1, 2. 1) ¿Wiˈixë Jesus tˈatsooyë Pedro ko yˈanmääyë: “¡Ni tkatsokët ja Dios, es ninäˈä dëˈën mgajatët!”? (Ixë dibujë). 2) ¿Tiko duˈun tˈatsooy?

KO JESUS ttukmëtmaytyaky ja yˈëxpëjkpëty ko ayowäämbë nety ets ogäämp, kyaj tmëbëkandë, pes duˈunë nety wyinmaytyë ko Jesus yajnaxkëdäˈägaambyë yˈanaˈamën jam Israel. Apostëlë Pedro tˈanmääyë Jesus: “Nintsënˈäjtëm, ¡ni tkatsokët ja Dios, es ninäˈä dëˈën mgajatët!”. Ta Jesus tˈatsooy: “¡Nikakëts mij, mëjkuˈugopk Satanás! Jeˈeyëts mij xyˈatsipy. Mij kyaj mwinmay extëmë Dios, jeˈeyë dëˈën extëmë jäˈäyëty” (Mat. 16:21-23; Apos. 1:6).

² Duˈunë Jesus dyajnigëxëˈky ko Dios tëgatsy wyinmay mëdë naxwinyëdë jäˈäy diˈibë Satanás anaˈamëp (1 Fwank 5:19). Extëmë Pedro tˈanmääyë Jesus, yëˈë yajnigëxëˈk ko naxwinyëdë jäˈäy jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë. Perë Jesus nyijäˈäwëbë nety ko Tyeety kyaj duˈun wyinmay, pes yëˈë nety tsyojkypy ets nyayjëjpˈixëdët parë yˈayowët ets yˈoogët. Ets extëmë Jesus tˈatsooyë Pedro, yëˈë yajnigëxëˈk ko kyaj nety wyinmay extëmë  naxwinyëdë jäˈäy mët ko duˈunë nety tijaty tˈixy extëmë Tyeety.

3. ¿Tiko tsyiptaˈaky njëjpkudijëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay ets nˈijxëm tijaty extëmë Jyobaa?

³ Ets ëtsäjtëm, ¿winmäˈäyëm extëmë Dios o extëmë naxwinyëdë jäˈäy? Seguurë ko duˈun njukyˈäjtëm extëmë Dios tniˈanaˈamë. Per ¿ets ja jot winmäˈäny? ¿Nˈijxëm tijaty extëmë Dios tˈixy? Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nwinmäˈäyëm extëmë Dios wyinmay. Per nwinmäˈäyëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy, kyaj mëjääw tyim yajtunäˈäny mët ko mbäät xynyinäjxëm oytyim määjëty (Éfes. 2:2). Nan mbäät nˈoyˈijxëm, pes jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë. Extëm nˈijxëm, tsip nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa, per extëmë naxwinyëdë jäˈäy kyaj tyim tsiptaˈaky.

4. 1) Pën nasˈijxëm etsë naxwinyëdë jäˈäy tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyëdë jot mwinmäˈäny, ¿ti nëjkx tyuny jyatyëty? 2) ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëmë tyäˈädë artikulo?

⁴ Pën nasˈijxëm etsë naxwinyëdë jäˈäy tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyëdë jot mwinmäˈäny, ta jeˈeyë naymyëmayäˈän naymyëdäjäˈänëm ets këˈëm nwinˈixäˈänëm ti oy ets ti axëëk (Mar. 7:21, 22). Pääty jëjpˈam ets nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay ets kyaj dyuˈunëty extëmë naxwinyëdë jäˈäy. Tyäˈädë artikulo xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm. Nnijawëyäˈänëm nanduˈun ko nˈijxëm tijaty extëmë Dios tˈixy, ndukˈoyˈäjtëm ets kyaj xyyaˈijtëm tsumy matsypyëm. Nan nˈixäˈänëm ti mbäät nduˈunëm parë kyaj naxwinyëdë jäˈäy tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyëdë jot mwinmäˈäny. Ets mä ja tuˈugë artikulo, nˈixäˈänëm wiˈix mbäät nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa ko tijaty nduˈunëm.

5. ¿Tiko näägë jäˈäy kyaj tkupëktë ets pën wyinmäˈänymyoˈoyëdët?

