FERNANDO naa tsëˈkëp. * Pes majtskë mëjjäˈäytyëjk të yˈanëˈëmxëty ko myëtmaytyäˈägäˈänyëty. Koogoo myinyë sirkuitë, ta ja mëjjäˈäytyëjk tˈanëëmëdë Fernando ti mbäät ttuny parë niˈigyë tnikëjxmˈatëdë tuunk mä naymyujkën. Ko tiempë nyaxy, ta Fernando nyayajtëyëty pën tunëp näˈä mëjjäˈäy. Per tyam, të jatëgok myinyë sirkuitë. ¿Wiˈixëdaa yaˈˈanëëmëyaˈany?

Niduˈuk ja mëjjäˈäy, ta tyukwingugäjpxëtyë 1 Timotee 3:1 ets yˈanëˈëmxëty ko të yajtuunkmoˈoy extëmë mëjjäˈäy. Fernando kyaj tmëbëkäˈäny, ta dyajtëy: “¿Wiˈix mjënäˈändë?”. Ta jatëgok yaˈˈanëëmë etsë Fernando ta jantsy jotkujk nyayjawëty. Ko net yajnigajpxy mä naymyujkën ko mëjjäˈäy tyam tyuny, ta niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm jyantsy xyondäˈäktë.

¿Axëëgëdaa ko tuˈugë jäˈäy tnikëjxmˈatäˈänyë tuunk mä naymyujkën? Kyaj, pesë apostëlë Pablo tkujäˈäyë: “Pën ja pën ttseky es tyunët ja mëbëjkpëtëjk kuentˈäjtpë, oyë tadë tuunk diˈibë tsyejpy” (1 Tim. 3:1). Mayë Dios mëduumbë yëˈë pudëjkëdëbë tyäˈädë ää ayuk, pääty ttundë mëjää parë yajtuunkmoˈoytyët. ¿Wiˈix wyimbëtsëmy? Milˈam tyundë mëjjäˈäy ets diˈib pyudëjkëbë mëjjäˈäy. Per kom mayëˈadëtspë naymyujkën, ta mas niˈigyë tsyekyëtyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mbäät tnikëjxmˈattë tuunk. ¿Wiˈix mbäät jyaˈayˈattë parë yajtuunkmoˈoytyët? ¿Oyëdaa ko tmëmay tmëdäjtët ets tjantsy jëjpˈixtëdë tyäˈädë tuunk extëmë Fernando?

Ko jyënaˈany “pën ja pën ttseky”, mä ayuk grieegë yëˈë yˈandijpy ko pën ti tniyujkxäjy parë tpäädäˈäny. Extëm ko pën ttukäˈäny tuˈugë ujtstsäˈäm. Perë Pablo kyaj yëˈë tmaytyäˈägany ko pën mëktaˈaky tˈëxtäˈäyët o tˈatsokët tyunäˈäny mä naymyujkën. ¿Tiko kyaj? Yëˈko pënaty jantsy tunandëp mëjjäˈäy, yëˈë tyunandëbë oybyë tuunk, kyaj jeˈeyë duˈun yajxëëmoˈoyäˈändë.

Mä 1 Timotee 3:2-7 etsë Titʉ 1:5-9 jap tmaytyaˈaky kanäk pëky tijaty mbäät ttundë pënaty  tyunandëbë tyäˈädë oybyë tuunk. Raymond, diˈib jeky kujk tyuny mëjjäˈäy, tnimaytyaˈaky: “Parë ëjts, diˈib mas jëjpˈam, yëˈë wiˈix njäˈäyˈäjtëm, njäjtëm ngäjpx nmaytyakëm ets nyaˈëxpëjkëm, kyaj nˈawijxëm ets xëmë pën xyˈanmäˈäyëm mä nnayaˈoˈoyëm, nnayˈaguwijtsëm, jyapˈatëdë jot winmäˈäny, nyaˈijtëm tijaty tukniwits tuknimäˈkxë, nˈijtëm oyjyaˈay ets njaygyujkëm tijaty”.

Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nyikëjxmˈataambyë tuunk, kyaj yajnimaytyaˈaky ko axëëgë jyukyˈäjtënë dyajnëjkxy ets ko kyaj tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny. Nnayˈaguwijtsëp, tapë jyot wyinmäˈäny ets jaygyujkëp, tyukniwijtsëp yajxon wiˈix jyukyˈaty, päätyë myëguˈuktëjk ijttëp seguurë ko mbäät pyudëkëdë ko tpäättëdë amay jotmay ets ko tyuˈumoˈoyaampy yajxon ja naymyujkën. Ets kom oyjyaˈay, ta tpudëkë ënäˈktëjk ets pënaty näämnëm tëjkëp ëxpëjkpë. Kom tyunaampy diˈib oy, ta tjotkujkmoˈoy ets tpudëkë pënaty pëjkëp ets të myëjjäˈäyëndë. Yajmëjwindëjkëbë oybyë jäˈäyˈäjtënë parë tpudëkëyaˈanyë wiinkpë, kyaj parë jeˈeyë ttseky yajtuunkmoˈoyët. *

Ninuˈun tyundë mëjjäˈäy mä tuˈugë naymyujkën, mbäät tmëjämoˈoytyë ets tkäjpxwijtë pënaty niˈigyë nyikëjxmˈatandëbë tuunk. Per ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib duˈun tunäämp, yëˈë patëp tkuytyunët wiˈix yaˈˈanëëmë parë tnikëjxmˈatëdë tuunk. Henry, diˈib kanäk jëmëjt kujk tyuunë mëjjäˈäy, jyënaˈany: “Pën mnikëjxmˈataambyë tuunk, tun mëk parë myajtuunkmoˈoyët”. Ta net tnigajpxyë Eclesiastés 9:10 ets yˈakjënäˈäny: “Tukëˈëyë diˈibë mgëˈë mbäät ttuny, tun mëdë mgëˈëm mëjää. Pën jam ti mduknipëkëdë mëjjäˈäytyëjk, tunë mëjää parë oy xytyunët. Tukxondäˈäk tukëˈëyë tuunk diˈib myajtuknipëjkp mä naymyujkën, axtë pën myajtuknipëjkp mbadëˈëgët. Ko xypyëjtäˈägëdë mjot mëjää ets ko mdunët, kyaj duˈunyë nyatëgoyaˈany”. Duˈunë duˈun, pën mdunäämp näˈä mëjjäˈäy, it tuumbë jäˈäy ets waˈan dyajtukjotkujkˈaty tijaty mduumpy. Diˈib mbäät xyajnigëxëˈëky mä mjukyˈäjtën, yëˈë yujyˈat tudaˈakyˈat ets kyaj yëˈëjëtyë mëjˈat këjxmˈat o ko xyˈatsokët tijaty (Mat. 23:8-12).

Näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nyikëjxmˈataambyë tuunk mä naymyujkën, mbäät näˈäty dyajjaygyukëyaˈanyëty ko jatunäämp mëjjäˈäy o dyajtunäˈänët ja wyinmäˈäny mä tijaty ja mëjjäˈäytyëjk tyunandëp. O nääk, mbäät kyaj tˈoyjawëdë ko ja mëjjäˈäytyëjk kyäjpxwijëdë. Duˈumbë nmëguˈukˈäjtëm oy ko nyayajtëwëdët: “¿Yëˈëjëts nˈëxtaapy diˈibëts jeˈeyë këˈëm ndukˈoyˈatëp, o njantsy kyuentˈataambyëtsë Jyobaa byorreegë mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat?”.

