1, 2. 1) ¿Wiˈix ijty tyundë ja borreegë kuentˈäjtpë jam Israel? 2) ¿Wiˈix yaˈijxkijpxyë tääk teety mëdë borreegë kuentˈäjtpë?

JA TIEMPË mä jyukyˈäjttë israelitëty mëk ijty tyundë ja borreegë kuentˈäjtpë. Yajnäjxtëp ja tëtykypyë o äämbë ets kyuwaampy ja byorreegë mä maˈtspëty o mä awäˈän jëyujk. Xëmë tˈixy ttuny ja byorreegë pën jam diˈib pëjkëp o diˈib të tsyayuty parë dyajtsoybyety. Per diˈib ijty niˈigyë kyuentˈäjtypy, yëˈë ja mutskatypyë borreegë, pes niˈigyë yajkuentˈatäˈäny ets kyaj dyuˈunëty ja mëjatypyë (Gén. 33:13).

² Yëˈë tääk teety diˈib Dios mëduundëp, nan tsojkëbë duˈumbë jäˈäyˈäjtën dyaˈixëdët diˈib myëdäjtypy tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë. Pes yëˈë nyikëjxmˈäjttëp etsë yˈuˈunk yˈënäˈk “dyajˈyaak dyajpatët mä Jyobaa jyëjwijtsëmbijtën etsë yˈëwij kyäjpxwijën” (Efes. 6:4, Traducción del Nuevo Mundo). ¿Tsiptakp duˈun ttundët? Tsiptakp. Pesë ënäˈktëjk tsojkëp ttundëdë mëjää parë tjëjpkudijëdët diˈib yajtëgoyanëdëp. Etsë Satanás nan yajjaˈäjtypy kanäk pëkyë winmäˈäny diˈib tyuktunaambyë ënäˈktëjk (2 Tim. 2:22; 1 Fwank 2:16). Pën mijts jamë mˈuˈunk mˈënäˈk, ¿wiˈix mbäät xykyuentˈaty? Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky ti  mbäät xytyuny: xyˈixyˈatët, xytyukniˈˈixët ets xytyuˈumoˈoyët.

3. ¿Wiˈix mbäät xyˈixyˈaty yajxonë mˈuˈunk mˈënäˈk?

³ Tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë yˈijxy tyuumpy tuˈuk tuˈugë byorreegë pën oy mëk yajpäättë. Nanduˈun mbäät mijts xytyuny mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk. Biiblyë jyënaˈany: “Tsojkëp xyˈixyˈatët yajxon wiˈix yˈixëty ja mborreegë” (Prov. 27:23). Parë yajxon xyˈixyˈatëdë mˈuˈunk mˈënäˈk, tsojkëp xyˈixët ti tyuundëp, ti wyinmääytyëp ets wiˈix nyayjawëdë. ¿Wiˈix mbäät duˈun xytyuny? Ko xëmë mëët mgäjpx mmaytyäˈägët.

4, 5. 1) ¿Ti mbäät xytyuny parë mˈuˈunk mmëtmaytyäˈägëdët? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.) 2) ¿Ti mijts të mbudëkëty parë mˈuˈunk mˈënäˈk mmëtmaytyaˈagyëty?

⁴ Näägë tääk teety mas tsyiptakxëdë tmëtkäjpx tmëtmaytyäˈäktëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ko yaˈkpëtsëmdë. Pes mbäät ja uˈunk ënäˈk tsyiptakxëdë tnigäjpxtët wiˈix wyinmaytyë ets nyayjawëdë, ets nääk ta jyagamgaˈaktë. Pën duˈunë mˈuˈunk yajpääty, ¿ti mbäät xytyuny? Kyaj jeky xymyëtmaytyäˈägët, mbäät tuˈuk tuˈugë xëë wanaty mëët mmaytyaˈaky ets xymyëtxiˈik xymyëtxonët, ets ja xymyëtmaytyäˈägët ko oy nyayjawëdët (Deut. 6:6, 7). Parë duˈun xytyunët, tsojkëp mëdë tiempë xyajnaxët, extëm nëjkx mëët mˈyoˈoywyijtë, mnëjkxtët muum karroty, mˈëyëˈëk mguyattët o jam ti tuunk xytyundët. Ko duˈun yajtuny, oyë ënäˈktëjk nyayjawëdë ets mbäädë net tyëkëdë käjpx maytyakpë.

