1, 2. 1) ¿Pën ojts xymyoˈoyëm ja jäˈäwën diˈib tyuˈumoobyë jot winmäˈäny? 2) ¿Tiko mbäät ngukäjpxëm?

JYOBAA ojts xyajkojëm parë këˈëm nwinmäˈäyëm tijaty ndunäˈänëm. Ojts tpëjtaˈagyë jäˈäwën diˈib tyuˈumoopy ja jot winmäˈäny parë nwinˈijxëm diˈib oy. ¿Ti yˈandijpyë jäˈäwën diˈib tyuˈumoopy ja jot winmäˈäny? Yëˈë diˈib nmëdäjtëm jodoty winmäˈänyoty, diˈib xyˈanmäˈäyëm diˈibë oy ets diˈibë axëëk (ixë rekuäädrë mä jyënaˈany, “¿Ti yˈandijpy?”). Pën të yajxon nduˈumoˈoyëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nduˈunëm tijaty oy ets njëjpkudijëm diˈib axëëk. Ko Jyobaa të xymyoˈoyëmë tyäˈädë jäˈäwën, yëˈë xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm ets ko xytyukmëtsojkëm parë nˈijtëm agujk jotkujk.

² Ta nimayë jäˈäy diˈib kyaj tnijawëdë Diosë yˈanaˈamën, per nyijäˈäwëdëp diˈibë oy ets diˈibë axëëk (käjpxë Romanʉs 2:14, 15). ¿Tiko? Yëˈko jyot wyinmäˈäny anmääyëdëp diˈibë oy ets diˈibë axëëk. Koxyëbë kyaj nmëdäjtëmë jäˈäwën diˈib tyuˈumoobyë jot winmäˈäny, mas oˈktëyxyëp nyajpatëm. Pääty  yˈoyëty ngukäjpxëm mä Jyobaa ko tmooyë naxwinyëdë jäˈäy ja jäˈäwën mä jyot wyinmäˈäny.

3. Pën nëˈëmoˈoy nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny, ¿wiˈix yajtukˈoyˈatäˈäny mä nduˈukmujkëm?

³ Nimayë jäˈäy kyaj oy tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyë jyot wyinmäˈäny. Per ëtsäjtëm nduˈumoˈoyäˈänëm parë mbäät xytyuknijäˈäwëm diˈibë oy ets diˈibë axëëk. Parë yajxon nduˈumoˈoyëm, tsojkëp nˈëxpëjkëmë Biiblyë etsë net nbaduˈunëm. Per kyaj yëˈëyëty, nan jëjpˈam ntsojkëm ja Diosë yˈanaˈamën ets nˈijtëm seguurë ko yëˈë parë ndukˈoyˈäjtëm. Päätyë Pablo tkujäˈäyë: “Jaˈagyëjxmë tyäˈädë anaˈamën parë nnaytsyojkëm, tsojkën diˈib tsoˈomp mä tuˈugë korasoonë wäˈätspë ets mä jot winmäˈänyë oybyë ets mä mëbëjkën diˈib tëyˈäjtën” (1 Timoteo 1:5 TNM). Pën nduˈumoˈoyëm yajxon ja jot winmäˈäny ets nmëmëdoˈowëm, nëjkxëp xypyudëjkëm parë jyapˈatëdë tuˈugyëˈäjtën mä nduˈukmujkëm. Nan nëjkxëp niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa ets nyajkëktëjkëm ja mëbëjkën mä yëˈë. Ets nëjkxëp nyaˈijxëm ko jantsy oy mëët nnaymyaˈayëm ets ko nyajxondäˈägäˈänëm. Yëˈë jot winmäˈäny nan yajnigëxëˈkypy wiˈix njäˈäyˈäjtëm.

4. Parë nnëˈëmoˈoy nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny, ¿ti mbäät nduˈunëm?

⁴ Per ¿wiˈix mbäät nduˈumoˈoyëmë jot winmäˈäny? Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë bom bom, nbawinmäˈäyëm diˈib të ngäjpxëm ets nˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets nguytyuˈunëm diˈib njäjtëm. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko kyaj jeˈeyë tsyekyëty njäjtëm agëbajky ja yˈanaˈamën o tijaty myaytyakypyë Biiblyë. Ko niˈëxpëjkëm yëˈë parë mas oy nˈixyˈäjtëmë Jyobaa. Nnijäˈäwëm pënën yëˈë, ti yˈoyˈijxypy ets ti kyaj tˈoyˈixy. Mientrës niˈigyë nnëˈëmoˈoy nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny, ta niˈigyë yaˈixäˈäny ko duˈun nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay.

5. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁵ Waˈan nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈix xypyudëjkëmë jot winmäˈäny parë oy nnaynyëˈëmoˈoy nnaytyuˈumoˈoyëm? ¿Wiˈix mbäät nyaˈijxëm ko nwingutsëˈkëm ja nmëguˈukˈäjtëmë wyinmäˈäny? ¿Ets wiˈix xypyudëjkëm ja jot winmäˈäny parë nduˈunëm diˈib oy?”. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky mä tsyekyëty ets ja jot winmäˈäny oy xytyuˈumoˈoyëm, 1) ko nmëdäjtëm ja yuu päˈäm, 2) ko nwinˈijxëm tijaty ndukxondäˈägäˈänëm, ets 3) ko nimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm.

6. Pën nmëdäjtëmë yuu päˈäm, ¿ti diˈib tsojkëp nwinmäˈäyëm?

⁶ Biiblyë xymyoˈoyëmë oybyë käjpxwijën parë oy mëk nyajpatëm. Extëm nˈokpëjtakëm, xyˈanmäˈäyëm parë njëjpkudijëm diˈib mbäät xyˈaxëktuˈunëm ets kyaj nëgoo ngääynyiˈiky nˈukniˈigyëm (Proverbios 23:20; 2 Korintʉ 7:1). Ko nmëmëdoˈowëmë Biiblyë kyäjpxwijën mbäät xypyudëjkëm, per duˈunyëm nbäˈämbajtëm ets nmëjjäˈäyëm. Pääty tsojkëp nwinmäˈäyëm diˈibë tratamientë nyajtunäˈänëm. Mä näägë paˈis, mbäädë nmëguˈukˈäjtëm twinˈixtë pën yˈaxäjëyandëp  tuˈugë tratamientë o kyaj. Pääty mayë nmëguˈukˈäjtëm dyajtëwdë jam Betel pën mbäädë Jyobaa tyestiigëty tkupëktë tuˈugë tratamientë o kyaj.

7. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë yajxon nwinˈijxëm diˈibë tratamientë ngupëkäˈänëm?

⁷ Jam Betel etsë mëjjäˈäytyëjk diˈib mä tuˈukmujkën kyaj tmëdattë madakën parë xyˈanmäˈäyëm diˈibë tratamientë mbäät ngupëjkëm (Gálatas 6:5, TNM). Perë mëjjäˈäytyëjk mbäät xypyudëjkëm mëdë Biiblyë parë nnijäˈäwëm wiˈix jyënanyë Jyobaa ets këˈëm oy nnaytyuˈumoˈoyëm. ¿Wiˈix? Ko xytyukjamyajtsëm wiˈixë Dios xyˈanmäˈäyëm: “Kyaj xyjëˈxtët ja neˈpyny” o xyajtunët (Apostʉlʉty 15:29). Tyäˈädë anaˈamën yajxon xytyukjaygyujkëm ko kyaj mbäät nˈaxäjëmë tratamientë diˈib myëmiimbyë neˈpyny o diˈib taxk pëky naywyäˈkxëp. ¿Per mbäät nˈaxäjëm ko doktoor dyajnaywyaˈkxyëtyë tyäˈädë taxk pëkypyë? Niduˈuk niduˈuk mbäät nduˈunëm wiˈix ja winmäˈäny xytyuˈumoˈoyëm. Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë wyinmäˈäny anmääyëdëp ko tkupëktët, ets ta nääk diˈib kyaj. * ¿Diˈibatyë tekstë mbäät xypyudëjkëm parë yajxon nwinˈijxëm diˈibë tratamientë ngupëkäˈänëm?

8. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Éfesʉ 5:15 parë oy nwinˈijxëm diˈibë tratamientë nyajtunäˈänëm?

