“¡Jam nnaybyatëm mä ja it lugäärë tsujpë!”
“Myajpäädäˈäny mët ëjts mä ja it lugäärë tsujpë” (LUC. 23:43, TNM).
1, 2. ¿Ti miimp mä näägë jäˈäy wyinmäˈäny ko tmëdowdë tyäˈädë ayuk it lugäärë tsujpë?
JANTSY oyë asamblee diˈib tuunë Seúl (Corea), ko jyëjpkëjxy, ta nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Corea tnawäˈkˈawdijttë ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsoˈondëp wiink it wiink lugäär. Mä jam nyayjyëgäjpxëndë, ta nyayˈanmääyëdë: “¡Jam nnaybyatëm mä ja it lugäärë tsujpë!”. ¿Ti nety myaytyäˈägandëp?
2 Tiiyëmë miimp mä jäˈäyë wyinmäˈäny ko tmëdowdë tyäˈädë ayuk “it lugäärë tsujpë”. Ta nääk diˈib jënandëp ko nëgoobë duˈun tijaty tpawinmaytyë. Etsë wiinkpëty yëˈë miimp mä wyinmäˈäny tuˈugë lugäärë jantsy oybyë mä jyamˈatyë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën etsë xondakën ets të jyantsy wyindujktäˈäy mëdë pëjˈyë tsujatypyë. Per parë tuˈugë Dios mëduumbë, ¿ti yˈandijpy ja it lugäärë tsujpë? ¿Yëˈë diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky?
3. ¿Mä tim ogäˈänë Biiblyë tmaytyaˈaky ja it lugäärë tsujpë?
3 Mä Biiblyë yajmaytyakp ko jaˈäjt tuˈugë lugäärë tsujpë ets ko jaˈˈatäämp mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Mä tsyondaˈagyë Biiblyë yajmaytyakp ja tsujpë it lugäär. Mä Pentateuco diˈib kunaˈtsm jyënaˈanyë Génesis 2:8: “Ënet ja Wintsën Dios tˈoytyuuny tuˈuk ja ujtskam jam mä ja nääxjot txëëwˈatyën Eden jam awinmtsow, ets jam tpëjktaky ja yeˈeytyëjkjäˈäy mëdiˈibë ënety të dyajkojyën”. Mä ayuk ebreo ko jyënaˈany Edén, yëˈë yˈandijpy “xondakën” o “jotkujkˈäjtën”. Ets nitëjkë ko tyäˈädë lugäär duˈun yajxëwmooy, pes tamˈäjtpë nety jantsy mayë jëˈxy pëky, jantsy tsuj ja it lugäär ets agujk jotkujkë nety ja jäˈäy yajpääty mët ja jëyujk animal (Gén. 1:29-31).
4. ¿Tiko mbäät yajtijy Edén ja tsujpë it lugäär?
4 Ja jäˈäyëty diˈib kyäjpxtë grieegë ja ojts ttijtë parádeisos, ets ja diˈib kyäjpxtëp ebreo, ja ojts ttijtë ja it lugäärë tsujpë. Tuˈugë enciclopedia jyënaˈany, ko ijty tuˈugë grieegë jäˈäy tmëdoyë tyäˈädë ayuk, yëˈë miimp mä wyinmäˈäny tuˈugë parke diˈib jantsy mëj ets jantsy tsuj, mä kyaj jyamˈatyë axëkˈäjtën, tamë ääy kepy diˈib kanäk naxë tyëëm yajkypy, nan tamˈäjtpë mëjnëë diˈib tëˈkxywyijtsnë ets jamyë nëëbëˈääy yˈoktë ja borreegëty etsë jatsyuˈu (Cyclopaedia, de M’Clintock y Strong; ijxkijpxyë mëdë Génesis 2:15, 16). Tyäˈädë yëˈë xytyukjaygyujkëm tiko Edén ojts yajtijy ja it lugäär tsujpë.
5, 6. 1) ¿Tiko tyëgooy ja it lugäärë tsujpë? 2) ¿Tidaa nayajtëëwëdëp näägë jäˈäy?
5 Duˈunën ja it lugäär mä Dios tpëjtakyë Adán mëdë Eva, per kom kyaj myëmëdoowëdë, ta jam yaˈëxkajxtë. Duˈun dyajtëgooytyë ja it lugäärë tsujpë mët ja yˈuˈunk yˈënäˈk (Gén. 3:23, 24). Mä ja tsujpë it lugäär kyaj jam pën nyekytsyënääy ets ja tyëgooy ko myiiny ja Ayoˈonduu.
