1. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ja tsojkën ninuˈun nmëduˈunëmë Jyobaa?

NIˈAMUKË Dios mëduumbë duˈun nyajpatëm extëmxyëp tuk familyë, ets nnaytsyojkëm nixim niyam (1 Fwank 4:16, 21). Kyaj xëmë ndukmëduˈunëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjwiin kajaa, per xëmë nyajnigëxëˈkëm ja tsojkën ko tsuj yajxon nmëtkäjpx nmëtmaytyakëm ets ko nˈijtëm ajiiky amëguˈuk. Ko nˈoyjyaˈaytyakëm mëdë wiinkpë ets njaygyujkëm wiˈix nyayjyawëty, ta niˈˈijxtutëm ja “Dios extëmë uˈunk ënäˈk” (Éfes. 5:1).

2. ¿Wiˈixë Jesus ojts tniˈˈijxtuˈuty ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën?

² Jesus yajxon ojts tniˈˈijxtuˈuty ja Tyeetyë jyaˈayˈäjtën ets xëmë yˈijty ajiiky amëguˈuk. Yëˈë jyënany: “Nimiindëgëts miits nidëgekyëty diˈibë të yaˈˈanuˈxëdë ja tyuunk es ja tsyemy kyëˈëyëty, es ëjtsëts miits nmoˈoytyëp ja mboˈxtakn”. Ta net jyënany: “Ëj nmëdäjtypyëts ja maˈxtujkën es yujy tudaˈagyëts” (Mat. 11:28, 29). Ko nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën  ets niˈˈijxkëdakëm “ja ayoobë jäˈäy”, ta nDeetyˈäjtëm Jyobaa xykyupëjkëm ets jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm (Sal. 41:1). Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nguentëpëjtakëm ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm, nfamilyëˈäjtëm etsë jäˈäy diˈib ndukmëtmaytyakëmë Diosë yˈayuk.

3. ¿Wiˈix mbäädë yetyëjk kasäädë tkuentëpëjtaˈaky ja kyudëjk?

³ Yetyëjk kasäädë, yëˈë diˈib jawyiin mbäät dyaˈixyëty ko kyuentëpëjtakypy ja fyamilyë (Éfes. 5:25; 6:4). Biiblyë tˈanëëmë: “Ittë mët ja mgudëjkëty extëm miitsëty xynyijawëdë yajpäättë”. Tyäˈädë nan mbäät yëˈë tˈandijy ko tjaygyukëdët wiˈix yaˈix yajpäättë (1 Ped. 3:7, TNM). Tuˈugë yetyëjk kasäädë diˈib jyaygyujkëp, nyijäˈäwëp ko ja kyudëjk kajaa tyëgatsyëty mët yëˈë, per kyaj wyinmay ko yëˈë niˈigyë myëjjëty (Gén. 2:18). Pääty myëjpëjtakypy wiˈix ja kyudëjk nyayjyawëty ets myayˈajty wyintsëˈkëp. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Canadá, jyënany: “Nmëmëjjäˈäyëts xëmë tmëjpëjtaˈaky wiˈixëts nnayjyawëty, ninäˈäts xykyaˈˈanëëmë: ¿Tiko duˈun mdimnayjyawëty? Nan myëdoowˈijtypy tijatyëts ndukmëtmaytyakypy. Ets tsuj yajxonëts xypyudëkë parëts näˈäty nyajtëgatsët ja njot nwinmäˈäny”.

4. ¿Wiˈixë yetyëjk kasäädë dyaˈixyëty ko myëjpëjtakypy ja kyudëjk ko yajpääty mëdë wiink toxytyëjk?

⁴ Tuˈugë yetyëjk kasäädë diˈib myëjpëjtakypy wiˈix ja kyudëjk nyayjyawëty, ninäˈä tkawinˈity tkawinxonyë wiink toxytyëjk ets ni tkamëmay tkamëdäjy. Nan kyaj duˈun yˈadëˈëtsy mä Internet o mä redes sociales (Job 31:1). Wyintsëˈkëp ja kyudëjk mët ko ttsoky, per nanduˈun mët ko ttsokyë Dios ets tˈaxëkˈixy diˈib axëëk (käjpxë Salmo 19:14; * 97:10). *

5. ¿Wiˈix mbäädë toxytyëjk kasäädë ttukˈixy ja myëmëjjäˈäy ko myëjpëjtakypy?

