1. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën?

JYOBAA ojts xyajkojëm mëdë winmäˈäny parë nbawinmäˈäyëm wiˈix nyayjawëtyë nmëguˈukˈäjtëm oy ninäˈänëm duˈun ngayajpatëm (käjpxë Éfesʉ 5:1, 2). ¿Wiˈix mbäät nyajtuˈunëmë winmäˈäny parë nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën? ¿Ets tiko yˈoyëty nguentˈäjtëm tijaty nbawinmäˈäyëm?

2. ¿Wiˈixë Jyobaa nyayjawëty ko xyˈijxˈayoˈowëm?

² Jyobaa të xytyukwandakëm tuˈugë oybyë jukyˈäjtën mä kyaj nekyˈayowäˈänëm. Pënaty nëjkxandëp tsäjpotm ets pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny, yˈawijxtëp ja jukyˈäjtën diˈib winë xëë (Fwank 10:16; 17:3; 1 Korintʉ 15:53). Etsë Jyobaa jyaygyujkëp wiˈix nnayjäˈäwëm ko tyam axëëk njäjt ngëbajtëm. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko mëk tjäˈäwë ko tˈijxy wiˈix yajtëytyuundë ja israelitëty jap Egipto (Isaías 63:9). Ets ko nety ja israelitëty tˈagojëdë ja Jerusalén käjpn, Jyobaa yˈijx wiˈix ja myëtsipëty yaˈˈayoowëdë. Pääty tˈanmääy: “Pënaty mdoonëdëp yëˈë nety tyoombyëtsë nwiinjäˈäy”  o nwiinsäntë (Zacarías 2:8). Jyobaa mëk xytsyojkëm, pääty xypyudëkëyäˈänëm ko xyˈijxˈayoˈowëm. Duˈun xytsyojkëm extëmë tuˈugë uˈunktääk ttsekyë myaxuˈunk (Isaías 49:15). ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa nbanëjkxëmë yˈijxpajtën? Ko nbawinmäˈäyëm wiˈixxyëp ëtsäjtëm nnayjäˈäwëm koxyëp duˈun njäjtëm extëm ja nmëguˈukˈäjtëm (Salmo 103:13, 14).

3. ¿Tiko Jesus tpaˈˈayooyë jäˈäy ets ttsejky?

³ Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, jyaygyujkë wiˈix nyayjawëdë pënaty yajnaxtëbë ayoˈon jotmay, oyë netyë duˈumbë ayoˈon tkayajnaxy. Extëm nˈokpëjtakëm, nyijäˈäwëbë nety ko pënaty nyiwintsënˈäjttëp ja relijyonk, yaˈˈayoowdëp ja jäˈäy mët ko twinˈëëndë ets dyajnaxkëdäˈäktë anaˈamën diˈibë Dios kyaj të tpëjtaˈaky, ets mëk ja jäˈäy tsyëˈkëdë (Matewʉ 23:4; Markʉs 7:1-5; Fwank 7:13). Jesus kyaj ttsëˈkë ja wintsëndëjk ets ni kyawinˈëˈënë. Per jyaygyujkë wiˈix ja jäˈäy nyayjawëdë ets mëk tpaˈˈayooy, duˈun tˈijxy “extëmë borreegë diˈibë kyajpë yˈijxˈijt kyuentˈäjtpë” (Matewʉ 9:36). Jesus nyiˈˈijxtutë Tyeetyë jyaˈayˈäjtën, naybyëjtakë extëm ja jäˈäy yajpääty, tsyojkë jäˈäy ets pyaˈˈayoow (Salmo 103:8).

4. ¿Tiko Jesus tpudëjkë jäˈäy diˈib pyattë ayoˈon jotmay?

⁴ ¿Tiko Jesus tpudëjkë jäˈäy diˈib pyattë ayoˈon jotmay? Mët ko ttsejky, ets yëˈë nyiˈˈijxtut wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty. Tëgok, kajaa nety ja yˈëxpëjkpëty të jyantsy tyuˈuyoˈoytyë mä ojts të kyäjpxwäˈkxtë. Kom të nety jyantsy yˈanuˈkxëdë, ta tˈëxtääytyë tuˈugë lugäär mä pyoˈkxtët. Perë Jesus ta tpëjkyë kuentë ko nimayë jäˈäy yˈëxtäˈäyëty, ta tˈijxy ko yajpudëkëyandëp. Ets “ta tyëjkë yaˈëxpëjkpë” ets ttukniˈˈijxë tijaty (Markʉs 6:30, 31, 34).