⁸ Proverbios 14:15 jyënaˈany: “Diˈib kyaj wyijˈyëty myëbëjktaapy tukëˈëyë ayuk, per diˈib wijy wyinmaapy mä nyaswäˈägë”. Tyam taaˈäjtpë päˈäm diˈib kyaj nyitsooy. Pääty jyëjpˈamëty ets nnaygyuentˈäjtëm mä näägë tratamientë diˈibë jäˈäy nyigäjpxtëp ko tsooyˈäjtp. Apostëlë Pablo nanduˈun jyënany: “Pääty nduknipëktë miits ko mnayjëjwijtsëmbitëdëp. Katë mjikyˈattë extëmë kujuunëty; ittë extëmë diˈibë wijy kejy” (Éfesʉ 5:15). Pën nbanëjkxëmë tyäˈädë käjpxwijën, ta mas jëjpˈam nbëjtakëm nmëduˈunëmë Jyobaa ets kyaj yëˈë nmëjpëjtakëm ja yuu päˈäm. Pes kyaj jeˈeyë këˈëm naymyëmayäˈän naymyëdäjäˈänëm (Filipʉs 2:4). Nnijäˈäwëm ko mientrës nyajpatëm pokyjyaˈay jeˈeyëm nmëdatäˈänëmë yuu päˈäm. Pääty,  tsojkëp nˈijxëm pën yëˈë mas jëjpˈam nbëjtakëm mä jukyˈäjtën ko nmëduˈunëmë Jyobaa (käjpxë Filipenses 1:10 TNM). *

9. 1) ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Romanʉs 14:13, 19 parë oy nwinˈijxëm diˈibë tratamientë nyajtunäˈänëm? 2) Pën kyaj nbanëjkxëmë Pablo kyäjpxwijën, ¿ti mbäät tyuny jyatyëty?

⁹ Nääk ja Dios mëduumbë diˈib Roma kyäjpxpattë ja myëguˈuktëjk ko ojts kyakijpxyëdë wyinmäˈäny mä nääk ja käˈäy ukën ets mä xyëdundë. ¿Ti käjpxwijënë Pablo mooyëdë? Yëˈë yˈanmääyëdë: “Ta näägëtyë jäˈäy diˈibë yˈijxtëp tuˈugë xëë amääy [...], es ta yëˈë wiinkpëty diˈibë jënandëp ko tëgekyë yëˈë xëë tiˈigyë yˈamääyëty. Waˈan niduˈuk niduˈugë jäˈäyëty ttuknibëjtäägë extëm ja Dios të wyinmäˈänymyoˈoyëdë” (käjpxë Romanʉs 14:5, 13, 15, 19, 20). Tyäˈädë yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko tsojkëp nˈijtëm wijy ets nwingutsëˈkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm wyinmay en lugäär ntsojkëm wyinmayët extëm ëtsäjtëm. Pën kyaj nbaduˈunëm extëmë Pablo jyënany, mbäät ti nduˈunëm diˈib ja nmëguˈukˈäjtëm yajpokëp ets mbäädë net kyaj tuˈugyë nekyˈijtëm. Duˈun jyajty mä tuˈugë lugäär, tuˈugë kasäädë jäˈäy ojts aguanë tjatukjuyäˈändë ja myëguˈuktëjk näägë tsooy ets tpanëjkxtët tuˈugë dietë. Ta nääk ojts tjuytyë ets nääk kyaj. Per ko ojts tˈixtë ko kyaj tsyooyˈaty, ta nimay jyotˈambëjktë. Tyäˈädë kasäädë jäˈäy kyaj dyaˈijxëdë wijyˈäjtën. Myëdäjttëbë netyë madakën parë yëˈë këˈëm dyajtundët ja tsooy ets tpanëjkxtët ja dietë. Per ko ja myëguˈuktëjk nanduˈun ttuktuundë, ta jotmay jëjpˈam tpëjtaktë ja tuˈukmujkën pes mbäädë nety dyajnaywyäˈkxëdë.

10. ¿Tiko jyëjpˈamëty nwingutsëˈkëm wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm tijaty ttunäˈäny? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

¹⁰ Mbäät näˈäty kyaj njaygyujkëm tiko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tkupëky tuˈugë tsooy. Per kyaj mbäät nyajwinmääytyëgäjtsëm o ngäjpxpatëm. Waˈan ja nmëguˈukˈäjtëm tyëgoyˈäjtxëty ets oy ttuˈumoˈoyët ja jyot wyinmäˈäny (1 Korintʉ 8:11, 12). O waˈan ëtsäjtëm xytyëgoyˈäjtxëm ets oy nëˈëmoˈoy nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny. Niduˈuk niduˈuk mbäät nwinmäˈäyëm tii ndunäˈänëm ets ngupëjkëm wiˈix wyimbëtsëmy.

