1. ¿Tiko yˈoyëty nbawinmäˈäyëm diˈib kyajnëm nˈijxëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

KO Jyobaa ojts xyajkojëm, ta tuˈugë oybyë regalë ojts xymyoˈoyëm: ja madakën parë tijaty nbawinmäˈäyëm oy ngaˈijxëm. Mbäät nwinmäˈäyëm tijaty oyˈäjtënë nˈawijxëm, tijaty nduknibëjtakëm ets tijaty jotmay mbäät njëjpkudijëm. Jyobaa nyijäˈäwëp tijaty miimp këdakp ets xytyukˈawäˈänëm tijaty mbäät nˈawijx njëjpˈijxëm. Oy ngaˈijxëm, mbäät nbawinmäˈäyëm ets nmëbëjkëm ko tunan jatanëp (2 Korintʉ 4:18).

2, 3. 1) ¿Wiˈix mbäät nyajtuˈunëm ja madakën diˈibë Jyobaa të xymyoˈoyëm parë tijaty nbawinmäˈäyëm? 2) ¿Ti yajnimaytyäˈägäämp mä tyäˈädë artikulo?

² Näˈäty mbäät nbawinmäˈäyëm diˈib kyaj mbäät tyuny jyatyëty. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë kixyuˈunk mbäät tpawinmay ko myëgaagëdityëty tuˈugë totk, diˈib tsip myëgaagëditëdët. Per mbäät nyajtuˈunëmë winmäˈäny ets nbawinmäˈäyëm tijaty mbäät tyuny jyatyëty. Extëmë Ana, ja kugajpxy Samuelë tyääk, ojts ttukwandaˈagyë Jyobaa ko jamë yˈuˈunk tkëyakäˈäny mä tyundë ja saserdotëty. Ana ojts tpawinmay wiˈix yˈixˈatäˈänyë tyäˈädë xëë ko nety tkëyaky ja yˈuˈunk. Seguurë  nety yˈity, pääty kyaj nanëgoobë tpawinmääy, diˈib pudëjkë parë tkuytyunët ja wyandakën (1 Samuel 1:22). Nanduˈun ëtsäjtëm, mbäät nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny ets nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa të xytyukwandakëm mët ko seguurë nˈijtëm ko kyuytyunaampy (2 Peedrʉ 1:19-21).

³ Nimayë Dios mëduumbë diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë pyawinmääytyë wiˈix yˈixˈatäˈäny tijatyë Dios tukwandakëdë. ¿Wiˈix pyudëjkëdë? ¿Ets wiˈix nanduˈun xypyudëjkëm ko nbawinmäˈäyëm wiˈix yˈadëwäˈäny tukëˈëyë tijatyë Dios xytyukwandakëm? Yëˈë yajnimaytyäˈägäämp mä tyäˈädë artikulo.

4. ¿Ti Abel pudëjkë parë tpawinmääy ko oyëyäämp jatëgokë jukyˈäjtën?

⁴ Abel, yëˈë diˈib tim jawyiin myëbëjk tijatyë Jyobaa wyandak. Nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa tˈanmääy ja tsäˈäny: “Nbëjtäˈägaambyëtsë mëtsip mä mijts ets mä ja toxytyëjk, ets mä mdëëm mˈääts ets mä yëˈë tyëëm yˈääts. Yëˈë mgutaˈanëˈëganëp ets mijts xyajtsayutäˈäny mä tyekyˈëxpoˈkxën” (Génesis 3:14, 15). Abel kyaj nety tnijawë wiˈix yˈadëwäˈänyë tyäˈädë wandakën. Per seguurë ko pyawinmääy extëmë Dios jyënany. Waˈan twinmääy: “¿Pëndaa yajtekymyëtsuˈutsëyäämp ets tpudëkëyaˈanyë naxwinyëdë jäˈäy parë jatëgok jyëmbitët wäˈäts jäˈäy?”. Abel myëbëjk ko adëwäämp tijatyë Jyobaa wyandakypy. Päätyë Jyobaa xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot kyupëjkë ko myooyë ja wintsëˈkën (käjpxë Génesis 4:3-5, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM] * etsë Ebreeʉsʉty 11:4).

5. ¿Wiˈixë Enoc pyudëjkë ko tpawinmääy wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën?