6 Mbäät pën nyayajtëyëty: “¿Waˈandaa näˈä nëjkx jatëgok jyaˈˈaty tuˈugë it lugäärë tsujpë yä Naxwiiny? ¿Tiko njënäˈänëm ko jantsy jaˈˈatäämp? ¿Tiko nˈawijx njëjpˈijxëm njukyˈatäˈänëm mä ja lugäärë tsujpë mëdë jiiky mëguˈuk? ¿Mbäät nnimaytyakëm tiko nˈijtëm seguurë ko jantsy jaˈˈatäämp?”.
¿TIKO NJËNÄˈÄNËM KO JANTSY JAˈˈATÄÄMP JA IT LUGAARË TSUJPË?
7, 8. 1) ¿Ti Jyobaa tyukwandakë Abrahán? 2) ¿Tidaa Abrahán wyinmääy ko duˈunë Dios tyukwandakë?
7 Yëˈëyë Biiblyë diˈib mbäät tˈatsoowëmbity, pes yëˈë ojts dyajjäˈäyëty diˈib yajkoj ja it lugäärë tsujpë. Extëm nˈokpëjtakëm, Jyobaa tˈanmääyë Abrahán ko ja tyëëm yˈääts myayëyaˈany duˈun “extëm yëˈë tsäjin kyëxëˈëgyën nëëˈëgëˈëy”. Jyobaa nanduˈun ttukwandaky: “Tukëˈëyë yëˈë naxwinyëdë jäˈäyëty ngunuˈkxtäˈäjaamybyëts mëët mijts kyëjxmëty, jaˈagyëjxm duˈun kojëts mijts të xymyëmëdoyëts” (Gén. 22:17, 18, MNM). Ok, ta nanduˈunë Jyobaa ttukwandaky ja yˈuˈungë Abrahán ets ja yˈok (käjpxë Génesis 26:4, MNM; * 28:14, MNM). *
8 Mä Biiblyë nimää tkanigajpxy ko Abrahán wyinmääy ko naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈatäˈändë jam tsäjpotm mä tuˈugë it lugäärë tsujpë. Pääty ko Dios yˈanmääyë: “Tukëˈëyë yëˈë naxwinyëdë jäˈäyëty ngunuˈkxtäˈäjaamybyëts”, seguurë ko Abrahán yä Naxwiiny tpawinmääy ja kunuˈkxën. ¿Per yˈaknigajpxypyëdaa Biiblyë diˈib yajtëyˈäjtëndëjkëp ko jaˈˈatäämp tuˈugë it lugäärë tsujpë yä Naxwiiny?
9, 10. ¿Diˈibaty wandakën xyˈakpudëjkëm parë nˈawijx njëjpˈijxëm ko njantsy jaˈˈatäämp tuˈugë it lugäärë tsujpë?
9 David, diˈibë nety tsoˈomp mä tyëëm yˈäätsë Abrahán, myaytyak ja tiempë diˈib miin këdakp mä kyaj nyekyjamˈatäˈändë axëkjäˈäytyëjk (Sal. 37:1, 2, 10). Yëˈë jyënany: “Diˈib yujy tudaˈaky, yëˈë jyaˈˈatandëbë naxwinyëdë, ets ttukxondäˈägäˈändë mëjwiin kajaa ja tuˈugyëˈäjtën diˈib jaˈˈatäämp”. Nanduˈun ojts tnaskäjpxë: “Pënaty jukyˈäjttëp tëyˈäjtën myëët tjaˈˈatäˈändë naxwinyëdë, ets ttuktsëënëyäˈändë xëmëkyëjxm” (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2). ¿Wiˈix pyudëjkëdë tyäˈädë wandakën pënatyë nety myëmëdowandëbë Dios? Ojts pyudëkëdë parë tˈawix tjëjpˈixtët ko jantsy jaˈˈatäämbë nety tuˈugë it lugäärë tsujpë duˈun extëm jam Edén, ets ko yëˈëyë jam tsëënëyandëp pënaty jukyˈäjttëp tëyˈäjtën myëët.
