1, 2. ¿Wiˈix xëmë nyayaˈitëdë Dios mëduumbë?

PËNATY tëëyëp myëduundë Jyobaa, maˈkxtujkën myëët tˈawijx tjëjpˈixtë parë yˈadëwët tijaty ojts yajnaskäjpxë. Extëmë Jeremías, ojts tnaskäjpxë ko ja jäˈäyëty diˈib Babilonia dyajkutëgoyäˈändë Judá. Ets duˈun tyuun jyäjtë mä jëmëjt 607, mä kyajnëm myinyë Kristë (Jeremías 25:8-11). Isaías nan ojts tnaskäjpxë ko Jyobaa dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny ja judiyëtëjk jam Babilonia ets ko dyajjëmbitäˈäny mä ja nyax kyäjpn. Jyënany: “Agujk jotkujk yajpäättë niˈamukë pënaty yˈawijx jyëjpˈijxtëp” (Isaías 30:18). Miqueas nan ijt seguurë ko adëwäämp tijatyë nety të yajnaskäjpxë. Pääty jyënany: “Wijˈyëts nnayaˈitäˈänyëty” (Miqueas 7:7). Ets pënaty tëëyëp Dios mëduundë, kanäk mëgoˈpx jëmëjt tˈawijx tjëjpˈijxtë parë myinët ja Mesías diˈibë nety të yajnaskäjpxë (Lukʉs 3:15; 1 Peedrʉ 1:10-12). *

² Nanduˈun tyam nˈawijx njëjpˈijxëm parë yˈadëwët tijaty  tyunaambyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Jesus yëˈë diˈib tuump Rey ets tim tsojk dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänyë Dios mëduumbëty mä tyäˈädë axëëkpë jukyˈäjtën. Dyajkutëgoyaˈanyë axëkjäˈäytyëjk ets dyajjëjptëgoyaˈany tukëˈëyë diˈib xyaˈˈayoˈowëm (1 Juan 5:19, TNM). Tyäˈädë kutëgoˈoyën mbäät myiny ajotkumonë, pääty tsojkëp nnayjëjpˈijxëm ets nyajpatëm wijy.

3. Pën jeky kujk nˈawijxënë ja kutëgoˈoyën, ¿ti mbäät nnayajtëˈëwëm?

³ Nˈawijx njëjpˈijxëm ets jyäˈttët ja tiempë mä yajtunët yä Naxwiiny ti Diosë tsyejpy (Matewʉ 6:10). Per pën jeky kujk nˈawijxënë ja kutëgoˈoyën, mbäädë net nnayajtëˈëwëm: “¿Tiko jyëjpˈamëty etsëts duˈunyëm nnayaˈitëdët wijy?”.

4. ¿Tiko mbäät duˈunyëm nnayjëjpˈijxëm ets nnayaˈijtëm wijy?

⁴ Jesus duˈun tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Wijy mˈittët miitsëty” ets “awix jëjpˈixtë”. Pääty jyëjpˈamëty nnayjëjpˈijxëm mët ko ja kutëgoˈoyën tim tsojk myinäˈäny (Matewʉ 24:42; Lukʉs 21:34-36). Etsë Diosë kyäjpn nan xëmë xytyukjamyajtsëm parë nˈawijxëm näˈä “myinäˈänyë tadë xëë” ets nbëjtakëmë jot winmäˈäny mä ja jembyë jukyˈäjtën diˈibë Jyobaa të twandaˈaky (käjpxë 2 Peedrʉ 3:11-13).

