1. ¿Tiko Jyobaa tyestiigëty yajpäättë jantsy agujk jotkujk? (Ixë dibujë).

JYOBAA tyestiigëty jantsy jotkujk yajpäättë. Jyantsy xyiˈik jyantsy xyondë ets jyantsy kyäjpx jyantsy myaytyäˈäktë ko tyuˈukmuktë parë Diosˈawdattë o ko tyuˈukmuktë parë yajpäättë mëdë myëguˈuktëjk. ¿Tiko jantsy agujk jotkujk yajpäättë? Yëˈko yˈixyˈäjttëbë Jyobaa, myëduundëp ets tyuundëp ja mëjääw parë tpanëjkxëdë yˈijxpajtën ja Diosë jotkujkpë (1 Tim. 1:11, TNM; Sal. 16:11) Mä Jyobaa jamën tsyoonyë jotkujkˈäjtën ets pääty ttsoky nˈijtëm jotkujk. Ta kanäk pëky diˈib xytyukˈijxëm ko tsyojkypy parë duˈun nˈijtëm (Deut. 12:7; Ecl. 3:12, 13).

2, 3. 1) ¿Ti yˈandijpy nˈijtëm jotkujk? 2) ¿Tijaty mbäät xypyëjkëmë jotkujkˈäjtën?

² Nˈokwinmäˈäyëmë net niduˈuk niduˈuk ëtsäjtëm, ¿jantsy jotkujk nyajpatëm? ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnayjyäˈäwëm mas jotkujk? Ko njotkujkˈäjtëm yëˈë yˈandijpy ko nnayjyäˈäwëm oy ets jotkujk mä jukyˈäjtën ets ko nxondakëm. Biiblyë jyënaˈany ko parë nyajpatëm agujk jotkujk, tsojkëp oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Per mä  tyäˈädë jukyˈäjtën, tsip nbatëm ja jotkujkˈäjtën. ¿Tiko?

³ Taaˈäjtp kanäk pëkyë amay jotmay diˈib mbäät xypyëjkëmë jotkujkˈäjtën, extëm ko kyaj jäˈäyë tyuunk tpääty, ko kasäädë jäˈäy yaˈˈajääywyäˈkxtë, ko yaˈëxkexy tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mä Diosë kyäjpn o ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk. Nan mbäät xypyëjkëmë jotkujkˈäjtën ko familyë tsyiptuny, ko nyajnëxik nyajtukxikëm mä nduˈunëm o eskuelë, ko Diosë kyäjpn yajnibëdëˈëky o ko nyajtsuˈum nyajmäjtsëm. Nanduˈun ko yuu päˈäm xyyajwindëgoˈoyëm, o ko nmëdäjtëm tuˈugë mëk päˈäm o depresión. Perë Jesukristë diˈib “jotkujk” ets diˈib tukpäjk anaˈamp xyjyotkujkmoˈoyäˈänëm ets tsyojkypy parë nˈijtëm agujk jotkujk (1 Tim. 6:15, TNM; Mat. 11:28-30). Ja käjpxwijën diˈibë Jesus yäjk mä tuˈugë kopk, ojts tnigajpxy tijaty mbäät nduˈunëm parë nˈijtëm agujk jotkujk oy ti jotmay nbatëm yä naxwiiny.

4, 5. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë nyajpatëm agujk jotkujk?

⁴ Jantsy jëjpˈam diˈib tim jawyiinë Jesus myaytyak ko jyënany: “Jotkujk yajpäättë pënaty jyäˈäwëdëp ko yajtëgoyˈäjttëbë Dios, pes ja Kutujkën diˈib tsäjpotm yëˈë jyaˈäjttëp” (Mat. 5:3, TNM). ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko nyajtëgoyˈäjtëmë Dios ets ko nbanëjkxëm extëm xytyuˈumoˈoyëm? Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, nmëmëdoˈowëmë yˈanaˈamën ets ko nbëjtakëm jëjpˈamë tyuunk. Ko duˈun nduˈunëm, ta nyajpäädäˈänëm jotkujk ets kyëktëkëyaˈany ja mëbëjkën ko seguurë yˈadëwäˈäny tijatyë Jyobaa të twandaˈaky. Nan xypyudëkëyäˈänëm parë nmëmadakëm ja amay jotmay ko “nˈawijx njëjpˈijxëm” tijaty të twandaˈagyë Diosë yˈAyuk (Titʉ 2:13).

