NIˈAMUKË nmëjjäˈäwëm ko pën xymyëmäˈäy xymyëdäjëm ets ko tsuj yajxon jyaˈayˈaty mët ëtsäjtëm. Pääty ¿ti mbäät nduˈunëm parë nanduˈun njäˈäyˈäjtëm?

Tyäˈädë ayuk ajiikyˈat amëguˈukˈat, ja Biiblyë dyajtuny ko yajmëmay yajmëdäjˈyë wiink jäˈäy, diˈib nigëxëˈkp mëdë ääw ayuk ets mëdë tuˈunën. Ko tuˈugë jäˈäy jyaˈayˈaty ajiiky amëguˈuk, yëˈë duˈun ko tmëdaty ja tsojkën etsë paˈˈayoˈowën, kyaj duˈun jyaˈayˈaty mët ko jeˈeyë dyaˈixäˈänyëtyë mayˈäjt wintsëˈkën. Per kyaj yëˈëyëty jeˈeyë, tyäˈädë jäˈäyˈäjtën, yëˈë tuk pëky ja tëëm diˈib yajkypyë Diosë myëjääw, ets tsojkëp duˈunë Dios mëduumbë jyaˈayˈattët (Gal. 5:22, 23, TNM). Pääty, min nˈokˈijxëm wiˈixë Jyobaa mëdë Jesus dyajnigëxëˈktë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën.

Ajiikyˈat amëguˈukˈat naymyënëjkxëp mëdë oyjyaˈayˈäjtën. * Jyobaa yajnigëxëˈkypyë oyjyaˈayˈäjtën mët niˈamukë jäˈäy, axtë mëdë “pekyjyaˈay es pënëty kyaj jyaˈaygyëdaˈagyëty” (Luk. 6:35). Extëm nˈokpëjtakëm, “tyukniˈaampy yëˈë xëë tiˈigyë ja oyjyaˈayëty es diˈibëty kyajë Dios tmëdundë, es yajtiipy mä ja jäˈäyëty diˈibë jikyˈäjttëp tëyˈäjtën mëët es nandëˈën diˈibëty kyaj jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët” (Mat. 5:45). Axtë pënaty kyaj tˈëxkaptë ko Jyobaa yëˈë diˈib të xyyajkojëm, tyukˈoyˈäjttëp tukëˈëyë diˈib të dyajkojy parë nijukyˈäjtëm, ets axtë tyukxondaktëp.

Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jyobaa dyaˈijxë oyjyaˈayˈäjtën mëdë Adán etsë Eva. Ko pyokytyuundääytyë, ta “ojts oywyiˈix tˈatsuumujkojtë yëˈë ujtsˈääy ets ja nyeytyukˈëdujkëdë”. Perë Jyobaa nyijäˈäwëbë nety ko tsyokandëbë oybyë wyit parë jyukyˈattët mä të yajkajxpëtsëmdë, pes të nety ja nax yajpoky ets yëˈë mujxnëp ja “ääy ujts mëdiˈibë kuumbën keˈetspën”. Jyobaa pyëjkë kuentë ti nety yajtëgoyˈäjttëp, ta “ojts këˈëm tˈoytyuny yëˈë wit xox mëët yëˈë jëyujk poˈo jëyujk niˈak” (Gén. 3:7, 17, 18, 21, MNM).

Jyobaa oy jyaˈayˈaty mëdë oyjyaˈay ets mëdë axëkjäˈäy, per mas niˈigyë yˈoyjyaˈaytyaˈaky mët pënaty mëduunëdëp. Extëm nˈokpëjtakëm, ja tiempë mä jyukyˈajtyë Zacarías, tuˈugë anklës tˈanmääyë Jyobaa ko myëmääy myëdajpyë nety ko të tyuˈuwëˈëmë mä yaˈˈagojë ja templë diˈib Jerusalén. Jyobaa myëdoow, ta yˈatsoowëmbijtë “mëdë ääw ayukë oybyë ets diˈib jotkujkmoopy” (Zac. 1:12, 13). Nanduˈun tjotkujkmooy ja kugajpxy Elías. Tëgok, jantsy mon tuk nyayjyäˈäwë, ta tˈanmääyë Jyobaa ko nik oy tyimˈoogët. Jyobaa jyaygyujkë wiˈixë nety nyayjyawëty ets ta tyuknigajxë tuˈugë anklës parë jyotmëkmooyë. Ets nan yˈanmääy ko kyaj nety naytyuˈuk yajpääty. Ko  tsuj yajxon ojts yajmëgajpxy ets ko yajpudëjkë, yëˈë diˈibë Elías mëjääwmooyë parë duˈunyëm tyuunˈadëtsy (1 Rey. 19:1-18). Per ¿pën diˈib mas oy nyiˈˈijxtut wiˈixë Dios jyaˈayˈaty?