5. Nigäjpx ja tuk pëky tiko jyëjpˈamëty nnayjëjpˈijxëm mä ja kutëgoˈoyën.

⁵ Ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë, jëjpˈamë nety nyayaˈitëdët wijy ets tjëjpˈixtët ja Jyobaa xyëë. Per mä tyäˈädë tiempë mas niˈigyë jyëjpˈamëty. ¿Tiko? Yëˈko Jesus ja tyëjkë anaˈambë 1914 ets desde ja tsyondaky ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp. ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko dyuˈunëty? Yëˈko tijatyë Jesus ojts tnaskäjpxë, ta tyam yˈadëy. Extëm nˈokpëjtakëm, ojts tnaskäjpxë ko niˈigyë myäˈtˈadëˈëtsäˈänyë jukyˈäjtën ets ko abëtsemy nyaxwinyëdë yajkäjpxwäˈkxäˈäny ja oybyë ayuk (Matewʉ 24:3, 7-14). Jesus kyaj ojts tnigajpxy nuˈunën jyakäˈäny ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp, pääty tsojkëp nnayjëjpˈijxëm mët ko mbäät ajotkumonë myiny ja kutëgoˈoyën.

6. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko niˈigyë myäˈtˈadëˈëtsäˈänyë jukyˈäjtën?

⁶ Biiblyë jyënaˈany ko niˈigyë myëjwindëkëyaˈanyë axëkˈäjtën mä ja tiempë jyëjpkëxanë (2 Timoteo 3:1, 13, TNM; Matewʉ 24:21; Diˈibʉ Jatanʉp 12:12). Tyam, ta nˈijxëmë axëkˈäjtën, per nnijäˈäwëm ko niˈigyë myëjwindëkëyaˈany. ¿Yëˈë tyäˈädë yˈandijpy ko parë myinët ja kutëgoˈoyën tsojkëp niˈigyë myäˈtˈadëˈëtsët ja jukyˈäjtën?

7. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Matewʉ 24:37-39 mä wiˈix yajpäädäˈäny ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp?

⁷ Mbäät nääk wyinmaytyë ko mä kyatsondaˈakynyëm ja mëk ayoˈon, jawyiin jyaˈˈatäˈänyë yuu, päˈäm etsë tsip mä tukëˈëyë it lugäär (Diˈibʉ Jatanʉp 7:14). Per ko duˈun tyun jyatëdët, ta niˈamukë jäˈäy tpëkäˈändë kuentë, axtë pënaty kyaj tmëbëktë Biiblyë, ko yëˈë adëëp tijaty ojts yajnaskäjpxë. Perë Jesus ojts jyënaˈany ko mayë jäˈäy kyaj tpëkäˈändë kuentë ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp, ets ko ajotkumonë tyukjäˈtäˈänëdë ja kutëgoˈoyën mët ko jyukyˈatäˈändë extëm kyaj jyawë ti tyuny jyatyëty (käjpxë Matewʉ 24:37-39). Ko duˈunë Jesus jyënany, yëˈë xytyukˈijxëm  ko mä kyatsondaˈakynyëm ja mëk ayoˈon, kyaj niˈigyë myäˈtˈadëˈëtsäˈäny ja jukyˈäjtën parë niˈamukë jäˈäy tˈixtët ko ta wyingony ja kutëgoˈoyën (Lukʉs 17:20; 2 Peedrʉ 3:3, 4).

8. ¿Mä ti nˈijtëm seguurë?

⁸ ¿Tiko Jesus ojts tnaskäjpxë tijaty tunan jatanëp mä tiempë jyëjpkëxanë? Parë tpëktëdë kuentë pënaty nayaˈijtëdëp wijy ko wingoomp ja kutëgoˈoyën (Matewʉ 24:27, 42). Dios mëduumbë wijy nyayaˈitëdë, desde 1914 ogäˈän nˈijxëm wiˈix yˈadëy kanäk pëky tijatyë Jesus ojts tnaskäjpxë. Ets seguurë nˈijtëm ko tyam yëˈë ndukjukyˈäjtëmë tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Pesë Jyobaa të ttuknibëjtäägë näˈä dyajkutëgoyaˈanyë Satanásë yˈanaˈamën.

9. ¿Tiko nˈawijx njëjpˈijxëm ko ja kutëgoˈoyën tsojk jyäˈtäˈäny?