⁵ Näägë jäˈäy kyaj tkupëktë ets pën wyinmäˈänymyoˈoyëdët. Jyënäˈändë: “Këˈëmëts nwinmayaˈany tits ndunaampy”. Waˈan yëˈë tˈandijy ko këˈëm twinˈixy tijaty tyuumpy, etsë tyäˈädë kyaj wyiˈixëty. Kyaj ttsoktë ets pën yˈanaˈamëdët o tyukuanëdët ets jyaˈayˈattët extëmë wiink jäˈäy. *

6. 1) ¿Ti awäˈätstumˈäjtënë Jyobaa xymyoˈoyëm? 2) ¿Yëˈë net yˈandijpy ko naspëkë njukyˈäjtëm?

⁶ Per oy ko nnijäˈäwëm ko pën nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj net nyajtuˈunëm ja jot winmäˈäny o nˈijxëm wiˈix njäˈäyˈatäˈänëm. Biiblyë jyënaˈany ko “mä yajpäätyë Jyobaa myëjääw, jaˈäjtpë awäˈätstumˈäjtën” (2 Cor. 3:17, TNM). Awäˈätstum nyajpatëm parë këˈëm nˈijxëm wiˈix njäˈäyˈatäˈänëm, tijaty ntsojkënyëˈäjtëm ets tijaty ndunäˈänëm. Pes duˈunë Jyobaa ojts xyyajkojëm. Per kyaj net njukyˈäjtëm naspëkë (käjpxë 1 Peedrʉ 2:16). Jyobaa tsyojkypy ets nbanëjkxëm extëm xytyuˈumoˈoyëmë yˈAyuk parë nwinˈijxëm diˈibë oy o axëëk. ¿Ndukˈoyˈäjtëm ko duˈunë Jyobaa ttuny, o tsumy matsypyëm xyyaˈijtëm?

7, 8. ¿Tiko njënäˈänëm ko kyaj tsumy matsypyëm xyyaˈijtëm ko nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁷ Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Tääk teety tyuundëbë mëjääw parë yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdë ets yˈittët tuumbë jäˈäy, jyukyˈattët tëyˈäjtën myëët ets tpaˈˈayowdëdë jäˈäy. ¿Mbäät njënäˈänëm ko tsumy matsypyëm yaˈitëdë? Kyaj. Niˈigyë ttukniˈˈixëdë parë oy jyukyˈattët. Ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk yaˈknëdë, ta net tˈijxnëdë ja kyëˈëm jukyˈäjtën. Pën pyanëjkxtëp extëm ja tyääk tyeety të tyukniˈˈixëdë, ta kyaj nëjkx ttundë diˈib ok kyuˈayowëdëp ets kyaj tpäättët ja amay jotmay diˈib yajmon yajtukëdëp.

⁸ Jyobaa duˈun extëm tuˈugë oybyë  uˈunkteety diˈib tsyojkypy ets oy njukyˈäjtëm (Is. 48:17, 18). Pääty xytyukniˈˈijxëm ja yˈanaˈamën mä wiˈix mbäät njukyˈäjtëm ets wiˈix mbäät njäˈäyˈäjtëm mëdë wiink jäˈäy. Jyobaa xyˈanmäˈäyëm parë nwinmäˈäyëm extëm yëˈë ets njukyˈäjtëm extëm ttukjotkëdäˈägët. ¿Xyyajnëˈëdujk xyyajtuˈudujkëm parë kyaj këˈëmë jot winmäˈäny nyajtuˈunëm? Kyaj, niˈigyë xypyudëjkëm parë dyaˈˈawäˈätsyë jot winmäˈäny ets nduˈunëm diˈib oy (Sal. 92:5; Prov. 2:1-5; Is. 55:9). Xypyudëjkëm parë nduˈunëm diˈib mbäät xyyaˈˈagujkˈäjt xyyajotkujkˈäjtëm ets nan nyasˈijxëp parë nduˈunëm tijaty ntsojkënyëˈäjtëm (Sal. 1:2, 3). Duˈunë duˈun, ndukˈoyˈäjtëm ko nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay.

9, 10. ¿Tiko njënäˈänëm ko extëmë Dios wyinmay wyinwäˈknäjxypyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny?

⁹ Ja tuk pëky tiko nwinmayäˈänëm extëmë Jyobaa, yëˈko wyinwäˈknäjxypyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny. Naxwinyëdë jäˈäy yajkypyë käjpxwijënë mä wiˈix mbäät njukyˈäjtëm, wiˈix nˈijtëm mëdë familyë ets wiˈix ja tuunk ayoˈon yajtukxondäˈägët. Per extëm kyäjpxwijy, kyaj tyuˈugyë mët extëmë Jyobaa wyinmay. Extëm nˈokpëjtakëm, naxwinyëdë jäˈäy yajmëjwindëjkëp parë këˈëmë jäˈäy nyaymyëmay nyaymyëdäjëdët. Nan kyaj wiˈix tˈixtë ko axëëgë jäˈäy yˈit tsyëënëdë. Näˈäty, yˈanmääytyëbë kasäädë jäˈäy ko parë mas jotkujk yˈittët oy ko yaˈˈajääywyäˈkxtët o nyaymyastuˈudëdët oy kyamëjwiin kyakajaajëty ja jyotmay. ¿Waˈandaa tyäˈädë käjpxwijën mas niˈigyë xypyudëjkëm ets kyaj dyuˈunëtyë Biiblyë?

¹⁰ Jesus jyënany: “Diˈibë të tˈaxäjëdë yëˈë oybyë ëxpëjkën es jyikyˈattë extëmë Dios ttseky, tadë jäˈäy dyaˈixëdë ko yˈoyëty diˈibë Dios tyiimpy” (Mat. 11:19). Naxwinyëdë jäˈäy të tijaty tjantsy yajjemybyëtsëmdë, per kyaj të tmëmadäˈäktë dyaˈoyëdët ja amay jotmayë mëjwiin kajaabë, extëmë tsip, nayaˈook nayajtëgoyë ets ko nyayˈaxëkˈixëdë mët ko wiink lugäär tsyoondë. Nan kyaj dyajkuboktë ko jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë. Mayë jäˈäy jyënäˈändë ko duˈumbë jotmay yajnaywyäˈkxëbë familyë, yajmiimbyë yuu päˈäm etsë wiinkpë amay jotmay. Perë Dios mëduumbë diˈib winmääytyëp extëmë Dios, myëdäjttëbë fyamilyë agujk jotkujk, kyaj nyinaxëdë yuu päˈäm diˈib patëdëbë jäˈäy ko tsyëënëdë oypyënëty mëët, ets tuˈugyë yˈittë mët ja myëguˈuktëjk diˈib yajpattëp abëtsemy nyaxwinyëdë (Is. 2:4; Apos. 10:34, 35; 1 Kor. 6:9-11). Duˈunë duˈun, extëmë Jyobaa wyinmay wyinwäˈknäjxypyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny.

11. ¿Pënë Moisésë nëˈëmooy tuˈumooyë, ets wiˈix wyimbëtsëëmy?

¹¹ Pënaty Dios mëduundë tëëyëp, yˈëxkäjptë ko extëmë Dios wyinmay wyinwäˈknäjxypyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny. Min nˈokˈijxëmë Moisésë yˈijxpajtën. Yëˈë yˈamdoowë Dios ets myoˈoyëdët tuˈugë korasoon diˈib wijy, oyë nety të tjaˈˈaxäjë tukëˈëyë ja ëxpëjkën diˈib japˈäjtp Egipto (Sal. 90:12; Apos. 7:22). Moisés myënuˈkxtakë Dios parë tyukniˈˈixëdët ja nyëˈë tyuˈu (Éx. 33:13). Ets mët ko Jyobaa nyëˈëmooy tyuˈumooyë, ta yajtuunë parë dyaˈˈadëwët ti nety të ttuknibëjtäägë. Biiblyë nan yajmëjpëtsëëmbyë Moisés ko tmaytyaˈaky extëm tuˈugë yetyëjk diˈib myëdäjtë mëbëjkën (Eb. 11:24-27).

12. ¿Ti naytyuktuˈumooyë Pablo?

¹² Apostëlë Pablo ëxpëkyjyaˈay yˈijty ets jantsy kuwijy, naa majtskënë ayuk ojts tkajpxy (Apos. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3). Per kyaj tijaty ttuuny extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay, duˈunën extëmë Diosë yˈAyuk jyënaˈany (käjpxë Apostʉlʉty 17:2; 1 Korintʉ 2:6, 7, 13). Pääty oy Dios mëduuny  ets yˈawijx jyëjpˈijx jyukyˈatäˈäny winë xëëw (2 Tim. 4:8).

13. ¿Pën nyikëjxmˈäjtypy ets ttuˈumoˈoyët ja jyot wyinmäˈäny extëmë Dios wyinmay?

¹³ Mbäät nˈijtëm seguurë ko extëmë Dios wyinmay, wyinwäˈknäjxypyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny. Ko nduˈunëm extëmë Dios jyënaˈany, nëjkxëp nˈijtëm agujk jotkujk ets nëjkxëp yˈoybyëtsëmy tijaty nduˈunëm. Perë Jyobaa kyaj mëktaˈaky xyˈanmäˈäyëm ets nwinmäˈäyëm extëm yëˈë, ni ja tuumbë diˈib kuwijy ets ni mëjjäˈäytyëjk tkaˈˈaneˈemy ja jot winmäˈäny (Mat. 24:45; 2 Kor. 1:24). Niduˈuk niduˈuk nikëjxmˈäjtëm ets nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny extëmë Dios wyinmay. ¿Wiˈix mbäät nduˈunëm?