Nuˈunë Jesus Dios mëduuny yä Naxwiiny, jantsy oy jyaˈayˈajty ets ajiiky amëguˈuk yˈijty oypyënëty mëët. Ninäˈä pën ojts mëk tkamëˈˈëy tkamëgajpxy ets ni tkaˈˈanaˈamany, yëˈë jyënany: “Nimiindëgëts miits nidëgekyëty diˈibë të yaˈˈanuˈxëdë ja tyuunk es ja tsyemy kyëˈëyëty, es ëjtsëts miits nmoˈoytyëp ja mboˈxtakn”. Ets ta yˈakjënany: “Ja ngukap diˈibëts ëj nbëjtäˈägaampy mä miitsëty, kyaj tsyipëty xyajnëjxtët” (Mat. 11:28-30). Päätyë jäˈäy pyanëjkxë oymyääjëty. Ets mët ko tpaˈˈayooy, ta dyajkääy dyaˈuky, dyaˈˈagëdaky ja päˈäm jäˈäy ets ttukniˈˈixë tijaty diˈib mä Tyeety (Mar. 6:34; Mat. 14:14; 15:32-38).

Jesus pyaˈˈayoow ets yˈijx wiˈixë netyë jäˈäy yaˈix yajpäättë. Xëmë tsuj yajxon ojts tˈagëˈë tˈaxäjë pënaty ëxtääyë, oyë nety tkaˈˈawixy tkajëjpˈixy (Luk. 9:10, 11). Tëgok, ojts myëwingonyëty tuˈugë toxytyëjk diˈibë nety mäjmajtsk jëmëjt kujk yaˈˈayoyëtyë windaxyë päˈäm ets ojts tyoˈonxëty ja wyit parë yˈagëdäˈägäˈäny. Tyäˈädë toxytyëjk kyaj nety mbäät duˈun yˈadëˈëtsy, mët ko ja ley jyënaˈany ko kyaj wyäˈätsëty (Lev. 15:25-28). Perë Jesus kyaj ojts tˈooy. Niˈigyë tpaˈˈayooy ja toxytyëjk diˈibë nety tsëˈk jäˈäwëp ets tˈanmääy: “Të mˈagëdaˈaky mët ko të xymyëbeky. Nëjx yajxon. Të mˈagëdaˈaky” (Mar. 5:25-34). ¡Jantsy oyjyaˈay yˈijtyë Jesus!

Extëm të nˈijxëm, ja ajiikyˈat amëguˈukˈat nyigëxëˈëky mëdë tuˈunën. Jesus myaytyak ja ijxpajtën mä ja samaritanë jäˈäy parë xytyukˈijxëm ko jëjpˈam ets ndukmëduˈunëm oyˈäjtënë jäˈäy. Ja samaritanëty kyaj nety oy yˈittë mët ja judiyëty, per ja samaritanë diˈibë Jesus myaytyak, pyaˈˈayoow ja judiyë diˈibë nety të yajmeetsy, axëëk të yajtuny ets diˈibë nety oˈkpën të yajnasjëduwë tuˈääy. Ojts dyajtsoybyajtë ja tsyayut ets ojts tmënëjkxy mä tuˈugë jäjtakn, nan myëjuuy ja kudëjk parë tkuentˈatët ja tsayut jäˈäy. Axtë yˈanmääy: “Pën mˈakˈyajmeenytyuump, ëjts mij nmëgëbatëp kots njëmbitët” (Luk. 10:29-37).

