Pëjtäˈägë mëbëjkën amumduˈukjot mä ja Anaˈam Kutujkën
“Mëbëjkën yëˈë diˈib seguurë xyaˈijtëm mä diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm.” (HEB. 11:1, Traducción del Nuevo Mundo [TNM])
1, 2. 1) ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën yaˈˈadëwaampy diˈibë Jyobaa ojts ttuknibëjtäägë parë naxwinyëdë jäˈäy? 2) Extëm jyënaˈanyë Éfesʉ 2:12, ¿tiko ja kajpxyˈatypyë dyajkëktëkë mëbëjkën mä ja Anaˈam Kutujkën? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)
ËTSÄJTËM xëmë njënäˈänëm ko yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën mbäät dyaˈoyë njotmayˈäjtëm ets duˈun ndukmëtmaytyakëmë jäˈäy. Per ¿ijtëm seguurë ko jantsy tam yajpäätyë tyäˈädë Anaˈam Kutujkën ets ko yaˈˈadëwaampy tijatyë Dios të ttuknibëjtäägë? ¿Tiko mbäät amumduˈukjot nmëbëjkëmë tyäˈädë Anaˈam Kutujkën? (Heb. 11:1, TNM.)
2 Jyobaa yëˈë yaˈˈanaˈamaambyë Jesus mä yˈAnaˈam Kyutujkën parë yˈadëwët diˈib ojts ttuknibëjtäägë parë naxwinyëdë jäˈäy. Tyäˈädë Kutujkën täˈtspëky yˈity ets kyaj mbäät pën myëmadaˈagyëty, mët ko Jyobaa myëdäjtypyë madakën parë yˈanaˈamët. ¿Pën tunäämp Rey? ¿Pënaty mëët yˈanaˈamäˈäny? ¿Ets pënaty yˈanaˈamandëp? Mbäät nnijäˈäwëm ko nˈijxëm tijatyë Jyobaa o Jesus kyajpxyˈäjt mëdë naxwinyëdë jäˈäy. Min nˈokˈijxëm tijaty kyajpxyˈäjttë, parë njaygyujkëm wiˈixë Jyobaa dyaˈˈadëwäˈäny tijaty tyuknibëjtakë ets tiko mbäät nmëbëjkëm ko tyäˈädë Anaˈam Kutujkën kyaj mbäät pën myëmadaˈagyëty (käjpxë Éfesʉ 2:12).
3. ¿Ti nˈëxpëkäˈänëm mä tyäˈädë artikulo ets mä jatuˈukpë?
3 Mä Biiblyë tëdujk pëky myiny diˈib yajkajpxyˈäjt, diˈib myaytyakypyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën mä yˈanaˈamäˈänyë Jesus. 1) Diˈibë Dios kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán, 2) diˈib kyajpxyˈäjt mët ja israelitëty ko tmooy ja Ley 3) diˈib kyajpxyˈäjt mëdë David, 4) diˈib kyajpxyˈäjt ko tuˈugë saserdotë yˈitäˈäny extëmë Melquisedec 5) ja jembyë kajpxyˈatypyë ets 6) ja kajpxyˈatypyë mä ja Anaˈam Kutujkën. Min nˈokˈijxëm wiˈix tuˈuk tuˈuk tmaytyaˈaky ja Anaˈam Kutujkën ets wiˈix dyaˈˈadëwäˈäny diˈibë Dios tyuknibëjtakë parë jäˈäy etsë Naxwinyëdë (ixë rekuäädrë “ ¿Wiˈixë Dios dyaˈˈadëwäˈäny tijaty të ttuknibëjtäägë?”).
