1. 1) ¿Wiˈixë apostëlë Juan xyˈanmäˈäyëm? 2) ¿Tiko yˈoyëty nmëmäˈäy nmëdäjëm nuˈunënë Jyobaa xytsyojkëm?

APOSTËLË Juan ojts xyˈanmäˈäyëm parë këkpäät nwinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa xyjantsy tsyojkëm, jyënany: “Jaygyukëdë extëm ja Dios Teety xyjantsytsyojkëm” (1 Fwank 3:1). Ko nmëmäˈäy nmëdäjëm nuˈunënë Jyobaa xytsyojkëm ets wixaty dyaˈixyëty, ta niˈigyë nmëwingoˈonëm ets niˈigyë ntsojkëm.

2. ¿Tiko nääk wyinmaytyë ko tsipë Dios tsyokëdët?

² Jotmaymyëët njënäˈänëm ko ta näägë jäˈäy diˈib kyaj tmëbëktë ko jantsy tsojkëdëbë Dios, wyinmaytyë ko kyaj myëjpëjtäˈägëdë. Nanduˈun tmëbëktë ko Dios jeˈeyë tpëjtaˈagyë anaˈamën ets ttukumëdoy pënaty kyaj myëmëdoyëty. Ets ta näägë relijyonk diˈib tyukniˈˈijxëbë jäˈäy ko Dios jantsy axëkjäˈäy, päätyë net may wyinmaytyë ko kyaj mbäät ntsojkëmë Dios. Nan ta net diˈib winmääytyëp ko Dios tsyojktaabyë jäˈäy oy wiˈix  yˈadëˈëtstët. Per ko ëtsäjtëm të nˈëxpëjkëmë Biiblyë, ta të nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën mä pënën Jyobaa. Jap xyˈanmäˈäyëm ko Jyobaa yëˈë duˈun ja tsojkën, ets pääty tkejxyë yˈUˈunk parë ojts xykyuˈoˈkëm (Fwank 3:16; 1 Fwank 4:8). Per oyë tyäˈädë njanijäˈäwëm, mbäät näägë Dios mëduumbë wyinmay ko tsipë Dios tsyokëdët, waˈan mët ko wiˈixëm të jyat të kyëbattë.

3. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Jyobaa xytsyojkëm?

³ ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko xytsyojkëmë Jyobaa? Jaˈko yëˈë ojts xyajkojëm ets ojts xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën (käjpxë Salmo 100:3). * Pääty mä Biiblyë jyënaˈany ko Adán yëˈë “Dios ja myäänk” (Lukʉs 3:38). Ets ko Jesus tyukniˈˈijxë wiˈix mbäät nnuˈkxtakëm, ta jyënany ko Jyobaa yëˈë duˈun ja nDeetyˈäjtëm (Matewʉ 6:9). Päätyë Jyobaa duˈun xytsyojkëm extëm tuˈugë uˈunkteety diˈib tsyejpyë yˈuˈunk yˈënäˈk.

4. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa yˈuˈunkteetyˈaty? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo ets mä jatuˈukpë?

⁴ Ta näägë jäˈäy diˈib axëëgë tyeety tyuunëdë ko myutskˈäjttë. Pääty waˈan tsip tpawinmaytyët tuˈugë uˈunkteety diˈib jantsy oyjyaˈay. Perë Jyobaa ninäˈä tkaˈˈaxëktunëdë yˈuˈunk yˈënäˈk. Nipën duˈun oy kyajäˈäyˈaty extëmë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa (Salmo 27:10). Yëˈë mëk xyjantsy tsyojkëm, naytyukjotmaytyuunëp mët ëtsäjtëm, ets pääty mas niˈigyë mbäät nmëwingoˈonëm (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8). Mä tyäˈädë artikulo taxk pëky nˈixäˈänëm wiˈixë Jyobaa dyaˈixyëty ko xytsyojkëm. Ets mä jatuˈukpë, yëˈë nˈixäˈänëm wiˈix mbäät ëtsäjtëm ndukˈijxëm ko ntsojkëm.

5. ¿Ti niˈamukë Jyobaa të xymyoˈoyëm?