⁹ Extëm të nˈijxëm, tsojkëp duˈunyëm nnayaˈijtëm wijy ets nnayjëjpˈijxëm. ¿Tiko? Yëˈko duˈunë Jesus jyënany. Ets nan ijtëm seguurë ko ta tyam yˈadëy tijaty ojts yajnaskäjpxë. ¿Tiko nmëbëjkëm ko wingoomp ja kutëgoˈoyën? Yëˈko ta nˈijxëm yˈadëy tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë, kyaj nëgoobë tijaty nmëbëjkëm.

10, 11. 1) ¿Tiko Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ets nyayaˈitëdët wijy? 2) ¿Ti mbäät nduˈunëm pën kyaj nyaminy ja kutëgoˈoyën extëmë nety nˈawijxëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

¹⁰ Ta nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jeky kujk tˈawijxnëdë ja kutëgoˈoyën. Per oy nuˈun kujk nˈawijxëm, tsojkëp duˈunyëm nnayaˈijtëm wijy ets nnayjëjpˈijxëm. Jëjpˈam ets nnayaˈijtëm wijy ko netyë Jesus dyajkutëgoyë Satanásë jyaˈay. Nˈokjamyajtsëm ko tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ets nyayaˈitëdët wijy mët ko kyaj tnijawëdë näˈä myinäˈäny ja kutëgoˈoyën. Nanduˈun tˈanmääy ko duˈun jaˈa “extëm tuˈugë jäˈäy diˈibë nëjxäämp jagam. Ko naty kyajnëm tsyoony, ta tmoˈoytyë ja pyoˈoduumbëty ja tyuunk niduˈuk niduˈuk, es tˈanmääy ja diˈibë kyuentëˈatëp ja tëjk ää es wyijyˈitët”. Ta net tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Wëˈëmdë wijy, mët ko kyaj xynyijawëdë näˈä jyëmbitäˈäny ja mWintsën, pën të tsyuˈujënë, pën tsuˈpën, mä yˈëy ja tëgaak o mä xyëënyë. Exkëm ko jyëmbity tiˈin es mbäädëdët määbëty. Es diˈibë nˈanmääytyëp miitsëty, nˈanmääytyëpts nandëˈën nidëgekyëty: Wëˈëmdë wijˈyëty” (Markʉs 13:33-37).

¹¹ Ko ja Dios mëduumbë tjaygyujkëdë ko Jesus tyëjkë anaˈambë 1914, ta tpëjktë kuentë ko mbäädë nety myiny ajotkumonë ja kutëgoˈoyën. Pääty tpëjtaktë jëjpˈam tkäjpxwäˈkxtët ja oybyë ayuk ets duˈun ojts nyayjëjpˈixëdë. Mä Markʉs kapitulo 13 japë Jesus ojts tnigajpxy ko mbäät ja wintsën jyeky ets kyaj jyäˈtët mä yˈawixëdë ja tyuumbëtëjk. Per oyë nety tkanijawëdë näˈä jyäˈtäˈäny, tsojkëbë nety nyayaˈitëdët wijy. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko pën jeky kujk nˈawijxëm, kyaj yëˈë tˈandijy ko jajkp ja kutëgoˈoyën o ko  tëdën ngaˈijxëm. Tsojkëp duˈunyëm nnayaˈijtëm wijy.

12. 1) ¿Ti Habacuc yajtëëwë Jyobaa? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa tˈatsoowëmbijtyë Habacuc?