5, 6. Pën nyaˈixäˈänëmë tsojkën extëmë Jyobaa, ¿ti mbäät nduˈunëm? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën. (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

⁵ Pën nyaˈixäˈänëmë tsojkën extëmë Jyobaa, oy ko nnaybyëjtakëm extëm ja nmëguˈukˈäjtëm yajpääty. Nˈokpawinmäˈäyëm tuˈugë mixy diˈib xyëˈäjtypy Alex. Yëˈë ta tjamyetsy tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyënë, diˈib kyaj oy yˈokˈijxnë ets mëdë tyäjk yoˈoy. Alex ta twinmay extëmë Jesus jyënany: “Tundë miitsëty mët nidëgekyë jäˈäy extëm xytsyoktë es yëˈëjëty ttundët nandëˈën mët miitsëty” (Lukʉs 6:31). Päätyë Alex nyayajtëyëty: “¿Tijëts ntsejpy etsë wiinkpë ttunët mët ëjts?”. Ta jyënaˈany: “Yëˈëjëts njatsojkypy etsëts nyajwowët ëyëˈk kuyäjtpë”. Per ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyënë, kyaj mbäät pyëyeˈeky ets kyaj mbäät yˈiyiˈiky kyuyaty. Pääty, diˈib tsojkëbë Alex nyayajtëwëdët yëˈë: “Koxyëbëts ëjts nyajpääty extëmë tadë nmëguˈukˈäjtëm, ¿tixyëbëts ntsejpy etsë wiinkpë ttunët mët ëjts?”.

⁶ Alex yëˈë tuˈugë mixy, per pyawinmaapy wiˈixxyëp nyayjawëty koxyëp yëˈë të myëjjäˈäyënë. Pääty, ta tjuutyë tiempë parë yajpääty mët ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyënë ets tmëdooˈity yajxon wiˈix myëtmaytyaˈagyëty. Ta tpëkyë kuentë ko tsiptakxëp tkäjpxëdë Biiblyë  ets nyëjkxët tëjkˈayeˈebyë tëjkmdëjkm. Alex, ta twinmay wiˈix mbäät tpudëkë ets tyukmëdunaampy oytyim tiijëty. Ko ëtsäjtëm njaygyujkëm wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm nyayjawëty ets ndukˈijxëm ko ntsojkëm, duˈunë nety njäˈäyˈäjtëm extëmë Jyobaa (1 Korintʉ 12:26).

7. ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajnäjxtëbë ayoˈon jotmay?

⁷ Tsip njaygyujkëm wiˈix nyayjawëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajnäjxtëbë ayoˈon jotmay diˈib ëtsäjtëm kyajnëm nyajnäjxëm. Extëm mayë nmëguˈukˈäjtëm yaˈˈayoowëdëp ko tmëdattë mëk moˈon mëk tujkën, ko jam ti yaˈˈayoˈonbäädëdë, ko të myëjjäˈäyëndë o mët ko axëëgë jäˈäy të tyunëdë. Nan ta diˈib naytyuˈuk yajˈyaˈktëbë yˈuˈunk yˈënäˈk o diˈibë fyamilyë kyaj yˈëxpëktë. Niˈamukë wiˈixëm nyajnäjxëmë ayoˈon jotmay, pääty wiˈixëm ja naybyudëkë nyajtëgoyˈäjtëm. Tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë nbudëjkëm pënaty yajnäjxtëbë ayoˈon ets ndukˈijxëm ko ntsojkëm. ¿Wiˈix? Ko yajxon nmëdoowˈijtëm wiˈix xymyëtmaytyakëm ets nbawinmäˈäyëm wiˈix nyayjawëty, net nnijäˈäwëm wiˈix nbudëjkëm. Nan mbäät ndukjamyajtsëm ko Jyobaa nyijäˈäwëp ti jotmay yajnäjxypy, ets nan mbäät ti ndukmëduˈunëm. Duˈunë nety njäˈäyˈäjtëm extëmë Jyobaa (käjpxë Romanʉs 12:15 etsë 1 Peedrʉ 3:8).

8. ¿Ti pudëjkë Jesus parë yˈijty oyjyaˈay mët oytyim pënëty?

