1, 2. ¿Wiˈixë Jyobaa të xytyukniˈˈijxëm ets nyaˈijxëmë tsojkën?

TUˈUGË oybyë uˈunkteety mëdë yˈijxpajtën tijaty ttukniˈˈixë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Extëm ko ttseky ja yˈuˈunk, ta ttukniˈˈixë wiˈix tmëdatëdë tsojkën. Nanduˈunë Jyobaa ttuny mët ëtsäjtëm. Nipën duˈun xykyatsojkëm extëmë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa. Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë “jawyiin [ojts] xytsyojkëm” (1 Fwank 4:19). Ko xytsyojkëmë Jyobaa, yëˈë duˈun xytyukniˈˈijxëm ets ëtsäjtëm nanduˈun nyaˈijxëm ja tsojkën.

² ¿Tiko Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë jawyiin ojts xytsyojkëm? Jaˈko tkejxyë yˈUˈunk yä Naxwiiny parë ojts xykyuˈoˈkëm “määnëmë naty nbojpëjäˈäyˈäjtëm” (Romanʉs 5:8). Yëˈë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa yäjkë yˈUˈunk extëmë wintsëˈkën parë ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm mä ja poky etsë oˈkën. Duˈun ojts xymyoˈoyëm tuˈugë oybyë ijxpajtën ets ojts xytyukniˈˈijxëm parë nˈijtëm yäjkpëjäˈäy ets nyaˈijxëmë tsojkën (1 Fwank 4:10). Ko ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm, ta mbäät mëët nnaymyaˈayëm ets ndukˈijxëm ko ntsojkëm.

3, 4. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jyobaa?

³ Jyobaa myëdäjtypy tuˈugë jyaˈayˈäjtën diˈib mas wäˈkpëtsëëmp,  yëˈë tsojkën. Päätyë Jesus jyënany ko ja anaˈamën diˈib mas jëjpˈam yëˈë tyäˈädë: “Mtsokëbë mDios Jyobaa mët tukëˈëyë mgorasoon, mët tukëˈëyë mjukyˈäjtën ets mët tukëˈëyë mwinmäˈäny ets mët tukëˈëyë mjot mëjää” (Marcos 12:30, TNM). Extëm nˈijxëm, Jyobaa tsyejpy ets ntsojkëm amumduˈukjot, kyaj jyeˈeyëty wingëˈëy agëˈëy. Nan jëjpˈam ets ntsojkëm mët tukëˈëyë jukyˈäjtën, jot winmäˈäny etsë jot mëjää. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy mä wiˈix tijaty nwinmäˈäyëm o nduˈunëm (käjpxë Miqueas 6:8). *

⁴ Pääty jëjpˈam ets ntsojkëmë Jyobaa mët tukëˈëyë niniˈkx këbäjk ets mët tukëˈëyë tijaty nmëdäjtëm. Pën njantsy tsyojkëmë Jyobaa, ta yëˈë mas jëjpˈam nbëjtakëm mä jukyˈäjtën. Mä jatuˈukpë artikulo ojts nˈijxëm taxk pëky wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko xytsyojkëm. Ets mä tyäˈädë artikulo yëˈë nˈixäˈänëm wiˈix mbäät mas niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa ets wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm.

5. Ko nwinmäˈäyëm tukëˈëyë tijatyë Jyobaa të xymyoˈoyëm, ¿ti net ndunäˈänëm?

⁵ ¿Ti mduumpy ko pën mmoˈoyëty tuˈugë regalë? Seguurë ko mgukäjpxëp, ets ko xyajtuny ets xykyuentˈaty, ta xyajnigëxëˈëky ko nmëjjäˈäwëp. Pesë Jyobaa të kanäk pëky tijaty xynyamoˈoyëm, extëm jyënany mä Santya̱ˈa̱gʉ 1:17: “Tëgekyë oybyë esë tsujpë, Dios jaˈa yajkypy, diˈibë të tpëjtaˈaky ja jäj tëˈxën tsäjpotm”. Jyobaa xymyoˈoyëm tukëˈëyë tijaty nyajtëgoyˈäjtëm mä jukyˈäjtën parë nˈijtëm agujk jotkujk. Ko nˈokwinmäˈäyëm wiˈixë Dios xytsyojkëm, ¿këdii ntsokäˈänëm nanduˈun?

