1, 2. 1) ¿Ti mayë tääk teety jotmaytyuunëdëp ko yaˈkpëtsëmdë yˈuˈunk yˈënäˈk? 2) ¿Tijaty mbäät ttundë pënaty yaˈkpëtsëëmdëp?

TUK PËKY diˈibë tääk teety jantsy jotkujk yajnayjäˈäwëdëp, yëˈë ko jyaˈty ja xëë mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk nyëbattë. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëˈäjtypy Berenice ja nimäjtaxkë yˈuˈunk nyëbajttë mä jyëmëjt tkapëktënëm mäjmäjkts. Yëˈë jyënaˈany ko jantsy jotkujk nyayjäˈäwëdë ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpëjtaktë wyinmäˈäny tmëdunäˈändë Jyobaa. Per nan myëmääy myëdäjtë wiˈix twinguwäˈägëyäˈändë ja amay jotmay ko nety yaˈkpëtsëmdë. Pën mijts jamë mˈuˈunk mˈënäˈk diˈib yaˈkpëtsëëmdëp o diˈib apenënëm yaˈkpëtsëmandëp, seguurë ko waˈan nanduˈun mjotmaytyunyëty.

² Tuˈugë sicólogo jyënaˈany ko mä meerë yaˈkpëtsëmdë uˈunk ënäˈk, pyattëbë jotmay duˈun ja tääk teety ets duˈun yëˈëjëty. Waˈan näägë tääk teety wyinmaytyë ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk duˈun yˈadëˈëtstë extëmë mutskˈënäˈk ets ko kyaj jyapˈattë jyot wyinmäˈäny. Tyäˈädë sicólogo tnimaytyaˈaky ko uˈunk ënäˈk yaˈkpëtsëmdë mëjwiin kajaa diˈib wyinmääytyëp, diˈib jyäˈäwëdëp ets jyantsy yajnaxandëbë tiempë mëdë myëtnaymyaayëbëty.  Ets duˈunë duˈun, uˈunk ënäˈk diˈib yaˈkpëtsëëmdëp mbäät tijaty ttundë diˈib oy, extëm nyaymyaaybyëkëdët mëdë Jyobaa duˈun extëmë Jesus ttuuny ko yaˈkpëtsëëmy (käjpxë Lukʉs 2:52). Nan mbäät tjattë mas oy kyäjpxwäˈkxtët ets niˈigyë tmëdunäˈändëdë Jyobaa. Nan mbäät këˈëmë wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë parë nyaywyandäˈägëdët mä Jyobaa ets tmëmëdowdët. Pën mijts jamë mˈuˈunk mˈënäˈk diˈib jeˈeyënëm yaˈkpëtsëëmp, ¿wiˈix mbäät xypyudëkë parë tmëdundëdë Jyobaa? Ko xypyanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën. Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukˈixy ko mtsejpy, ko mˈity yujy tudaˈaky, ets ko xyjaygyukë wiˈix nyayjawëdë.

3. ¿Wiˈix ja apostëlëty tnijäˈäwëdë ko jantsy naymyaayëdëp mëdë Jesus?

³ Tëëyëp, kyaj ijty tuˈugë wintsën ttukmëtmaytyaˈaky ja tyuumbë myosë wiˈix nyayjawëty ets ti wyinmaapy. Perë Jesus kyaj duˈun jyaˈayˈajty mëdë yˈapostëlëty, kyaj tˈijxy extëmë tyuumbë myosë, duˈun tˈijxy extëmë myëtnaymyaayëbëty (käjpxë Fwank 15:15). Mëk ttsejky ja yˈapostëlëty, ets ja dyajnigëxëˈky ko tjuˈtyë tiempë ets ttukmëtmaytyaky ti wyinmaapy ets wiˈix nyayjawëty (Markʉs 6:30-32). Duˈun tpudëjkë ja yˈapostëlëty parë mëët oy nyaymyayëdët ets yajpäättët listë mä ja tuunk diˈibë nety ok tyunandëp.

4. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety nyaymyaaybyëkëdë mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

⁴ Mijts mmëdäjtypyë kutujkën mä mˈuˈunk mˈënäˈk, per mbäät mëët mnaymyayëty. ¿Wiˈix mbäät xytyuny? Myëduˈuk, juudë tiempë parë mëët myajpäädët, mbäät xymyäjtsˈyungë ja mduunk mˈayoˈon o tijaty mduumpy. Anëëmë Jyobaa ets mbudëkëdët parë duˈun xytyunët. Myëmajtsk, ix tijatyë mˈuˈunk mˈënäˈk tsyojkënyëˈajtypy. Extëm nˈokpëjtakëm, ¿diˈibë ëy yaˈaxy yˈoymyëdoopy, diˈibë pelikula yˈixaampy o ti tyukˈëyëˈëgaampy tyukuyataampy? Tunë mëjää parë xytyukxondäˈägët diˈib yëˈëjëty tyukxondaktëp. Ilaria tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Italia, jyënaˈany ko ja tyääk tyeety nan yˈoymyëdoowdëp ijty ja ëy yaˈaxy diˈib yëˈë myëdoowˈijtypy. Ets yëˈë pudëjkë parë ja tyeety tˈijxy extëmë mas oybyë myëtnaymyaayëbë, ets tyukmëtmaytyak oytyim tiijëty. Pääty, kyaj mwinmayët ko kyaj ja mˈuˈunk mˈënäˈk mnekymyëjˈixäˈänyëty pën mnaymyaaybyëjkëp mëët, o pën mbudëjkëp parë nyaymyayëdët mëdë Jyobaa (Salmo 25:14). Niˈigyë tˈixäˈändë ko mtsejpy ets mwintsëˈkëp. Ko duˈun xytyunët nëjkxëp mdukmëtmaytyäˈägëdë oytyim tiijëty.

5. ¿Ti nety mbäät ttundë ja Jesus yˈëxpëjkpëty parë jotkujk yˈittët?

⁵ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko jantsy jotkujk nyayjawëyäˈänëdë ja yˈëxpëjkpëty pën tyukxondaktëbë Jyobaa tyuunk ets pën jamë xyëë tiempë dyajtundë. Pääty tˈanmääy parë jamë wyinmäˈäny tpëjtäˈäktët ets tyukwandak ko pyudëkëyandëp parë ttundëdë tyäˈädë tuunk (Matewʉ 28:19, 20).

6, 7. ¿Tiko njënäˈänëm ko tsyojktëbë netyë tääk teetyë yˈuˈunk yˈënäˈk ko tpudëkëdët parë xëmë ttundëdë Jyobaa tyuunk?

⁶ Seguurë ko mijts mtsojkënyëˈajtypy etsë mˈuˈunk mˈënäˈk nyaymyayëdët mëdë Jyobaa. Ets yëˈë të mmoˈoyëtyë kutujkën parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyët ets xyˈëwij xykyäjpxwijët (Efesios 6:4, TNM). Pääty, jëjpˈam ets xyˈixët pën xëmë xytyukniˈˈixë ja Jyobaa nyëˈë tyuˈu. Okwinmayë tyäˈädë: ¿Tiko xëmë mˈuˈunk mˈënäˈk xykyexy eskuelë? Yëˈko mnijäˈäwëp ko tijaty yajtukniˈˈijxëdëp yajtunandëp mä jyukyˈäjtën. Pes niˈigyën mbäät  mnaytyukjotmaytyunyëty parë ja mˈuˈunk mˈënäˈk kyaj tyëgoyˈattët mä nduˈukmujkëm, mä asamblee ets mä mDiosˈawdattë tuk Familyë. Jamyats ko tijaty jyäjttëp mä Jyobaa, mbäät nëjkx yajnitsoˈogëdë. Pääty pudëkëdë parë ttukxondäˈäktët tijaty jyäjttëp mä Jyobaa ets parë tjaygyukëdët ko yëˈë mbäät tyukniˈˈixëdë wiˈix oy nyaynyëˈëmoˈoy nyaytyuˈumoˈoyëdët (Proverbios 24:14). Ets tukniˈˈixëdë ko jëjpˈam ets nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Panëjkxë Jesusë yˈijxpajtën ets pudëkë ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë ttukxondäˈäktët ko jäˈäy ttukmëtmaytyäˈäktë Diosë yˈayuk.