10 Ko tiempë nyajxy, nimay ja israelitëty diˈibë nety jënandëp ko Diosmëdundë, tmastuttë ja tëyˈäjtën. Päätyë Jyobaa tnasˈijxë ets ja Babilonia jäˈäyëty nyidëkëdët, dyajkutëgoytyët ja it lugäär ets yajmënëjkxtët nimay jam Babilonia (2 Crón. 36:15-21; Jer. 4:22-27). Per ja Diosë kyugäjpxpëty ojts tnaskäjpxëdë ko ja israelitëty jyëmbitäˈändë mä ja nyax kyäjpn ko nyaxët 70 jëmëjt. Tyäˈädë adëëw mä tadë tiempë, per nan adëwäämp mä ndiempëˈäjtëm. Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky wiˈix yˈadëëy, pes xypyudëkëyäˈänëm ko jantsy jaˈˈatäämp tuˈugë it lugäär tsujpë yä Naxwiiny.
11. 1) ¿Wiˈix yˈadëëyë Isaías 11:6, 9? 2) ¿Ti yaˈˈatsoowëmbitäämp?
11 (Käjpxë Isaías 11:6, 9). * Dios ojts tnaskäjpxë mët yëˈëgyëjxmë Isaías ko ja israelitëty agujk jotkujkë nety jyukyˈatäˈändë ko jyëmbittët mä ja yˈit lugäär ets ko kyaj ttsëˈëgëyäˈändë ja jëyujk animal ets ni axëkjäˈäytyëjk. Kyaj tii jyatäˈän kyëbatäˈänëdë, duˈunë mëjjäˈäytyëjk etsë ënäˈkuˈunk. ¿Këdii tyäˈädë yëˈë xytyukjamyajtsëm wiˈix yˈixˈäjty ja jukyˈäjtën jam Edén? (Is. 51:3). Isaías nan ojts tnaskäjpxë ko ja “naxwinyëdë wyindukäˈäny mëdë Jyobaa yˈëxpëjkën extëmë nëë dyajwindukyë mejny”. Tyäˈädë abëtsemy nyaxwinyëdë nety duˈun tyunäˈäny jyatäˈänyëty, kyaj jyamëty jeˈeyë Israel. Per ¿näˈä nety yˈadëwäˈäny?
12. 1) ¿Tijaty kunuˈkxën yˈaxäjëdë pënaty jëmbijttë Jerusalén? 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko Isaías 35:5, 6, 8, 9 ja yˈadëwäˈäny mä tiempë myiny kyëdaˈaky?
12 (Käjpxë Isaías 35:5, 6, * 8, 9, TY). * Isaías nan ojts tnigajpxy ko pënatyë nety jëmbijttëp Jerusalén kyaj ttsëˈëgëyäˈändë ja jëyujk animal ets ni axëkjäˈäytyëjk. Ets ko itäämp windëwäämp tijaty mët ko jyamˈatäˈänyë kom nëë extëm jyamˈäjty Edén (Gén. 2:10-14; Jer. 31:12). ¿Jamë nety jeˈeyë yˈadëwäˈäny diˈibë ojts yajnaskäjpxë? Pën nˈijxëm, nanduˈun jyënaˈany ko mëjˈäjtëngyëjxm ja wiints yˈijxpëkäˈändë, ja tekymyäˈät yoˈoybyëkäˈändë ets ja nat myëdoowëˈëgäˈändë. Per tyäˈädë miläägrë kyaj duˈun tyuun jyäjttë mä israelitëty. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko ja duˈun tyunäˈäny jyatäˈänyëty mä ja tiempë myiny kyëdaˈaky.
13, 14. Ja israelitëty diˈib jyëmbijttë Jerusalén, ¿wiˈix tˈijxtë yˈadëyë Isaías 65:21-23? ¿Per diˈibë ja tuk pëky ak adëwäämp? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).
13 (Käjpxë Isaías 65:21-23). * Ko ja israelitëty jyëmbijttë, kyaj tnekypyattë jyëën tyëjk, kyam tyuˈu ets ni mä tniˈip tkojtët ja yˈuubës. Per kyaj nety duˈun yˈijtëwäˈäny mët ko kunuˈkxanëdëbë Dios. Seguurë ko jyantsy tyukxondaktë tkojtët ja jyëën tyëjk, nyiˈip kyojtët ets twinjëˈx twinbëktët.
