1, 2. ¿Wixatyë Biiblyë tnimaytyaˈaky nyaˈijxëmë tsojkën?

TSOJKËN yëˈë diˈib niˈigyë wäˈkpëtsëëmp mä Jyobaa jyaˈayˈäjtën (1 Fwank 4:16). Jesus yëˈë tim jawyiinë Tyeety yajkojë mä kyajnëm tijaty kyojy, ets kanäk miyonk jëmëjt kujk yˈity mëdë Tyeety. Pääty nanduˈun jyaˈayˈaty extëmë Tyeety, jantsy tsojkp (Kolosʉ 1:15). Jesus xëmë dyaˈixyëtyë tsojkën, nuˈun kujk jyukyˈaty jam tsäjpotm ets ko jyukyˈajty yä Naxwiiny. Pääty nˈijtëm seguurë ko Jyobaa mëdë Jesus xëmë xyˈanaˈamäˈänëm mëdë tsojkën.

² Tëgok, ojtsë Jesus yajtëyëty tuˈugë yetyëjk diˈibë anaˈamën mas jëjpˈam. Ta tˈatsooy: “Mtsokëp ja mWintsën Dios mët winë mjot, mët winë mˈanmëjäˈän [o mjukyˈäjtën] es mët winë mjot mwinmäˈäny. Tyäˈädë dëˈën ja jawyiimbë anaˈamën diˈibë niˈigyë myëjëty. Ja myëmajtskpë nandëˈën extëmë tyäˈädë:  Mtsokëp ja mmëdëjkpäˈä extëm mij këˈëm mnaytsyekyëty” (Matewʉ 22:37-39).

3. ¿Pën nmëdëjkpäˈäˈäjtëm?

³ Jantsy jëjpˈam ets ntsojkëm niˈamukë jäˈäy. Jesus jyënany ko jëjpˈam ets ntsojkëmë Jyobaa etsë nmëdëjkpäˈäˈäjtëm. Per ¿pënën nmëdëjkpäˈäˈäjtëm? Yëˈë niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajpatp wingon mët ëtsäjtëm. Extëm nˈokpëjtakëm pën të mbëjknë, ja mwingon mmëguˈuk yëˈë ja mjamyëët. Nan yëˈë yˈandijpy ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm ets pënaty ndukmëtmaytyakëmë Diosë yˈayuk. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm.

4. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko kasäädë jäˈäy mbäät yˈittë jotkujk oy pokyjyaˈay yajpäättë?

⁴ Jyobaa yëˈë ojts dyajpëky ja tim jawyiimbë jäˈäy, Adán mëdë Eva. Pääty yëˈë yajnaxkëdak etsë jäˈäy kyasäädëˈatët. Tsyojk ets yˈitët agujk jotkujk ets dyajwinduktët ja Naxwinyëdë (Génesis 1:27, 28). Per kom kyaj tmëdoowdë Jyobaa, ta kyaj nyekyˈijttë agujk jotkujk. Ets ta niˈamukë ojts xytyukninäjxëm ja poky etsë oˈkën (Romanʉs 5:12). Per ¿yëˈëdaa yˈandijpy ko kasäädë jäˈäy kyaj mbäät nyekyjyotkujkˈattë mët ko pokyjyaˈay yajpäättë? Kyaj. Mbäät jyukyˈattë agujk jotkujk, mët ko Jyobaa yajkypyë oybyë ëwij käjpxwijën mä Biiblyë (käjpxë 2 Timotee 3:16, 17).

5. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets jyamˈatëdë tsojkën mä jäˈäy kyasäädëˈaty?

⁵ Biiblyë jyënaˈany ko parë tuˈugë jäˈäy oy kyasäädëˈatët, jëjpˈam etsë tsojkën dyaˈixëdët ets nyayˈamäˈtˈatëdët tsuj yajxon. Apostëlë Pablo nyimaytyak wiˈix yˈixëtyë ja tsojkën diˈib tëyˈäjtën, jyënany: “Diˈibë myëdäjtypy ja tsojkën, myëdäjtypy ja maˈxtujkën es oyjyaˈayˈaty, kyaj ti [tnay]wyinnaxëjawë, kyaj myëj pyäädë, kyaj jyoramayëty, kyaj yˈagoˈoygyäjxëty, kyaj tˈëxtäˈäy diˈibë yëˈëyë tyukˈoyˈatëp këˈëm, kyaj wyinˈakëty, kyaj ti tyukwinˈixy tyukjëjpˈixy, kyaj xyondaˈaky ko yëˈë wiinkpëty pyekytyundë, yëˈëyë jeˈeyë tyukxondakypy ja tëyˈäjtën. Diˈibë myëdäjtypy ja tsojkën, dëˈënyëm ttuny ja oybyë, dëˈënyëm myëbeky, dëˈënyëm jyëjpˈixy es dëˈënyëm myëmaˈxtiky. Yë tsojkën ni näˈä kyakugëxët” (1 Korintʉ 13:4-8). Pën nwinmäˈäyëm extëm Pablo jyënany ets pën nguytyuˈunëm, ta nëjkx agujk jotkujk ngasäädëˈäjtëm.

6, 7. 1) Extëm jyënaˈanyë 1 Korintʉ 11:3, ¿pën myëdäjtypyë kutujkën? 2) ¿Wiˈixë kasäädë yetyëjk diˈib Dios mëduump mbäät yˈity mët ja kyudëjk?

⁶ Jyobaa të tnigajpxy pën diˈib myëdäjtypy ja kutujkën mä familyë. Pablo jyënany: “Jesukristë yëˈë dëˈën nyigëbäjkˈäjtypy niduˈuk niduˈugë yetyëjk, esë kasäädë yetyëjk yëˈë dëˈën nyigëbäjkˈäjtypy ja nyëdoˈoxy, dëˈën extëm ja Dios tnigëbäjkˈaty yëˈë Jesukristë” (1 Korintʉ 11:3). Perë Jyobaa tsyejpy ets ja yetyëjk ttsokët ja fyamilyë ets ninäˈä tkaˈˈaxëktunët. Jyobaa pyëjtakypy tuˈugë oybyë ijxpajtën, pes tsyejpy ja yˈUˈunk ets ninäˈä tkatuktuny diˈib jeˈeyë këˈëm tyukˈoyˈatëp. Päätyë Jesus twintsëˈëgë ja kutujkënë diˈibë Tyeety myëdäjtypy. Yëˈë jyënany: “Ëj ja nDeetyëts ntsejpyëts” (Fwank 14:31). Kyajxyëbë Jesus duˈun jyënany koxyëbë Tyeety mëk dyajtuny ja kyutujkën.

 ⁷ Biiblyë jyënaˈany ko yetyëjk yëˈë diˈib myëdäjtypyë kutujkën mä ja kyudëjk, per nanduˈun jyënaˈany ets tmëjˈixtët (1 Peedrʉ 3:7). ¿Wiˈix mbäädë yetyëjk tmëjˈixy ja kyudëjk? Ko tˈixët tijaty yajtëgoyˈajtypy ets ko dyajjotkujkˈatët. Biiblyë jyënaˈany: “Miitsëty kasäädë yetyëjkëty, mtsoktëp yëˈë mˈuˈunk mnëdoˈoxyëty. Nandëˈën jäjtpë dëˈën ko ja Kristë ttsejky pënëty myëbëjktëp es nyayäjkë wintsëˈkën es yajnitsoˈogëdët” (Éfesʉ 5:25). Extëm nˈijxëm, Jesus mëk ttseky ja yˈëxpëjkpëty axtë kyuˈoˈkë. Pën ja yetyëjk kasäädë pyanëjkxëbë Jesusë yˈijxpajtën ets tsyejpy ja kyudëjk, ta ja kyudëjk kyaj tsyiptakxëdët parë niˈigyë tsyokëdët, wyintsëˈëgëdët ets pyudëkëdët mä tijaty tyunaampy (käjpxë Titʉ 2:3-5).

8. ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm?

⁸ Taaˈäjtp miyonkˈamë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë diˈib nanduˈun myëduundëbë Jyobaa. ¿Wiˈix mbäät mëët nˈijtëm? Biiblyë jyënaˈany: “Pën xyajmadakëm ja Dios, waˈan nmayˈäjtënduˈunëm mët oytyim pënëty nidëgekyëty, es waanë niˈigyë nmayˈäjtënduˈunëm mët ja nmëmëbëjkpëˈäjtëm” (Galasyʉ 6:10; käjpxë Romanʉs 12:10). Apostëlë Pedro nanduˈun jyënany ko pën nmëmëdoˈowëm “ja tëyˈäjtën”, ta  amumduˈukjot ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm extëmxyëp tukaˈaxpëm. Nanduˈun tˈanmääy ja Dios mëduumbëty: “Waˈan tˈity nan niˈigyë tsojkën mä miitsëty” (1 Peedrʉ 1:22; 4:8).

9, 10. ¿Tiko Diosë kyäjpn tuˈugyë nyayaˈitëdë?

⁹ Abëtsemy nyaxwinyëdë kyaj jyaˈˈatyë wiinkpë relijyonk extëmë njaˈäjtëm. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Jaˈko ntsojkëm amumduˈukjotë nmëguˈukˈäjtëm, nan ntsojkëmë Jyobaa ets nmëmëdoˈowëmë yˈanaˈamën. Ets xypyudëjkëm mëdë myëjää, pes yëˈë diˈib niˈigyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy. Tyäˈädë mëjää yëˈë diˈib xypyudëjkëm parë tuˈugyë nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë (käjpxë 1 Fwank 4:20, 21).

¹⁰ Pablo nyimaytyak ko jëjpˈam etsë Dios mëduumbëty dyaˈixëdët ja tsojkën nixim niyam, jyënany: “Jikyˈattë extëm ja Dios ttseky, es mëdattë paˈˈayoˈon, oyjyot, tudaˈakyˈat, yuunk naxypy esë maˈxtujkën. Diˈibë niˈigë tsojkëp, jaˈa dëˈën ja tsojkën, es ja tsojkën yajmujktaapy kexy kaˈpxy tëgekyë tëgekyë” (Kolosʉ 3:12, 14). Pablo nanduˈun jyënany: “Oyjyaˈayˈattë es naymyëmaˈxtukëdë nixim niyam. Naybyojkpëmaˈxëdë nixim niyam, dëˈën extëm ja Dios oj mbojpëmaˈxëdë miits mët yëˈëgyëjxm ja Kristë” (Éfesʉ 4:32). ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko tyäˈädë tsojkën tuˈugyë xyaˈijtëm oy mëdiˈibë lugäär ntsoˈonëm!

11. ¿Ti yajtukˈijxwëˈëmëm ko yëˈë ndukˈijtëm ja relijyongë tëyˈäjtënbë?

¹¹ Ëtsäjtëm, Jyobaa tyestiigëty njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm ets tuˈugyë mëët nnayaˈijtëm. Tyäˈädë yëˈë yajnigëxëˈkypy ko yëˈë ndukˈijtëm ja relijyonk diˈib tëyˈäjtën. Jesus jyënany: “Pën mnaytsyojkëdëp miitsëty nixim niyam, net nidëgekyë ja jäˈäy tnijawëdët kots ëj miits nˈëxpëjkpëˈattë” (Fwank 13:34, 35). Etsë apostëlë Juan duˈun tkujäˈäyë: “Mëdë tyäˈädë nyigëxeˈeky pënëtyë Dios uˈunkˈäjtëp es pënëty ja mëjkuˈugopk uˈunkˈäjtëp. Mët ko diˈibë jikyˈäjtp axëëk es kyaj ttseky ja myëguˈuk, kyaj jyaˈˈatyëty ja Dios. Pes diˈibë Jesukristë xytyukˈanaˈamëm axtë jawyinyëp, tyäˈädë dëˈën ko nnaytsyojkëm nixim niyam” (1 Fwank 3:10, 11). Ko nyaˈijxëmë tsojkën ets nˈijtëm tuˈugyë, yëˈë yajnigëxëˈkypy ko Jyobaa tyestiigëty jantsy yëˈë Jesus ëxpëjkpëˈäjtëdëp, ets yëˈë Dios yajtuunëdëp parë tkäjpxwäˈkxtët ja oybyë ayuk abëtsemy nyaxwinyëdë (Matewʉ 24:14).

12, 13. 1) ¿Ti tyam tyuundëp ja tëgoy myayjyaˈay? 2) ¿Ti diˈib tim tsojk yˈixandëp ja tëgoy myayjyaˈay?

¹² Nimaybyë Jyobaa tyestiigëty jap yajkumaytsyowëdë mä ja “tëgoy [myayjyaˈay]”, määyëm tsyoondë ets yëˈë pyuwäˈkëdëbë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Biiblyë jyënaˈany  ko yëˈë diˈib tyuknaxandëp ja mëk ayoˈon, “diˈibë të dyajwäˈätstë es të dyajpoobë ja wyit mët ja Borreeguˈungë nyeˈpyny” ko të tpëjtäˈäktë mëbëjkën ko Jesus ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm. Tsyojktëbë Jyobaa ets myëduundëp “xëëny koots”, ets nan tsyojktëbë Jesukristë (Diˈibʉ Jatanʉp 7:9, 14, 15).

¹³ Tim tsojkë Dios dyajjëjptëgoyaˈany tukëˈëyë axëkˈäjtën mä “ja mëk ayoˈon” (Matewʉ 24:21; käjpxë Jeremías 25:32, 33). * Perë Jyobaa mëk ttseky pënaty mëduunëp, pääty tkuwäˈänäˈäny ets tmoˈoyaˈany ja jembyë jukyˈäjtën. Mä Biiblyë yajkujäˈäyë naa myajtsk mil jëmëjtëp: “Esë Dios yajtëtsxëdët tëgekyë ja wyinnëë. Kyaj yˈokˈijnët ja oˈkën, jëˈëy yaxën o ja pëjk adoˈonën”. ¿Mbawinmaapy wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën ko nety të jyëjptëgoyë axëkˈäjtën, ayoˈon etsë oˈkën? (Diˈibʉ Jatanʉp 21:4.)

14. ¿Ninääk tyamë jäˈäy diˈib yajkumaytsyoˈowëdëp mä ja tëgoy myayjyaˈay?

¹⁴ Ko 1914 tsyondaky ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp, jeˈeyë nety jyaˈˈaty naa mëgoxk milë Dios mëduumbë diˈib nëjkxandëp tsäjpotm. Oy tpattë amay jotmay, duˈunyëm ojts kyäjpxwäˈkxtë mët ko ttsoktë ja myëguˈuktëjk, ets mët ko pyudëjkëdë Diosë myëjää. ¿Wiˈix të wyimbëtsëmy? Pes ko tyam taa yajwoomuky ja tëgoy myayjyaˈay parë jyukyˈattët winë xëë winë tiempë yä Naxwiiny. Ja wyinëˈattë naa tuktujk miyongënë Jyobaa tyestiigëty. Ets ja jyaˈˈaty abëtsemy nyaxwinyëdë naxy 115,400 mäjaty tyuˈukmuktë. ¡Ets niˈigyë wyimbajtˈadëˈëtsy! Extëm nˈokpëjtakëm, septiembrë 2013 axtë agostë 2014, ja jäˈäy të nyëbattë 275,500. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko sëmään sëmään ja jäˈäy të nyëbattë, naa 5,300.

15. ¿Tijaty xypyudëjkëm parë jäˈäy ndukninëjkxëm ja oybyë ayuk?

¹⁵ ¡Jantsy nimay kujkë jäˈäy tmëdowdë ja oybyë ayuk! Tuk pëky diˈib xypyudëjkëm parë jäˈäy nduknijäˈäwëm, yëˈë ko ja kujk pyëtsëmyë ëxpëjkpajn naxy 700 ayuk. Extëm nˈokpëjtakëm, rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm yëˈë diˈib mas wäˈkxp abëtsemy nyaxwinyëdë. Poˈoboˈo ja kyojˈyë tyäˈädë rebistë naxy 52 miyonk, ets ja pyëtsëmy mä 247 ayuk. Jatuˈugë ëxpëjkpajn diˈib niˈigyë wäˈkxp, yëˈë liibrë ¿Ti tëyˈäjtën jantsy tukniˈijxëbë Biiblyë? Ja kujk kyojy naxy 200 miyonk ets të yajkäjpxnaxy naxy 250 ayuk.

16. ¿Tiko niˈigyë nyimayë pënaty myëduundëbë Jyobaa?

¹⁶ Tyam niˈigyë nyimayëdë Jyobaa tyestiigëty mët ko tmëbëktë Dios ets ko tkupëktë ko yëˈë diˈib yajjääyë Biiblyë (1 Tesalónikʉ 2:13). Ets oyë Satanás xyˈaxëkˈijxëm ets xynyibëdëˈkëm, duˈunyëm oy nˈijtëm mëdë Jyobaa (2 Korintʉ 4:4).

17, 18. ¿Ti Jyobaa tsyejpy nduˈunëm ko pën tkaˈoymyëdowët ja oybyë ayuk?

¹⁷ Ko ngäjpxwäˈkxëm, wiˈixëmë jäˈäy tmëdowdë ja Diosë yˈayuk, taa diˈib yˈoymyëdoowdëp ets taa diˈib kyaj. Per ¿ti Jyobaa tsyejpy nduˈunëm? Oy wiˈixë jäˈäy xyˈatsoˈowëm, Jyobaa tsyejpy ets nduˈunëm extëmë Biiblyë jyënaˈany: “Waˈanë mgäjx mmaytyakën dëˈënyëm yˈity tsujtiˈknë, es mjatëp wiˈix miits xyˈatsowdët niduˈuk niduˈuk” (Kolosʉ 4:6). Ets kom ntsojkëmë jäˈäy, ta nnimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm “mëdë yuunkˈat naxypyˈat ets mëdë mayˈäjt wintsëˈkën” (1 Pedro 3:15, TNM).

 ¹⁸ Ko jäˈäy xytyukjotˈambëjkëm ets ko tkamëdowäˈändët ja Diosë yˈayuk, ta nyaˈijxëmë tsojkën ets nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. Ko Jesus “pën wiˈixaty yˈanmääyë” Biiblyë jyënaˈany ko “kyaj wiˈixaty yˈatsoojëmbijty”. Ets “ko tsyaatsytyuunëdë, kyaj tˈatsëˈkëdë, jeˈeyë ttukkëdëjkë ja Dios” (1 Peedrʉ 2:23). Pääty ko pën axëëk xytyuˈunëm, nˈokˈijtëm yujy tudaˈaky ets nˈokpanëjkxëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Ninäˈä xykyayajjëmbittët axëëk ko pën axëëk mdunëdët, es ni xykyaˈoojëmbittët ko pën mˈoojëdët. Nik niˈigyë kunuˈxtë” (1 Peedrʉ 3:8, 9).

19. ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm mëdë jäˈäy diˈib xymyëtsipˈäjtëm?

¹⁹ Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nmëmëdoˈowëmë tyäˈädë anaˈamënë diˈibë Jesus yäjk: “Nan të xymyëdoodë ko yajnigajxy jekyëp: Mtsokëp ja mmëdëjkpäˈä, es mdukˈakˈatëp ja mmëtsip. Per ëj nˈanmääytyëp miits ko mtsoktëp ja mmëtsipëty, es mninuˈxtäˈäktëp mä Dios diˈibaty axëëk mduunëdëp. Dëˈënë dëˈën xyaˈixëdët ko mˈuˈunkˈatëdë mDeetyë tsäjpotmëdë. Pes yëˈë tyukniˈaampy yëˈë xëë tiˈigyë ja oyjyaˈayëty es diˈibëty kyajë Dios tmëdundë, es yajtiipy mä ja jäˈäyëty diˈibë jikyˈäjttëp tëyˈäjtën mëët es nandëˈën diˈibëty kyaj jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët” (Matewʉ 5:43-45). Jëjpˈam ets niˈamukë Dios mëduumbë ttsoktët pënaty mëtsipˈäjtëdëp, oy wiˈix tyunëdët.

20. ¿Näˈä niˈamukë jäˈäy ttsokäˈändë Jyobaa etsë myëguˈuktëjk? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)

²⁰ Oytyim näˈäjëty mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jyobaa etsë nmëguˈukˈäjtëm. Ets mbäät axtë nbudëjkëm ko dyajtëgoyˈatët pënaty xymyëtsipˈäjtëm o diˈib kyaj tmëdowäˈändë Diosë yˈayuk. Apostëlë Pablo jyënany: “Katë pën xymyëniˈxyˈattë, jeˈeyë ja tsojkën diˈibë mnaytyukninuˈxëdëp niduˈuk niduˈuk. Mët ko diˈibë tsyejpy ja myëguˈuk, tyäˈädë të tkuytyuundäˈäy ja Diosë yˈanaˈamën. Ja Diosë yˈanaˈamën jyënaˈany: Katë xyajtëgoy ja pëjk ukënë wyintsëˈkën, katë myajjäˈäyˈeeky, katë mmeetsy, katë mˈatseky. Tëgekyë tyäˈädë anaˈamën mbäät yaˈˈawijtsmiky mä tyäˈädë ayukëty: Mtsokëp ja mmëdëjkpäˈäjëty extëm mij këˈëm mnaytsyekyëty. Diˈibë tsyejpy ja myëdëjkpäˈä, ninäˈä kyaˈˈadëˈëtsët axëëk. Es dëˈën mët ja tsojkën yajkuytyuundaapy tëgekyë tëgekyë ja Diosë yˈanaˈamën” (Romanʉs 13:8-10). Satanás yëˈë tyam anaˈamp yä naxwiiny ets yajnayˈaxëkˈijxëbë jäˈäy, per ëtsäjtëm njantsy tsyojkëmë jäˈäy (1 Fwank 5:19). Ko Jyobaa dyajkutëgoyëdë Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk etsë axëkjäˈäyëty, taanëm yä Naxwiiny niˈamukë jäˈäy tmëdatäˈändë tsojkën. ¡Okwinmay wiˈix njukyˈatäˈänëm ko nety niˈamukë jäˈäy ttsoktë Jyobaa etsë myëguˈuktëjk!