TUˈUGË WANDAKËN DIˈIB XYTYUKNIJÄˈÄWËM WIˈIXË DIOS TKUYTYUNÄˈÄNY DIˈIB TYUKNIBËJTAKË
4. Extëm jyënaˈanyë Génesis, ¿ti Jyobaa ojts tnigajpxy tëgëk pëky parë naxwinyëdë jäˈäy?
4 Ko Jyobaa dyaˈoˈoyëtyaayë Naxwinyëdë extëm mbäädë jäˈäy ttuktsëënë, ta net tëgëk pëky ojts tnigajpxy, 1) ko dyajkojäˈäny ja jäˈäy extëm yëˈë, 2) dyajjëmbittët ja Naxwinyëdë jantsy tsuj ets dyajtuktuktët mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, ets 3) kyaj tjëˈxtët ja ujtstëëm diˈib tuknijäˈäwëp ja oybyë etsë axëëkpë (Gén. 1:26, 28; 2:16, 17). Jyobaa nyigäjpx tëgëk pëky ti diˈibë nety të ttuknibëjtäägë. Per ¿tiko net ojts tijaty tkajpxyˈaty?
5, 6. 1) ¿Wiˈixë Satanás tnibëdëˈkyë Dios parë kyaj yˈadëwët tijaty tyuknibëjtakë? 2) ¿Ti Jyobaa tyuun ko Satanás nyibëdëˈkë jam Edén?
5 Satanás nyibëdëˈkë Dios parë kyaj yˈadëwët tijaty tyuknibëjtakë. Myëmadak ja naxwinyëdë jäˈäy parë kyaj tmëmëdowdëdë Dios ko Eva ojts ttukjeˈxy ja ujts tëëm diˈibë nety tuknijäˈäwëbë oybyë etsë axëëkpë (Gén. 3:1-5; Diˈibʉ Jat. 12:9). Ta axëëgë Dios ojts dyajwëˈëmy ko kyaj tmëdatyë madakën parë tˈanaˈamëdë naxwinyëdë jäˈäy. Ets ok, ta tniwäämbejtyë naxwinyëdë jäˈäy ko pääty tmëdundë Jyobaa mët ko tijaty yajmoˈoytyë (Job 1:9-11; 2:4, 5).
6 ¿Ti Jyobaa tyuun ko duˈunë Satanás nyibëdëˈkë jam Edén? Mbäätxyëp dyajkutëgooy pënaty nibëdëˈkë, per kyajxyëp ojts yˈadëy diˈib tyuknibëjtakë: tyuktukëdë tyäˈädë Naxwinyëdë mëdë tyëëm yˈäätsë Adán etsë Eva. Pääty kyaj netyë dyajkutëgooytyë. Ta ttuuny tuˈugë wandakën jam Edén, diˈib yaˈijxë ko seguurë yˈadëwäˈäny tukëˈëyë diˈib tyuknibëjtakë (käjpxë Génesis 3:15). *
7. ¿Wiˈixë Jyobaa dyaˈijxë ko seguurë tkuytyunäˈäny ja wandakën diˈib tyuun jam Edén mä ja tsäˈäny etsë tyëëm yˈääts?
7 Ko Jyobaa ttuuny ja wandakën jam Edén, ta ojts tnigajpxy wiˈix ttukumëdowäˈäny ja tsäˈäny mët ja tyëëm yˈääts, jaˈa njënäˈänëm, Satanás mët niˈamukë pënaty puwäˈkëdëp ko tnibëdëˈktë ja madakën diˈibë Jyobaa myëdäjtypy parë yˈanaˈamët. Jyobaa nan ojts tmoˈoyë kutujkënë ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts parë dyajkutëgoyëdë Satanás. Ko duˈun twandaky, ta dyaˈijxë ko seguurë ttukumëdowäˈäny diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë tyäˈädë jotmay ets tijaty të ttuny. Per nan ojts tnigajpxy wiˈix ttunäˈäny.
8. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm pën ja toxytyëjk ets ja tyëëm yˈääts?