⁵ Enoc nan myëbëjk tijatyë Jyobaa wyandak. Yëˈë ja jyukyˈajty mä mayë jäˈäy axëëk tkäjpxpattë Dios. Perë Enoc amëk jotmëk ojts tkäjpxwaˈkxy extëmë Dios yˈanmääyë. Tyukˈawäˈänë ja jäˈäy ko Jyobaa yajkutëgoyaampy niˈamukë axëkjäˈäytyëjk (Juudʉs 14, 15). ¿Ti diˈibë Enoc pudëjkë parë duˈun ttuuny? Waˈan tpawinmääy wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën mä yajpäättët ak yëˈë Dios mëduumbëty (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:5, 6).

6. ¿Tidaa Noé pyawinmääy ko nyajxy ja Ayoˈonduu?

⁶ Noé nan myëbëjk tijatyë Jyobaa wyandak, pääty kyaj kyutëgooy ko myiiny ja Ayoˈonduu (Ebreeʉsʉty 11:7). Mëk tmëbëjkyë Jyobaa, pääty ko pyëtsëëmy arkoty, ta ojts ttukwintsëˈëgë jëyujk animal (Génesis 8:20). Per ko tiempë nyajxy, ta jatëgokë naxwinyëdë jäˈäy ttuuntsondaktë axëkˈäjtën. Extëm ja Nemrod, diˈib tëjkë anaˈambë ets kyaj ttsejky parë jäˈäy tmëmëdowdëdë Jyobaa (Génesis 10:8-12). Perë Noé duˈunyëm mëk tmëbëjkyë Jyobaa. Ets duˈun extëm ja Abel, nan pyawinmääy ko jyäˈtët ja tiempë mä Dios dyajjëjptëgoyëdë poky etsë oˈkën. Waˈan nanduˈun tpawinmääy mä kyaj nyekyjaˈˈatëdë anaˈambëtëjk axëkjäˈäybyë. Ëtsäjtëm  nan mbäät nbawinmäˈäyëm ko jyäˈtëdë tyäˈädë tiempë, diˈib niˈigyë wingoonˈadëtsp (Romanʉs 6:23).

7. ¿Wiˈixëdaa Abrahán, Isaac mëdë Jacob tpawinmääytyë ja jukyˈäjtënë myiny?

⁷ Abrahán, Isaac etsë Jacob mbäädë nety tpawinmaytyë ja oybyë jukyˈäjtën. Mët ko të netyë Jyobaa tyukwandäˈägëdë ko mët yëˈëgyëjxm ja tyëëm yˈääts yajkunuˈkxäˈäny niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy (Génesis 22:18; 26:4; 28:14). Nan të nety yajtukwandäˈäktë ko ja fyamilyë jyëmbitäˈäny extëm tuˈugë mëj nasionk ets jyukyˈatäˈändë mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë (Génesis 15:5-7). Abrahán, Isaac etsë Jacob nyijäˈäwëdëbë nety ko Jyobaa seguurë tkuytyunäˈäny ja wyandakën, pääty waˈan tpawinmääytyë ko tam ja fyamilyë jyukyˈäjnëdë mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë. Jyobaa xëmë ojts tpudëkë pënaty mëduunë parë tjaygyukëdët ko pyäädaambyë tiempë mä jatëgokë naxwinyëdë jäˈäy tpäädäˈändë jukyˈäjtën diˈib yajtëgooytyë Adán mëdë Eva.

8. ¿Ti Abrahán pudëjkë parë mëk tmëbëjkyë Jyobaa?

⁸ Abrahán mëk tmëbëjkyë Jyobaa, pääty myëmëdoow oy wiˈixëm twinguwäˈkë ja amay jotmay. Abrahán ets ja wiinkpë Dios mëduumbëty yajxon tpawinmääytyë wiˈix yˈixˈatäˈäny tijatyë Jyobaa tukwandakëdë, oy tkanekyˈijxtë wiˈix yˈadëëy. Biiblyë jyënaˈany ko “mëbëjkëngyëjxm oj jagam [tmëjˈijxpattë]” (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:8-13). Abrahán nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa kyuytyuumbyë wyandakën, pääty yˈijty seguurë ko tukëˈëyë tijaty wyandakypy kyuytyunaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

9. ¿Wiˈixë Abrahán pyudëjkë ko tmëbëjky tijatyë Jyobaa tukwandakë?

