈukˈäjtëm ojts pyudëkëdë. Gabriela jyënaˈany: “Kyajts yëˈë njety nyimaytyäˈägäˈäny tijatyëts nyajtëgooy, pesë taˈadë këjx näjxp. Nik yëˈëts nmaytyäˈägaampy tijatyëts mëjwiin kajaa të nbääty. Extëmëts nyajpudëjkë, yëˈëjëts xytyukˈijx ko nitii duˈun kyatsobääty ko nyajpatëm mä Diosë kyäjpn ets yëˈë diˈib xyjotkujkmoˈoyëm”. Nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib duˈun të yajpudëkëdë nanduˈun jyënäˈändë. Ets nan agujk jotkujk nyayjyawëdë pënaty mëdë Jyobaa tyuunmuktë ko tpudëkëdë ja myëguˈuktëjk (käjpxë Apostʉlʉty 20:35; 2 Korintʉ 9:6, 7).

13. Ko nnayˈawäˈänëm namayˈäjtën, ¿wiˈix niˈigyë kyëktëkë tsojkën mä Jyobaa? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹³ Stephanie mëdë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm jantsy jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko tyuunmujktë mëdë Jyobaa. Pyudëjkëdë nimayë Testiigëty diˈibë nety të kyaktsoˈoktë jap Estados Unidos mët ko mä pyaˈis jyapˈäjtyë tsip. Stephanie nan ojts tyuny ko yaˈëxtääy ets yˈoytyëjkë ja jyäjtaknëtyë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm. Yëˈë jyënaˈany: “Amutskˈäjttëtsë nˈääw njotëty kots nˈijxtë wiˈix jantsy jotkujk nyayjyäˈäwëdë ets ojts tkukäjpxëdë ko tˈijxtë wiˈix ja myëguˈuktëjk tsyokëdë abëtsemy nyaxwinyëdë. Duˈun wyinmääytyë ko ëëtsëty të nbudëkëdë, per kyaj jyëduˈunëty, yëˈëtsën të xypyudëkëdë mëjwiin kajaa. Ko nmëguˈukˈäjtëm  të dyajnigëxëˈëktë tsojkën, tuˈugyëˈäjtën, mëbëjkën ets ko ttukˈijxpattë Jyobaa, yëˈëts diˈib të xypyudëkëdë parëts niˈigyë ntsoktëdë Dios. Ets nanduˈun parëts niˈigyë nyajtsobäättët tijatyë Jyobaa xymyoˈoyëm mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn”.

14, 15. 1) ¿Ti jäˈäyˈäjtën yaˈijxë ja kugajpxy Isaías? 2) ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëm ja jyaˈayˈäjtënë Isaías?

¹⁴ ¿Aktuunmukäˈänëm niˈigyë mëdë Jyobaa? ¿Mnayˈawanëyanëp parë mnëjkxët mä Diosë kyäjpn dyajtëgoyˈatyë naybyudëkë? Tëyˈäjtën ko kyaj tyimtsokyëty nëjkxëm jagam parë nyaˈijxëm ko ijtëm yäjkpëjäˈäy. Per ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nëjkxtëp jagam Dios mëduumbë mët ko kyaj tii diˈib yajnëˈëwëˈëm yajtuˈuwëˈëmëdëp. Nan yëˈë duˈumbë jäˈäyˈäjtën yaˈijxëdëp extëm ja kugajpxy Isaías. Pes ko Jyobaa jyënany: “¿Pënëts nˈokkaxëp, ets pën xyˈokkunëjkxëm?”. Ta Isaías yˈatsooy: “¡Tyamëts ëjts! Kajxkëts” (Is. 6:8). ¿Nanduˈun ëtsäjtëm nˈatsowäˈänëm ko muum tyëgoyˈatëdë naybyudëkë ets pën kyaj tii xyyajnëˈëwëm xyyajtuˈuwëˈëmëm? ¿Mäjatyëdaa tyam tyëgoyˈatyë naybyudëkë?