8 ¿Pën diˈibë nety tyëëmˈataampy yˈäätsˈataampy ja toxytyëjk? Yëˈë tuˈugë anklës diˈib kyaj yaˈixy. ¿Tiko? Yëˈko diˈib kyutaˈanëˈëgaampy, yëˈë Satanás, tuˈugë anklës diˈib kyaj yaˈixy (Eb. 2:14). Ja nyajxy naa taxk mil jëmëjt parë yajnijäˈäwë pën yajmaytyakp, per ja tsäˈänyë tyëëm yˈääts pojënë yaˈëxkajpy. Nuˈun nyajxyë tadë tiempë, ja mä Jyobaa dyajnaxkëdaky kanäk pëkyë kajpxyˈajtypyë parë yajnijawët pën ja tëëm ääts diˈib yajtunaampy parë dyaˈoyët tijatyë Satanás të dyajmäˈäty.
DIˈIBË JYOBAA KYAJPXYˈÄJT MËDË ABRAHÁN YËˈË XYTYUKNIJÄˈÄWËM PËN JA TËËM ÄÄTS
9. 1) ¿Ti Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán? 2) ¿Näˈä tyuuntsondaky diˈib kyajpxyˈäjttë?
9 Ko nyajxy majtsk mil jëmëjt mä netyë Jyobaa të tnigajpxy jam Edén wiˈixë Satanás ttukumëdowäˈäny, ta tˈanmääyë Abrahán parë tmastuˈudët ja jyëën tyëjk jam Ur ets nyëjkxët Canaán (Apos. 7:2, 3). Duˈun tˈanmääy: “Ëxmats yëˈë [...] mjëën mdëjk ets yëˈë mjëëky mëguˈuk, ets yëˈë mdeety mdääk, ets mnëjkxëty mä ja it nääxwiinyëdën mëdiˈibë yam ndukniˈˈixëjaamybyën. Ëjts nyajkojaamybyëts mëjpë ja nax käjpn mëët ja mˈuˈunk mˈok. Mijts ngënuˈkxaamybyëts mëjwiin këjaa, ets mëjˈaampy nyajˈitäˈäny, ets mëët mijtskyëjxm kënuˈkxy nëjkx may yëˈë jäˈäy yˈitë. Nduknikäjpxaambyëts yëˈë oyˈäjtën, mëdiˈibë ënety yëˈë oyˈäjtën mduknikäjpxëbën, ets nduknikäjpxaambyëts yëˈë ëxëëkˈäjtën, mëdiˈibë ënety yëˈë ëxëëkˈäjtën mduknikäjpxëbën. Mëët mijts kyëjxm ngënuˈkxtäˈäjaambyëts yëˈë jäˈäy naxwinyëdë abëtsëmy” (Gén. 12:1-3, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés). Yä tim ogäˈän yajnigajpxy mä Biiblyë diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán. Per kyaj yajnijawë näˈä duˈun tˈanmääy. Diˈib yajnijäˈäwëp yëˈë ko ja tyuuntsondaky diˈib kyajpxyˈäjttë mä jëmëjt 1943, mä kyajnëm myinyë Jesus, ko Abrahán tsyoˈony Harán ets ttuknäjxy ja nëë Éufrates ko netyë jyëmëjt 75.
10. 1) ¿Wiˈixë Abrahán dyaˈijxë ko jyantsy myëbëjk tijatyë Dios tukwandakë? 2) ¿Tijatyë Jyobaa wanaty wanaty ojts tnimaytyaˈaky mä ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts?
10 Jyobaa ojts kanäkˈok tˈanëëmë Abrahán ko kyuytyunaampy diˈib tyukwandak, ets wanaty wanaty ttuknijäˈäwë wiˈix yˈixˈatäˈäny (Gén. 13:15-17; 17:1-8, 16). Abrahán jyantsy myëbëjk diˈibë Jyobaa tukwandakë, axtë yakan ja yˈuˈunk extëmë wintsëˈkën. Päätyë Jyobaa niˈigyë dyajtäˈtspëjky diˈibë nety të tkajpxyˈaty, ko tˈanmääy ko seguurë yˈadëwäˈäny diˈibë nety të ttukwandaˈaky (käjpxë Génesis 22:18 * etsë Ebreeʉsʉty 11:17, 18). Mä jëmëjt 1943 ja tyuuntsondaky diˈib kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán, ta Jyobaa wanaty wanaty ojts tnimaytyaˈaky ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts. Ko myinäˈäny mä Abrahángë fyamilyë ets ko nimay yajmaytyaˈaky, ko tyunäˈändë extëmë rey, ko dyajkutëgoyäˈändë niˈamukë myëtsip ets ko mët yëˈëgyëjxm yajkunuˈkxäˈändë mayjyaˈay.