6. ¿Ti nety tsojkëp ttundët ja israelitëty parë duˈunyëmë Jyobaa tijaty myoˈoyëdët?

⁶ Jyobaa mëjwiin kajaa tijaty tmooy ja israelitëty. Kanäk mëgoˈpx jëmëjt tmooy tijaty yajtëgoyˈäjttë. Nan myooy kanäk pëkyë anaˈamën parë tnijawëdët ti tyundëp (Deuteronomio 4:7, 8). Extëm tuˈuk ja anaˈamën jyënaˈany ko yëˈë tyukwintsëˈëgëdëbë Dios ja “oyatyëtypyë ääy ujts [...] mëdiˈibë ëgäˈäny tëëmˈäjtëˈkpën” (Éxodo 23:19, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). Pën tsyojktëbë nety etsë Jyobaa duˈunyëm myoˈoyëdët tijaty, jëjpˈamë nety tmëmëdowdët ets tmoˈoytyët diˈib mas oy. Duˈun dyajnigëxëˈëktët ko myëjjäˈäwëdëp tijatyë Jyobaa mooyëdëp (käjpxë Deuteronomio 8:10, MNM). *

7. ¿Wiˈix mbäät nyajtuˈunëm tijaty nmëdäjtëm parë ndukˈijxëmë Jyobaa ko ntsojkëm?

⁷ ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa ndukˈijxëm ko ntsojkëm? Ko nmoˈoyëm tijaty nmëdäjtëm diˈib nyajtsobatëm (Proverbios 3:9). Tuk pëky, ko nnayäjkëmë meeny sentääbë parë nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm ets nanduˈun diˈib yajpattëp naxwinyëdë abëtsemy. Kyaj niˈamukë nmëdäjtëm tijaty mëjwiin kajaa, per mbäät niˈamukë nyäjkëm diˈib nmëdäjtëm parë ndukˈijxëmë Jyobaa ko ntsojkëm (2 Korintʉ 8:12). Per min nˈakˈijxëm wixaty mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jyobaa.

8, 9. 1) ¿Wiˈix mbäät tuk pëky ndukˈijxëmë Jyobaa ko ntsojkëm? 2) ¿Ti Mike tyuun mëdë fyamilyë?

⁸ ¿Mjamyejtsypy wiˈixë Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty? Tˈanmääy ets jawyiin tˈëxtäˈäytyët ja Diosë Kyutujkën ets kyaj tmëmay tmëdäjtët ja kyaˈay yˈukën ets ja wyit xyox mët ko nDeetyˈäjtëmë Jyobaa yëˈë moˈoyanëdëp  tukëˈëyë tijaty yajtëgoyˈäjttëp (Matewʉ 6:31-33). Tuk pëky wiˈix mbäädë Jyobaa ndukˈijxëm ko ntsojkëm, yëˈë ko nmëbëjkëm extëm twandaˈaky. Pes ko ntsojkëm tuˈugë jäˈäy, nmëbëjkëm extëm xyˈanmäˈäyëm. Mientrës mas nmëbëjkëmë Jyobaa, ta mas niˈigyë ntsojkëm (Salmo 143:8). Pääty, oyxyëp ko nnayajtëˈëwëm: “¿Ndukˈijxypyëtsë Jyobaa ko ntsejpyëts mä wiˈixëts nyajtunyë nxëë ndiempë etsëtsë njot nmëjää? ¿Nyajnigëxëˈkypyëts tuˈuk tuˈugë xëë ko nmëbëjkypyëts ko xymyoˈoyäämbëts tijatyëts nyajtëgoyˈajtypy?”.