Kyaj xyjyaˈaytyëgoyët diˈib ja tuk pëky mbäät xytyuny pën mdunäämp mëjjäˈäy: “Mˈittët mët yëˈëjëty extëmë ijxpajtën” (1 Peed. 5:1-3). ¿Ti mbäät xytyuny? Kyaj xywyinmayët ets xytyunët diˈib axëëk, nanduˈun xyjatët maˈkxtukët ets madäˈägët oy xynyikëjxmˈatëdë tuunk o kyaj. Per tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko ak oy tijaty xytyunäˈäny mët ko tëgoˈoyëm (Núm. 12:3; Sal. 106:32, 33). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mbäät kyaj nyayjawëty “pekymyëët”, per mbäädë wiinkpë kyaj duˈun yˈixëdë mët ko tam tiko duˈun wyinmaytyë (1 Kor. 4:4). Pääty, pënë mëjjäˈäytyëjk mmooyëbë käjpxwijënë mëdë Biiblyë, mmëdooˈit, kyaj mjotˈambëkët. Ets tun extëm myaˈˈanëëmë.

Näägë nmëguˈukˈäjtëm wyinmaytyë ko jantsy jeky kujk yˈawijxnëdë. Pën mijts kanäk jëmëjt kujk xyˈawixy parë xynyikëjxmˈatäˈänyë tuunk mä naymyujkën, ¿këjxp näˈätyë maˈkxtujkën? Pën duˈun, jamyats wiˈix jyënaˈanyë tyäˈädë tekstë: “Ko nˈawijxëm diˈib kyaj tyuny jyatyëty yajpäˈämbejtypyë korasoon, per ko yˈadëy diˈib ntsojkënyëˈäjtëm yëˈë tuˈugë ujts kepy diˈib jukyˈäjtp” (Prov. 13:12).

Mbäät näˈätyë korasoon pyäˈämbety ko tsyiptaˈaky nbatëm diˈib njatsojkënyëˈäjtëm. Duˈun jyajtyë Abrahán. Jyobaa ojts tyukwandaˈagyëty ko myoˈoyaˈanyëty tuˈugë yˈuˈunk, per näjx jekyë tiempë ets kyaj mä uˈunk (Gén. 12:1-3, 7). Ko nety niˈigyë të myëjjäˈäyënë, ta jyënany: “Wintsën Dios, ¿tiijëts nyajwäˈänëty mëdiˈibë xytyukkuma[yäämp], pënë mijts wäˈäts xynyijawë ko käˈäbëts uˈunk ënäˈk nmëëdëty? [...] Käˈäp mijts yëˈë uˈunk määy nituˈuk të xymyoˈoyëts”. Jyobaa anmääyë ko yaˈˈadëwaampy ti nety të tyukwandaˈagyëty, per ja nyajxy naa 14 jëmëjt parë dyaˈˈadëëy (Gén. 15:2-4, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés; Gén. 16:16; 21:5).

Per ¿waˈanë Abrahán kyaj jotkujk tnekymyëduunyë Jyobaa? Kyaj. Yëˈë xëmë tmëbëjky ko Jyobaa kyuytyuumbyë yˈayuk. Pääty duˈunyëm tˈawijxy diˈib mas oy. Apostëlë Pablo tkujäˈäyë: “Abrään myëbëjk ja Dios maˈxtujkën mëët, pääty tˈaxäjë diˈibë Dios tukwandakë” (Eb. 6:15). Ok, ta Jyobaa kyunuˈkxë mëjwiin kajaa extëmë nety kyaj ttimˈawixy. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën?

Pën mjatunäämp mëjjäˈäy, per kanäk jëmëjt kujk nyaxy ets kyaj duˈun mduny, këdii mˈëxtëkëwaˈaky, tukˈijxpat xëmë Jyobaa. Ets duˈunyëm mmëdun agujk jotkujk. William, diˈib të tpudëkë mayë nmëguˈukˈäjtëm parë wyimbatët mä Diosë tyuunk, jyënaˈany: “Tsojkëbë tiempë parë tuˈugë  nmëguˈukˈäjtëm tkuytyunët tijaty yaˈˈamdoop ets tnikëjxmˈatëdë tuunk. Ja dyajnigëxëˈëky wanaty wanaty wiˈix tmëdatyë wijyˈäjtën ets wiˈix jyaˈayˈaty mä tkuytyuny tijaty yajtuknipëjkp. Ta net diˈib winmaapy ko pën yajtuunkmoopy, të nety ttukˈoybyëtsëmyë Diosë tyuunk. Per kyaj yˈoyëty ets duˈun wyinmaytyët, pes mbäädë net mëktaˈaky tpäädäˈänyë tyäˈädë tuunk. Pën tuˈugë jäˈäy xëmë tmëdunyë Jyobaa, oy mä yajpäädët ets oy ti ttunët, tyukˈoybyëtsëëmbyë Diosë tyuunk”.

Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ja nety kujk yˈawixy naxy mäjk jëmëjt ko yajtuunkmooy mëjjäˈäy. Yëˈë tnimaytyaˈaky ti tukniˈˈijxëp extëm yajkujäˈäyë mä Ezequiel kapitulo 1, jyënaˈany: “Jyobaa duˈun dyajtuˈuyoˈoyë kyarrë o ja kyäjpn extëm yëˈë ttukniwinmayë. Kyaj tijaty tyuny jyatyëty näˈä ëtsäjtëm ntsojkëm, ja duˈun näˈä yëˈë ttseky. Oyëts nuˈun njatunäˈäny mëjjäˈäy, kyaj yëˈë tsyoobääty tijëts njatsejpy o wiˈixëts njawinmay. Pes mbäädëts kyaj yëˈë Jyobaa xytyukmëtsoky diˈibëts ntsejpy”.

Pën mnikëjxmˈataampy näˈä tuunk extëmë mëjjäˈäy, pëjtäˈägë mwinmäˈäny ets xyajjapˈatëdë jotkujkˈäjtën mä naymyujkën. Ets pën mjäˈäwëp ko jeky nyäjxnë tiempë, tunë mëjää parë kyaj axëëk mnayjawëdët ets parë mmaˈkxtukët. Raymond diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë, jyënaˈany: “Ninäˈä kyaˈutsy kyajotkëdaˈaky tuˈugë jäˈäy diˈib jantsy atsojkp. Kyaj agujk jotkujk tnekymyëdunyë Jyobaa ko xëmë ti tˈawixy”. Pääty, mmëdatë jäˈäyˈäjtënë diˈibë Dios yajkypy extëmë maˈkxtujkën. Yajkëktëkë mnaymyayë mëdë Jyobaa ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë. Ëwäˈkx käjpxwäˈkx niˈigyë ets pudëkë jäˈäy parë tmëdunëdë Dios. Pudëkë mfamilyë parë ttundëdë Diosë tyuunk ets mDiosˈawdattët mëët. Nnayjawëdë agujk jotkujk koogoo mëët mduˈukmuktëdë mëguˈuktëjk diˈib mä naymyujkën. Duˈuntsoo agujk jotkujk mdunët, mientrës xyˈawixy myajtuunkmoˈoyët mä naymyujkën.

Mientrës xytyunyë mëjää parë xykyuytyuny tijaty myaˈˈamdoop, ix extëmxyëbë Jyobaa mmoˈoyëtyë tiempë parë xyajmëjwindëkëdë oybyë jäˈäyˈäjtën ets parë xypyudëkëdë naymyujkën. Yëˈë mëdë kyäjpn kyaj ttseky parë axëëk mnayjawëdët. Jyobaa pyudëjkëp ets kyunuˈkxypy pënaty mëduunëp wäˈätsˈää wäˈätsjot. Ets jamyats ko mä tukëˈëyë kyunuˈkxën “kyaj dyajminyë jäj jëmuˈumën” (Prov. 10:22).

Xëmë mbäät mwimbajtˈadëˈëtsy oy jeky kujk mˈawijxnë. Jyobaa kyaj tjäˈäytyëgoyaˈany pën myajmëjwindëjkëbë jäˈäyˈäjtënë diˈib myaˈˈamdoop ets pën mduump mëk mä naymyujkën, nanduˈun pën mbudëjkëbë mfamilyë mä Diosë jyaˈa. Mmëdun xëmë Jyobaa agujk jotkujk, oy ti tuunk xynyikëjxmˈatët.