⁷ ¿Waˈandaa pyudëkëdët ja patˈyaaktëjk ko xëmë ttundëdë Jyobaa tyuunk, extëm nyëjkxtët mä tuˈukmujkën, käjpxwäˈkxpë ets ko tkäjpxtëdë Biiblyë? Erin tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Sudáfrica, jyënaˈany: “Kyajts ijty nëgoo nˈëxpëkäˈändë, nëjkxtëdëts mä tuˈukmujkën ets käjpxwäˈkxpë. Näˈäty, axtë nduundëbëts tii parëts kyaj nˈëxpëktët tuk familyë. Per ja ndääk ndeetyëts nitii kyayajtuˈuˈadujkëdë”. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy ko ja tyääk tyeety mëk tyënääytyë? Erin mëjwiin kajaa tmëjjawë ko ja tyääk tyeety pyudëjkëdë parë jëjpˈam tpëjtäˈägëdë Diosë jyaˈa. Ets tyam, ko mbäät kyanëjkxy mä tuˈukmujkën o käjpxwäˈkxpë, ta netyë tjamyetsy ko tsojkëp ttunëdë Jyobaa tyuunk.

8. 1) ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë ko yujy tudaˈaky? 2) ¿Wiˈix ja yˈëxpëjkpëty pyudëjkëdë ko yˈijty yujy tudaˈaky?

⁸ Jesus wäˈätsjäˈäy ijty, per ijt yujy tudaˈaky ets yˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ko yajtëgoyˈajtypyë Jyobaa nyaybyudëkë (käjpxë Fwank 5:19). ¿Ojtsëdaa net ja yˈëxpëjkpëty dyajtëgoytyë wintsëˈkën? Kyaj. Ko tˈijxtë wiˈixë Jesus tˈamdooyë Tyeetyë naybyudëkë, ta niˈigyë ttukˈijxpajttë. Ets ko tiempë nyajxy, ta ojts tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën ets yˈijttë yujy tudaˈaky (Apostʉlʉty 3:12, 13, 16).

9. ¿Tiko jyëjpˈamëty parë mˈitët yujy tudaˈaky ets xyˈëxkapët ja mdëgoˈoyën?

⁹ Per mijts kyaj mwäˈätsjäˈäyëty extëmë Jesus. Mbäät kyaj yˈoybyëtsëëmdäˈäy tijaty mduumpy. Pääty, ko jam muum mdëgoyët, it yujy tudaˈaky ets ëxkap ja mdëgoˈoyën (1 Fwank 1:8). Net nanduˈun ja mˈuˈunk mˈënäˈk tpanëjkxtëdë mˈijxpajtën, tˈëxkaptët ja tyëgoˈoyën ets niˈigyë mwintsëˈëgëdët. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën: Pën niˈigyë mwintsëˈëgëp, ¿tuˈugë wintsën diˈib yˈëxkajpyë tyëgoˈoyën, o tuˈuk diˈib ninäˈä tkaˈëxkapy ets ni tkaˈˈamdoyë maˈkxën? Rosemary, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nidëgëëgë yˈënäˈk të yaˈkˈabajnëdë, jyënaˈany ko mëdë myëmëjjäˈäy xëmë ijty tˈëxkaptë tyëgoˈoyënë yˈuˈunk yˈënäˈk wyinduuy, diˈib pudëjkëdë parë tyukmëtmaytyäˈägëdët ja yˈamay jyotmay. Nan xëmë ttukniˈˈijxëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk ko pën pyattëbë amay jotmay, tmënuˈkxtäˈäktëdë Jyobaa ets tˈëxtäˈäytyëdë naybyudëkë mä ëxpëjkpajn.

10. ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë tudaˈakyˈäjtën ko tˈanmääyë yˈëxpëjkpëty ti mbäät ttundë?