⁹ Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Mike mëdë fyamilyë. Mike desde mutsk ttsojkënyëˈajty nyëjkxäˈäny wiink paˈis mä tyëgoyˈatyë käjpxwäˈkxpë. Ets duˈunyëm wyinmääy oyë nety të jyapëjknë ets jyamˈäjnë nimajtskë yˈuˈunk. Mike mëdë fyamilyë, ta ojts tkäjpxtë kanäägë artikulo mä yajnimaytyäˈäktë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nëjkxtëp wiink lugäär käjpxwäˈkxpë. Ta ttuknibëjtakëdë dyajnaxäˈändë adëyë jyukyˈäjtën, ojts ttooktë ja tyëjk ets ojts nyëjkxtë tsënaabyë mä tuˈugë tëjk diˈib mas mutsk. Mike myëdäjtypyë nety tuˈugë nyegosyë, per ta ojts dyajniwaanë ja jäˈäy diˈibë nety tijaty tyukmëdoˈkypy ets ojts tjaty mä Internet wiˈix jap tyoogët. Tyam, Mike mëdë fyamilyë agujk jotkujk Dios mëdundë wiink paˈis. Yëˈë jyënaˈany: “Tëjëts nˈixtë ko jantsy tëyˈäjtën extëmë Jesus ojts twandaˈaky mä Matewʉ 6:33”.

10. ¿Tiko yˈoyëty ets nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë David ets nmëmäˈäy nmëdäjëm tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm?

¹⁰ David jyuˈtë tiempë parë ojts tmëmay tmëdäjˈyë Diosë kyojy pyëjtaˈaky ets ja yˈanaˈamën. Pääty jyënany: “Yëˈë tsäjp nyigajpxypy nyimaytyakypyë Diosë myëjˈäjtën”. Nanduˈun jyënany ko “tëyˈäjtën myëëdë Jyobaa lyey”, xymyoˈoyëmë mëjää ets xypyudëjkëm parë nˈijtëm wijy. Ko duˈunë David twinmääy, yëˈë pudëjkë parë ttukˈixëdë Dios ko tsyejpy. Pääty jyënany ko tsyojkënyëˈajtypyë nety etsë Jyobaa ttukjotkëdäˈägët tijaty wyinmaapy ets tijaty tyuumpy (Salmo 19:1, 7, 14). Duˈun extëmë David, ëtsäjtëm nan tsojkëp nmëmäˈäy nmëdäjëm tijatyë Jyobaa të dyajkojy ets tijaty xytyukniˈˈijxëm mä Biiblyë. Duˈun ndukˈijxëmë Jyobaa ko ntsojkëm ets ko oy mëët nnaymyayäˈänëm.

11. ¿Wiˈix mbäät nyajtuˈunëm tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm parë nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

¹¹ Tyam jantsy kanäk pëkyë Jyobaa tijaty xytyukniˈˈijxëm, extëm pënën yëˈë, ja kyojy pyëjtaˈaky, tijaty wyandakypy ets tijaty miimp mä Biiblyë. Naxwinyëdë jäˈäy nan tsyejpy ets tijaty njäjtëm mä unibersidad, jeˈeyë ko tijaty tukniˈˈijxëp mbäät xytyukmëjagamgakëmë Dios. Perë Jyobaa kyaj jeˈeyë ttseky ets tijaty njäjtëm mëjwiin kajaa, yëˈë nan tsyejpy parë oy nnaynyëˈëmoˈoy nnaytyuˈumoˈoyëm. Ets nyajtuˈunëm tijaty xytyukniˈˈijxëm parë ndukˈoyˈäjtëm ets nanduˈun parë wiinkpë ttukˈoyˈattët  (Proverbios 4:5-7). Extëm ko nbudëjkëmë jäˈäy parë nanduˈun “tjaygyukëdët diˈibë dën tëyˈäjtën” ets nyitsoˈoktët (1 Timotee 2:4). Pën ndukniˈˈijxëmë jäˈäy nuˈun nmadakëm tijaty tyunaambyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, ta nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jyobaa etsë jäˈäy (käjpxë Salmo 66:16, 17). *

12. ¿Wiˈix jyënany tuˈugë kiixy ko Jyobaa myooyë tuˈugë regalë?

¹² Ënäˈktëjk nan mbäät tpawinmaytyë tijatyë Jyobaa tukmëduunëdëp ets tijaty tukniˈˈijxëdëp. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë kiixy diˈib xëˈäjtp Shannon jyamyejtsypy wiˈix nyayjäˈäwë mä ja asamblee diˈib xëˈäjt “Devoción piadosa”. Ja netyë jyëmëjt mäjktuˈuk ets ja yˈutsy mäjk. Mä tyäˈädë asamblee, ta yaˈˈanmääytyë niˈamukë ënäˈktëjk ets nyaxtët mä nety të yajtuknibëjtäägë yˈuˈunyëdët. Shannon ta jam yˈunyaay. Ojts jawyiin yˈoktsëˈëgë, per jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko ja ënäˈktëjk yajmooytyë këjk tuˈugë lyiibrë Los jóvenes preguntan. Shannon jyënaˈany ko tyäˈädë liibrë yëˈë ttukˈijxë ko Jyobaa jantsy tam yajpääty ets ko mëk tsyekyëty. Ets myoobyë dyoskujuyëmë Jyobaa ko xymyoˈoyëmë regalë jantsy oyatypyë.