Ajiikyˈat amëguˈukˈat ja nyigëxëˈëky ko ndukmëduˈunëm tijatyë jäˈäy, per nan mbäät nyajnigëxëˈkëm mëdë ääw ayuk diˈib pudëjkëp ets jotkujkmoopy, pes “ja mäˈäy täjën diˈibë jäˈäy myëdäjtypy mä kyorasoon, myëjeˈemtsyˈoˈkypy,” perë Biiblyë ta yˈakjënäˈäny ko “tuˈugë oybyë ayuk yëˈë diˈib jotkujkmooyëp” (Prov. 12:25). Ajiikyˈat amëguˈukˈat etsë oyjyaˈayˈäjtën, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nmëjääwmoˈoyëmë nmëguˈukˈäjtëm mëdë ääw ayuk diˈib jotkujk yajnayjyawëdëp ets diˈib tukˈixëdëp ko nmëmäˈäy nmëdäjëm. Tyäˈädë yëˈë mëjääwmoˈoyanëp parë twinguwäˈägët ja amay jotmay diˈib tukjäjtëp (Prov. 16:24).

Niˈamukë mbäät njäˈäyˈäjtëm ajiiky amëguˈuk, mët ko të ngojëm extëmë Dios “këˈëm yˈixëtyën” (Gén. 1:27, MNM). Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë. Ko apostëlë Pablo ojts yajmënëjkxy Roma, yëˈë panëjkxë tuˈugë soldäädë wintsën diˈib xëwˈäjt Julio. Tyäˈädë soldäädë myëdäjtë “oyjyot es tnasmäjtsë Pääblë es nëjx tkuˈixy yëˈë myëtnaymyaayëbëty” mä ja käjpn diˈib Sidón (Apos. 27:3). Ja jäˈäyëty diˈib Malta, nan oyjyaˈaytyaktë mëdë Pablo ets ninuˈunë nety nyëjkxtë barkoty ko jyakiindë mä ja mejny. Ojts dyajmëjëdë jëën parë ja jäˈäyëty ojts nyayˈaxam nyayˈajokxëdë ets tpudëjkëdë nuˈun myadaktë (Apos. 28:1, 2). Seguurë ko ojts yajmëjkugäjpxëdë ko duˈun yˈoyjyaˈaytyaktë. Per ko nˈijtëm ajiiky amëguˈuk, kyaj yëˈëyë tˈandijy nˈoyjyaˈaytyakëm näˈäganäˈäty.

Pën nyajjotkujkˈatäˈänëmë Jyobaa, tsojkëp xëmë njäˈäyˈäjtëm ajiiky amëguˈuk. Näˈäty, mbäät tsyiptaˈaky ndukmëduˈunëmë oyˈäjtënë  wiink jäˈäy. ¿Tiko? Mët ko nwintsoytyuˈunˈäjtëm o kyaj ndukjotkujkˈäjtëmë jäˈäy, o mët ko xytyukmëtsipˈäjtëm ko nDiosmëduˈunëm, ets nan mbäät xytsyiptakxëm mët ko tapyëm nmëdäjtëm ja jäˈäyˈäjtën mä yëˈëyë ndunäˈänëm diˈib ëtsäjtëm jeˈeyë ndukˈoyˈäjtëm. Per mbäät njäˈäyˈäjtëm ajiiky amëguˈuk ko nˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm mët yëˈëgyëjxmë myëjääw ets ko niˈˈijxtutëm wiˈix yëˈë dyajnigëxëˈëgyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën (1 Kor. 2:12).

¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijxëm mäjaty mbäät nˈakˈijtëm oyjyaˈay? Ko nnayajtëˈëwëm: “¿Njäˈäwëbëts tits ja jäˈäy xytyukmëtmaytyakp? ¿Nˈijxy nduumbyëts ti wiink jäˈäy yajtëgoyˈajtypy? ¿Näˈäts të nˈaktukmëdunyë oyˈäjtënë diˈibëts kyaj nmëtnaymyaayëbëty o njiiky nmëguˈugëty?”. Nan oy ko nduknibëjtakëm ets niˈigyë nˈixyˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm. Duˈun nëjkx nˈijxëm tijaty yajtëgoyˈäjttëp ets wiˈix yaˈix yajpäättë. Ta net ndukmëduˈunëm ti ëtsäjtëm ntsojkëm xytyukmëduˈunëm (Mat. 7:12). Nˈokˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm, ets yëˈë xykyunuˈkxäˈänëm ko duˈun nduˈunëm (Luk. 11:13).