⁵ Tuk pëky diˈib mbäät nduˈunëm parë nyajpatëm jotkujk, yëˈë ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Apostëlë Pablo duˈun tkujäˈäyë: “Dëˈënyëm mxondäˈäktët mä yëˈë Nintsënˈäjtëm [Jyobaa]. Nˈakˈanmääyëmbijttëp ¡es mˈit mxondët!” (Filip. 4:4). Parë nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa, jëjpˈam nˈëxtäˈäyëm ja wijyˈäjtënë diˈib yëˈë yajkypy. Pesë Biiblyë jyënaˈany: “Jotkujkë tadë yetyëjk diˈib të tpäätyë wijyˈäjtën, etsë tadë yetyëjk diˈib myëwinmäˈänybyatypy tijaty”. Ets ta yˈakjënäˈäny: “Duˈun jyäˈtäˈäny extëm tuˈugë ujts kepy diˈib mmooyëbë jukyˈäjtën. Ets pënaty jam naygyumäjtsëdëp agujk jotkujk nyaxäˈändë” (Prov. 3:13, 18).

6. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë xëmë nˈijtëm jotkujk?

⁶ Parë xëmë nˈijtëm agujk jotkujk, jëjpˈam ets duˈunyëm nmëmëdoˈowëm tijaty njäjtëm mä Biiblyë. Jesus nyikäjpxpajt ko dyuˈunëty, pes jyënany: “Pën mjaygyujkëdëbë tyäˈädë es pën mbaduundëp, mˈittëp agujk jotkujk” (Fwank 13:17; käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:25). Jëjpˈam ets duˈun nduˈunëm pën xëmë nyajpäädäˈänëm jotkujk ets pën oy nˈitäˈänëm mëdë Dios. Per ¿wiˈix mbäät nˈijtëm agujk jotkujk pën taaˈäjtpë amay jotmay diˈib xypyëjkëmë jotkujkˈäjtën? Min nˈakˈijxëm wiˈixë Jesus dyajkyë käjpxwijën.

7. ¿Tiko yˈittë jotkujk pënaty jëëy yaxtëp?

⁷ “Jotkujk yë jaˈay yajpaattë mëtiˈipë jëëytyëp yaxtëpën, jäˈä ko yë [Dios] yajjotkujkˈatanëtëp” (Mat. 5:4, TY). Per waˈan nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈix mbäät tuˈugë jäˈäy yˈity jotkujk ets pën jëëy yaxp?”. Jesus kyaj yëˈë tmaytyäˈägany niˈamukë jäˈäy diˈib jëëy yaxp. Pes ta nimayë axëkjäˈäy diˈib myëjëëy myëyaxtëbë amay jotmay mä tyäˈädë tiempë diˈib “ayoˈon mëët aknäjxp” (2 Tim. 3:1). Per kom jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë ets kyaj twinmaytyë Jyobaa, ta kyaj tmëwingondë ets kyaj mbäät yˈittë jotkujk. Jesus yëˈë nety myaytyäˈägaambyë jäˈäyëty diˈib yˈëxkäjptëp ko yajtëgoyˈäjttëbë Dios, ets diˈib myëkjäˈäwëdëp ko naxwinyëdë  jäˈäy të tmëjagamgeˈegyë Dios. Pyëjktëbë kuentë ko pokyjyaˈay yajpäättë ets ko mët yëˈëgyëjxmë tyäˈädë poky kaytyey, tyuny jyatyëtyë ayoˈon tsäätsyjäjtën yä naxwiiny. Jyobaa nyiˈˈijxkëdakypyë duˈumbë jäˈäy, ta tjotkujkmoˈoy mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, tpudëkë parë jyukyˈatët jotkujk ets parë tˈawix tjëjpˈixtët ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë (käjpxë Ezequiel 5:11; * 9:4). *