¹⁵ Jesus yëˈë nety myaytyakypyë tyäˈädë tuunk mä ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm, ko jyënany: “Tëyˈäjtën ko ja pëjtaˈaky oy myayëty, per ja tuumbëty oytyim waanëty. Pääty amdowdë es mënuˈxtäˈäktë ja Dios, ja nyiWintsënë tyäˈädë pëjtaˈaky, es tˈakkaxët ja tuumbëty es min dyajpëdëˈëktë ja pëjtaˈaky” (Mat. 9:37, 38). ¿Mbäät nduˈunëm prekursoor mä niˈigyë tyëgoyˈatyë käjpxwäˈkxpë? O ¿mbäät pën nbudëjkëm parë duˈun tyunët? Ta nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib winmääytyëp ko pën tuundëp prekursoor mä tyëgoyˈatyë naybyudëkë, duˈun dyajnigëxëˈëktët ko tsyojktëbë Dios ets ja myëguˈuktëjk. Ets mijts, ¿wiˈix mbäät niˈigyë xyyajmëjwindëkë Diosë tyuunk? Pën mduumpy duˈun, nëjkxëp myajpääty agujk jotkujk.

16, 17. ¿Wiˈix yˈawäˈätsy ja nëˈë tuˈu parë pënaty niˈigyë myëdunandëbë Jyobaa?

¹⁶ ¿Mtsojkënyëˈajtypy mdunäˈäny Betel o mä yajkojˈyë jëën tëjk? Mbäät tuk tiempë duˈun mduny o mnëjkxy kanäk xëëw jeˈeyë ko kyaj jam mtsëënët. Tëgoyˈäjtp nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tunäˈänëp mä tyim tëgoyˈaty ets oy ti tuunk yajtuknipëktët. Waˈan jam yajmoˈoytyët tuˈugë tuunk mä tyëgoyˈatyë naybyudëkë, oy tjajat tjanijawëdë wiinkpë tuunk. Per oy diˈibë tuunk yajmoˈoytyët, Jyobaa yajtsobatypy pënaty namayˈäjtën tunandëp mä tyimtëgoyˈaty (Sal. 110:3).

¹⁷ ¿Mtsojkënyëˈajtypy ets niˈigyë myajtukniˈˈixët wiˈix mas oy xymyëdunëdë Jyobaa? Pën duˈun, mbäät myajkupëky parë mnëjkxët mä Eskuelë parë pënaty kyäjpxwäˈkxtëbë Diosë Kyutujkën. Mä tyäˈädë eskuelë nëjkxtëbë yetyëjk toxytyëjk diˈib kajaa tiempë yajtuunëdëp mä Diosë tyuunk ets jap mä niˈigyë yajtukniˈˈixëdë wiˈix mbäädë Diosë kyäjpn yajtunëdë mëjwiin kajaa. Pënaty nëjkxtëp, yëˈë diˈib nayˈaˈijxëdëp nyëjkxäˈändë mä tyim yajkaxtë. ¿Mtsojkënyëˈajtypy mnëjkxäˈäny mä tyäˈädë eskuelë parë mas niˈigyë xynyikëjxmˈatëdë tuunk? (1 Kor. 9:23).

18. ¿Wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm ko mëdë Jyobaa nduunmujkëm tuˈuk tuˈugë xëëw?

¹⁸ Kom yëˈë nmëduˈunëmë Jyobaa, pääty nanduˈun nˈitäˈänëm yäjkpëjäˈäy, nyajnigëxëˈëgäˈänëmë tsojkën, oyjyot oywyinmäˈäny ets nmëmayäˈän nmëdäjäˈänëm ja nmëguˈukˈäjtëm tuˈuk tuˈugë xëëw. Ko duˈun nduˈunëm, ta nnayjyawëyäˈänëm agujk jotkujk ets nmëdatäˈänëm ja xondakën ets ja tuˈugyëˈäjtën (Gal. 5:22, 23). Pääty, oy wiˈixëm nyaˈijx nyajpatëm, mbäät agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nanduˈun nˈijtëm yäjkpëjäˈäy extëmë Jyobaa ets ko mëët nduunmujkëm (Prov. 3:9, 10).