⁸ Jyobaa xëmë oy jyaˈayˈaty mët niˈamukë jäˈäy (Lukʉs 6:35). Etsë Jesus nanduˈun jyaˈayˈajty ko yˈijty yä Naxwiiny. ¿Ti pudëjkë parë yˈijty oyjyaˈay? Ko twinmääy wiˈix ja yˈää yˈayuk dyajnayjawëdët ja jäˈäy o tijaty tyuumpy. Extëm tëgok, nimiinë tuˈugë toxytyëjk diˈibë nety jantsy axëëk të jyukyˈaty. Ta jyantsy tyëjkë jëëy yaxpë axtë yajxoˈk ja Jesusë tyeky. Jesus ta tˈijxy ko jantsy jodëmbijtp ja toxytyëjk ets ko mbäät mas axëëk nyayjawëty pën kyaj tsuj yajxon tmëgajpxy. Pääty niˈigyë tmëjkumääy ets ojts tpokymyeˈkxy. Nan tsuj yajxon ojts tmëgajpxy ja farisee diˈib kyaj tˈoyˈijxy ti yëˈë tyuun (Lukʉs 7:36-48).

9. Pën oy njäˈäyˈatäˈänëm extëmë Jyobaa, ¿ti mbäät nduˈunëm? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁹ Pën oy njäˈäyˈatäˈänëm extëmë Jyobaa, ¿ti mbäät nduˈunëm? Tsojkëp jawyiin nwinmäˈäyëm wiˈix nˈanëëmëyäˈänëm ja nmëguˈukˈäjtëm o ti diˈib ndunäˈänëm. Net nˈijtëm oyjyaˈay ets kyaj axëëk nyajnayjäˈäwëm. Pablo jyënany ko Dios mëduumbë “kyaj yˈitët tsipoty; niˈigyë  yˈoyjyaˈayˈatët oypyënëty mëët” (2 Timotee 2:24). Okwinmay wiˈix mbäät xyaˈixyëtyë oyjyaˈayˈäjtën mä duˈumbë jotmay: Pën ja mwintsën jam ti kyaj oy ttuny, ¿ti mdunaampy? Pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm kanäk poˈo të tyëgoyˈaty mä naymyujkën, ¿wiˈix xyˈanëëmëyaˈany ko myinët? Pën mä mgäjpxwaˈkxy mˈanmääyëp tuˈugë jäˈäy ko kyaj tmëdatyë tiempë, ¿wiˈix xyˈatsowäˈäny? Ets wiˈix ja mnëdoˈoxy xyˈatsoowëmbitäˈäny ko mˈanëˈëmxëdët: “¿Tikots të xykyayajtëy extëm tijaty të xytyukniwitsë?”. Tsojkëp nbawinmäˈäyëm wiˈix nyayjawëyaˈanyëty ja nmëguˈukˈäjtëm ets wiˈix yˈaxëktunäˈänyëty ja nˈayukˈäjtëm, net oy njäˈäyˈäjtëm extëmë Jyobaa (käjpxë Proverbios 15:28). *

10, 11. ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm wijy extëmë Jyobaa? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁰ Jyobaa jantsy kuwijy ets mbäät tnijawë tijaty tunan jatanëp. Ëtsäjtëm kyaj mbäät nnijäˈäwëm ti miimp këdakp, per mbäät nanduˈun nwijyˈäjtëm extëmë Jyobaa. ¿Wiˈix? Mä kyajnëm ti nduˈunëm, oy ko jawyiin nwinmäˈäyëm wiˈix xyˈaxëktunäˈänëm ets wiˈix yˈaxëktunäˈänyëtyë wiinkpë. Kyaj duˈun nˈadëtsëm extëm ja israelitëty. Yëˈëjëty kyaj jawyiin twinmääytyë wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko tkamëmëdowdëdë Jyobaa. Nan kyaj twinmääytyë wiˈixë nety mëdë Jyobaa jantsy oy yajpäättë ets tijaty tukmëduunëdëp. Perë Moisés pyëjkë kuentë ko kyaj nety yˈoyëty ja nëˈë tuˈu diˈib pyanëjkxtëp ja israelitëty, pääty tˈanmääy ko kyaj jyapˈattë jyot wyinmäˈäny, pes koxyëp yˈokwijyˈattë jawyiinxyëp twinmaytyë wiˈix wyimbëtsëmäˈäny tijaty tyuundëp (Deuteronomio 31:29, 30; 32:28, 29).

¹¹ Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën parë njaygyujkëm wiˈix mbäät nˈijtëm wijy. Pën jamë mnoobyë, jamyats ko näˈäty tsiptakp xyjëjpkuwitsët ja tsojkën diˈib mjäˈäwëp. Per ¿wiˈix mbäät xymyëdatyë wijyˈäjtën? Ko xyjëjpkudijët tijaty mbäät myajtëgoyëty. Ninäˈä xykyatunët diˈib mbäät mdukmastuˈutyëtyë Jyobaa. Jamyats ko Jyobaa tsyejpy ets mnayˈijxˈit mnaygyuentˈatëdët extëm jyënaˈany mä Proverbios 22:3: “Ja diˈibë wijy yˈijxypy ko myiny ja ayoˈon ets ta nyayuˈutsyëty, per ja diˈibë tsuu nëjkxˈadëtsp ets ta net tkuˈayoˈombäädë”.