⁵ Ko yetyëjk kasäädë tpaduny ja Jesukristë yˈijxpajtën, ta kyaj tsyiptakxëty ja kyudëjk wyingutsëˈëgëdët (Éfes. 5:22-25, 33). Ets pën ja kyudëjk wingutsëˈkëp, ta tjaygyukëyaˈany wiˈix ja myëmëjjäˈäy nyayjyawëty ko ti jyotmaytyunëdët o ko kanäk pëky ja tuunk tˈixët mä ja tuˈukmujkën. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Gran Bretaña, jyënaˈany: “Ngudëjkëts yˈijxypy näˈäganäˈäty ko tapëts ti xyjyotmaytyuny ets ko kyajts duˈun nekyjyaˈayˈaty extëm xëmë. Ta net ttuny extëm jyënaˈanyë Proverbios 20:5, oy waanë myaˈkxtuky parëtsë net nmaytyaˈaky tits xyjyotmaytyuump, jaayëts kyaj ndukˈawanë kots kyaj mbäät ti nmaytyaˈaky”.

6. ¿Wiˈix mbäät niˈamukë nbudëjkëmë ënäˈkuˈunk parë tmëjpëjtäˈäktëdë wiink jäˈäy, ets wiˈix nëjkx ttukˈoyˈattë?

⁶ Ko tääk teety nyaymyëjpëjtäˈägëdë, ta tmoˈoytyë oybyë ijxpajtënë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Per nan oy ko ttukniˈˈixëdët wiˈix mbäät tmëjpëjtäˈäktë wiink jäˈäy. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät tˈanëëmëdë ets kyaj pyëyëˈkmin pyëyëˈkxëptët mä nduˈukmujkëm, o ko tyunëdët tuˈugë reunyonk sosial tnaˈixtët ets jawyiinë mëjjäˈäytyëjk tˈabëkëdët ja kyaaky tyojkx. Nan mbäät niˈamukë nbudëjkëm ja tääk teety, extëm ko tuˈugë mixyuˈunk tmäjtsˈitët ja tëjkˈagäj, mbäät nˈanmäˈäyëm ko jantsy oy ko duˈun ttuny. Duˈun ja mixyuˈunk oy nyayjyawëdët ets wyëˈëmët mä jyot kyorasoon ko “niˈigyë njotkujkˈäjtëm ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:35).

7. ¿Wiˈixë Jesus tkuentëpëjtaky tuˈugë jäˈäy diˈib nat, ets ti xytyukniˈˈijxëm?

⁷ Tëgokë Jesus jamë nety nyaxy “mäjaty ja Dekápolës käjpnëty”, ta yajtuknimiiny “tuˈugë yetyëjk [diˈib] nat es awëˈëmëp” (Mar. 7:31-35). Jesus ta ojts “dyajnejxy ja jäˈäy wiinktsoo mä kyaj pën”. ¿Tiko kyaj dyaˈˈagëdaky mayjyaˈay  wyindum? Waˈan tpëjkyë kuentë ko naa tëgatsy nyayjyawëty ja yetyëjk mayjyaˈayoty mët ko nyatëty. Ëtsäjtëm kyaj mbäät nduˈunëmë miläägrë, per mbäät nˈijxëm ets nmëjpëjtakëm wiˈix nyayjyawëty ja nmëguˈukˈäjtëm. Apostëlë Pablo duˈun tkujäˈäyë: “Nˈokˈëxtäˈäyëm ja winmäˈäny es nnaybyudëjkëm nixim niyam es nmëdäjtëm waanë niˈigë tsojkën es nduˈunëm diˈibë oy” (Eb. 10:24). ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëm ja oybyë ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak extëm ko dyaˈˈagëdaky ja nat?

8, 9. ¿Wiˈix mbäät nguentëpëjtakëm pënaty të myëjjäˈäyëndë ets pënaty kyaj yˈoy myëkëty? Pëjtäˈägë ijxpajtën.

⁸ Nˈokkuentëpëjtakëm pënaty të myëjjäˈäyënë ets pënaty kyaj yˈoy myëkëty. Diˈib yajtukˈijxwëˈëmbë Jyobaa kyäjpn, yëˈë tsojkën, kyaj yëˈëjëty ko tyundë mëjwiin kajaa (Fwank 13:34, 35). Ko nmëdäjtëmë tyäˈädë tsojkën, ta nbudëjkëm pënaty të myëjjäˈäyënë ets pënaty kyaj yˈoy myëkëty parë mbäät nyëjkxtë reunyonk ets käjpxwäˈkxpë. Ets nduˈunëm duˈun, oy kyaj mbäät yˈoktuunëdë extëm tjatsojkënyëˈattë (Mat. 13:23). Michael, diˈib yajtuumbyë siyë de rueedë, mëjwiin kajaa tmëjjawë ko pyudëkëtyë fyamilyë etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët pyëtsëmdë käjpxwäˈkxpë mä gryupë. Michael jyënaˈany: “Nmëjjäˈäwëbëts tijatyëts xytyukmëduundëp, pes duˈunëts xëmë nbëtsëmy käjpxwäˈkxpë ets kyajts nëgoo ndëgoyˈatyë reunyonk. Diˈibëts niˈigyë ntsojkënyëˈajtypy, yëˈëts ngäjpxwäˈkxäˈäny mä mayjyaˈay yajpääty”.