⁵ ¿Ets pën ja mˈuˈunk duˈunyëm kyaj myaytyäˈägäˈäny? Mbäät duˈun xytyuny. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät ja mnëëx xytyukmëtmaytyaˈaky tijaty të mijts xytyuny en lugäär xyajtëwët ti yëˈë të ttuny. Ets mbäädë net tmaytyaˈaky wiˈix yaˈixy yajpääty. O pën mnijawëyaampy wiˈix tˈixy tuˈugë jotmay, kyaj nidëyë xyajtëwët. Mbäät xyajtëy wiˈix näägë myëdoˈoxyˈënäˈk wyinmaytyë. Ets ok, ta xyajtëwët wiˈixxyëp tpudëkë.

6. ¿Wiˈix mbäät xytyukˈixy ja mˈuˈunk mˈënäˈk ko mbäät mmëtmaytyaˈagyëty?

⁶ Pën mtsejpy etsë mˈuˈunk mˈënäˈk mdukmëtmaytyäˈägëdët wiˈix nyayjawëdë, tsojkëp xytyukˈixët ko mmëdäjtypyë tiempë ets ko mmëdooˈitaampy wiˈix mˈanëˈëmxëty. Pes ko uˈunk ënäˈk tˈixtë ko tyääk tyeety kyaj tmëdattë tiempë, ta kyaj ttukmëtmaytyäˈäktë yˈamay jyotmay. ¿Ti mbäät xytyuny parë xytyukˈixëdë mˈuˈunk ko mmëdäjtypyë tiempë parë mmëtmaytyäˈägëdët? Kyaj jeˈeyë xyˈanëëmët: “Mbäädëts xymyëtmaytyaˈaky näˈä xytyimtseky”. Yëˈë mˈuˈunk pyëkaambyë kuentë pën mmëjpëjtäˈägaampy wiˈix jyënaˈany ets ko kyaj mjotˈambëkäˈäny. Kayla tuˈugë kiixy diˈib 19 jyëmëjt, jyënaˈany: “Mbäädëts ndukmëtmaytyaˈagyë ndeety oytyim tiijëty. Ninäˈäjëts xykyakajpxypyoty, ets kyaj tëgatsy wyinmääygyojy mä ëjts; jeˈeyë tmëdooˈity wiˈixëts nˈanëëmë. Ets ok, tajëts xymyoˈoyë mas oybyë käjpxwijën”.

7. 1) Ko xynyimaytyäˈägët mëdë mˈuˈunk, extëm ko mëët pën nyayˈixyˈatëdët, ¿wiˈix mbäät xymyëtmaytyaˈaky ets kyaj xyaˈˈaniˈigyët? 2) ¿Wiˈix mbäät jyotmäˈäty ja mˈuˈunk mˈënäˈk oyë nety duˈun xykyatunäˈäny?

⁷ Nˈokpëjtakëm ko mëdë mˈuˈunk xynyimaytyaˈaky diˈib tsip nnimaytyakëm, extëm ko nyayˈixyˈatëdët mët tuˈugë kiixy o mixy, tukmëtmaytyäˈäk wiˈix yˈoyëty tijaty ttunët, ets kyaj yëˈëyë xytyukmëdowët tijaty jotmay pyäädaampy. Parë tyäˈädë njaygyujkëm nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën, okwinmay ko mnëjkxy mä tuˈugë kääytyakn ets ta xywyinˈixy ja kaaky tojkx mä ja neky, per ak duˈun jyënaˈany ko mbäät mbäˈämdunyëty. ¿Ti mdunëp? Ta mnëjkxët mä wiinkpë kaakytyoˈkpë. Nan mbäät duˈun jyaty ja mˈuˈunk mˈënäˈk ko yëˈëyë xytyukmëdowët  tijaty jotmay pyäädaampy (käjpxë Kolosʉ 3:21). Oy ko kyaj xyaˈˈaniˈigyët extëm xyˈanëëmë. Tuˈugë kiixy diˈib xyëˈäjtypy Emily jyënaˈany: “Kojëtsë ndääk ndeety tnimaytyäˈäktë wiˈix yˈixëty ko nnayˈixyˈäjtëm mët tuˈugë mixy, kyajts xyˈanëëmëdë ko kyaj yˈoyëty. Niˈigyë jyënäˈändë ko oy ko nˈixyˈäjtëm tuˈugë jäˈäy ets ko nbatëm pën mbäät nbëjkëm. Ets oyëtsë net nnayjawëty parëts ndukmëtmaytyäˈäktëdë duˈumbë jotmay. Pes ntsejpyëts ets yëˈëjëty tnijawëdët kojëts pën mëët nnayˈixyˈatëdët en lugäärëts tii ayuˈutsyë ndunët”.