14 Ojts yajnaskäjpxë ko njukyˈatäˈänëm jantsy jeky “extëm tuˈugë kepy”. Ta näägë kepy diˈib tënaapy kanäk mil jëmëjt. Per parë tuˈugë naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈatët jantsy jeky, tsojkëp yajpäädët oy mëk. Isaías ojts tnaskäjpxë ko njukyˈatäˈänëm jantsy jeky, ets mbäät yajmëdoy extëmë tsuu kumäˈäy, per kyaj dyuˈunëty, tunan jatanëbë duˈun.
¿Wiˈix yˈadëwäˈäny ti Jesus tyukwandak ja axëkjäˈäy? (Ixë parrafo 15 etsë 16).
15. Oknigäjpx tuˈuk majtskë wandakën diˈib yajpatp mä Isaías.
15 Tukëˈëyë diˈib ojts yajwandaˈaky, yëˈë xytyukˈijxëm ko jantsy jaˈˈatäämp tuˈugë it lugäärë tsujpë. Dios kyunuˈkxaambyë jäˈäy abëtsemy nyaxwinyëdë. Nipën tkatsëˈëgëyaˈany ko wiˈix tyunëdët ja jëyujk animal ets ni axëkjäˈäytyëjk. Ja wiints yˈijxëˈëgäˈäny, ja nat myëdowëˈëgäˈäny ets ja tekymyäˈät yoˈoyëˈëgäˈäny. Ja jäˈäy tkojäˈändë jyëën tyëjk, dyaˈitäˈändë jyëˈxy pyekyë jantsy oyatypyë diˈib kyaj pyäˈämduny. Naxwinyëdë jäˈäy mas jeky jyukyˈatäˈändë ets kyaj dyuˈunëtyë ääy kepy. Duˈunë duˈun, Biiblyë yajtëyˈäjtëndëjkëp ko duˈunën ja jukyˈäjtën myiny kyëdaˈaky. Per ¿wiˈixë net nˈatsoowëmbijtëm ko pën xyˈanmäˈäyëm ko tijaty ojts yajnaskäjpxë kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ko jyaˈˈatäˈäny tuˈugë it lugäärë tsujpë yä Naxwiiny? ¿Tiko mbäät nmëbëjkëm ko jantsy jaˈˈatäämp? Jesukristë, diˈib mëjkuˈëw mëjkugäjpxë ijtp, yëˈë xytyuknijäˈäwëm.
YAJPÄÄDÄˈÄNËM MÄ JA IT LUGÄÄRË TSUJPË
16, 17. ¿Näˈä Jesus tmaytyaky tuˈugë it lugäärë tsujpë?
16 Jesus kyaj tii ttuundëgooy, per yajkëxwojp kepykyëjxy ets pyëˈääybyëˈääy yajpëjtaˈaky nimajtskë axëkjäˈäy, niduˈugë tyäˈädë jäˈäy yˈëxkäjp ko Jesus yëˈë rey, ets mä nety yˈooganë, ta tˈanmääy: “Jesús, xyjamyatsëpts ko mjäˈtët mä myajkutukäˈäny” (Luk. 23:39-42). Extëmë Jesus tˈatsoowëmbijty mä Lucas 23:43, yëˈë xytyukˈijxëm ti nˈawijx njëjpˈijxëm niˈamukë. Wiˈixëmë jäˈäy wyinmaytyë mä wiˈix mbäädë pyuntë kyomë yajpëjtaˈagyë tyäˈädë bersikulo. Ta näägë jäˈäy diˈib nyiˈëxpëjkëdëbë Biiblyë, yëˈë pyëjtaktëbë komë o majtskë puntë mä tadë ayuk “nˈanëëmë”, ta net duˈun dyajwëˈëmdë tyäˈädë tekstë: “Tim tëyˈäjtënëts mijts nˈanëëmë: tyam myajpäädäˈäny mët ëjts mä ja it lugäärë tsujpë”. Per ¿duˈunënë Jesus tjantsy yajjaygyukëyanë?
17 Mä mayë ayuk, yëˈë tyam tuumbë puntë komë parë yajjaygyukë ti yajmaytyäˈägäämp. Per ko yajjääyë ayuk grieegë këˈëˈam, kyaj ijty tyunyë puntë komë. Päätyë net kyaj yajxon yajjaygyukë pënë Jesus jënan: “Tim tëyˈäjtënëts mijts nˈanëëmë tyam, myajpäädäˈäny mët ëjts mä ja it lugäärë tsujpë”, o “tim tëyˈäjtënëts mijts nˈanëëmë: tyam myajpäädäˈäny mët ëjts mä ja it lugäärë tsujpë”. Pënaty kyäjpxnäjxtëbë Biiblyë, duˈun tpëjtäˈäktë extëm wyinmaytyë Jesus jyënany. Ets duˈun myiny mä kanäägë Biiblyë.