12. ¿Tiko mbäät nguentˈäjtëm tijaty nwinmäˈäyëm?

¹² Tuˈugë jäˈäy diˈib wijy kyuentˈäjtypy tijaty wyinmaapy. Diˈib nwinmäˈäyëm mbäät xypyudëjkëm o mbäät xyˈaxëktuˈunëm extëmë jëën. Yëˈë jëën mbäät nyajtuˈunëm parë nyaˈoˈoyëmë kaaky  tojkx. Per pën kyaj oyˈixyë nyajtuˈunëm, mbäät nyajtoybyëjkëm ja jëën tëjk ets axtë nnayaˈoˈkëm. Nanduˈun jyaty mëdë jot winmäˈäny, pën yëˈë nwinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm, ta nëjkx ndukˈoyˈäjtëm. Per pën yëˈë nwinmäˈäyëmë axëkˈäjtën ets nnaybyawinmäˈäyëm ko tam axëëk nˈijt ntsënäˈäyëm, tsojk nëjkx njantsy kyäˈäjëm mä tyäˈädë poky ets kyaj oy nekyˈijtëm mëdë Jyobaa (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:14, 15).

13. ¿Wiˈixë Eva dyajtuuny ja wyinmäˈäny?

¹³ Min nˈokˈijxëm ti xytyukniˈˈijxëmë Eva yˈijxpajtën. Jyobaa duˈun ojts ttukˈaneˈemyë Adán mëdë Eva: “Yëˈë ujts kepyë tyëëm diˈib tuknijäˈäwëbë oybyë etsë axëëkpë kyaj mbäät xyjeˈxy” (Génesis 2:16, 17). Perë Satanás ta tˈanmääy ja Eva: “Kyaj mˈoogäˈändë. Yëˈko Dios nyijäˈäwëp, ko ja xëë mä xyjëˈxtë, ta mˈijxwäˈkxäˈändë ets mˈitäˈändë extëmë Dios, xynyijawëyäˈändë diˈib oy ets diˈib axëëk”. Duˈun ttukjaygyukëyany ja Eva ko mbäät këˈëm twinˈixy diˈibë oy ets diˈibë axëëk. Eva ta tpawinmääy ko mas oy duˈun jyukyˈatäˈäny. Ets ko niˈigyë twinmääyˈadëtsy, ta tyuktëjkë mëk ja tsojkën parë tjëˈxäˈäny ja ujts tëëm. Ok, ta ttujky ets ojts tjeˈxy, ta tmooy nanduˈun ja nyaˈay (Génesis 3:1-6). ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Ta “tsyondaky ja oˈkën, pääty nidëgekyë ja jäˈäyëty yˈooktë” (Romanʉs 5:12). Eva kyaj tkuentˈäjty tijaty wyinmääy.

14. ¿Wiˈixë Biiblyë jyënaˈany mä axëëkpë ijt tsënaaky?

¹⁴ Eva kyaj yëˈë yajtëgooyë axëëkpë ijt tsënaaky, perë Biiblyë yajxon xytyukˈawäˈänëm ets kyaj nnaybyawinmäˈäyëm ko tam axëëk nˈijt ntsënäˈäyëm. Pesë Jesus jyënany: “Oytyim pënëty diˈibë yˈatsejpy tuˈugë toxytyëjk es tmëdëgoyaˈany, nyapatypy extëm mëët të tyëgoy, oy jeˈeyë të jyënaˈany jyodoty wyinmäˈänyoty” (Matewʉ 5:28). Apostëlë Pablo nanduˈun jyënany ets kyaj nwinmäˈäyëm diˈib ja niniˈkx këbäjk tsyejpy (Romanʉs 13:14).

15. ¿Mä mbäädë winmäˈäny nbëjtakëm, ets tiko?