11, 12. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Eclesiastés 3:4 etsë Galasyʉ 5:19-21 parë yëˈë nwinˈijxëm ets ndukxondakëm diˈib oy?

¹¹ Niˈamukë ntsojkënyëˈäjtëm nxiˈik nxoˈonëm, jaˈko duˈunë Jyobaa ojts xyajkojëm (Eclesiastés 3:4). Per pën ntsojkëm ets oy xyajnayjäˈäwëm tijaty ndukxondakëm, jëjpˈam ets nˈijxëm nuˈun jam ja tiempë nyajnäjxëm. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm ja jot winmäˈäny parë yëˈë nwinˈijxëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp?

¹² Biiblyë jyënaˈany ko tsojkëp njëjpkudijëm diˈibë niniˈkx këbäjk tsyojkënyëˈajtypy. Extëmë mëˈinduunk, ko jäˈäy tˈawdatyë agojwinax,  brujëˈäjtk, naytsyiik naygyoxë, mä jäˈäy xyëdundë ets kyaj nyayˈaguwitsëdë o ko nyayajmuktëgoyëdë. Pablo jyënaˈany ko pënaty jukyˈäjttëp duˈun, “kyaj yˈittët mä Diosë kyutujkën” (Galasyʉ 5:19-21). Pääty nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nyasˈijxëp ja njot nwinmäˈänyëts parëts ndukxondäˈägëdë ëyiˈiky kuyaty mä jäˈäy nyaytsyiik nyaygyoxëdë ets mä dyajmëjpëtsëmdë nyax kyäjpn o xyaˈˈawäˈändakpëts? ¿Nyasˈijxëp ja njot nwinmäˈänyëts parëts nˈixëdë pelikula mä jäˈäy pyëtsëmdë niwäˈäts ëxwäˈäts nyaywyintsuˈkx nyayˈatsuˈkxëdë, mä yˈuuk myuˈugëdë ets mä ttundë brujëˈäjtk?”.

13. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë 1 Timotee 4:8 etsë Proverbios 13:20 parë nwinˈijxëm tijaty ndukxondäˈägäˈänëm?

¹³ Min nˈokˈijxëm wiinkpë tekstë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë yajxon nwinˈijxëm tijaty ndukxondakëm. Extëm mä 1 Timotee 4:8, jap jyënaˈany ko jäˈäy ttunyë ejersisyë tyukˈoyˈajtypy ja nyiniˈkx. Ets jantsy duˈun, ko nduˈunëmë ejersisyë mbäät xypyudëjkëm parë oy mëk nyajpatëm. Perë tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy parë oypyënëty mëët nduˈunëmë ejersisyë. Jaˈko mä Proverbios 13:20 jyënaˈany: “Diˈib näjx tëjkëp mëdë kuwijypyë nanduˈun jyëmbitäˈäny kuwijy, per diˈib näjx tëjkëp mëët diˈib kyaj jyapëtyë jyot wyinmäˈäny axëëk jyatäˈäny”. Extëm yä nˈijxëm, jëjpˈam ets nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny mëdë Biiblyë parë nwinˈijxëm tijaty ndukxondäˈägäˈänëm.

14. ¿Wiˈix tuˈugë familyë pyudëjkëdë extëm jyënaˈanyë Romanʉs 14:2-4?

¹⁴ Christian mëdë Daniela yëˈë tuˈugë kasäädë diˈib tam nimajtskë tyoˈoxyˈënäˈk. Christian jyënaˈany: “Mäjëts nDiosˈawdattë mëdëtsë nfamilyë, yëˈëjëts ojts nimaytyäˈäktë tijaty ndukxondakëm, ko ta nääk diˈib oy ets diˈib axëëk, ets ko nan ta oybyë mëtnaymyaayëbë”. Ta niduˈuk ja nyëëx jyënaˈany ko mä yˈeskuelë tap näägë Testiigë diˈib tyuundëp tijaty yëˈë kyaj tˈoyˈixy, ets ta jyënany ko yëˈë nanduˈun jyaˈˈadëˈëtsany. Ta ja tyääk tyeety tyukmëtmaytyakëdë ko niduˈuk niduˈuk mbäät nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny parë nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm ets pënaty mëët nduˈukmukäˈänëm (käjpxë Romanʉs 14:2-4).