Apostëlë Pablo yäjkë oybyë ijxpajtën, pes yëˈë tyukmëduunë oyˈäjtënë wiink jäˈäy. Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë ojts “tˈaxäjë nidëgekyë diˈibë nimiinëp” (Apos. 28:30, 31). Myëmääy myëdäjë jäˈäy ets yajnigëxëˈk mëdë yˈääw yˈayuk ets mëdë tyuˈunën, pääty ojts myëyujëdë. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, mbäädë jäˈäy tyëkë ëxpëjkpë mët ko tˈoyˈixy wiˈix njäˈäyˈäjtëm. Pën oyjyaˈaytyakëm mët niˈamukë jäˈäy axtë pënaty xymyëtsipˈäjtëm, mbäät yungëdë jyot kyorasoon ets dyajtëgatstë jyaˈayˈäjtën (Rom. 12:20). Ets mbäät ok axtë tˈoymyëdowdë Diosë yˈAyuk.

Mä ja it lugäärë tsujpë, jantsy nimayë oˈkpë jyukypyëkäˈändë ets jantsy jotkujk nyayjyawëyäˈänëdë ko nëjkx tˈixtë jantsy oy yaˈˈagëˈë yaˈˈaxäjëdë, waˈanë nety kyaj duˈumbë oyjyaˈayˈäjtën të ttimˈixtë. Ets nanduˈun nëjkx jyaˈayˈatäˈändë mëdë wiink jäˈäy. Ja diˈib yajnigëxëˈktëbë tsojkën etsë paˈˈayoˈowën, yëˈë diˈibë Jyobaa mmoˈoyanëdëbë jukyˈäjtënë winë xëëw, per pënaty kyaj dyajnigëxëˈëktë tyäˈädë oybyë jäˈäyˈäjtën, kyaj jam jyukyˈatäˈändë (Sal. 37:9-11). Extëm nˈijxëm, mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, kyaj pën tsyëˈëgëyaˈany jyawëyaˈany, agujk jotkujk jam njukyˈatäˈänëm. Per mä kyajäˈtynyëm, ¿wiˈix tyam ndukˈoyˈäjtëm ko njäˈäyˈäjtëm ajiiky amëguˈuk?

Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy jyaˈayˈaty ajiiky amëguˈuk, nan tyukˈoyˈajtypy këˈëm (Prov. 11:17). Mëwingoonëdëbë jäˈäy ets nan jäˈäyˈatandëp extëm yëˈëjëty. Jesus jyënany: “Pën oy xykyijxë ja wiinkpë ja jyaˈa, nandëˈën myajkijxtët” (Luk. 6:38). Etsë duˈumbë jäˈäy, pojënë tpäättë myëtnaymyaayëbë.

Apostëlë Pablo duˈun ojts tmoˈoyë käjpxwijënë ja Dios mëduumbëty diˈib Éfeso: “Oyjyaˈayˈattë es naymyëmaˈxtukëdë nixim niyam. Naybyojkpëmaˈxëdë nixim niyam” (Éfes. 4:32). Mëjwiin kajaa ndukˈoyˈäjtëm ko mä nduˈukmujkëm nyaˈijxëmë paˈˈayoˈowën ets ko nduˈunëmë mëjääw parë nnaybyudëjkëm nixim niyam. Ninäˈä ngayajtuˈunëmë ääw ayuk diˈib yajtsayujtp, ni jeˈeyë xiˈiky andaˈaky, ets ni ngaˈëbat ngakäjpxpatëm. En lugäär jeˈeyë nbiˈtsˈëˈëw nbiˈtskäjpxëm, nduˈunëmë mëjääw parë ngäjpx nmaytyakëm diˈib mbäät pyudëkëdë nmëguˈukˈäjtëm (Prov. 12:18). Ko duˈun nduˈunëm, ta nmëguˈukˈäjtëm tmëdundë Jyobaa agujk jotkujk ets yˈittë mëk.

Extëm nˈijxëm, ajiikyˈat amëguˈukˈat nyigëxëˈëky mëdë ääw ayuk ets mëdë tuˈunën. Ko ndukmëduˈunëmë oyˈäjtënë wiink jäˈäy, ta nyajnigëxëˈkëmë tsojkën etsë oyjyaˈayˈäjtën extëmë Jyobaa (Éfes. 5:1). Nan nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm parë yˈittët mëk ets nan nbudëjkëmë jäˈäy parë tnijawëdët ja tëyˈäjtën. Pääty, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nyäjkëmë oybyë ijxpajtën ko nˈijtëm ajiiky amëguˈuk.