⁵ Ko tëgokë apostëlë Pablo yˈojtsy Atenas, ta tˈijxy ko mä tadë käjpn jantsy mayë jäˈäy tmëdattë awinax ets tmëbëktë ko yëˈë diˈib yajjukyˈäjtëdëp. Päätyë Pablo yˈanmääyëdë ko Jyobaa yëˈë “Dios diˈibë yajkoj ja tsäjp esë nax es nëˈën yä naxwiiny yˈity”. Nanduˈun jyënany ko Dios “yëˈë nidëgekyë xyajxajëm, es xymyoˈoyëm ja njikyˈäjtënˈäjtëm”, ets ko “Dioskyëjxm njikyˈäjtëm, nˈyuˈxëm es nˈijtëm” (Apostʉlʉty 17:24, 25, 28). Jyobaa yëˈë xymyoˈoyëm tukëˈëyë parë mbäät njukyˈäjtëm ets ndukxondakëm. Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky tijaty të xymyoˈoyëm mët ko xytsyojkëm.

6. ¿Wiˈix yˈixëtyë tyäˈädë Naxwinyëdë diˈibë Jyobaa të xynyamoˈoyëm? (Ixë dibujë mä tsyondaky.)

⁶ Extëm nˈokpëjtakëm, Jyobaa ojts dyaˈoyë Naxwinyëdë jantsy tsuj extëm mbäät ndukjukyˈäjtëm (Salmo 115:15, 16). Yëˈë ëxpëkyjyaˈayëty të dyajtundë mayë meeny sentääbë parë tjapäädäˈändë wiinkpë planetë extëmë Naxwinyëdë, ets oy të tjapäättë mëgoˈpxˈamë planetë nituˈuk të tkapäättë mä mbäädë jäˈäy jyukyˈaty. Jyobaa ojts dyajkojˈyë Naxwinyëdë extëm mbäät jyaˈˈatyë jukyˈäjtën, per nan ojts dyaˈoytyëkë extëm mbäät nnayjäˈäwëm agujk jotkujk, kyaj ti ntsëˈk njäˈäwëm ets ndukxondakëmë jukyˈäjtën (Isaías 45:18). Ko nmëmäˈäy nmëdäjëm wiˈix yˈixëtyë tyäˈädë Naxwinyëdë diˈibë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa të xymyoˈoyëm, ta nˈijxëm ko Jyobaa xyjantsy tsyojkëm (Job 38:4, 7; käjpxë Salmo 8:3, 4). *

7. ¿Wiˈix ja tuk pëkyë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko xytsyojkëm?

 ⁷ Jyobaa nan të dyaˈixyëty ko mëk xytsyojkëm ko ojts xyajkojëm mëdë oybyë jäˈäyˈäjtën extëm diˈib yëˈë myëdäjtypy (Génesis 1:27). Pääty ëtsäjtëm mbäät njäˈäwëm ko yëˈë xytsyojkëm ets ko nan mbäät ntsojkëm. Tyäˈädë agujk jotkujk xyajnayjäˈäwëm, duˈun extëm tuˈugë mixyuˈunk jantsy jotkujk nyayjawëty ko tjawë ko ja tyääk teety tsojkëp. Jesus nanduˈun tyukniˈˈijxë ko jotkujk nyajpäädäˈänëm pën wingon nnayaˈijtëm mä Jyobaa (Mateo 5:3, TNM). Biiblyë nanduˈun jyënaˈany ko Dios “xymyoˈoyëm tëgekyë mëjwiin kajaa es njotkujkˈäjtëm” (1 Timotee 6:17). Extëm nˈijxëm, Jyobaa jantsy oyjyaˈay ets mëk xytsyojkëm (Salmo 145:16).

8. ¿Tiko ntsojkëm etsë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm?