15. ¿Wiˈix xypyudëjkëm Mateo 6:33 parë nˈijxëm wiˈix ja tiempë nyajtuˈunëm?

 ¹⁵ ¿Ti diˈib mas jëjpˈam parë mijts? ¿Ko mnëjkxët mä tuˈukmujkën, käjpxwäˈkxpë ets xyˈëxpëkëdë Biiblyë? ¿O yëˈë ja xondakën? Jesus yäjk tuˈugë käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nˈijxëm nuˈunën ja tiempë nyajtunäˈänëm mä xondakën. Jyënany: “Ëxtääyˈadëˈëtstë jawyiin ja Anaˈam Kutujkën ets ja tyëyˈäjtën, ets tukëˈëyë tyäˈädë tijaty mˈakˈyajmoˈoytyëp” (Mateo 6:33, TNM). Ko nˈijxëm wiˈix ja tiempë nyajtunäˈänëm, ¿xytyukjamyajtsëm ja jot winmäˈäny extëmë Jesus jyënany?

16. ¿Ti mbäät xytyukˈawäˈänëmë jot winmäˈäny?

¹⁶ Pën të yajxon nëˈëmoˈoy nduˈumoˈoyëm ja jot winmäˈäny, ta kyaj jeˈeyë xytyukˈawanëyäˈänëm ets kyaj nduˈunëm diˈib axëëk. Nanduˈunën xytyukˈawanëyäˈänëm parë nduˈunëm diˈib oy, extëm nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë tëjkmdëjkm ets oytyim määjëty. Duˈunë Pablo jyajty, yëˈë jyënany ko kyaj mbäät amonyë yˈity, yëˈë ko ja jyot wyinmäˈäny anmääyëp ets kyäjpxwäˈkxët (1 Korintʉ 9:16). Pën nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, nguytyuˈunëmë nety ja tuunk diˈib të nyajtuknipëjkëm ets kyaj ti xyˈatsijpëm mä jot winmäˈäny. Pablo nanduˈun jyënany yëˈë netyë jäˈäy nˈyujxëm ja jyot wyinmäˈäny ko ngäjpxwäˈkxëm parë tˈaxäjëdët ja tëyˈäjtën (2 Korintʉ 4:2).

17. ¿Ti tyuun tuˈugë kiixy diˈibë nety ja jyot wyinmäˈäny të ttuˈumoˈoy mëdë Biiblyë?

¹⁷ Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xëˈäjtp Jacqueline. Ko jyëmëjt tmëdäjty 16, ta mä yˈeskuelë ttukjäjty tuˈugë temë diˈib mä evolución, yëˈë jantsy atsoowëmbitäämp ijty, per mä yajnimaytyakyë tyäˈädë temë, kyaj ja jyot wyinmäˈäny tnasˈijxë ets yˈatsoowëmbitët. ¿Tiko? Yëˈko kyaj tpuwäˈägëyanyë tyäˈädë tukniˈˈijxën. Ta wyinmääy ko tyukmëtmaytyäˈägaampy ja myaˈestrë ti yëˈë myëbëjkypy. Kyaj nety ttimˈawixy ets ja myaˈestrë oy yˈatsowëdët, ta yˈanmääyë ets tnimaytyäˈägët ti yëˈë myëbëjkypy mä niˈamukë ja myëguˈuktëjk. Jacqueline jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko ja jyot wyinmäˈäny pyudëjkë parë ttunët diˈib oy. Ets mijts, ¿tuump duˈunë mjot mwinmäˈäny?

18. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nmëdäjtëm tuˈugë jot winmäˈäny diˈib yajxon xytyuˈumoˈoyëm?

¹⁸ Pën nˈëxpëjkëmë Biiblyë, nmëmäˈäy nmëdäjëm ti jap ngäjpxëm etsë net nguytyuˈunëm, nëjkxëp nmëdäjtëm tuˈugë jot winmäˈäny diˈib yajxon xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Ets nëjkxëp nguytyuˈunëm extëmë Jyobaa xytyukˈanaˈamëm ets xytyukniˈˈijxëm. ¿Këdii niˈamukë ndunäˈänëm duˈun?