8. Nimaytyäˈäk tiko dyajminyë jotkujkˈäjtën ko nˈijtëm yuunk naxypy.

⁸ “Jotkujk yë jaˈay yajpaatë mëtiˈipë yuˈunk naxymëtyën, jäˈä ko yëˈë naaxwiinyëtë kyumaˈayënˈatantëp” (Mat. 5:5, TY). ¿Tiko mbäät jyotkujkˈaty ja diˈib yuunk naxypy? Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib ijty jantsy awäˈänëty ets jantsy tsiptuump jantsy tsip käjpxtëp, per ko tnijäˈäwëdë ja tëyˈäjtën diˈib mä Biiblyë, ta tyëgäjtstë ets tpatsondaktë “ja jikyˈäjtënë jembyë”. Tyam myëdäjttëbë oyjyot, ajiiky amëguˈugëty, paˈˈayoowdëp, yujy tudaˈagyëty, maˈkxtujktëp ets yuunk naxypyëty (Kol. 3:9-12). Päätyë net oy yˈittë mëdë wiink jäˈäy ets nyayjyawëdë agujk jotkujk. Etsë Diosë yˈAyuk wyandakypy ko tyäˈädë jäˈäyëty nan “jyaˈˈatandëbë naxwinyëdë” (Sal. 37:8-10, 29).

9. 1) ¿Wiˈixtsoo tjaˈˈatäˈändë naxwinyëdë pënaty yuunk naxypy? 2) ¿Tiko yˈittë jotkujk pënaty myëdäjttëbë yuu etsë tëëtsë mä ja tëyˈäjtën?

⁹ ¿Wiˈixtsoo tjaˈˈatäˈändë naxwinyëdë pënaty yuunk naxypy? Pënaty nëjkxandëp tsäjpotm jaa tjaˈˈatäˈändë ko nety mëdë Jesus yˈanaˈamdë extëmë reyëty ets tyundë extëmë saserdotëty (Diˈibʉ Jat. 20:6). Ets ja miyonkˈambë jäˈäy diˈib kyaj nyëjkxäˈändë tsäjpotm, jaa tjaˈˈatäˈändë Naxwinyëdë ko nety ttuktsëënëdë winë xëëw winë tiempë, mä të jyëmbijnëdë wäˈäts jäˈäy, mä nety jyamˈäjnë jotkujkˈäjtën etsë tuˈugyëˈäjtën. Tyäˈädë majtskpë grupë, nanduˈunë Jesus tmaytyaky: “Jotkujk pënaty myëdäjttëbë yuu etsë tëëtsë mä ja tëyˈäjtën” (Mat. 5:6, TNM). Mä ja jembyë jukyˈäjtën, jam mä tˈaxäjëyäˈändë tukëˈëyë tijaty tsyojkënyëˈäjttëp (2 Peed. 3:13). Ko netyë Jyobaa të dyajjëjptëgooytyaˈay tukëˈëyë axëkˈäjtën, taanëm ja oyjyaˈay tpäädäˈändë ja jaantsypyë jotkujkˈäjtën ets ninäˈä jatëgok tkanekymyëjëˈëyäˈän tkanekymyëyäˈäxäˈändë ja axëkˈäjtën etsë naytyëytyunë diˈib tyam jaˈäjtp (Sal. 37:17).

10. ¿Ti yˈandijpy nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy?

¹⁰ “Jotkujk yë jaˈay yajpaatë mëtiˈipë paˈëyoowtëpën, jäˈä ko [Dios] näyjyëtuˈun pyaˈëyowäˈänëtë” (Mat. 5:7, TY). Nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy, yëˈë yˈandijpy ko oy nyajnayjyäˈäwëm, ko ntsojkëm ets ko nˈijtëm ajiiky amëguˈuk. Per ko Biiblyë tmaytyaˈaky nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy kyaj yëˈëyë tˈandijy ko mëk njäˈäwëm ti jäjt këbajtëp, nan yëˈën yˈandijpy ko ti nduˈunëm parë nbudëjkëm.

11. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak mä ja samaritanë?

¹¹ (Käjpxë Lukʉs 10:30-37). Ja ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak mä ja samaritanë, yëˈë xytyukˈijxëm yajxon tidën yˈandijpy nbaˈˈayoˈowëm. Ko ja samaritanë tˈijxy tuˈugë yetyëjk diˈibë nety axëëk të yajtuny, ta tpaˈˈayooy ets tpudëjkë. Ko Jesus tmaytyaktääyë tyäˈädë ijxpajtën, ta jyënany ko nanduˈun mbäät nduˈunëm. Pääty nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nduumbyëts extëm ttuuny ja samaritanë? ¿Nanduˈunëts nmëdatyë paˈˈayoˈowën? Kots nˈixyë jäˈäy yˈayoy, ¿nbaˈˈayoobyëts? ¿Mbäädëts tijaty ndukmëduny? Extëm, ¿nbudëkëdëts diˈib të myëjjäˈäyëndë, diˈib të kyuˈoˈknëdë etsë ënäˈktëjk diˈibë tyääk tyeety kyaj yˈëxpëktë? ¿Mbäädëts nˈëxtäˈäy ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib kumoˈon  kudujkëdëp parëts njotkujkmoˈoyët?” (1 Tes. 5:14; Sant. 1:27).

12. ¿Tiko xyyajnayjyäˈäwëm jotkujk ko nbaˈˈayoˈowëm?

¹² ¿Tiko xyyajnayjyäˈäwëm jotkujk ko nbaˈˈayoˈowëm? Ko tijaty ndukmëduˈunëmë wiink jäˈäy, ta nbëjkëmë kuentë ko “niˈigyë njotkujkˈäjtëm ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:35; käjpxë Ebreeʉsʉty 13:16). Ja rey David duˈun tmaytyakyë jäˈäy diˈib paˈˈayoop: “Jyobaa yëˈë diˈib kuwäˈänanëp ets yajjukyˈatäˈänyëty. Ets yajnigäjpxäˈäny ko jotkujk yajpääty yä naxwiiny” (Sal. 41:1, 2). Ko nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy, ta Jyobaa nanduˈun xypyaˈˈayowäˈänëm, ets ko duˈun nduˈunëm, ta xëmë nnayjyawëyäˈänëm agujk jotkujk (Sant. 2:13).

13, 14. ¿Tiko yajpäättë jotkujk pënaty myëdäjttëp wäˈäts ja yˈääw jyot?

¹³ Jesus jyënany: “Jotkujk yë jaˈay yajpaatë mëtiˈipë waˈats yë yˈaaw jyot myëëtˈajtëpën, jäˈä ko yëˈë yˈixantëp yë [Dios]” (Mat. 5:8, TY). Parë nmëdäjtëm wäˈäts ja ääw jot, tsojkëp nanduˈun nmëdäjtëm wäˈäts ja jot winmäˈäny, netë Jyobaa tkupëkët extëm nmëduˈunëm (käjpxë 2 Korintʉ 4:2; 1 Tim. 1:5).

¹⁴ Pënaty wäˈäts ja yˈääw jyot myëdäjttëp, agujk jotkujk nyayjyawëdë mët ko kupëjkëdëbë Jyobaa, diˈib jënäämp: “Jotkujkëtyë taadëty diˈibaty të tpujtë yajxonë wyit” (Diˈibʉ Jat. 22:14). ¿Ti yˈandijpy ko të tpujtë wyit? Parë pënaty nëjkxandëp tsäjpotm, yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa yajnaxëdë wäˈäts ets myoˈoyäˈänëdë jukyˈäjtënë jam tsäjpotm mä yˈitäˈändë agujk jotkujk ets ninäˈä kyanekyˈoogäˈändë. Ets parë pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny, yëˈë yˈandijpy ko Dios myëtnaymyaayëbëˈatäˈänëdë mët ko jyukyˈattë tëyˈäjtën myëët. Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë “diˈibë të dyajwäˈätstë es të dyajpoobë ja wyit mët ja Borreeguˈungë nyeˈpyny” (Diˈibʉ Jat. 7:9, 13, 14).