⁸ Tuˈugë uˈunkteety diˈib jyantsy tsyejpyë yˈuˈunk yˈënäˈk yˈëwij kyäjpxwijpy parë oyë jyukyˈäjtën dyajnëjkxët. Per tyam,  mayë tääk teety kyaj tmëjpëjtäˈäktë extëmë Biiblyë jyënaˈany. Pääty kyaj mbäädë yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdë diˈib oy o diˈib axëëk. ¿Wiˈixë net wyimbëtsëmy? Ja uˈunk ënäˈk kyaj tˈoknijäˈäwënë ti tyundëp ets nan kyaj yˈagujkˈat jyotkujkˈattë (Proverbios 14:12). Perë Jyobaa yëˈë diˈib mas oy nyëˈëmoopy tyuˈumoobyë yˈuˈunk yˈënäˈk, mët ko yëˈë “Dios diˈib myëdäjtypyë tëyˈäjtën” (Salmo 31:5). Xytyukniˈˈijxëm ja tëyˈäjtën mä pënën yëˈë ets xyˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät nˈawdäjtëm, nan xytyukniˈˈijxëm wiˈix mbäät mas oy njukyˈäjtëm (käjpxë Salmo 43:3). * ¿Tijatyë Jyobaa të xytyukniˈˈijxëm parë dyajnigëxëˈëky ko mëk xytsyojkëm? Min nˈokˈijxëm.

9, 10. 1) ¿Tiko Jyobaa xytyuknijäˈäwëm pën yëˈë? 2) ¿Ti ja tuk pëky diˈibë Jyobaa të xytyuknijäˈäwëm?

⁹ Tim jawyiin, Jyobaa xytyuknijäˈäwëm pën yëˈë mët ko tsyejpy ets nˈixyˈäjtëm (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8). Pääty xytyuknijäˈäwëm ti txëˈaty. Mä Biiblyë jantsy kanäkˈok myinyë xyëë. Jyobaa nan xytyuknijäˈäwëm wiˈix yëˈë jyaˈayˈaty. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nˈijxëmë kyojy pyëjtaˈaky, ta nbëjkëmë kuentë ko yëˈë tuˈugë Dios diˈib jantsy kuwijy ets ko myëdäjtypyë mëkˈäjtën (Romanʉs 1:20). Ets ko ngäjpxëmë Biiblyë, ta nnijäˈäwëm ko xytsyojkëm ets ko tëyˈäjtën mëët tijaty ttuny. Ko niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa, ta mas niˈigyë nmëwingoˈonëm.

¹⁰ Ja tuk pëky diˈibë Jyobaa të xytyuknijäˈäwëm, yëˈë ko yëˈë xyfyamilyëˈäjtëm ets ko tsyejpy ets tuˈugyë mëët nduunmujkëm. Biiblyë nanduˈun jyënaˈany ko Jyobaa kyaj ojts xyajkojëm parë këˈëm nnaytyuˈumoˈoyëm ets nnijäˈäwëm diˈibë oy ets axëëk (Jeremías 10:23). Jyobaa yëˈë diˈib niˈigyë nyijäˈäwëp ti diˈib mas oy parë ëtsäjtëm. Pääty pën nmëmëdoˈowëm ets pën nwingutsëˈkëm, ta njotkujkˈatäˈänëm. Ko Jyobaa të xytyuknijäˈäwëmë tyäˈädë tëyˈäjtën, yëˈë xytyukˈijxëm ko mëk xytsyojkëm.

11. ¿Ti Jyobaa xytyukwandakëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky?

¹¹ Tuˈugë oybyë uˈunkteety myëmääy myëdajpy wiˈix ja yˈuˈunk yˈënäˈk yˈitët mä tiempë myiny kyëdaˈaky ets tyukmëtsejpyë jotkujkˈäjtën. Per jotmaymyëët njënäˈänëm ko nimay kyaj tnijawëdë ti tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky ets nëgoobë tnidun tniˈayowdë diˈib kyaj mbäät myoˈoyëdë jotkujkˈäjtën (Salmo 90:10). Per niˈamukë Dios mëduumbë, mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa të xytyukniˈˈijxëm wiˈix mbäät tyam nˈijtëm jotkujk ets ko të xytyukwandakëm ja oybyë jukyˈäjtën.

12. ¿Wiˈixë Jyobaa ttukˈijxyë Caín mëdë Baruc ko tsyejpy?