13, 14. ¿Wiˈix mbäät nˈaxäjëm ko Jyobaa xyjëjpwijtsëmbijtëm?

¹³ Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa jyëjwijtsëmbijtypyë jäˈäy diˈib tsyejpy duˈun “extëm tuˈugë uˈunkteety ttuny mëdë yˈuˈunk” (Proverbios  3:12). ¿Wiˈix mbäät nˈaxäjëm ko Jyobaa xyjëjpwijtsëmbijtëm? Waˈan mon tuk nnayjäˈäwëm o axëëk mët ko kyaj nety duˈun ndimˈawijxëm. Per xëmë yˈoyëty ngupëjkëm ko Jyobaa xyjëjpwijtsëmbijtëm, net njäjtëm nduˈunëm diˈib oy ets jotkujk nnayjäˈäwëm (Ebreeʉsʉty 12:11). Ninäˈä mbäät ngajotˈambëjkëm, nˈokkupëjkëm extëmë Jyobaa kyäjpxwijën oy ngaˈoymyëdoˈowëm wiˈix nyaˈˈanmäˈäyëm. Pën nmëmëdoˈowëmë Jyobaa ets nduˈunëm extëm nyaˈˈanmäˈäyëm, ta nëjkx nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jyobaa.

¹⁴ Ja tiempë mä jyukyˈajty ja kugajpxy Malaquías, kyaj nety ja israelitëty tnekytyukwintsëˈëgëdë Jyobaa diˈib oy. Päätyë Jyobaa mëk ojts kyäjpxwijëdë (käjpxë Malaquías 1:12, 13). * Kanäkˈok duˈunë Jyobaa ttuuny, per ja israelitëty kyaj myëdoowdë. Ets ok, ta kuanë yajtukumëdoowdë (Malaquías 2:1, 2). ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë tyäˈädë? Ko pën kyaj ngupëjkëmë Jyobaa kyäjpxwijën o pën winmäˈäyëm ko kyaj jyëjpˈamëty, ta kyaj nëjkx mëdë Jyobaa nekynyaymyaˈayëm.

15. ¿Diˈibë jäˈäyˈäjtën mbäät njëjpkudijëm?

¹⁵ Nimay tyamë jäˈäy diˈib mëj këjxm nayjäˈäwëdëp ets kyaj tmëmay tmëdäjˈyë myëguˈuk. Nimay kyaj ttsojkënyëˈattë ets yajkäjpxwijtët o yaˈˈanëëmëdët wiˈix tijaty ttundët. Ets ko net nääk tkupëktë käjpxwijën, kyaj tˈaxäjëdë xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot. Perë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ets ëtsäjtëm kyaj duˈun njäˈäyˈäjtëm. Tsojkëp njaygyujkëm ti Jyobaa tsyejpy etsë net nmëmëdoˈowëm (Romanʉs 12:2). Jyobaa yëˈë yajtuumbyë kyäjpn parë xymyoˈoyëmë käjpxwijën ko nyajtëgoyˈäjtëm. Extëm nˈokpëjtakëm, xyˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät nyaymyënëjkxëdë  yetyëjk toxytyëjk, wiˈix mbäät nwinˈijxëmë oybyë mëtnaymyaayëbë ets wiˈix mbäät nwinˈijxëm diˈib oy mä tijaty ndukxondäˈägäˈänëm. Ko ngupëjkëmë Jyobaa kyäjpxwijën ets nguytyuˈunëm, ta ndukˈijxëm ko ntsojkëm ets ko nmëjjäˈäwëm ja kyäjpxwijën (Fwank 14:31; Romanʉs 6:17).

16, 17. 1) Mä kyajnëm ti nduˈunëm, ¿tiko jyëjpˈamëty ets jawyiin nbayoˈoyëm wiˈixë Jyobaa wyinmay? 2) ¿Ti tyuundë ja israelitë en lugäär tmëbëktëdë Jyobaa?