15, 16. ¿Wiˈixën tˈixtë Dios pënaty wäˈäts ja yˈääw jyot?

¹⁵ Biiblyë jyënaˈany ko nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy mbäät tkaˈixyë Dios ets jyukyˈäjtˈadëˈëtsët (Éx. 33:20). Pääty, ¿tidën yˈandijpy ko Jesus jyënany ko pënaty wäˈäts ja yˈääw jyot, “yˈixantëp yë [Dios]”? Diˈib të yajkäjpxnaxy “yˈixandëp”, mä ayuk grieegë yëˈë yˈandijpy ko nbawinmäˈäyëm, njaygyujkëm ets ko nˈixyˈäjtëm. Pääty ko jyënaˈany, “yˈixantëp yë [Dios]”, yëˈë yˈandijpy ko yajxon nˈixyˈäjtëm ets ko nmëjjäˈäwëm wiˈix jyaˈayˈaty (Éfes. 1:18). Jesus duˈun meerë jyaˈayˈajty extëmë Tyeety. Pääty jyënany: “Diˈibëts ëj xyˈixyˈäjtp, yˈixyˈajtypy nandëˈën ja Dios Teety” (Fwank 14:7-9).

¹⁶ ¿Wiˈix ja tuk pëky nˈijxëmë Dios? Ja ko nbëjkëmë kuentë wiˈix xypyudëjkëm mä jukyˈäjtën (Job 42:5). Nan mbäät nˈijxëmë Dios, ko nbawinmäˈäyëm tijaty kunuˈkxën xymyoˈoyäˈänëm mët ko nnayaˈijtëm wäˈäts ets ko xëmë nmëduˈunëm. Per pënaty nëjkxandëp tsäjpotm tyimˈijxtëbë Dios ko jam jyukypyëktë (1 Fwank 3:2).

17. ¿Tiko yajpäättë jotkujk pënaty kyaj tsyiptun tsyipkäjpxtë?

¹⁷ Jesus nanduˈun jyënany: “Jotkujk yë jaˈay yajpaatë mëtiˈipë tsyojktëp ets jyääˈatëty ja jotkujkˈäjtën”, o ja tuk pëky njënäˈänëm, pënaty kyaj tsyiptun tsyipkäjpxtë (Mat. 5:9, TY). Ets mbäät jotkujk yajpäättë mët ko Santiago duˈun tkujäˈäyë: “Diˈibë pyadiimbyë Diosteetyë wyijyˈäjtën, yëˈë yajtsipwäˈxp es dëˈën extëm tniˈibyë tyëëmbë jotkujkˈäjtën” (Sant. 3:18). Pën nmëdäjtëmë jotmay mët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm o nfamilyëˈäjtëm, oy ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets mëët nnayaˈoˈoyëm. Jyobaa xymyoˈoyäˈänëmë myëjääw ets xypyudëkëyäˈänëm parë nyajnigëxëˈkëm ja oybyë jäˈäyˈäjtën ets nˈijtëm agujk jotkujk. Jesus ojts tnigajpxy ko jëjpˈam ets ëtsäjtëm jawyiin ninëjkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm parë mëët nnayaˈoˈoyëm, jyënany: “Pën mmënejxypy ja mwintsëˈkën mä artal es jam xyjamyetsy ko ja mmëguˈuk të mij xymyëdëgoy, nikaˈak yëˈë mwintsëˈkën jam artal windum es nëjx jawyiin mnayyajtiˈigyëdë mëdë mmëguˈuk. Net mjëmbitët mä artal es xypyëjtäˈägët ja mwintsëˈkën” (Mat. 5:23, 24).

18, 19. ¿Tiko Dios mëduumbë xyondäˈäktë ko yajpajëdittë?