Abrahán yaˈijxë ko jyantsy myëbëjk tijatyë Dios tukwandakë (Ixë parrafo 10)
11, 12. 1) ¿Wiˈixë Biiblyë tnigajpxy ko nan adëwäämp mëjwiin kajaa diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán? 2) ¿Wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm?
11 Diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán ojts yˈadëy ko ja tyëëm yˈääts tjaˈabëjktë ja Nax diˈib Yajtukwandaktë, perë Biiblyë nyigajpxypy ko nan adëwäämp mëjwiin kajaa mä tiempë myiny kyëdaˈaky (Gal. 4:22-25). Dios wyinmäˈänymyooyë apostëlë Pablo parë tnimaytyäˈägët ko pën tim jawyiin yajmaytyakp mä Abrahángë tyëëm yˈääts, yëˈë Jesukristë, etsë okpë tyëëm yˈääts, yëˈë 144,000 diˈib nëjkxtëp tsäjpotm (Gal. 3:16, 29; Diˈibʉ Jat. 5:9, 10; 14:1, 4). Ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts, yëˈë “Jerusalén käjpn diˈibë tsäjpotm”, diˈib nanduˈunë Jyobaa kyäjpnˈäjtypy, mä yajpäättë anklëstëjk diˈib mëmëdoojëdëp (Gal. 4:26, 31). Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán ko ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts tkunuˈkxäˈänyë naxwinyëdë jäˈäy.
12 Jyobaa yëˈë kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán ko nyaxkëdäˈägäˈäny tuˈugë Kutujkën jam tsäjpotm, mä tyunäˈäny tuˈugë Rey ets pënaty mëët yˈanaˈamäˈäny (Eb. 6:13-18). ¿Nuˈun ndiempë yˈitäˈäny? Axtë ko dyajkutëgoyëdë Diosë myëtsip ets ko nety të yajkunuˈkxy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy (1 Kor. 15:23-26). Génesis 17:7 jyënaˈany ko yëˈë “tuˈugë kajpxyˈatypyë axtë diˈib winë xëë winë tiempë”. ¿Tiko? Yëˈko niˈamukë pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny, winë xëë ttukˈoyˈatäˈändë. Extëm nˈijxëm, diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán, yëˈë xytyukˈijxëm ko seguurë dyaˈˈadëwäˈäny diˈib të ttuknibëjtäägë parë Naxwinyëdë: tyuktukët mëdë jäˈäy diˈib jukyˈäjttëp tëyˈäjtën myëët (Gén. 1:28).
DIˈIBË JYOBAA KYAJPXYˈÄJT MËDË DAVID XYTYUKˈIJXËM KO JAKÄÄMP JA ANAˈAM KUTUJKËN
13, 14. ¿Ti Jyobaa wyandak ko tkajpxyˈajty mëdë David mä yajkutukäˈäny ja Mesías?
13 Ja wandakën diˈibë Jyobaa tyuun Edén ets diˈib kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa xëmë tëyˈäjtën myëët yˈaneˈemy. Pääty nanduˈun yˈanaˈamäˈäny ja Anaˈam Kutujkën diˈib të dyajnaxkëdaˈaky (Sal. 89:14). ¿Waˈandaa näˈä kyaj tëyˈäjtën myëët tyunët? ¿Waˈandaa nëjkx nyitëgatsy? Extëmë Jyobaa tkajpxyˈajty mëdë David, yëˈë xytyukˈijxëm ko ninäˈä duˈun kyajatäˈäny.