¹⁶ Ënäˈkuˈunk yˈanmääytyëbë tyääk teety parë pyudëkëdët ets kyuwäˈänëdët. Axtë ko nˈyaˈkˈabajtënë, näˈäty duˈunyëm nˈamdoˈowëmë naybyudëkë tääk teety. ¿Tiko? Yëˈko nnijäˈäwëm ko tääk teety mbäät xymyoˈoyëmë oybyë käjpxwijën, oy mbäät këˈëm njawinˈijxëm ti ndunäˈänëm. Nanduˈun jyaty mëdë Jyobaa. Yëˈë nyasˈijxëp ets këˈëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. Per kom yëˈë ndukˈijxpajtëm ets ntsojkëm, ta xëmë nˈamdoˈowëmë nyaybyudëkë. Ets mä kyajnëm ti nduˈunëm, nnijawëyäˈänëm jawyiin wiˈix yëˈë wyinmay. Ko Jyobaa nˈamdoˈowëmë nyaybyudëkë, ta xytyuknigajxëmë myëjää parë xypyudëjkëm ets nduˈunëm diˈib oy (Filipʉs 2:13).

¹⁷ Ja tiempë mä jyukyˈajtyë Samuel, ta tëgok ja israelitë ojts tsyiptundë mët ja filisteety, per kyaj myadaktë. Yajtëgoyˈäjttëbë netyë Jyobaa nyaybyudëkë parë kyuwäˈänëdët. Per ¿ti tyuundë? En lugäär tmëbëktëdë Jyobaa ets dyajtëwdët ti tyundëp, ta këˈëm winmäˈäny tmëtsoˈondë ja kääxë diˈibë Dios jyaˈäjtypy ets ojts tmënëjkxtë mä ja tsip tyunyëty. Wyinmääytyë ko duˈunë Jyobaa yajmadäˈägëdët. Kyaj ojts tpayoˈoytyë wiˈix yëˈë wyinmay. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Ja yˈoˈktë 30 mil ja israelitë tsipoty. Per diˈib mas oˈktëy, yëˈë ko ja filisteety ojts tmënëjkxtë ja kääxë (1 Samuel 4:2-4, 10, 11; käjpxë Proverbios 14:12). *

18. Extëm jyënaˈany mä Salmo 42:5, 6 etsë Proverbios 3:5, 6, ¿ti mbäät nduˈunëm?

¹⁸ Tuˈugë yetyëjk diˈib mëk jyantsy tsyojkë Jyobaa tkujäˈäyë ko jamë myëbëjkën tpëjtaky mä Dios ko yëˈë pudëkëyanëp ets yajnitsoˈoganëp ko tpäädëdë amay jotmayë mëjwiin kajaabë (Salmo 42:5, 6). ¿Nanduˈun mijts xymyëbëkyë Jyobaa? Seguurë ko mijts mmëbëjkypyë tyam Jyobaa, per tsojkëp niˈigyë xyˈaktimmëbëkët. Extëm jyënaˈany mä Biiblyë: “Tukˈijxpatë Jyobaa amumduˈukjot ets këdii mgëˈëm winmäˈäny xyajtuny. Mä tukëˈëyë mnëˈë mduˈu mëjpëjtäˈäk yëˈë, ets yëˈë yajtëyëp ja mnëˈë mduˈu” (Proverbios 3:5, 6).

19. ¿Wiˈix mijts xytyukˈixäˈänyë Jyobaa ko mtsejpy?

¹⁹ Extëm të nˈijxëm, Jyobaa yëˈë jawyiin yaˈijxë ko xytsyojkëm. Ets duˈun ojts xytyukniˈˈijxëm parë nanduˈun yëˈë ntsojkëm. Xëmë mbäät nmëmäˈäy nmëdäjëm tijaty të xytyukmëduˈunëm ets nuˈun mëjwiin kajaa dyaˈixyëty ko xytsyojkëm. Pääty nˈoktukˈijxëm ko ntsojkëm mët tukëˈëyë jot korasoon, mët tukëˈëyë jukyˈäjtën, jot winmäˈäny etsë jot mëjää (Marcos 12:30, TNM).