⁹ Komë Abrahán myëbëjk tijatyë Jyobaa tukwandakë, ta xëmë ttuuny tijaty tukˈanaˈamë. Extëm nˈokpëjtakëm, myastut ja jyëën tyëjk jam Ur ets ninäˈä kyatsënääytyaknbëjky mä tuˈugë käjpn. Nyijäˈäwëbë nety ko nituˈugë käjpn kyaˈitäˈäny winë xëë mët ko ja yˈanaˈambëtëjk kyaj tmëdundë Jyobaa (Josué 24:2). Abrahán yˈawijxy “ja käjpn mët ja potsy ëjxë mëkpë, diˈibë Dios tyuknibëjtakë es yajkoj” (Ebreeʉsʉty 11:10). Nan yˈawijx jyëjpˈijx jyäˈtët ja tiempë mä Jyobaa yˈanaˈamët yä Naxwiiny. Abel, Enoc, Noé, Abrahán etsë wiinkpë Dios mëduumbëty myëbëjktë ko mbäädë oˈkpë jyukypyëktë ets yˈawijxtë jyukyˈatäˈändë mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, diˈib myëdäjtypy “ja potsy ëjxë mëkpë”. Ko tpawinmääytyë tyäˈädë kunuˈkxën, ta niˈigyë kyëktëjkëdë ja myëbëjkënë mä Jyobaa (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:15, 16).

10. ¿Wiˈixë Sara pyudëjkë ko tpawinmääy wiˈixë Jyobaa dyaˈˈadëwäˈänyë wyandakën?

¹⁰ Sara, ja Abrahángë nyëdoˈoxy nan myëbëjk tijatyë Jyobaa wyandak. Jyobaa të nety ttukwandaˈagyë Abrahán: “Ngënuˈkxaamybyëts yëˈë. Yëˈë duˈun tääkˈatëp mä tukëˈëyë naxwinyëdë jäˈäyëtyën.  Yëˈë yˈuˈunk yˈok ak yajkutujkpë nëjkx yˈittë mä nyaax kyäjpnëtyën” (Génesis 17:16, MNM). Sara ja netyë jyëmëjt 90 ets kyaj nety tii yˈuˈunk, per pyawinmääy jyäˈtët ja tiempë mä tpäädët ja yˈuˈunk diˈibë Dios tukwandakë. Ets waˈan tpawinmääy myëj myayët ets jyäˈtët extëm tuˈugë mëj nasionk (Ebreeʉsʉty 11:11, 12). Ko duˈun tpawinmääy, yëˈë pudëjkë parë ja myëbëjkën kyëktëkët. Ets duˈun extëmë Jyobaa tyukwandakë, ta tpaty ja yˈuˈunk diˈib tyukxëˈäjt Isaac. Tyäˈädë yëˈë yaˈijtë seguurë ko Jyobaa nan kyuytyunaampy tijatyë nety të twandaˈaky. Pën ëtsäjtëm nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa të xytyukwandakëm, ta nanduˈun kyëktëkëyaˈany ja mëbëjkën.

11, 12. ¿Tiko Moisés niˈigyë tsejkyë Jyobaa tuˈuk tuˈugë xëë?

¹¹ Moisés nan myëbëjk tijatyë Jyobaa wyandak. Yëˈë duˈun ojts yeeky extëmë reyë myäänk jap Egipto, per niˈigyë ttsejkyë Jyobaa ets kyaj dyuˈunëty ko tmëdatët ja kutujkën o ja meeny sentääbë. Ja tyääk tyeety diˈib israelitëty, yëˈë tukniˈˈijxëdë pënën Jyobaa, ets ko të nety tyukwandäˈägëdë ko yaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëdë mä yajtuumbëˈattë ets yajtukumayäˈändë ja Nax diˈib Yajtukwandaktë (Génesis 13:14, 15; Éxodo 2:5-10). Ko Moisés tpawinmääyë tyäˈädë wandakën, ta niˈigyë ttsejkyë Jyobaa.

¹² Biiblyë jyënaˈany: “Mëbëjkëngyëjxm ja Moisés ko oj yaˈknë, kyaj tkupejky es yaˈˈandijët ko myäänkˈatyëty ja reyë nyëëx. Waanë niˈigyë ttsejky es axëëk yajtunët mët ja Diosë jyaˈayëty, es këdiinëmxyëp ko tuk tsojk pekyoty xyondäˈägët”. Moisés wyinmääy ko ninuˈun tkamëbääty ja mëkjäˈäyˈäjtënë diˈib Egipto extëm ko Jyobaa wyinˈijxë. ¿Tiko? Yëˈko tpawinmääy ja kumäˈäyën diˈibë Jyobaa moˈoyanëp (Ebreeʉsʉty 11:24-26).