¹⁰ Jesus myëdäjtë madakën parë tijaty ttukˈanaˈamët ja yˈëxpëjkpëty. Per kom ijt yujy tudaˈaky, ta kanäkˈok ttukmëtmaytyaky tiko ttundët. Extëm nˈokpëjtakëm, ojts ttukˈaneˈemy: “Jotmoˈoytyë ja Dios es jyikyˈattët  extëm yëˈë yajkutiky”. Per ta nanduˈun ttukmëtmaytyaky wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë, tˈanmääytyë: “Es mˈaxäjëdëp nandëˈën tëgekyë tyäˈädë”. Ets jatëgok duˈun ojts ttukˈaneˈemy: “Katë miits xypyayoˈoytyë nëgoo yëˈë wiinkpëty”. Per nan tyukmëtmaytyak tiko, tˈanmääytyë: “Këdiibë Dios mbekymyoˈoyëdët. Mët ko extëm miits xypyayoˈoytyë ja wiinkpëty, Dios nandëˈën mbayoˈoyëdëp miitsëty” (Matewʉ 6:31–7:2).

11. ¿Tiko yˈoyëty xytyukmëtmaytyäˈägëdë mˈuˈunk mˈënäˈk tiko tijaty xytyunäˈäny?

¹¹ Tukmëtmaytyäˈäk ja mˈuˈunk diˈib yaˈkpëtsëëmp tiko tijaty xytyunäˈäny o tiko xyajnaxkëdaˈaky tuˈugë anaˈamën, net kyaj tsyiptakxëdët tmëmëdowdët. Barry, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Sudáfrica, ja të dyajˈyeeky nimäjtaxkë yˈënäˈk. Yëˈë jyënaˈany: “Ënäˈktëjk diˈib yaˈkpëtsëëmp, niˈigyë ttukˈijxpattë tyääk tyeety ko tpëktë kuentë ko tam tiko tijaty ttunäˈändë ets kyaj jyeˈeyëty mët ko tmëdattë kutujkën”. Jamyats ko ja mˈuˈunk kyaj nyekymyutskëty. Yëˈë ogäˈän jyajtypy dyajˈyoˈoyëdë jyot wyinmäˈäny ets twinˈixët këˈëm ti tyunaampy. Barry nanduˈun tnimaytyaˈaky ko patˈyaaktëjk tsojkëp jawyiin dyajˈyoˈoytyëdë jyot wyinmäˈäny ko ti ttunäˈändët ets kyaj alokë tijaty ttundët (Salmo 119:34). Pääty it yujy tudaˈaky ets këdii tii xykyuyuˈutsy mä mˈuˈunk mˈënäˈk. Net tpanëjkxtëdë mˈijxpajtën ets tpëktëdë kuentë ko mwingutsëˈkëp ets ko duˈun xyˈixy extëmë mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkpë.

12. ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë Pedro?

¹² Jesus pyëjkë kuentë ets jyaygyujkë ti naybyudëkë yajtëgoyˈäjttë ja yˈëxpëjkpëty. Extëm nˈokpëjtakëm, ko tˈanmääytyë ko jäˈäy yaˈooganëp, ta Pedro yˈanmääyë ko kyaj tiko yëˈë duˈun jyatët. Jesus nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëbë Pedro, per nan nyijäˈäwëp ko kyaj yˈoyëty extëm wyinmay. ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë Pedro mët ja myëguˈuktëjk? Tim jawyiin yëˈë pyudëjkë Pedro. Ok, ta net tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty wiˈix jyatäˈändë pënaty kyaj tmëmëdowäˈändë Jyobaa ko tpäättëdë jotmay, per ko Jyobaa kyumayaampy pënaty yojxtëp ja jyukyˈäjtën mä yëˈë (Matewʉ 16:21-27). Pedro ojts tjaty diˈib yajtukniˈˈijxë (1 Peedrʉ 2:20, 21).

13, 14. 1) ¿Wiˈix mbäät xynyijawë pën yajtëgoyˈajtypyë mˈuˈunk mˈënäˈkë naybyudëkë parë niˈigyë kyëktëkëdë myëbëjkën? 2) Pën mnijawëyaampy wiˈix mbäät ja mˈuˈunk mˈënäˈk xypyudëkë, ¿ti mbäät xytyuny?