18, 19. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë njaygyujkëm ti Jesus myaytyäˈägan?
18 Nˈokjamyajtsëm wiˈixë Jesus tˈanmääy majtskˈok ja yˈëxpëjkpëty: “Ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë, [nˈitäˈänyëts] tëgëk xëë es tëgëk ux nääxoty”, ets “Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë yajtukkëdëkëyaˈany ja jäˈäyëty diˈibë kyaj kyupëkëdë” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34). Apostëlë Pedro yajtëyˈäjtëndëjkë ko jantsy duˈunën tyuun jyäjttë (Apos. 10:39, 40). Pes ko Jesus yˈoˈky mët ja axëkjäˈäy, kyaj ojts nyëjkxtë mä tadë xëëw mä ja it lugäärë tsujpë. Jesus tëgëk xëëw yˈijty “jutoty”, axtë ko Jyobaa yajjukypyëjkë (Hech. 2:31, 32, TNM). *
19 Jesus duˈun tim jawyiin tˈanmääy ja axëkjäˈäy: “Tyamëts mijts tim tëyˈäjtën nˈanëëmë”, ta net ttukwandaky ja it lugäärë tsujpë. Tyäˈädë ääw ayuk duˈunyëm tyuny desde ko Moisés jyukyˈajty. Extëm nˈokpëjtakëm, tëgok jyënany: “Tyäˈädë ääw ayuk diˈibë tyam ndukˈaneˈempy tsojkëp yˈitët mä mgorasoon” (Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15).
20. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë wiink Biiblyë ko jantsy duˈunën yajjaygyukëyaˈany extëm nmëbëjkëm?
20 Tuˈugë jäˈäy diˈibë kyäjpxnäjxypyë Biiblyë diˈib tsënääy mä ja it lugäär mä Jesus jyukyˈajty, duˈun tnimaytyaky: “Diˈibën jëjpˈam mä tyäˈädë tekstë, yëˈë tadë ayuk tyam, ets duˈun mbäät jyënaˈany, tyamëts mijts tim tëyˈäjtën nˈanëëmë: myajpäädäˈäny mët ëjts mä ja it lugäärë tsujpë. Ja duˈun yajtukwandaky mä tadë xëëw, per oknëmë nety yˈadëwäˈäny”. Ta net jyënany ko mä tyäˈädë lugäär duˈunën ja jäˈäy kyäjpx myaytyäˈäktë: ko mä tuˈugë xëëw ti twandäˈäktë, yëˈë yˈandijpy ko seguurë yˈadëwäˈäny. Diˈibë tyäˈädë mëët tyuˈugyë, yëˈë extëm jyënaˈany tuˈugë Biiblyë siríaca diˈib pëtsëëm naa 400 jëmëjt mä netyë Jesus të myiny, duˈun tkäjpxnäjxy: “Tim tëyˈäjtënëts mijts nˈanëëmë tyam ko myajpäädäämp mët ëjts mä ja it lugäärë tsujpë diˈib Edén”. Tyäˈädë wandakën niˈamukë xymyëjääwmoˈoyëm.
21. ¿Mä nety kyaj nyëjkxäˈäny ja axëkjäˈäy, ets tiko duˈun njënäˈänëm?