13. ¿Wiˈixë Moisés pyudëjkë ko xëmë tpawinmääy ja Jyobaa wyandakën?

¹³ Seguurë ko Moisés pyawinmääy ko Jyobaa twandaky dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny ja israelitëty. Ets duˈun extëm ja wiinkpë Dios mëduumbëty, Moisés nan nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa yaˈˈawäˈätspëtsëmaampy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy mä oˈk tëgoˈoyën (Job 14:14, 15; Ebreeʉsʉty 11:17-19). Pääty tjaygyujkë ko Jyobaa mëk ttsekyë naxwinyëdë jäˈäy, ets yëˈë pudëjkë parë niˈigyë ttsokëdë Jyobaa ets niˈigyë kyëktëkët ja myëbëjkën. Nan yëˈë pudëjkë parë tmëdunëdë Jyobaa nuˈun ja xyëë jyukyˈäjtën (Deuteronomio 6:4, 5). Moisés nan kyaj tsyëˈkë ko ja faraon jyayaˈooganë mët ko nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa kumayanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky (Éxodo 10:28, 29).

14. ¿Ti näägë jäˈäy pyawinmääytyëp?

¹⁴ Mayë jäˈäy pyawinmääytyëp wiˈix ja jyukyˈäjtën myiny kyëdaˈaky ets twinmaytyë diˈib ninäˈä kyatun kyajatëdët. Extëm diˈib kyaj nëgoo myeeny syentääbë, pyawinmääytyëp ko nëjkxëp näˈä myëkjäˈäytyäˈäktë ets yˈittët agujk jotkujk. Perë Biiblyë jyënaˈany ko tyam jaˈäjtpë “amay jotmay etsë moˈon tujkën” (Salmo 90:10). Wiinkpë wyinmaytyë ko gobiernëtëjk yëˈë yaˈoyëyaambyë amay jotmay, perë Biiblyë jyënaˈany ko yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib mbäät dyaˈoyë (Daniel 2:44). Nan ta nimayë jäˈäy diˈib winmääytyëp ko Dios kyaj dyajminäˈänyë  kutëgoˈoyën, perë Biiblyë jyënaˈany ko yajminaampy (Sofonías 1:18; 1 Fwank 2:15-17). Pënaty kyaj wyinmaytyë extëmë Biiblyë jyënaˈany, axëëk nyayjawëyäˈänëdë ko kyatun kyajatëdët ti yˈawijx jyëjpˈijxtëp.

15. 1) ¿Tiko yˈoyëty nbawinmäˈäyëm tijatyë Dios të xytyukwandakëm? 2) Nigäjpx tuk pëky diˈib mijts mˈawijxy mjëjpˈijxypy mä ja jembyë jukyˈäjtën.

¹⁵ Jyobaa të xytyukwandakëm tuˈugë oybyë jukyˈäjtën. Pën nbawinmäˈäyëm wiˈix yˈixˈatäˈäny, ta jotkujk nnayjawëyäˈänëm ets xymyëjämoˈoyäˈänëm parë nmëduunˈadëtsëm. Pën mijts jam mjukyˈatäˈäny tsäjpotm o yä Naxwiiny, ¿mnaybyawinmääyëp jam myajpääty ets xytyuny tijatyë Jyobaa të mdukwandaˈagyëty? Pën mijts yä Naxwiiny mjukyˈatäˈäny, pawinmay ko tam mduny mët ja mëtnaymyaayëbëty parë ja Naxwinyëdë xyajjëmbittë jantsy tsuj. Tyäˈädë tuunk yëˈë nyigëbäjkˈatandëp pënaty naytyukjotmaytyuunanëp mët mijts. Niˈamukë nëjkx ttsokäˈändë Jyobaa extëm mijts. Nan oy mëk nëjkx myajpäädäˈäny, mmëdataambyë jot mëjää ets kyaj tii xymyëmayaˈany xymyëdäjäˈäny. Jantsy jotkujk nëjkx mnayjawëyaˈanyëty mët ko xyajtunäˈäny ja mwijyˈäjtën parë xypyudëkët ja mëguˈuk ets xymyëjkumayëdë Jyobaa. Ets ko ja oˈkpë jyukypyëktët, ta nëjkx xypyudëkë parë tˈixyˈattëdë Jyobaa (Fwank 17:3; Apostʉlʉty 24:15). Ko nbawinmäˈäyëm tukëˈëyë tyäˈädë, yëˈë nety nwinmäˈäyëm diˈib jantsy tunan jatanëp mët ko duˈunë Biiblyë jyënaˈany (Isaías 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22).