⁹ Mä kanäägë Betel, tamˈäjtpë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë ets pëjk ijxëndëp. ¿Wiˈix myëjpëjtäˈägëdë ets tsyokëdë pënaty nyikëjxmˈäjtypy mä jam tyundë? Ko pyudëkëdë parë mbäät kyäjpxwäˈkxtë mä telefënë ets ko neky tjäˈäytyë. Bill, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë jyëmëjt 86, yëˈë nyijäˈäyëp pënaty nidëkë tsënääytyëp, jyënaˈany: “Mëjwiin kajaats nmëjjawëdë kots mbäädë neky njäˈäytyë”. Nancy diˈib tamë jyëmëjt myäjtäˈpxmäjkënë, jyënaˈany: “Duˈuntsën njawë ko ëwäˈkx käjpxwäˈkxpëts kots njäˈäyë neky, kyajts jeˈeyë nˈagonë soobroty, pes tsojkëbë jäˈäy tnijawëdët ja tëyˈäjtën”. Ethel, diˈib maxuˈunkˈäjt 1921, jyënaˈany: “Xëmëts nipëjk niˈadoonënë, näˈäty axtë xytsyiptakxëbëts nduktëkëdë nwit”. Per oy dyuˈunëty, jantsy käjpxwäˈkxäämp mä telefënë, ets axtë wëˈëmp mëdë jäˈäy parë jatëgok tmëtmaytyäˈägäˈäny. Barbara diˈibë jyëmëjt 85, jyënaˈany: “Kom xëmëts nbëjk nˈijxënë, tsipëts nëjkxët xëmë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Per mët ko jyaatyë telefënë, tats mbäädë jäˈäy nmëtmaytyaˈaky. ¡Dyoskujuyëm Jyobaa!”. Tuk grupë tyäˈädë mëjjäˈäytyëjk, ja të kyäjpxwäˈkxtë naa tuk jëmëjt 1,228 oorë, ja të tjäˈäytyë neky 6,265, ja të kyäjpxtë mä telefënë naxy 2,000 ok ets ja të tkëyaktë ëxpëjkpajn 6,315. ¡Seguurë ko Jyobaa jantsy jotkujk nyayjyawëty! (Prov. 27:11).

10. ¿Wiˈix tuk pëky nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm parë nyaytyukpudëkëdët yajxon tijaty näjxp mä reunyonk?

¹⁰ Nˈokkuentëpëjtakëmë nmëguˈukˈäjtëm mä tyunyëtyë reunyonk. Ko nguentëpëjtakëmë nmëguˈukˈäjtëm, ta mbäät ttukˈoyˈattët tijaty näjxp mä reunyonk. ¿Wiˈix mbäät nduˈunëm? Tuk pëky, yëˈë ko kyaj ok njäjtëm, net kyaj wiinktsoo ja jyot wyinmäˈäny tpëjtäˈäktët. Näˈäty, kuanë ko jam ti xyyajtuˈuwëˈëmëm parë ok njäjtëm. Per pën duˈun ja kostumbrë nmëdäjtëm, oy ko nwinmäˈäyëm tijaty mbäät nduˈunëm parë tsojk njäjtëm ets duˈun nyaˈijxëm ko nguentëpëjtakëmë nmëguˈukˈäjtëm. Nan oy ko njamyajtsëm ko Jyobaa mëdë yˈUˈunk yëˈë diˈib të xywyoˈowëm reunyonk (Mat. 18:20). Ets yëˈëjëty nitëjkëdëp nmayˈäjt nwintsëˈkëm.

11. Pënaty yajnäjxtëbë reunyonk, ¿tiko mbäät tmëmëdowdë extëm jyënaˈanyë 1 Corintios 14:40?

¹¹ Ja tuk pëky wiˈix nguentëpëjtakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm, yëˈë ko nmëmëdoˈowëmë tyäˈädë anaˈamën: “Tuntë tuˈkëˈëyë winë oy tsuj, nëˈëwitsy tuˈuwitsy” (1 Cor. 14:40, TY). Extëm nˈokpëjtakëm, pënaty yajnäjxtëbë reunyonk, tsojkëp tˈixtët ets kyaj dyajniˈigyëdët ja tiempë. Duˈuntsoo dyaˈixëdët ko kyuentëpëjtakypy ja myëguˈuk diˈib yˈakˈyajnaxaampy  ets nanduˈun niˈamukë ja nmëguˈukˈäjtëm. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko näägë nmëguˈukˈäjtëm jantsy jagam tsyëënëdë, etsë wiinkpëty myäjtstëbë karrë parë jyëmbijnëdë ets nan taa diˈibë myëmëjjäˈäy o kyudëjk kyaj yˈëxpëky ets tam jyantsy yˈawijxëndë.

12. ¿Tiko nyitëkëdë mëjjäˈäytyëjk ntsojkëm ets nwingutsëˈkëm? (Ixë rekuäädrë “ Nˈokkuentëpëjtakëm wiˈix nyayjyawëdë pënaty wyindënääytyëbë Diosë kyäjpn”).

¹² Mëk tyundë mëjjäˈäytyëjk mä tuˈukmujkën ets mä ngäjpxwäˈkxëm, pääty nitëjkëdëp ntsojkëm ets nwingutsëˈkëm (käjpxë 1 Tesalónikʉ 5:12, 13). Seguurë ko nmëjjäˈäwëm tijaty xytyukmëduˈunëmë mëjjäˈäytyëjk. Pääty, nˈokpudëjkëm ets nˈokmëmëdoˈowëm, pes xykyuentˈäjtëm mët ko kyëyakandëbë “kyuentë mä Dios” (Eb. 13:7, 17).

13. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jesus dyajnayjyäˈäwë ja jäˈäyëty?

¹³ Ja kugajpxy Isaías duˈun ojts tnaskäjpxë mä Jesus: “Kyaj ttëjäˈäny tuˈugë tsäjkapyny diˈib të tsyaˈpxy; ets kyaj dyajpiˈitsäˈäny ja kudëˈkxën diˈib mëjmëj aktoopy” (Is. 42:3). Jesus tsyojkë jäˈäy ets jyäˈäwë ja jyäj jyëmuˈumën. Jyaygyujkë wiˈixë nety nyayjyawëdë pënaty yajpattëp extëmë “tsäjkapyny diˈib të tsyaˈpxy” o extëm “ja kudëˈkxën diˈib jam ak toopy mëjmëj”. Pääty tmëjpëjtaky ja jäˈäyëty, yˈijty ajiiky amëguˈuk ets tmëmaˈkxtujky. Axtë ja ënäˈkuˈunk yajpäädandë mëdë Jesus (Mar. 10:14). Ëtsäjtëm kyaj mbäät yajxon njaygyujkëm wiˈixë jäˈäy nyayjyawëdë o ndukniˈˈijxëm extëmë Jesus. Per tsojkëp  nguentëpëjtakëm pënaty ndukmëtmaytyakëmë Diosë yˈayuk ko nˈijxëm wiˈix nmëtmaytyakëm, näˈä ets nuˈun ndiempë.

14. ¿Tiko tsyokyëty nwinmäˈäyëm wiˈixë jäˈäy nmëtmaytyakëm?

¹⁴ ¿Wiˈix mbäädë jäˈäy nmëtmaytyakëm? Tyam, nimayë jäˈäy nyayjyawëdë ko yaˈˈaxëktuundëp ets ko kyaj tyunëdë kuentë pënaty nyiwintsënˈäjttëbë negosyë, politikë etsë relijyonk, diˈib kyaj ttundë tëyˈäjtën ets axëkjäˈäyëty (Mat. 9:36). Nipën ets nitii tkatukjotkujkˈattë, ets nitii oyˈäjtën tkaˈˈawix tkajëjpˈixtë. Päätyën jyëjpˈamëty ets nyajnigëxëˈkëm mä ääw ayuk ko nbaˈˈayoˈowëm ets ko nˈoyjyaˈayˈäjtëm. Pes jantsy nimayë jäˈäy tmëdoowˈittë ko ndukmëtmaytyakëmë Diosë yˈayuk, kyaj mët ko nëgooyë njäjtënë Biiblyë o mët ko jantsy oy nimaytyakëm, yëˈë duˈun mët ko nwingutsëˈkëm ets tˈixtë ko naytyukjotmaytyuˈunëm.

15. ¿Wiˈix mbäät nmëjpëjtakëmë jäˈäy mä ngäjpxwäˈkxëm?

