Ja rebistë The Watch Tower 1 äämbë eneerë 1918, duˈun myaytyaktsondaky: “¿Ti tunan jatanëp mä tyäˈädë jëmëjt?”. Jap Europa duˈunyëmë nety tyunyëty ja Mëj Tsip, per tijaty tuun jäjtë mä ja jëmëjt tsyondaky, duˈun kyëxëˈky ko oyë nety tijaty tukmiin tukëdakëdëp pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë ets niˈamukë jäˈäy.

Ja presidentë diˈib Estados Unidos, Woodrow Wilson ojts jyuntëtundë 8 äämbë eneerë 1918 mët pënaty yajnaxkëdaktëbë ley. Ets ojts tnigajpxy 14 pëky diˈib mbäät ttundë parë nyaxkëdäˈägëdë tuˈugyëˈäjtën. Tuk pëky, yëˈë dyajtuˈugyëdët ja yˈääw yˈayuk mëdë wiink paˈis, kyaj nëgoo tnekyyajpëtsëmdëdë tujn etsë nyayajtuˈugyëdët mëdë wiingatypyë paˈis. Ko duˈun ttundët, mbäädë nety ttukˈoyˈattë mëjatypyë paˈis etsë mutskatypyë. Ja 14 pëkypyë diˈib ojts yajnigajpxy, yëˈë tuun parë ojts nyaxkëdaˈaky ja Sociedad de Naciones ets parë tkajpxyˈäjttë ja Tratado de Versalles, diˈib ja Mëj Tsip yajjëjpkëjx.

Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, të netyë amay jotmay dyajnaxtë mä ja jëmëjt të nyaxy. * Per tijaty tuun jäjtë mä ja reunyonk diˈib yajtuump jëmëjt jëmëjt diˈib mä Watch Tower Bible and Tract Society, duˈun kyëxëˈky ko jotkujkˈäjtënë nety diˈib miin këdakp.

Mä tyäˈädë reunyonk diˈib tuunë 5 äämbë eneerë 1918, yajpattë jäˈäy diˈibë nety mëj ijttëp ets të yaˈëxkaxtë Betel diˈib jyayajtunandë wyinmäˈäny mä Diosë kyäjpn. Richard Barber tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety tuump sirkuitë, yëˈë diˈib yajtsondakë tyäˈädë reunyonk mët tuˈugë nuˈkxtakën. Ojts nyaxy tuˈugë informë mä wiˈixë nety të tyundë mä ja jëmëjt të nyaxy, ets ta net yajwinˈijxy pënaty mbäät tmënëjkxtë ja jëjpˈamˈäjtën extëm ttundë jëmëjt jëmëjt. Ja nmëguˈukˈäjtëm Richard, yëˈë wyinˈijxë Joseph Rutherford mët nidëdujkë nmëguˈukˈäjtëm. Ta net tuˈugë abogaadë diˈibë nety pyuwäˈkëp ja nmëguˈukˈäjtëmë myëtsip, jyënany ko tam nijëxtujkë yetyëjk diˈib yëˈë yajtunandëp, mä tyäˈädë nijëxtujkpë, tamë nety diˈib të yaˈëxkaxtë Betel. Per kyaj myadaktë mët ko nimay ja accionista, yëˈë twinˈijxtë ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford ets ja nidëdujkpë diˈibë nety oy Dios mëduundëp.

Nimay ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib jam yajpattë jyënandë ko mä tadë reunyonk yˈijxtë wiˈixë Jyobaa ojts kyunuˈkxëdë. Per waanë jyotkujkˈäjttë.

Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, kanäk poˈo nety kujk dyajwäˈkxtë tyäˈädë liibrë El misterio terminado (The Finished Mystery). Ets të nety mayë jäˈäy diˈib oyë jyot kyorasoon tˈaxäjëdë ja tëyˈäjtën diˈib myëmiimpy.

Edward Crist, diˈibë nety tuump sirkuitë jap Canadá, tnimaytyaky ko tuˈugë kasäädë jäˈäy ja jeˈeyë ojts tkajpxyë tyäˈädë liibrë mëgoxk sëmään ets ta tyëjkë ëxpëjkpë. Edward jyënany: “Të nimajtsk twandäˈäktë jyukyˈäjtën ets jantsy oy wyimbattë”.

Tuˈugë yetyëjk diˈib kyäjpxë tyäˈädë liibrë, netyë ttukmëtmaytyakyë myëtnaymyaayëbëty tijaty jyäjt. Mbäät njënäˈänëm ko ja liibrë jawyiin yˈokˈatsëˈkë, pes duˈun tnimaytyaˈaky: “Tuˈuyeˈebyëtsë nety mä ja Tercera Avenida kots ajotkumonë njäˈäwë extëmëts pën ti xytyukjëmëgäˈätsë, nwinmääyëts ko waˈan yëˈëjëty tuˈugë ladriyë. ¡Per kyajtëmë nety yëˈëty! Yëˈëdëmë nety ja liibrë El misterio terminado. Tats ngoony mätsë ndëjk etsëts ngäjpxtääy. [...] Ok tats nnijäˈäwë ko yëˈëdëmë nety tuˈugë jäˈäy diˈib yaˈëxpëjkëp mä ja tsäjptëjk [...] të tkukäˈtsnaxy aˈˈakë mä bentanë. [...] Ijtpëts seguurë ko extëm yˈadëtsy, mas niˈigyë jäˈäy ttuknijäˈäwë tëyˈäjtën mët yëˈëgyëjxmë tyäˈädë liibrë  ets kyaj dyuˈunëty mä yëˈë të yaˈëxpëky. [...] Tyam nmëjkumääytyëbëtsë Dios mët ko tyäˈädë jäˈäy jyotˈambëjky”.

Per kyaj yëˈëyëtyë tyäˈädë jäˈäy diˈib duˈun jotˈambëjk. Pes ja yajkutujkpëtëjk diˈib Canadá, nan yajkubojktë tyäˈädë liibrë 12 äämbë febreerë 1918, mët ko wyinmääytyë ko jäˈäy tkäjpxtëdë tyäˈädë liibrë, ta kyaj nyekynyëjkxäˈändët tsiptuumbë ets kyaj tnekynyibëdëˈëgäˈändëdë gobiernë. Ok, ta nanduˈun dyajkubojktë ja anaˈambëtëjk diˈib Estados Unidos. Tkajxtë ja tyuumbë parë ojts ttukˈix ttukwoonëdë ja jëën tëjk diˈib Betel, ja ofisinë diˈib Nueva York, Pensilvania ets California. Yëˈë nety yˈëxtääytyëp ti mbäät ttukniwäämbattë pënaty tyuˈumooytyëbë Diosë kyäjpn. Ja Departamento de Justicia diˈib Estados Unidos, nan yajkubojktë tyäˈädë liibrë 14 äämbë marsë 1918. Jyënandë ko ja liibrë diˈib yajwäˈkxtëp, yëˈë kyutëjpy ja ley de Espionaje, ets ko kyaj pën ja tsip tnekytyuktëkëyaˈany.

Ja Departamento de Justicia dyajpëtsëëmy ja ëˈënën 7 äämbë mayë 1918 parë yajmatstëdë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm: Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William van Amburgh etsë Clayton Woodworth. Ojts yajtukniwäämbattë ko yëˈë nety yajmëjwindëjkëdëp parë ja jäˈäy tkutëjtët ja ley, kyaj myëdowdët, kyujuundäˈäktët, ets kyaj tyundët soldäädë jap Estados Unidos. Ja yajpayoˈoytsyondaktë 3 äämbë junië 1918, ets seguurë ko nety yajtukumëdowäˈändë. ¿Tiko?

Ja diˈib tuump wintsën mä Departamento de Justicia diˈib Estados Unidos, jyënany ko ja ley de Espionaje kajaa nety tyuny parë dyajkäˈäy pënaty nyibëdëˈkypyë gobiernë. Ets 16 äämbë mayë 1918, pënaty yajkojtëbë ley jyënandë ko kyaj twijtsˈoyëyäˈändë diˈib pyuwäˈägëp pënaty yajpëtsëëmdëbë informasion diˈib tëyˈäjtën ets diˈib oy. Ets diˈib kajaa yajtsiptaktë, yëˈë ja liibrë El misterio terminado. Ja diˈib yajnaxkëdaktëbë ley jap Estados Unidos duˈun dyajwingëdaktë mä ja registros oficiales diˈib myëdäjttëp: “Tuk pëky diˈib mas yˈaxëktuumbyë gobiernë, yëˈë tadë liibrë diˈib xyëwˈäjtypy El misterio terminado”. Ta yˈakjënany ko mët yëˈëgyëjxmë tyäˈädë liibrë kyaj jäˈäy nyekynyëjkxäˈändë tsiptuumbë ets kyaj nyekysyoldäädëˈatäˈändë.

Ja diˈib pyudëjkëdëbë fes jyënandë 20 äämbë junië 1918, ko jantsy tëyˈäjtënë nety tijaty të yajtukniwäämbattë ja niduktujkpë nmëguˈukˈäjtëm. Ta jakumbom ja fes dyajnigutujkë ets tkumëdowdët, jyënany: “Tadë liibrë diˈib mëktaˈaky të tnitsiptundë ets dyajwäˈkxtë tyäˈädë jäˈäyëty [...] waanë niˈigyë kyutsëˈëgëˈäjnë këdiinëm ja may syoldäädë diˈib Alemania”. Ets ta yˈakjënany: “Mëk yajtukumëdowäˈändë”. Kyum majtsk sëmään, ta ja niduktujkpë nmëguˈukˈäjtëm yajtsuumdë mä ja Penitenciaría Federal de Atlanta (Georgia) parë jap tkumëdowdët, mbäät mäjk jëmëjt o iˈpx jëmëjt.

Nuˈunë tyäˈädë tiempë nyajxy, mëk yajnibëdëˈktë pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë. Ja Oficina Federal de Investigación (FBI) ojts tpayoˈoytyaˈaytyë tijatyë  nety tyuundëp ja nmëguˈukˈäjtëm, ets yajkojtë milˈamë neky diˈib xytyukˈijxëm ko të nety ja wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë ko duˈunyëm kyäjpxwäˈkxäˈändë.

Ja diˈib nyiwintsënˈäjtypy ja korree jap Orlando (Florida), duˈun tnijäˈäyë ja FBI: “Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, tyukˈyoˈoytyaaytyëbë siudad tëjkmdëjkm ets mas niˈigyë koots. [...] Ets tëdën jyawë wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë ko duˈunyëm kyäjpxwäˈkxäˈändë oy jyayajpajëdittë”.

Tuˈugë soldäädë wintsën diˈib mä Departamento de Guerra tnijäˈäyë ja FBI parë tnimaytyaky tijatyë nety tyuumbyë Frederick Franz, diˈib ok tuun mä Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. Ja soldäädë wintsën jyënany ko ja nmëguˈukˈäjtëm Franz yëˈë nety nyikëjxmˈäjtypy mä milˈam yajtooky ja liibrë El misterio terminado.

Charles Fekel, diˈib nanduˈun tuun mä Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty, nan axëëgë jäˈäy tyuunëdë. Ojts yajtsumy mët ko dyajwaˈkxy ja liibrë El misterio terminado, ets myentrës jap yˈijty, yajtukˈijx yajtukwoˈonë ja neky diˈib nijäjtë ets diˈib kyajx. Tuk poˈo yˈijty tsumy Baltimore (Maryland), ets ojts yajtijy “nmëtsipˈäjtëm diˈib Austria”. Ko tˈatsoowëmbijty amëk jotmëk pënaty yajjustisëpatëdë, ta tjamyejtsy extëm jyënanyë Pablo mä 1 Korintʉ 9:16: “¡Përoobë ëj pën kyajts nguytyuny!”, o pën kyajts nimaytyaˈaky ja oybyë ayuk. *

Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, amëk jotmëk ojts kyäjpxwäˈkxtë, per nan ojts tˈamdow tpëjktsowdë ets yˈawäˈätspëtsëmdët ja nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety tsumy ijttëp Atlanta. Anna Gardner duˈun tnimaytyaky: “Xëmëts tijaty nduundë. Ko yajtsuumdë, tats ojts nëjkxtë tëjkmdëjkm parëts nyajmujktë firmë. Milˈamëtsë jäˈäy nyajfirmaräjttë etsëts nˈanmääytyë ko tyäˈädë yetyëjkëty jantsy Dios mëduundëbë nety ets ko kyaj yˈoktimtëyˈäjtënëˈäjnë ko nety të yajtsumdë”.

Mä duˈun yajpajëdijttë nmëguˈukˈäjtëmë, kanäägë asamblee tyuunë diˈib yajkëktëjkëdë myëbëjkën. Tuˈugë rebistë diˈib pëtsëëm inglés jyënany ko ja naa 40 asamblee tyuunë mä tadë jëmëjt. Duˈun tnimaytyaky: “Jantsy oy yajnimaytyaˈaky extëm tyunyëtyë asamblee. Ijty ja jeˈeyë tyunyëty potnoty ets mä xux poˈo, per tyam poˈoboˈo nˈasambleeˈäjtëm”.

Pënaty myëdäjttë oyë kyorasoon duˈunyëm tkupëjktë ja Diosë yˈayuk. Jap Cleveland (Ohio) tyuunë tuˈugë asamblee mä tyuˈukmujktë 1,200 jäˈäy ets nyëbajttë 42. Tuˈugë mixy diˈibë nety näämnëm të nyëbety yajnimaytyaky ko jyantsy myëjjäˈäwëbë nety ko të tˈixyˈatyë Dios ets ko të ttukkëdëkë jyukyˈäjtën ets ko tyukˈixaambyë nety pënaty mëjjäˈäy mëˈˈënäˈk.

Jëjpkëjxnëbë nety ja jëmëjt 1918, ets ja diˈib yˈËxpëjktëbë Biiblyë kyaj nety tnijawëdë ti tunan jatanëp. Ojts tputoˈktuˈuttë ja it lugäär diˈibë nety myëdäjttëp Brooklyn ets ta dyajnaxkëdaktë yˈofisinë jap Pittsburgh (Pensilvania). Mientrësë nety yajpäättë pujxndëgoty pënaty myënëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën, ta ojts yajnigajpxy ko 4 äämbë eneerë 1919 tyuˈukmukäˈändë jatëgokë accionistas extëmë nety ttundë jëmëjt jëmëjt. ¿Ti nety tunan jatanëp?

Duˈunyëm tyuundë ja nmëguˈukˈäjtëm. Seguurë nety yˈittë ko oy tijaty wyimbëtsëmäˈäny, pääty twinˈijxtë Isaías 54:17 parë tyunët mä jëmëjt 1919: “Oy diˈibë tujn pujxn myajtuknibëdëˈëgët kyaj myadäˈägäˈäny”. Tamë nety ti tyunäˈäny jyatäˈänyëty ajotkumonë diˈib yajkëktëkëyanëdëp ja myëbëjkën ets diˈib mëjääwmoˈoyanëdëp mä ja kajaaduunk diˈibë nety tyunandëp.