16, 17. ¿Tiko yˈoyëty ngäjpx nmaytyakëm tijatyë Jyobaa xytyukwandakëm?

¹⁶ Ko nigäjpx nimaytyakëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm ti ndunäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën, ta nixim niyam nnaybyudëjkëm parë nbawinmäˈäyëm wiˈix yˈixˈatäˈäny. Kyaj nnijäˈäwëm ti meerë jam ndunäˈänëm. Per ko nimaytyakëm, ta nyajnigëxëˈkëm ko nmëbëjkëm tijatyë Jyobaa të xytyukwandakëm. Ets duˈun  nnaybyudëjkëm nixim niyam parë nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa oy nbatëmë amay jotmay, extëm ttuunyë Pablo mët ja myëguˈuktëjk diˈib Roma (Romanʉs 1:11, 12).

¹⁷ Ko nbawinmäˈäyëm ja jukyˈäjtën diˈibë Jyobaa xytyukwandakëm, ta kyaj nëgoo nmëmäˈäy nmëdäjëm tijaty tyam xyjotmaytyuˈunëm. Tëgok, määy täjpë netyë Pedro ko tˈanmääyë Jesus: “Wintsën, ëëtsëty tëts nmastuˈuttë diˈibëtsë naty nmëdäjttëp tëgekyë es nbanëjxtëpts mij, ¿es tiitsë net nmëdattëp?”. Jesus tsyejpyë nety ets ja Pedro mëdë myëguˈuktëjk twinmaytyët tijaty oyˈäjtën tyunandëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Pääty tˈanmääy: “Ko yëˈë Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë yˈuˈunyët mët niˈigyë mëjˈäjtën mä yajkutukäˈäny, miitsëty extëm xypyanëjxtë mˈuˈunyëdëp nandëˈën mä mäjmajtskë unyaaybyajn es xypyayoˈoytyët ja nimäjmajtskë käjpnbë Israel jäˈäyëty. Es nidëgekyë diˈibë të tmastuˈuttë tyëjk, o myëgaˈax, o tyeety, o tyääk, o yˈuˈunk, o nyax, mët ëjtskyëjxm, yˈaxäjëdëp mëgoˈpx dëˈënën extëm diˈibë të tmastuˈuty, es nan yˈaxäjëdëp ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë” (Matewʉ 19:27-29). Pedro mët ja myëguˈuktëjk mbäädë nety tpawinmaytyë ko tsäjpotm yˈanaˈamäˈändë mëdë Jesukristë ets tpudëkëyäˈändë ja naxwinyëdë jäˈäy parë jyëmbittët wäˈätsjäˈäy.

18. ¿Tiko yˈoyëty nbawinmäˈäyëm wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën diˈibë Jyobaa xytyukwandakëm?

¹⁸ Mä tyäˈädë artikulo të nˈijxëm wiˈix nääk ja Dios mëduumbë dyajtuundë jyot wyinmäˈäny parë niˈigyë dyajkëktëjkëdë myëbëjkën. Extëmë Abel, pyawinmääy ti netyë Jyobaa të twandaˈaky ets kom myëbëjk, ta jantsy oy mëët yˈijty. Abrahán pyawinmääy wiˈix yˈixˈatäˈäny ko yˈadëwët diˈibë Jyobaa tukwandakë mä ja “tyëëm yˈääts” (Génesis 3:15). Ko duˈun tpawinmääy, yëˈë pudëjkë parë tmëmëdooyë Jyobaa oy tpatyë amay jotmay. Etsë Moisés nan ojts tpawinmay ja kumäˈäyën diˈibë Jyobaa tukwandakë, diˈib pudëjkë parë niˈigyë ttsokëdë Jyobaa ets kyaj tmastuˈudët (Ebreeʉsʉty 11:26). Pën ëtsäjtëm nbawinmäˈäyëm wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën diˈibë Jyobaa xytyukwandakëm, ta niˈigyë ntsokäˈänëmë Jyobaa ets niˈigyë kyëktëkëyaˈany ja mëbëjkën. Mä jatuˈukpë artikulo yëˈë nˈixäˈänëm wiˈix mbäät ja tuk pëky nyajtuˈunëmë jot mwinmäˈäny.