¹³ Amdowë Jyobaa naybyudëkë parë xyjaygyukët wiˈix ja mˈuˈunk mˈënäˈk nyayjawëdë ets wiˈix mbäät xypyudëkë (Salmo 32:8). Waˈan xypyëkyë kuentë ko niduˈuk mon tuk yajpääty o ko axëëk tnimaytyaˈagyë nmëguˈukˈäjtëm. O waˈan mwinmay ko tap tii mdukwinguyuˈutsyëty. Kyaj mwinmääygyojët ko waˈan ti ttuny diˈib kyaj yˈoyëty. * Per nan kyaj net mnaybyëjtäˈägëdët extëmxyëp kyaj ti tyuny jyatyëty o extëmxyëp ja jotmay mbäät këˈëm yˈoyë. Mbäät ja mˈuˈunk dyajtëgoyˈatyë naybyudëkë parë niˈigyë dyajkëktëkëdë myëbëjkën.

¹⁴ Pën mnijawëyaampy wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xypyudëkë, yajtëw tijaty wintsëˈkën myëët ets tsuj yajxon. Mbäät duˈun nˈijxkijpxyëm extëm ko njuˈtëmë nëë mä tuˈugë nëdäjny diˈib këk. Parë kyaj nëgoo yˈëxtamët, tsojkëp njuˈtëm oytyaˈagyëˈaampy ets oyˈixyë. Nanduˈun mbäät xytyuny mët ja mˈuˈunk mˈënäˈk, tsojkëp tijaty xyajtëwët tsuj  yajxon ets maˈkxtujkën myëët. Pën kyaj duˈun xytyuny, kyaj nëjkx xynyijawë ti ja mˈuˈunk mˈënäˈk wyinmääytyëp ets wiˈix nyayjawëdë (käjpxë Proverbios 20:5). * Ilaria diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë jyamyejtsypy wiˈix tëgok jyajty, jyënaˈany: “Kojëts nˈyaˈkpëtsëëmy nmëdäjtëts tuˈugë jotmay, yajpäädäämbëtsë nety mëdëtsë nmëguˈuktëjk diˈibëts mët nˈeskuelëˈattë ets nan yajpäädäämbëts mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm. Tyäˈädë wiingëtsë nety xyajnayjawëty, tajëtsë ndääk ndeety tpëjktë kuentë. Mä tuˈugë ux, ta tˈijxtë ko määy täjpëts, tajëts xyajtëëwdë ti jotmayëts nmëdäjtypy. Tajëts ndëjkë jëëy yaxpë etsëts ndukmëtmaytyaky wiˈixëts nnayjawëty, etsëts nˈanmääy parëts xypyudëkëdët. Tajëts xymyënaandë etsëts xyˈanmääytyë ko jyaygyujkëdëp wiˈixëts nnayjawëty ets ko xypyudëkëyandëbëts”. Ta netyë ja Ilaria tyääk tyeety pyudëjkëdë parë tpäädëdë oybyë myëtnaymyaayëbë mä nduˈukmujkëm.

15. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jesus jyaygyujkë wiˈixë jäˈäy nyayjawëty?

¹⁵ Jesus jyaygyujkë wiˈix ja yˈëxpëjkpëty nyayjawëdë, pääty yëˈë ojts tˈijxë ja oybyë jyaˈayˈäjtën. Extëm ko Natanael tnijäˈäwë ko Jesus tsyoony Nazaret, ta jyënany: “¿Tii waˈandaa mbäät pyëtsemy Nazaret diˈibë oy?” (Fwank 1:46). Koxyëp mijts duˈun xymyëdooy, ¿waˈanxyëp mwinmääy ko Natanael kyaj tmëdatyë mëbëjkën, ko pyejxypyë wiink jäˈäy ets ko wiink jyaˈayˈaty? Jesus kyaj duˈun wyinmääy. Yëˈë yˈijx ja oybyë jyaˈayˈäjtën ets nyijäˈäwëbë nety ko Natanael yëˈë tuˈugë yetyëjk diˈib kyaj wingëˈëy agëˈëy kyajpxy. Pääty jyënany: “Tyää tuˈuk myiny ja israelitë jäˈäy diˈibë kyaj yˈandaˈaky” (Fwank 1:47). Jesus mbäädë nety tnijawë ti jäˈäy wyinmaapy, pääty yëˈë yˈijxy ja oybyë jäˈäyˈäjtën.