21 Ja axëkjäˈäy kyaj nety të yajwinˈixy parë nyëjkxët tsäjpotm. Nan kyaj nety tnijawë ko Jesus të ttukwandaˈaky ja yˈapostëlëtëjk ko mëët yˈanaˈamäˈändë jam tsäjpotm (Luk. 22:29). Ets nan kyaj nety nyëbetyëty (Fwank 3:3-6, 12). Pääty njaygyujkëm ko Jesus yëˈë nety tukmëtmaytyakëp ko yä Naxwiiny jyaˈˈatäˈäny tuˈugë it lugäärë tsujpë. Ko tiempë nyajxy, apostëlë Pablo nan yˈijx tsyuujoty kyumäˈäyoty tuˈugë yetyëjk diˈib “ojts yajmënëjkxy ma ja itën oypyë tsujpë” (2 Cor. 12:1-4, TY). Pablo mët ja apostëlëtëjk të nety yajwinˈixtë parë nyëjkxtët tsäjpotm ets yˈanaˈamdët mëdë Jesus, per ja axëkjäˈäy, kyaj nety të yajwinˈixy. Pääty diˈibë Pablo myaytyäˈägan, yëˈë ko jaˈˈatäämbë nety tuˈugë “oypyë tsujpë” lugäär. * ¿Waˈandaa yä Naxwiiny yˈitäˈäny ja it lugäärë tsujpë? ¿Mbäädëdaa jam njukyˈäjtëm?
¿TI MBÄÄT NˈAWIJX NJËJPˈIJXËM?
22, 23. ¿Ti mbäät nˈawijx njëjpˈijxëm?
22 Nˈokjamyajtsëm ko David ojts tnaskäjpxë ko jäˈtäämp ja tiempë mä “pënaty jukyˈäjttëp tëyˈäjtën myëët tjaˈˈatäˈändë naxwinyëdë” (Sal. 37:29; 2 Peed. 3:13). Yëˈë nety myaytyäˈägaampy ja xëëw tiempë mä niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈäjnëdë extëmë Dios tniˈanaˈamë. Isaías 65:22 jyënaˈany: “Yëˈko ja ngäjpnëts jyukyˈatäˈäny jeky extëmë tuˈugë kepy”. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈatäˈändë kanäk mil jëmëjt. ¿Waˈandaa duˈun njantsy jyukyˈatäˈänëm? Duˈun, pes mä Diˈibʉ Jatanʉp 21:1-4 jyënaˈany ko mä jembyë jukyˈäjtën kyaj nyekyjyamˈatäˈanyë oˈk tëgoˈoyën, Dios kyunuˈkxaampy pënatyë nety xëmë të myëmëdoyëty.
23 Extëmë Biiblyë tmaytyaˈagyë it lugäärë tsujpë, duˈunën yˈixˈatäˈäny. Adán mëdë Eva yajtëgooytyë ja it lugäärë tsujpë winë xëëw winë tiempë, per tim tsojk jatëgokë naxwinyëdë jyëmbitäˈäny jantsy tsuj. Dios të twandaˈaky ko tkunuˈkxäˈänyë naxwinyëdë jäˈäy. Etsë David nanduˈun jyënany ko pënaty jukyˈäjttëp tëyˈäjtën myëët ets yujy tudaˈaky, yëˈë jyaˈˈatandëp ja Naxwinyëdë ets ttuktsëënëyäˈändë xëmëkyëjxm. Tijatyë Isaías ojts tnaskäjpxë, nan xypyudëjkëm parë nˈawijx njëjpˈijxëm ja jukyˈäjtën mä ja it lugäärë tsujpë. ¿Näˈä? Ko yˈadëwët diˈibë Jesus tyukwandak ja axëkjäˈäy. Mijts nëjkxëp mjukyˈaty mä ja it lugäärë tsujpë. Ko tpäädëdë tyäˈädë tiempë, ta tyunäˈäny jyatäˈänyëty extëm ja nmëguˈukˈäjtëm nyayˈanmääyëdë diˈibë nety të yˈasambleeˈattë jap Corea: “¡Jam nnaybyatëm mä ja it lugäärë tsujpë!”.
^ parr. 7 Génesis 26:4, MNM: “Yëˈë mˈuˈunk mˈok duˈunëts nyajnimayëjäˈändë ejxtëm yëˈë mëtsäˈä, mëdiˈibë tsäjpotm këxëˈkpën. Mijtsëty nmoˈojändëp tëgokyë yäˈädë nax kam. Ets nenduˈun ngunuˈkxtäˈäjaamybyëts naxwinyëdë jäˈäyëty mëët mijtskyëjxm yëˈë mˈuˈunk mˈok”.
^ parr. 7 Génesis 28:14, MNM: “Yëˈë mˈuˈunk mˈok duˈun nyimayˈatäˈändë ejxtëm yëˈë nääxwäyën, ets xitsow yaatsow dyajwindukäˈändë yëˈë naxwinyëdë, duˈun anëgëjxyˈaamypy ets ëbaˈtkëˈëyˈaamypy, aˈoytsyow ets anajnytsyow. Tukëˈëyë jäˈäyëty ak kunuˈkxy yˈitäˈändë mëët mijtskyëjxm ets yëˈë mˈuˈunk mˈënäˈkëty”.