¹² Ja kugajpxy Habacuc, awijx maˈkxtujkën myëët mientrës ttukˈawäˈänë jäˈäy ko Jerusalén käjpn kutëgoyäämp. Nan të netyë wiinkpë kugajpxy duˈun tkäjpxwäˈkxtë kanäk jëmëjt. Habacuc nan pyëjkë kuentë ko niˈigyë nety ja jäˈäy dyajmëjwindëjkëndë axëkˈäjtën. Päätyë Jyobaa tˈamdooyë naybyudëkë. Duˈun dyajtëëy: “¿Axtë näˈä, mijts Jyobaa, nmëjëˈëy nmëyäˈäxët parëts xypyudëkët ets kyaj xymyëdoy?”. Jyobaa kyaj ojts ttukˈawanë Habacuc näˈä dyajkutëgoyaˈanyë Jerusalén, per yˈanmääy nyayaˈitëdët wijy ets tyukwandak: “Tim tsojk jyäˈtäˈäny” (käjpxë Habacuc 1:2 * ets 2:3). *

13. ¿Wiˈixxyëbë Habacuc wyinmääy koxyëp kyëjxyë myaˈkxtujkën, ets wiˈixxyëp jyajty?

¹³ Okwinmay koxyëbë Habacuc kyëjxyë myaˈkxtujkën ets wyinmääyxyëp: “Jantsy kanäk jëmëjtëts kujk nˈawijxnë parë kyutëgoyëdë Jerusalén. Waˈan jekyë tiempë yˈaknaxäˈäny, pääty ti oyëts njakäjpxwäˈkxˈadëˈëtsy, waˈanë wiinkpë ttundë”. ¿Wiˈixxyëbë Habacuc jyajty koxyëp duˈun wyinmääy? Kyajxyëp oy nyekyˈijty mëdë Jyobaa, ets nan ojtsxyëp kyutëgoy koxyëp kyaj nyayjëjpˈijxë.

14. ¿Tiko ngukäjpxëyäˈänëm mä Jyobaa ko nety nyajpatëm mä ja jembyë jukyˈäjtën?

¹⁴ Ko nety nyajpatëm mä ja jembyë jukyˈäjtën, të nety nˈijxëm wiˈix të yˈadëëdäˈäy tijatyë Jyobaa nyaskäjpxë mä tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Ta niˈigyë ja mëbëjkënë kyëktëkëyaˈany mä Jyobaa ets nˈitäˈänëm seguurë ko ak adëwäämp tijaty të twandaˈaky (käjpxë Josué 23:14). * Mëjwiin kajaa nëjkx ngukäjpxëm mä Jyobaa ko të dyajminy ja kutëgoˈoyën mä meerë ttiempëty, ets mët ko të xytyukˈanaˈamëm nnayjëjpˈijxëm parë kyaj nnaygyumanäjxëm (Apostʉlʉty 1:7; 1 Peedrʉ 4:7).

15, 16. ¿Tiko mbäädë jot winmäˈäny nbëjtakëm mä Diosë tyuunk?

¹⁵ Diosë kyäjpn xëmë xytyukjamyatsäˈänëm ko diˈib mas jëjpˈam mbäät nbëjtakëm mä jukyˈäjtën, yëˈë nmëduˈunëmë Jyobaa. Ko duˈun nyajtukjamyajtsëm, kyaj jeˈeyë xypyudëkëyäˈänëm parë nmëduunˈadëtsëm, nanduˈunën parë nˈijxëm ko yajtukjotëgoyäämp ets ngäjpxwäˈkxëm ja oybyë ayuk. Ijtëm seguurë ko ta tyam yˈadëy tijatyë Jesus ojts tnaskäjpxë, ets ko tim tsojk myinäˈäny ja kutëgoˈoyën. Pääty nˈokpëjtakëm jëjpˈamë Jyobaa ets nˈokkäjpxwäˈkxëm duˈunyëm ja oybyë ayuk (Matewʉ 6:33; Markʉs 13:10).