14 (Käjpxë 2 Samuel 7:12, 16.) * Ko Jyobaa tkajpxyˈajty mëdë David, diˈib anaˈam jam Israel, ta ttukwandaky ko mä tyëëm yˈääts myinäˈäny ja diˈibë nety të twinˈixy (Luk. 1:30-33). Duˈunë Jyobaa yajxon ojts tnigajpxy mä pënë fyamilyë myinäˈäny ja Mesías. Ets jyënany ko mä tyëëm yˈäätsë David myinäˈäny ja diˈib “myëdäjtypyë madakën” parë yajkutukët mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Ezeq. 21:25-27). Jesus yëˈë yajnaxkëdäˈägaampy “täˈtspëky winë xëë” ja yˈanaˈamdaknë David. Ets “ja tyëëm yˈääts yˈitäˈäny winë xëë, ja yˈunyaaybyajn mä yajkutuky yˈitäˈäny extëmë Xëë” (Sal. 89:34-37). Mbäät nˈijtëm seguurë ko ja Mesías xëmë tijaty ttunäˈäny tëyˈäjtën myëët ko yˈanaˈamët, ets ko yajtukˈoyˈatäˈäny winë xëë.
JYOBAA KYAJPXYˈÄJT PARË JYAˈˈATËT TUˈUGË SASERDOTË
15. Ko Jyobaa tkajpxyˈajty parë jyaˈˈatët tuˈugë saserdotë extëmë Melquisedec, ¿ti tuungë nety ja tuk pëky nyikëjxmˈataampy?
15 Diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán etsë David, yëˈë xytyukˈijxëm ko anaˈamäämbë nety ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts. Per kyaj nety jeˈeyë tsyekyëty tuˈugë oybyë anaˈambë parë niˈamukë nax käjpn yajkunuˈkxët. Nan tsojkëbë nety ets tyunët extëmë saserdotë. Pes yëˈëyë nety mbäät tuˈugë saserdotë dyakyë wintsëˈkënë parë naxwinyëdë jäˈäy nyiwäˈätsëdët ja poky ets yajpäättët mä Jyobaa fyamilyë diˈib tsäjpotm ets yä naxwiiny. Päätyë Jyobaa ttuuny jatuˈugë wandakën, ko tkajpxyˈajty ko tuˈugë saserdotë tyunäˈäny extëmë Melquisedec.
16, 17. ¿Tiko tsyekyëty etsë Jesus nanduˈun tyunët saserdotë extëmë Melquisedec?
16 Mët yëˈëgyëjxmë rey David, Jyobaa ojts tnigajpxy ko tkajpxyˈatäˈäny mëdë Jesus diˈib tyunaampy majtsk pëky: 1) yˈuˈunyëyaˈany “aˈoytsyoo” axtë ko dyajkutëgoyët ja myëtsip, ets 2) tyunäˈäny “saserdotë winë xëë extëm tyuunyë Melquisedec” (käjpxë Salmo 110:1, 2, 4). * ¿Tiko jyënaˈany “extëm tyuunyë Melquisedec”? Yëˈko mä kyajnëmë Abrahángë tyëëm yˈääts tjaˈabëktë ja Nax diˈib Yajtukwandaktë, Melquisedec, ja rey diˈib Salem nan ojts tyuny “teety [o saserdotë] diˈibë myëduun ja Diosë Tsäjpotmëdë” (Eb. 7:1-3). Jyobaa yëˈë nikäjpxpajtë rey ets saserdotë. Mä Escrituras Hebreas yëˈëyë yajmaytyakpë Melquisedec ko duˈun majtsk pëky tyuuny. Kyaj mää yajnigajpxy ko jam pën twingudëgatsˈäjty o wyingudëgatsˈäjtë, diˈib duˈun tunëp extëm yëˈë, pääty njënäˈänëm ko tyuuny saserdotë “winë xëë winë tiempë”.
17 Ko Jyobaa duˈun tkajpxyˈajty, ta këˈëm tnikäjpxpejtyë Jesus ets duˈun tyunët. Päätyë Jesus tyunäˈäny saserdotë “winë xëë winë tiempë, dëˈën extëmë Melkisedek” (Eb. 5:4-6). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa yëˈë yajtunaampy ja yˈAnaˈam Kyutujkën parë yˈadëwët diˈib ojts ttuknibëjtäägë parë Naxwinyëdë etsë jäˈäy.