^ parr. 11 Isaías 11:6, 9: “Ja loobë mëdë borreegë tuˈugyë tyanëyäˈändë tuk tiempë, ets ja tiigrë mëdë tsyiibuˈunk tuˈugyë kyoˈknëyäˈändë, ja tsäjpkäämaxuˈunk mëdë kää ets ja jëyujk animal diˈibë jantsy niˈkxaty tuˈugyë yajpäädäˈändë ets yëˈë kuentˈatanëdëp tuˈugë mixyuˈunk. Nitii kyaˈˈaxëktunäˈäny, nipën axëëk kyaˈˈadëˈëtsäˈäny mäts tukëˈëyë nwäˈäts kopk. Yëˈko naxwinyëdë wyindukäˈäny mëdë Jyobaa yˈëxpëjkën extëmë nëë dyajwindukyë mejny”.
^ parr. 12 Isaías 35:5, 6: “Mä tadë tiempë ja wiints yˈijxpëkäˈäny ets ja nat yˈawäˈätsäˈänyë tyatsk. Mä tadë tiempë ja tekymyäˈät kyëxpatäˈäny mumaty extëmë jatsyuˈu, etsë uum kyäjpxëˈëgäˈäny mëdë xondakën. Ets mä tëˈëts it myuxäˈänyë kom nëë ets mä lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë mëjnëë”.
^ parr. 12 Isaías 35:8, 9, TY: “Jam ja Wintsën tuˈuk ja mëjtuˈu [dyajnaxäˈäny] mëtiˈipë yajtijaanpën, Kënuˈkxytyuˈu. Mëtiˈipë ënäty kaˈap wyaˈatsˈatën kaˈap nëjkx jam tyëkëtë, yë tsuujaˈaytyëjk kaˈap nëjkx jam nyaxtë, yiˈiyë nëjkx jam nyaxtë mëtiˈipë mëtëy juukyˈajtëpën. Kaˈap jyamˈataˈany yë kaa, nitii jëyujk jam kyayajpaadaˈany mëtiˈipë kutsëˈëkën, jam nyaxaˈandë mëtiˈipë ënäty ja ëwaatsëˈajtën të tpaatën”.
^ parr. 13 Isaías 65:21-23: “Yëˈëjëty tkojäˈändë jëën tëjk ets ttuktsëënëyäˈändë, ets tniˈibäˈän tkojäˈändë uubës ets tjëˈxäˈändë tyëëm. Kyaj tyëjkojäˈändë parë wiinkpë ttuktsëënët, kyaj nyiˈibäˈän kyojäˈändë parë wiinkpë tjëˈxët. Yëˈko ja ngäjpnëts jyukyˈatäˈäny jeky extëm tuˈugë kepy, ets pënatyëts të nwinˈixy ttukxondäˈägäˈändë mëjwiin kajaa diˈib të ttuny ja kyëˈë. Kyaj nanëgoobë tniduungëyäˈändë, ni tkamëdatäˈändë yˈuˈunk yˈënäˈk jeˈeyë parë yˈayowdët, mët ko yëˈë tëëmˈatan äätsˈatanëdëp diˈibë Jyobaa të kyunuˈkxëdë ets ja yˈuˈunk yˈokëty”.
^ parr. 18 Yëˈë profesoor C. Marvin Pate, tkujäˈäyë ko pënaty yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë, duˈun tmëbëktë ko Jesus jyënany “tyam”, yëˈë yˈandijpy ko mä tadë xëëw, diˈib jajkp 24 oorë, ojts nyëjkxtë mä ja it lugäärë tsujpë. Per ta net yˈakjënäˈäny ko päätyë net nyaywyinguwopëty mët ko kyaj tyuˈugyë mëdë wiingatypyë tekstë. Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë jyënaˈany ko Jesus yˈoˈky, ta nyaxtëjkë, ets ok, ta pyatëjkë tsäjpotm (Mat. 12:40; Hech 2:31, TNM; Rom. 10:7).
^ parr. 21 Ix mä jyënaˈany “Diˈib nääk të nyayajtëwëdë”, diˈib miimp mä tyäˈädë rebistë.