¹² Jyobaa ojts tjapudëkëyaˈanyë Caín ko tˈijxy mëjwiin kajaa tyuundëgoyaˈany. Ojts tˈanëëmë ets dyajxaamët ja yˈakë ets dyajtëgatsëdë jyot wyinmäˈäny, pes kunuˈkxanëbë netyë Jyobaa ko duˈun ttunët (Génesis 4:6, 7). Perë Caín kyaj tmëjpëjtaky,  pääty mëjwiin kajaa tkuˈayoˈowë (Génesis 4:11-13). Jyobaa nan myooyë käjpxwijënë Baruc, diˈib syekretaaryëˈäjtë Jeremías. Baruc të nety tmëˈanuˈkxë ja Diosë tyuunk mët ko kyaj nety yˈoyëty extëm wyinmay. Päätyë Jyobaa yˈanmääyë ko tsojkëp wyinmääytyëgatsët. Baruc ta duˈun ttuuny ets yëˈë yajnitsokë (Jeremías 45:2-5).

13. Dios mëduumbë dyajnäjxtë amay jotmayë mëjwiimbë, ¿ti tukniˈˈijxëdë?

¹³ Jyobaa xyjëjpwijtsëmbijtëm ets xytyuˈumoˈoyëm mët ko xytsyojkëm. Yëˈë xytyukˈawäˈänëm mä mbäät nnayaˈoˈoyëm ko nyajtëgoyˈäjtëm, nan xypyudëjkëm parë mas oy njäˈäyˈäjtëm (Ebreeʉsʉty 12:6). Tëëyëp, ojtsë Jyobaa tpudëkë pënaty mëduunëp parë tmëdatëdë oybyë jäˈäyˈäjtën. Extëm nˈokpëjtakëm, nyasˈijxë etsë José, Moisés etsë David dyajnaxtëdë amay jotmayë mëjwiimbë. Tyäˈädë jotmay ojts tijaty tyukniˈˈixëdë, ets yëˈë diˈib pudëjkëdë ko Jyobaa ok tyuunkmooyëdë. Ko ngäjpxëmë Biiblyë, ta nˈijxëm ko Jyobaa kyuentˈäjtypy pënaty mëduunëp ets ko pyudëjkëp parë tmëdattëdë oybyë jäˈäyˈäjtën, tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko mëjwiin kajaa xytsyojkëm (käjpxë Proverbios 3:11, 12). *

14. Ko näˈäty ndëgoˈoyëm, ¿wiˈixë Jyobaa xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm?

¹⁴ Ko näˈäty ndëgoˈoyëm, Jyobaa xytyukˈijxëmë tsyojkën ko xyjëjpwijtsëmbijtëm. ¿Wiˈix? Ko xypyokymyaˈkxëm “mëjwiin kajaa” extëm jyënany ja kugajpxy Isaías (Isaías 55:7). Ja rey David nanduˈun jyënany ko Jyobaa “myaˈkxtaapy ja mdëgoˈoyën ets yaˈˈagëdakypy tukëˈëyë ja mbëjk mˈadoˈonën; yëˈë yaˈˈawäˈätspëtsëëmpy ja mjukyˈäjtënë mä ja jut ets myajmëjpëtsëëmëp mët ko mtsekyëty ets mbaˈˈayoyëty” (Salmo 103:3, 4, 12). Extëm nˈijxëm, Jyobaa xëmë yˈity listë parë xypyokymyaˈkxäˈänëm. Per tsojkëp ngupëjkëm wiˈix xytyuˈumoˈoyëm ets wiˈix xyjëjpwijtsëmbijtëm, etsë net nnayajtëgäjtsëm. Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa pääty xyjëjpwijtsëmbijtëm mët ko xytsyojkëm (Salmo 30:5).

15. ¿Wiˈix ja tuk pëky xytyukˈijxëmë Jyobaa ko xytsyojkëm?

¹⁵ Tuˈugë oybyë uˈunkteety yˈijxˈijty kyuentˈäjtypyë yˈuˈunk yˈënäˈk mä tijaty mbäät yˈaxëktunyëty. Nanduˈunë Jyobaa ttuny mët ëtsäjtëm. Salmo 97:10 jyënaˈany ko Jyobaa “kyuentˈäjtypyë jyukyˈäjtën pënaty kyaj myastuˈutyëty; yaˈˈawäˈätspëtsëëmpy axëkjäˈäy kyëˈëjoty”. Okwinmayë tyäˈädë: ëtsäjtëm mëjwiin kajaa nguentˈäjtëmë nwiinˈäjtëm ets pojënë nguwäˈänëm. Pes nanduˈunë Jyobaa, tsojkˈam xykyuwäˈänëm ko ti xyˈaxëktunäˈänëm. Ets ttuny duˈun mët ko xytsyojkëm (käjpxë Zacarías 2:8). *

16, 17. ¿Wiˈixë Jyobaa tkuwäˈäny pënaty mëduunëp?

¹⁶ Jyobaa nan të dyajtunyë yˈanklëstëjk  parë tkuwäˈäny pënaty mëduunëp (Salmo 91:11). Extëm nˈokpëjtakëm, mä tuˈugë koots ojts tuˈugë anklës dyaˈooky 185 milë soldäädë parë dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja Diosë kyäjpn (2 Reyes 19:35). Mä primer siiglë, nan ojts tuˈugë anklës dyajpëtsëmy pujxndëgoty ja apostëlëtëjk, ets jatëgok ta dyajpëtsëëmyë Pedro (Apostʉlʉty 5:18-20; 12:6-11). Tyää näämnëm, të jyapˈaty tuˈugë tsip mä tuˈugë paˈis diˈib África. Jantsy axëëgë jäˈäy nyaytyuunëdë, myaˈtstë, nyaytsyiˈk nyaygyojxëdë, nyayaˈoˈk nyayajtëgooyëdë ets yaˈˈaguanëˈäjttë toxytyëjk mä tukëˈëyë ja it lugäär. Oy nituˈugë Testiigë kyaˈoˈky, nimay dyajtëgooytyë tijatyë nety myëdäjt jyaygyajptëp. Per oy duˈun jyäjttë, yˈijxtë ko Jyobaa kuentˈäjtëdë, ets oyë nety mëjwiin kajaa të yˈayowdë, jotkujk yajpattë. Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm yajtëëwëdë wiˈix yajpäättë, ta yˈatsoowdë: “Jantsy oyëts nyajpäättë, dyoskujuyëmë Jyobaa”.

¹⁷ Jyobaa nyasˈijxëp näˈäty parë yˈoogët pënaty mëduunëp, extëm jyajtyë Esteban, ja Jesusë yˈëxpëjkpë. Per kyuwaambyë kyäjpn ko ttukˈawanë tijaty trampë Satanás yajtuumpy parë xyajtëgoyäˈänëm (Éfesʉ 6:10-12). Jyobaa yëˈë yajtuumbyë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn diˈib yajpëtsëëmbyë kyäjpn parë xykyuwäˈänëm. Extëm nˈokpëjtakëm, xyˈanmäˈäyëm ets kyaj nˈatsojkëmë meeny sentääbë, ko tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm ko nyajtuˈunëmë Internet, ko ngäjpxëmë liibrë, nˈijxëmë pelikula, bideojueegë mä jäˈäy pyëtsëmdë niwäˈäts ëxwäˈäts ets mä jäˈäy nyaytsyiik nyaygyoxëdë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa xytsyojkëm ets ko xykyuentˈäjtëm.

18. ¿Wiˈix nnayjäˈäwëm ko Jyobaa xytsyojkëm?

¹⁸ Ko Moisés tjamyejtsy wiˈixë nety të tmëdunyë Jyobaa nuˈunë xyëë jyukyˈäjtën, ta jyënany: “Yajjotkëdaktëgëts mët ja mtsojkën diˈib xëmë ijtp, parëts nˈyäˈäx njoktët agujk jotkujk etsëts nxondäˈäktët nuˈunëts ja nxëë njukyˈäjtën” (Salmo 90:14). Nˈokjamyajtsëm wiˈix jyënany ja apostëlë Juan: “Jaygyukëdë extëm ja Dios Teety xyjantsytsyojkëm” (1 Fwank 3:1). ¿Këdii mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xytsyojkëm?