8, 9. 1) ¿Tiko yˈoyëty xymyëdooˈitët maˈkxtujkën myëët ets kyaj xykyajpxypyotët ja mˈuˈunk? 2) ¿Wiˈix të wyimbëtsëmy ko mijts xymyëdooˈity ko mˈuˈunk mmëtmaytyaˈagyëty?

⁸ Tukˈixë mˈuˈunk mˈënäˈk ko mmëdooˈitaampy maˈkxtujkën myëët ko ti mdukmëtmaytyäˈägëdët (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:19). Katia, diˈib naytyuˈuk yajˈyeˈkypyë nyëëx, jyënaˈany: “Kyajts ijtyë nnëëx nmëmaˈkxtuky. Pojënëts ngajpxypyoty kojëts ti xytyukmëtmaytyaˈaky, kyajts nmëdooˈity kojëts njantsy yˈanuˈkxë, o kyajts ntseky pën xynyaˈamët. Per kojëts të nyajtëgatsyë njäˈäyˈäjtën, nan tëjëtsë nnëëx tyëgatsy, ets tyam xymyëtmaytyakpëts”.

⁹ Nanduˈun ttuunyë Ronald diˈib jeˈeyë nyëëx yaˈkpëtsëëmnëm, jyënaˈany: “Kojëtsë nnëëx xyˈanmääy ko tam tuˈugë mixy diˈib tsyejpy mä yˈeskuelë, tim ogäˈän ojtsëts njotˈambëky. Per tajëts njamyejtsy wiˈixë Jyobaa tmëmaˈkxtuky ets tjaygyukë pënaty mëduunëp, tajëts nwinmääy ko tsojkëbëts jawyiin nyajmaytyäˈägët mäjëts ngajëjwijtsëmbitynyëm. ¡Ets oy kojëts duˈun nduuny! Pes njaygyujkëts wiˈix nyayjawëty. Ko myaytyaktääy, tajëts nmëtmaytyaky tsuj yajxon. Ets jyaygyujkë wiˈixëts nˈanmääy, ta jyënany ko yajtëgatsaambyë jyot wyinmäˈäny”. Ko xëmë mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk mmaytyäˈäktët, ta xynyijawët ti wyinmääytyëp ets wiˈix nyayjawëdë. Ets nan nëjkxëp mduknijawëdë ko nety ti ttunäˈändët. *

10, 11. ¿Wiˈix mbäät xypyudëkë mˈuˈunk mˈënäˈk parë kyaj tjëjpˈyoˈoytyuˈuttët ja tëyˈäjtën?

¹⁰ Tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë nyijäˈäwëp ko mbäät yoˈoytyëgoy niduˈuk ja byorreegë. Mbäät ja byorreegë tninëjkxy ja jyeˈxy ets wanaty wanaty nyasˈyoˈoyët axtë yˈaduˈukpëtsëmët. Nan mbäät duˈun jyaty tuˈugë uˈunk, mbäät  wanaty wanaty tjëjpˈyoˈoytyuˈuty ja tëyˈäjtën mët ko tyuˈukmuky mëdë jäˈäy diˈib kyaj yˈoymyëtnaymyaayëbëty o ttukxondaˈaky diˈib kyaj yˈoyëty (Prov. 13:20). ¿Ti mbäät xytyuny parë kyaj duˈun jyatëdë mˈuˈunk mˈënäˈk?

¹¹ Pudëkë ja mˈuˈunk pën mbëjkypyë kuentë ko tsojkëp muum nyayaˈoyëdët, këdii xynyaˈixy. Nan pudëkë parë niˈigyë dyajmëjwindëkëdë oybyë jyaˈayˈäjtën (2 Peed. 1:5-8). Mbäät jaa xypyudëkë ko mDiosˈawdatët tuk familyë. Mä Ministerio del Reino diˈib oktuubrë 2008, jyënany: “Pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë yaˈˈanmääytyëp parë ttundët diˈib nyikëjxmˈäjttëp Dios windum: ttukniwitsëdët yajxon näˈäjaty yˈëxpëkäˈändë mëdë fyamilyë”. ¿Mduumpy duˈun parë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukniˈˈixëdët? Seguurë ko yëˈëjëty myëjjawëyandëp ko duˈun xypyudëkëdët (Mat. 5:6; 6:33).