¹⁵ Taaˈäjtp kanäk pëky wiˈix mbäädë jäˈäy nmëjpëjtakëm. Ko ngäjpxwäˈkxëm, xëmë jäˈäy nyajtëˈëwëm wiˈix yˈokwinmay, per oy ko nyajtëˈëwëm wintsëˈkën myëët ets tsuj yajxon. Tuˈugë prekursoor jamë nety Dios mëduny mä mayë jäˈäy kyaj nëgoo yˈagäjpxˈattë. Ta wyinmääy ko kyaj yˈoyëty nëgoo tijaty dyajtëwët, net ja jäˈäy kyaj axëëk nyayjyawëdët ko tkajattët yˈatsoowëmbittët. Ninäˈä tkayajtëëy: “¿Mnijäˈäwëp ti Dios txëwˈaty?” o “¿Mnijäˈäwëp ti yˈandijpy ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën?”. Nik oy ko jeˈeyë tˈanëëmë: “Tëts mä Biiblyë nnijawë ko Dios tamë xyëëw, ¿mbäät ndukˈixy?”. Tuˈuk tuˈugë lugäär wiˈixëmë jäˈäyë kostumbrë tmëdaty ets wiˈixëm jyaˈayˈaty, pääty kyaj yajpëjtaˈaky tuˈugë anaˈamën, per oy ko nmëjpëjtakëm ets nwingutsëˈkëm. Parë duˈun nduˈunëm, jëjpˈam ets nnijäˈäwëm wiˈixë jäˈäy jyaˈayˈaty mä ngäjpxwäˈkxëm.

16, 17. 1) Pën nguentëpëjtakëmë jäˈäy, ¿näˈä mbäät ninëjkxëm mä tyëjk? 2) ¿Nuˈun ndiempë nëjkx nmëtmaytyakëm?

¹⁶ ¿Näˈä mbäädë jäˈäy nmëtmaytyakëm? Ko ngäjpxwäˈkxëm tëjkmdëjkm kyaj jäˈäy xyˈawijx xyjyëjpˈijxëm, pes kyaj të xywyoˈowëm. Pääty jyëjpˈamëty nninëjkxëm ti oorë nnasjäˈäwëm ko mbäät xyˈatsoˈowëm (Mat. 7:12). Extëm nˈokpëjtakëm, ¿määguxëënyëdëbë jäˈäy sääbëdë domingë? Pën duˈun, mbäät ogäˈän ndëjkëm käjpxwäˈkxpë nëˈääy tuˈääy, mä karruˈunk o nnijëmbijtëmë jäˈäy diˈib nnijäˈäwëm ko të jyotwijnëdë.

¹⁷ ¿Nuˈun ndiempë mbäädë jäˈäy nmëtmaytyakëm? Jäˈäy kyaj tiempë tmëdattë, pääty oy ko kyaj nëgoo njajkëm ko ogäˈän nninëjkxëm. Nan oy ko nyajkëjxëm tsojk ja maytyaˈaky ets kyaj nëgoo nyajjajkëm (1 Kor. 9:20-23). Ko ja jäˈäy tˈixy ko nguentëpëjtakëm wiˈix yaˈixy yajpääty ets ko kyaj nëgoo tiempë tmëdaty, ta mbäät xyˈaxäjëm ko jatëgok nnijëmbijtëm. Pën nmëdäjtëmë oybyë jäˈäyˈäjtën diˈib yajkypyë Diosë myëjääw, ta nëjkx oy nduunmujkëm mëdë Jyobaa. Ets axtë mbäät nëjkx xyyajtuˈunëm parë nbudëjkëm tuˈugë jäˈäy ets tnijawëdë tëyˈäjtën (1 Kor. 3:6, 7, 9).

18. ¿Tijaty kunuˈkxën nˈaxäjëm pën nguentëpëjtakëmë wiinkpë?

¹⁸ Nˈoktuˈunëmë mëjääw nuˈun nmadakëm parë nguentëpëjtakëmë familyë, pënaty mëët nduˈukmujkëm ets mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx nˈaxäjëm mëjwiin kajaa kunuˈkxën, duˈun tyam ets mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Salmo 41:1, 2 jyënaˈany: “Jotkujk yajpääty ja diˈib nyiˈˈijxkëdakypyë ayoobë jäˈäy; Jyobaa yaˈˈawäˈätspëtsëmaampy ko nëjkx myinyë ayoˈon”. Ets nanduˈun “yajnigäjpxäˈäny ko jotkujk yajpääty yä naxwiiny”.