14, 15. 1) Parë nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa, ¿mä mbäädë jot winmäˈäny nbëjtakëm? 2) Extëm jyënaˈanyë Romanʉs 12:2, ¿tiko jyëjpˈamëty njëjpkudijëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁴ Biiblyë jyënaˈany: “Këdii xynyasˈixëdë ets mninaxëdët tijatyë naxwinyëdë jäˈäy tyuundëp, niˈigyë yajtëgatstë ja mjot mwinmäˈäny parë këˈëm miitsëty xyˈixtët diˈibë duˈun oy ets diˈibë yajkupëjkp ets diˈibë duˈun ja Dios tsyojkypy” (Rom. 12:2, TNM). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko mbäät nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa, oyë netyë wiinkpë të ttuˈumoˈoy ja jot winmäˈäny mä kyajnëm nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën. Näˈäty, duˈun ja jot winmäˈäny nmëdäjtëm extëm të xytyukninäjxëm ja tääk teety o extëm të njukyˈäjtëm. Per mbäät tyëgatsy ja jot winmäˈäny, jeˈeyë ko yaˈixäämp ti jap nyajtëjkëm ets ti jap nyajwëˈëmëm. Pën nbëjtakëmë jot winmäˈäny mä tijaty Dios tyukjotkëdakypy, ta nëjkx nyajtëyˈäjtëndëjkëm ko oy extëm yëˈë tijaty tˈixy. Ets këˈëm ja ääw jot jyënäˈänäˈäny ko nwinmayäˈänëm extëmë Dios.

¹⁵ Parë nyajtëgäjtsëmë jot winmäˈäny, oy ko kyaj nekynyasˈijxëm etsë naxwinyëdë jäˈäy tˈanaˈamëdë jot winmäˈäny. O ja tuk pëky njënäˈänëm, kyaj nekykyupëjkëm ja jot winmäˈäny diˈib kyaj tyuˈugyë mëdë Diosë wyinmäˈäny. Jëjpˈam ets duˈun nduˈunëm. Parë njaygyujkëm, nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. ¿Ti tyuumpy tuˈugë jäˈäy diˈib oyˈatäämp mëkˈatäämp? Yëˈë jyeˈxypy tijaty mbäät pyudëkëty. Per kyaj pyudëkëyaˈanyëty ko net tjëˈxët diˈib päˈämdunëdëp. Nanduˈun jyaty ko njawinmäˈäyëm extëmë Dios wyinmay, kyaj xypyudëkëyäˈänëm pën yëˈë nyajtëjkëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay.

16. ¿Ti mbäät mëët nnaygyuentˈäjtëm?

¹⁶ Tsip njëjpkudijëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay mët ko yä nyajpatëm ets kyaj mbäät ndukpëtsëëmdutëm (1 Kor. 5:9, 10). Axtë ko nëjkxëm käjpxwäˈkxpë nmëdoˈowëm tijatyë jäˈäy tukniˈˈijxëp diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Per diˈib mbäät nduˈunëm pën kyaj mbäät njëjpkuwäˈkëm wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay, yëˈë kyaj nyajnëˈë nyaˈuˈungëm mä jot winmäˈäny. Duˈun extëmë Jesus ttuuny, tsojkëp netyë nyajjëgakëm mä jot winmäˈäny diˈibë Satanás tsyojkypy nwinmäˈäyëm. Ets axtë mbäät nguwäˈänëm ja jot winmäˈäny ko kyaj ndimˈëxtäˈäyëm ets xytyukninäjxëmë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny. Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nguwäˈänëm (käjpxë Proverbios 4:23). *

17. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj këˈëm nˈëxtäˈäyëm ja naxwinyëdë jäˈäy wyinmay?

¹⁷ Extëm nˈokpëjtakëm, tsojkëp nwinˈijxëm yajxon pënaty mëët nnaymyayäˈänëm. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ko pën nnaymyaˈayëm mëdë jäˈäy diˈib kyaj tmëdunyë Jyobaa, ta nëjkx nwinmäˈäyëm extëm yëˈëjëty (Prov. 13:20; 1 Kor. 15:12, 32, 33). Nan tsojkëp yajxon nwinˈijxëm ti diˈib ndukxondäˈägäˈänëm.  Ko njëjpkudijëmë ixy jawë diˈib yajmëjwindëjkëbë naytsyiik naygyoxë, axëëkpë ijt tsënaaky etsë evolución, yëˈë nety njëjpkudijëm diˈib mbäädë jot winmäˈäny dyajmäˈäty ets “diˈibë yaˈˈadijkypy es yaˈixyˈatët ja Dios” (2 Kor. 10:5).