12. 1) ¿Wiˈixë ënäˈktëjk ttukˈoyˈattë ko Diosˈawdattë tuk familyë? (Ix nanduˈunë rekuäädrë “ Yëˈëjëty myëjjäˈäwëdëp”.) 2) ¿Wiˈix mijts të mbudëkëty ko mDiosˈawdaty tuk familyë?

¹² Okˈix wiˈix tnimaytyaˈaky tuˈugë kiixy diˈib xyëˈäjtypy Carissa ko Diosˈawdattë mëdë Fyamilyë: “Jantsy oyëts nnayjawëty kojëts niˈamukë ndëkëdë käjpx maytyakpë. Yëˈëjëts diˈib xyajtuˈugyëdëp ets nduundëbëtsë tijaty diˈib wëˈëm extëmë jamyajtsën. Ndeetyëts xëmë ttukniwitsë parëts nˈëxpëktët. Ko jëjpˈam tpëjtaˈaky, yëˈëts xypyudëjkëp parëts nanduˈun jëjpˈam nbëjtäˈägët. Ets nanduˈun parëts nwintsëˈëgët extëmtsë ndeety ets extëm diˈib nyigëbäjkˈäjtypy parëts xytyukniˈˈixëdë Diosë jyaˈa”. Tuˈugë kiixy diˈib xyëˈäjtypy Brittney, jyënaˈany: “Kojëts nDiosˈawdattë tuk familyë, yëˈëts xypyudëjkëp parëts niˈigyë nmëwingonëdë ndääk ndeety. Nˈijxypyëts ko xymyëmääy xymyëdäjtëbëts ets ko myëdooˈitandëbëtsë njotmay. Xypyudëjkëdëbëts parëts nnayaˈitëdët tuˈugyë extëmë familyë”. Tääk teety yëˈë nyikëjxmˈäjttëp etsë yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdët parë ttsoktëdë Jyobaa, ets mbäät duˈun ttundë ko Diosˈawdattët tuk familyë. *

13. ¿Wiˈix mbäät xypyudëkë mˈuˈunk parë ttsojkënyëˈattët tmëdunëdë Jyobaa?

¹³ Tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë yajtuumpy ja kyepy parë ttuˈumoˈoy ets tkuwäˈäny ja byorreegë mët ko jam dyajnëjkxäˈäny mä “oyatypyë mëëy” (Ezeq. 34:13, 14). ¿Ti kyaj mijts nanduˈun xytyunäˈäny mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk? Tuˈumoˈoy parë tmëdundëdë Jyobaa ets pudëkë parë nanduˈun nyayjawëdët extëm diˈib jyaayë Salmo: “Kojëts ndunyë mtsojkën, Dios miyë, yëˈëjëts ndukxondakypy, etsë mley yˈity këkpäät mä ëjts” (Sal. 40:8). Ko duˈunë mˈuˈunk mˈënäˈk nyayjawëdët, ta nëjkx nyaywyandäˈägëdë mä Jyobaa ets nyëbattët. Per parë duˈun ttundët, tsojkëp jawyiin yajxon tjaygyukëdët tidënë tyäˈädë yˈandijpy ets ko jyantsy myëdunandëbë Jyobaa.

14, 15. 1) ¿Ti diˈib mbäädë tääk teety ttuny parë mët ja yˈuˈunk yˈënäˈk? 2) ¿Tidaa ko näägë ënäˈktëjk kyaj yˈittë seguurë mä ja tëyˈäjtën?

¹⁴ ¿Per ti mbäät xytyuny pën ja mˈuˈunk kyaj wyimbety mä Diosë jyaˈa o kyaj yˈity seguurë ko tyäˈädë yëˈë duˈun ja tëyˈäjtën? Ëxtäˈäyë winmäˈäny wiˈix mbäät xypyudëkë parë ttsokëdë Jyobaa ets parë tmëjjawët tukëˈëyë tijaty të ttuny (Diˈibʉ Jat. 4:11). Ets ko nety yajpääty listë, ta këˈëm twinˈixët tmëdunëdë Jyobaa.

¹⁵ Pën ja mˈuˈunk kyaj yˈity seguurë mä ja tëyˈäjtën, mëmaˈkxtuk ets nëˈëmoˈoy tuˈumoˈoy. Pudëkë parë tjaygyukët ko nitii duˈun kyaˈoyëty extëm ko nmëduˈunëmë  Jyobaa ets ko yëˈë moˈoyanëbë jotkujkˈäjtënë winë xëë. Nan payoˈoy tiko kyaj yˈity seguurë. ¿Waˈan mët ko kyaj tmëbëky extëmë Biiblyë jyënaˈany, o waˈan mët ko ttsëˈëgë myëguˈuktëjk parë ttukmëtmaytyäˈägët tijaty myëbëjkypy? ¿Waˈan wyinmay ko Jyobaa yˈanaˈamën kyaj xypyudëjkëm, o yëˈëdaa ko naytyuˈuk nyayjawëty ets ko myëguˈuktëjk kyaj kyupëkyëty?