¹⁵ Biiblyë nan xyˈanmäˈäyëm ets jamë winmäˈäny nbëjtakëm mä tijatyë Jyobaa tsyejpy ets nduˈunëm, kyaj mä wiˈix niˈigyë meeny sentääbë nbatëm, pes ninäˈä xykyamoˈoyäˈänëmë jotkujkˈäjtën (Proverbios 18:11). Jesus jyënany ko tsuu tadë jäˈäy diˈib pyaˈoˈktëëbyë meeny sentääbë ets kyaj jëjpˈam tpëjtaˈagyë Jyobaa mä jyukyˈäjtën. Oy jyamëkjäˈäyëty, Dios windum “ëyoopëjaˈay jam nyäxy” (Lucas 12:16-21, Tios yˈaaw yˈayuk). Ko nyajnipajtëm ja “[oyˈäjtën] jam tsäjpotm” ets nduˈunëm tijatyë Jyobaa tsyejpy, ta jotkujk nyajnayjäˈäwëm ets nan jotkujk nnayjäˈäwëm (Matewʉ 6:20; Proverbios 27:11). Nitii duˈun kyatsobääty extëm ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa.

16. ¿Ti mbäät mbudëkëty pën jam tii diˈib mëk mëmääy mmëdajpy?

¹⁶ Pën nnayajmëkjäˈäytyäˈägäˈänëm tyam, ta nëjkx tijaty njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm (Matewʉ 6:19). Jesus ojts jyënaˈany ko tsiptäˈägäämp nbëjtakëm jawyiinë Jyobaa, pën yëˈë xëmë nwinmäˈänyˈäjtëm ja meeny sentääbë (Matewʉ 13:18, 19, 22). Taaˈäjtp nanduˈunë jäˈäy diˈib xëmë määy täjnëdëp mët ko tpawinmaytyë axëëk jyatäˈän  kyëbatäˈändë. Per pën duˈun nwinmäˈäyëm, mbäät nnayajpäˈämbajtëm ets kyaj nekymyëbëjkëmë Jyobaa. Biiblyë jyënaˈany ko pën tuˈugë jäˈäy mëk myay tyajy, mbäät jeˈeyë myoon tyujknë, per tuˈugë oybyë ayuk mbäät jyotkujkmoˈoyëty (Proverbios 12:25). Pääty, ¿ti mijts mbäät xytyuny pën jam tii diˈib mëk mëmääy mmëdajpy? Tukmëtmaytyäˈäk tuˈugë Dios mëduumbë diˈib yajxon mˈixyˈajtypy, mbäät yëˈë mdääk mdeety, mnyaˈay o mnëdoˈoxy o tuˈugë mëtnaymyaayëbë. Yëˈëjëty mbäät mbudëkëty parë niˈigyë xyajkëktëkëdë mëbëjkën mä Jyobaa ets kyaj nëgoo ti xymyëmay xymyëdäjët.

17. ¿Wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm ko mëk nmäˈäy ndäjëm?

¹⁷ Nipën tkajaygyukë wiˈix mnayjawëty extëmë Jyobaa, ets mbäät mbudëkëty ko tii xymyëmay xymyëdäjët. Pablo duˈun tkujäˈäyë: “Katë mmay mdäjtë, nik oy, pën ti tuun jäjtëp, käjxtäˈäktë es amdow pëjktsowdë Dios, es xyjaˈaygyëdäˈäktët nandëˈën. Netë Dios mmoˈoyëdët yëˈë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë. Esë tyäˈädë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën kyuwäˈänëp ja mjot mwinmäˈäny tiˈigyë mët ja Jesukristë” (Filipʉs 4:6, 7). Pääty ko mëk mmay mdäjët, winmay wiˈixë Jyobaa mmoˈoyëtyë naybyudëkë parë duˈunyëm mëët mnaymyayëdët. Extëm ko mbudëkëty mët yëˈëgyëjxmë naymyujkën, mëjjäˈäytyëjk, tuumbë diˈib kuwijy, anklëstëjk etsë Jesus.

18. ¿Wiˈix mbäät nyajtuˈunëm ja jot winmäˈäny?

¹⁸ Tyäˈädë artikulo yëˈë të xytyukniˈˈijxëm ko mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ko nbawinmäˈäyëm wiˈix nyayjawëty ja nmëguˈukˈäjtëm (1 Timotee 1:11; 1 Fwank 4:8). Pën jäˈäyˈäjtëm oy mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets ntsojkëm, pën nbawinmäˈäyëm jawyiin wiˈix wyimbëtsëmäˈäny tijaty nduˈunëm ets pën kyaj nëgoo tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm, ¡nëjkxëp niˈigyë jotkujk nnayjäˈäwëm! Pääty, nˈokˈyajtuˈunëmë winmäˈäny parë nbawinmäˈäyëm wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jembyë jukyˈäjtën ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën (Romanʉs 12:12).