DIˈIBË JYOBAA OJTS TKAJPXYˈATY, YAJTÄˈTSPËJK JA ANAˈAM KUTUJKËN
18, 19. 1) Mä ja tëgëk pëkypyë diˈibë Jyobaa ojts tkajpxyˈaty ¿wiˈix yajkuwitsë ja Anaˈam Kutujkën? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?
18 Extëm të nˈijxëm, diˈibë Jyobaa ojts tkajpxyˈaty nan myaytyakypy ja yˈAnaˈam Kyutujkën, ets ko täˈtspëjk yajxon. Ja wandakën diˈib tyuun jam Edén, yëˈë xytyukˈijxëm ko mët yëˈëgyëjxm ja toxytyëjkë tyëëm yˈääts, seguurë dyaˈˈadëwäˈäny diˈibë të ttuknibëjtäägë parë Naxwinyëdë etsë jäˈäy. Diˈib kyajpxyˈäjt mëdë Abrahán, yëˈë nyigäjpx pënën ja tëëm ääts ets ti tyunaampy.
19 Diˈibë Jyobaa kyajpxyˈäjt mëdë David, yëˈë xytyuknijäˈäwëm mä pënë netyë fyamilyë myinäˈäny ja Mesías. Ets ko Jesus yëˈë diˈib yajmoopy ja madakën parë yajkutukët xëmëkyëjxm yä Naxwiiny. Ko Jyobaa tkajpxyˈajty ko tuˈugë saserdotë tyunäˈäny extëmë Melquisedec, yëˈë yajtäˈtspëjk parë ja Mesías tyunët saserdotë. Perë Jesus kyaj naytyuˈuk tyunäˈäny parë naxwinyëdë jäˈäy dyajjëmbitët wäˈäts. Nan të yajwinˈixtë pënaty tunandëp extëmë reyëty ets saserdotëty. ¿Mä tsyoondë? Yëˈë nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo.
^ parr. 6 Génesis 3:15: “Ets nbëjtäˈägaambyëtsë mëtsip mä mijts ets mä ja toxytyëjk, ets mä mdëëm mˈääts ets mä yëˈë tyëëm yˈääts. Yëˈë mgutaˈanëˈëganëp ets mijts xyajtsayutäˈäny mä tyekyˈëxpoˈkxën”.
^ parr. 10 Génesis 22:18: “Mët yëˈëgyëjxmë mdëëm mˈääts yajkunuˈkxäˈäny tukëˈëyë nax käjpn diˈib yä naxwiiny mët ko të xymyëmëdoyëtsë nˈää nˈayuk”.
^ parr. 14 2 Samuel 7:12, 16: “Ko ja mxëë mdiempë jyëjpkëjxnët ets mnaxtëjkënët mët ja mˈaptëjkëty, tajëts ok nyajpëdëˈëgäˈänyë mdëëm mˈääts, yëˈë mˈuˈunk, ets nyajnaxkëdäˈägaambyëts täˈtspëky ja yˈanaˈamën. Ja mdëjk ets ja mgutujkën seguurë yˈitäˈäny mwinduuy winë xëë; ja mˈunyaaybyajn mä myajkutuky täˈtspëky nyaxkëdäˈägäˈäny winë xëë”.
^ parr. 16 Salmo 110:1, 2, 4: “Jyobaa duˈun tˈanëëmë nWintsënëts: Uˈunyë nbëˈääyëts aˈoytsyoo axtë kojëts nbëjtäˈägëdë mëtsipëty extëmë mdeky pyatkëyë. Jyobaa kyäjptëwaampy ja mdäjk mët ja mgutujkën diˈib Sión, jyënäˈänäˈäny: Nëjkx mˈaneˈemy mmëtsipˈitkujky. Jyobaa të twandaˈaky ets kyaj wyinmääytyëgatsäˈäny: ¡Mijtsë duˈun saserdotë winë xëë extëm tyuunyë Melquisedec!”.