16, 17. ¿Wiˈix mbäät xypyudëkë mˈuˈunk mˈënäˈk parë këˈëm oy yˈittët mëdë Jyobaa?

¹⁶ ¿Wiˈix mbäät xypyudëkë ja mˈuˈunk pën kyaj yˈity seguurë mä ja tëyˈäjtën? Oy wyimbëtsëmy ko näägë tääk teety dyajtëwdë yˈuˈunk: “¿Oy mnayjawëty ko nDestiigëˈäjtëm o mtsiptakxëp? ¿Wiˈixëdaa ndukˈoyˈäjtëm? ¿Tijaty mwinmaapy nyajtëgoˈoyëm? ¿Mwinmaapy ko extëm tyam ndukˈoyˈäjtëm ets extëm ndukˈoyˈatäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky ninuˈun tkamëbääty tijaty tyam nyajtëgoˈoyëm?”. Yajtëw duˈunë mˈuˈunk mˈënäˈk mä mgëˈëm mˈää mgëˈëm ayuk ets tsuj yajxon. Kyaj xyajnayjawëdët ko mˈëxˈyeˈepy mbayeˈepy. Ko nety mëët mmaytyaˈaky, mbäät xykyajpxyë Markʉs 10:29, 30. Nan mbäädë ënäˈktëjk tkëxjäˈäytyë wiˈix ttukˈoyˈattë ko tyestiigëˈattë ets tijaty jotmay pyattëp. Net tpëktëdë kuentë tiko kyaj yˈittë seguurë ets ti mbäät pyudëkëdë. ¿Të nanduˈun mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk xyˈëxpëkyë liibrë ¿Ti tukniˈijxëbë Biiblyë? etsë liibrë Diosë tsyojkën? Pënë tyäˈädë liibrë nˈëxpëjkëm mëdë jäˈäy, pes mas niˈigyë yˈoyëty nˈëxpëjkëm mëdë uˈunk ënäˈk.

¹⁷ Pyäädaambyë tiempë mä këˈëmë uˈunk ënäˈk twinˈixäˈändë pën myëdunandëbë Jyobaa o pën kyaj. Kyaj mwinmayët ko yëˈë Testiigëˈatandëp mët ko mijts mDestiigëty. Këˈëm mbäät tpëjtäˈäktë wyinmäˈäny parë oy yˈittët mëdë Jyobaa (Prov. 3:1, 2). Pën mˈijxypy ko tsiptakxëp duˈun ttunët, ¿tiko xykyapudëkë parë këˈëm tˈixët pën tëyˈäjtën tijaty myëbëjkypy? Mbäät nyayajtëyëty: “¿Wiˈixëts nnijawë ko tamë Dios? ¿Wiˈixëts nnijawë ko Jyobaa xymyëmääy xymyëdäjpëts? ¿Njantsy myëbëjkypyëts ko Diosë yˈanaˈamën yëˈë parëts ndukˈoyˈatët?”. Tääk teety, yaˈixëdë ko miitsëty duˈun extëm tuˈugë oybyë borreegë kuentˈäjtpë ets tuˈumoˈoytyë mˈuˈunk mˈënäˈk maˈkxtujkën myëët. Pudëkëdë parë këˈëm tˈixtët ko nitii duˈun kyaˈoyëty mä jukyˈäjtën extëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa (Rom. 12:2).

18. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpanëjkxëdë yˈijxpajtën ja Mëj Borreegë Kuentˈäjtpë?

¹⁸ Niˈamukë Dios mëduumbëty yëˈë nbanëjkxäˈänëmë yˈijxpajtënë Jyobaa, ja Mëj borreegë Kuentˈäjtpë (Éfes. 5:1; 1 Peed. 2:25). Tääk teety tsojkëp yajxon tˈixyˈattët ja byorreegë o ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Tsojkëp ttundëdë mëjää parë ttuˈumoˈoytyët mä Diosë nyëˈë tyuˈu parë nëjkx tpäättë ja kunuˈkxën diˈibë Jyobaa të twandaˈaky. Pääty miitsëty tääk teety, kuentˈattë mˈuˈunk mˈënäˈk ets tukniˈˈixëdë parë ttsoktëdë Jyobaa.