16. ¿Wiˈix mbäät xypyudëkë mˈuˈunk parë oy tijaty ttunët?

 ¹⁶ Mijts kyaj mbäät xynyijawë ti wyinmääytyëp ja mˈuˈunk mˈënäˈk, per mbäät xyjaygyukë wiˈix nyayjawëdë. Jyobaa yëˈë mbudëkëyanëp parë xyˈixët ja oybyë jyaˈayˈäjtën. Ets ko näˈäty kyaj ti oy ttundët, ninäˈä mgajënäˈänët ko axëkjäˈäyëty o ko tëdën kyanayaˈoyëdë, ni jeˈeyë duˈun mgawinmayët. Nik oy xyˈanëëmëdët ko yëˈë mˈijxëdëp oybyë jyaˈayˈäjtën ets ko mnijäˈäwëdëp ko yëˈë tyunandëp diˈib oy. Ix wiˈix ja mˈuˈunk mˈënäˈk ttundë mëjää parë oy tijaty ttunäˈändë ets mëjkumaytyë. Mbäät wanaty wanaty xytyuknipëktë tuunk diˈib tyuundëbë mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkpë. Duˈunë Jesus ttuuny mëdë yˈëxpëjkpëty. Ko nyajxy tuk jëmëjt ja kujkm mä nety të tˈixyˈatyë Natanael (diˈib nanduˈun yajtijp Bartolomé), ta tnikäjpxpejty parë tyunët apostëlë. Etsë Natanael jantsy oy ttuunyë tyäˈädë tuunk diˈib jëjpˈam (Lukʉs 6:13, 14; Apostʉlʉty 1:13, 14). Pääty panëjkxë Jesusë yˈijxpajtën. Pudëkëdë ets mëjkumaytyë ja mˈuˈunk mˈënäˈk ko oy tijaty ttundët. Net en lugäär wyinmaytyët ko nitii oy tkatundë, niˈigyë wyinmaytyët ko mbäät niˈigyë tijaty ttukmëdundë Jyobaa.

17, 18. Pën oy xyˈëwijy xykyäjpxwijˈyë mˈuˈunk mˈënäˈk, ¿wiˈix wyimbëtsëmäˈäny?

¹⁷ Apostëlë Pablo ojts tpudëkë nimayë Dios mëduumbëty parë tˈixyˈattëdë Jyobaa. Yëˈë duˈun ttsejky extëmë yˈuˈunk yˈënäˈk ets naytyukjotmaytyuunë mët yëˈëjëty. Nituˈuk tkatsejky ets tmëjagamgaˈaktëdë Jyobaa (1 Korintʉ 4:15; 2 Korintʉ 2:4). Waˈan nanduˈun xymyëmay xymyëdäjˈyë mˈuˈunk mˈënäˈk extëmë Pablo nyayjäˈäwë. Victor diˈib yajˈyaˈk nidëgëëgë yˈënäˈk, jyënaˈany: “Kojëtsë nˈuˈunk nˈënäˈk yaˈkpëtsëëmdë ojts tsyiptaˈaky, per niˈigyëts nbattë jotkujkˈäjtën ets kyaj dyuˈunëtyë amay jotmay. Jyobaa yëˈëjëts xypyudëjkëdë parëts mëdë nˈuˈunk nˈënäˈk nnaymyaaybyëkëdët”.

¹⁸ Tääk teety, yajnijäˈäwëp ko mëk xytsyoktë mˈuˈunk mˈënäˈk ets ko mduundëbë mëjää parë oy xyˈëwij xykyäjpxwijtë. Pääty, këdii mˈëxtëkëwäˈäktë. Winmaytyë wiˈix jantsy jotkujk nëjkx mnayjawëdë ko nety të tpëjtäˈäktë wyinmäˈäny parë tmëdundëdë Jyobaa ets ninäˈä tkamastuˈuttët (3 Fwank 4).