¹⁸ “Jotkujk miitsëty myajpaatëty ko jaˈay mˈojëtëty myaˈaxëtëty ets mˈixjëtit mpajëtitëtëty ets mnipëtëˈëkëtëty ets mniˈantaakëtëty mëët ëjtskyëjxm” (Mat. 5:11, TY). ¿Tiko duˈunë Jesus jyënany? Yëˈë yˈatsooy: “Xondäˈäktë es jotkujkˈattë, mët ko ja Dios mmëdäjtxëdëp pëjkeˈeky tsäjpotm mëj mayˈaty diˈibë mmoˈoyanëdëp, pes nandëˈën tpajëdijttë ja Diosë kyugäjxpëty diˈibë jikyˈäjttë määnëmë naty miits mgajaaˈattë” (Mat. 5:12). Ko ja apostëlëtëjk yajwojptë ets ojts yajtukˈanaˈamdë parë kyaj nyekykyäjpxwäˈkxtët, ta “tsyoˈondë jap es jyotkujkëtyaaytyë”. Per kyaj mët ko nety të yajwoptë, yëˈë duˈun mët “ko yˈayoodë es tsyoytyuundë Jesuskyëjxm” (Apos. 5:41).

¹⁹ Mä tyäˈädë tiempë, nan nmëmadakëm mëdë xondakën ko nˈayoˈowëm Jesuskyëjxm ets ko nwinguwäˈkëmë amay jotmayë mëjwiin kajaabë (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:2-4). Ëtsäjtëm nan kyaj jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nˈayoˈowëm, per pën nmëmadakëm ja amay jotmay, Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm parë nwinguwäˈkëm amëk jotmëk. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Agostë poˈo mä jëmëjt 1944, yajmäjtsyë Henryk Dornik mëdë myëgaˈax, ets ta yajkajxtë mä soldäädëtëjk mëk dyajtundë tsumyjyaˈay. Ja myëtsipëty duˈun jyënandë: “Niwiˈixtsoowë tadë jäˈäyëty mbäät tii ngatukutëjkëm. Tyimtukxondaktëp jyawë ko yajtëytyundë”. Perë Henryk tnimaytyaky: “Kyajtsë nety jotkujk nnayjyawëty kots nyajtëytyuny, per ndukxondakypyëtsë nety mëjwiin kajaa kots nnijawë, ko tukëˈëyë ja tëytyuˈunën diˈibëtsë nmëmadakypy amëk jotmëk, yëˈë mët kots kyaj nmastuˈudäˈänyë Jyobaa”. Henryk yˈakjënany: “Kots amumduˈukjot nnuˈkxtaky, xypyudëjkëts ets xytyukmëwingoonëtsë Jyobaa. ¡Yëˈëts xymyooy ja naybyudëkë diˈibëtsë nety nyajtëgoyˈajtypy!”.

20. ¿Tiko jotkujk xyyajnayjyäˈäwëm ko nmëduˈunëm ja Diosë jotkujkpë?

²⁰ Ko xytyukjotkëdakëm ja Diosë jotkujkpë, ta agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm oyë jäˈäy xypyajëdijtëm, oyë jiiky mëguˈuk xytyukmëtsipˈäjtëm ja tëyˈäjtën, oy nbëjk nˈijxëm ets oy të nmëjjäˈäy nmëˈˈënäˈkënë (1 Tim. 1:11, TNM). Nan jotkujk nnayjyäˈäwëm mët ko nmëbëjkëm ko Dios kyuytyunaampy tijaty të twandaˈaky, pes yëˈë “kyaj yˈandaˈaky” (Titʉ 1:2). Ets ko ttukjäˈtëdë tyäˈädë tiempë, kyaj pën tnekyjyamyatsäˈäny ja amay jotmay diˈib tyam nmëdäjtëm, pes mëjwiin kajaa ja kunuˈkxën diˈibë Dios xymyoˈoyäˈänëm. Ni jeˈeyë kyaminy mä winmäˈäny wiˈix yˈixˈatäˈäny tukëˈëyë tijatyë Jyobaa xymyoˈoyäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën. Seguurë ko ndukxondäˈägäˈänëm “mëjwiin kajaa ja tuˈugyëˈäjtën diˈib jaˈˈatäämp”, ets njotkujkˈatäˈänëm extëm ninäˈänëm duˈun ngajotkujkˈäjtëm (Sal. 37:11).