18, 19. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty nnaygyuentˈäjtëm mëdë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny? 2) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm, ets tiko?

¹⁸ Tsojkëp nanduˈun nˈëxkäjpëm ets njëjpkudijëmë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny mä kyaj nëgoo tyim yajpëkyë kuentë. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät tuˈugë notisyë nyaxy diˈib pyuwäˈkëp wiˈix wyinmay tuˈugë politikë. Nan mbäät nyaxy mä notisyë diˈibë jäˈäy yˈoymyëdowdëp mä yajmaytyaˈaky tuˈugë jäˈäyë jyukyˈäjtën, diˈib yajmëjwindëjkëp extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay, tijaty tyuundëp ets tijaty tyukˈoybyëtsëëmdëp. Nan ta pelikula etsë liibrë diˈib yajmëjwindëjkëp etsë jäˈäy këˈëm naymyëmay nyaymyëdäjëdët o yëˈëyë tmëmay tmëdäjëdë fyamilyë. Perë Biiblyë kyaj duˈun tyukniˈˈixë, pes jyënaˈany ko parë jäˈäy yˈittët agujk jotkujk mëdë fyamilyë, jawyiin mbäät ttsokyë Jyobaa (Mat. 22:36-39). Nan ta jekymyaytyaˈaky parë ënäˈkuˈunk diˈib mbäät yˈokkëxëˈëky ko kyaj yˈaxëëgëty tijaty myëmiimpy, per mbäät wanaty wanaty ttukutëkë ja ënäˈkuˈunk ko kyaj wyiˈixëty ko axëëgë jäˈäy yˈit tsyëënëdë.

¹⁹ Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj mbäät ndukxondakëm diˈib oy. Per oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Mbäädëts nˈëxkapy wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay diˈib kyaj yajpëkyë kyuentë? ¿Nguentˈäjtypyëts ja nˈuˈunk nˈënäˈk mä tijaty kyäjpxtëp ets yˈijxtëp mä telebisionk? ¿Nanduˈunëts ëjts nduny? ¿Ndukniˈˈijxëdëbëts ja nˈuˈunk nˈënäˈk wiˈix wyinmayë Jyobaa parë kyaj nyinaxëdët wiˈix wyinmayë naxwinyëdë jäˈäy?”. Pën nˈëxkäjpëm yajxon wiˈix wyinmayë Jyobaa ets wiˈix wyinmayë naxwinyëdë jäˈäy, ta kyaj nëjkx dyajmäˈäty ja jot winmäˈäny diˈib yä naxwiiny.

20. ¿Wiˈix nyigëxëˈëgäˈäny pën nyëˈëmoopy tyuˈumoobyë jot winmäˈäny?

²⁰ Nimajtsk jyaˈˈaty diˈib mbäät tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy ja jot winmäˈäny: Jyobaa etsë Satanásë jyaˈay. Ja diˈib nmëdoowgujkëm wiˈix jyënaˈany, yëˈë nety nyëˈëmoopy tyuˈumoobyë jot winmäˈäny. Pën nyajpuˈu nyajkaˈxëm mä jot winmäˈäny extëm wyinmayë naxwinyëdë jäˈäy, ta yëˈë tnëˈëmoˈoyaˈany ttuˈumoˈoyaˈany ja jot winmäˈäny ets duˈun nwinmayäˈänëm ets ndunäˈänëm tijaty extëm yëˈëjëty. Päätyën jyëjpˈamëty ets nnaygyuentˈäjtëm mä tijaty nˈijxëm, ngäjpxëm, nmëdoˈowëm ets nwinmäˈäyëm.

21. ¿Ti yajmaytyäˈägäämp mä jatuˈukpë artikulo?

²¹ Extëm të yajnimaytyaˈaky, kyaj jeˈeyë tsyokyëty njëjpkudijëm tijaty yaˈˈaxëˈkëbë jot winmäˈäny parë nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa. Nan tsojkëp ets nyajtuktujkëm mëdë Diosë wyinmäˈäny parë duˈun nwinmäˈäyëm. Mä ja tuˈukpë artikulo nnijawëyäˈänëm wiˈix mbäät nduˈunëm.