¹⁶ Ko ngäjpxwäˈkxëm, ta jäˈäy nbudëjkëm parë tpäättët ja nitsokën, pes tim tsojk kyutëgoyaˈany mä Satanás yˈaneˈemy. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën tiko jyëjpˈamëty etsë jot mëjää nbëjtakëm mä jäˈäy nbudëjkëm. Mä jëmëjt 1945, ojts kyiny tuˈugë barkë diˈib tsoˈomp Alemania ets milˈamë jäˈäy yˈoˈktë. Tuˈugë kasäädë jäˈäy diˈibë nety kyajnëm tyëkëdë Testiigë ojts tsyokwëˈëmdë. Yëˈë jyamyejtsypy ko tamë nety ja barkë kyiinë ko tuˈugë toxytyëjk yaxkeky: “¡Ja nmaletëts! ¡Ja nmaletëts! ¡Ja nˈoorë nblatëts! Të wyëˈëmdäˈäy jap barkoty. ¡Tëjëtsë net nyajtëgooytyaˈay tukëˈëyë!”. Per ja wiink jäˈäy diˈibë nety nëjkxtëp  barkoty, jyaygyujkëdë ti diˈib mas jëjpˈam ets mëk tyuundë parë dyajtsoktë jäˈäy. Tyam, nan oˈkën jëjpˈam mayë jäˈäy yajpäättë. Pääty jëjpˈam etsë jot winmäˈäny nbëjtakëm mä Diosë tyuunk, pes nnijäˈäwëm ko yëˈë diˈib mbäät yajnitsoˈogëdë. Nˈoktuˈunëmë mëjää parë nbudëjkëm ets tsyokwëˈëmdët mä ja kutëgoˈoyën.

17. ¿Tiko mbäät nmëbëjkëm ko ja kutëgoˈoyën mbäät jyaˈty oytyim näˈäjëty?

¹⁷ Yajxon tyam nˈijxëm ko ta yˈadëy tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë ets ko ja kutëgoˈoyën mbäät jyaˈty oy nyäˈäjëty. Tim tsojkë Naciones Unidas mëdë gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp tnibëdëˈëgäˈändë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (Diˈibʉ Jatanʉp 17:16). ¿Kajadaa tyëgoyˈaty parë duˈun tyun jyatëdët? Kyaj, Jyobaa yëˈë pyëjtäˈägaampy mä gobiernëtëjkë jyot wyinmäˈäny parë tnibëdëˈëgët tukëˈëyë relijyonk. Yëˈë mbäät ttuny näˈä yëˈë ttseky ets tsojkˈam (Diˈibʉ Jatanʉp 17:17). ¡Tim tsojk kyutëgoyaˈanyë Satanás yˈanaˈamdakn! Pääty, oyxyëp ko nmëmëdoˈowëm extëmë Jesus jyënany: “Mnaygyuentˈatëdëp miitsëty. Katë mnaymyastuˈudëdë es nëgoo mgay mˈuuktët es xymyëmay xymyëdäjtët diˈibë yä naxwiiny, esë tadë xëë ajotkumiigyë tiˈin myajtukjäˈttët” (Lukʉs 21:34, 35; Diˈibʉ Jatanʉp 16:15). Nˈoknayaˈijtëm xëmë wijy ets nˈokpëjtakëmë winmäˈäny mä Jyobaa tyuunk, nˈokˈijtëm seguurë ko yëˈë yajnitsoˈogaampy pënaty nayjëjpˈijxëdëp ets nayaˈijtëdëp wijy (Isaías 64:4).

18. ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁸ Mientrës nˈawijxëm ja kutëgoˈoyën, nˈokpanëjkxëm ja käjpxwijën diˈib yäjkë Judas. Yëˈë jyënany ets nyajkëktëjkëm niˈigyë ja mëbëjkën, xëmë nuˈkxtakëm ets nguentˈäjtëm ja naymyayë diˈib nmëdäjtëmë mëdë Dios mientrës nˈawijxëm ja jembyë jukyˈäjtën (Juudʉs 20, 21). Per ¿wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nˈawijx njëjpˈijxëm ja jembyë jukyˈäjtën? Yëˈë diˈib nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo.