“Waˈanë Dios, diˈibë xymyoˈoyëmë tiˈigyëˈat, tˈity mët nidëgekyëty miitsëty.” (ROM. 15:33, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn [OTJ])

1, 2. ¿Ti yajnimaytyakp mä Génesis kapitulo 32 ets 33, ets wiˈix wyimbëtseemy?

OKWINMAYË tyäˈädë: Esaú mëdë Jacob jam nyaybyäädäˈänëdë mä tmëwingonˈatyë Penuel, mä wyeˈemyë yˈajoyë Jaboq. Jantsy kanäk jëmëjtë nety të nyäjxnë mä kyaj nyekynyaybyäädëdë. Ets oyë nety të nyäjxnë 20 jëmëjt mä Jacob tjuuy ja Esaú kyaˈaxkopkˈäjtën, jeˈeyëmë nety wyinmay ko ja myëgaˈax ajkëp ets yaˈooganëp. Pääty ko tnijäˈäjë ta nyiminyëtyë Esaú mët 400 yetyëjk diˈib të dyajtuˈukmuky, ta tˈëxtääyë winmäˈäny wiˈix mbäät nyaymyëˈoybyëkëdë. Ta ttukmëgajxë tyuumbë tuk grupatyë jëyujk: ja tnamooy 550. Koogoo jyäˈttë mä Esaú, ta tˈanëëmëdë ko yëˈë yˈutsy namooyëp.

² Mä nety tyimnaybyäädanëndë, ta Jacob amëk jotmëk tmëwingoony ja myëgaˈax ets jëxtujkˈok tniwindaky parë dyaˈijxë wintsëˈkën. Per jawyiin ttuuny diˈib mas jëjpˈam: tˈamdooyë Diosë nyaybyudëkë parë yungët ja jyot kyorasoonë Esaú. Etsë Jyobaa atsoojëmbijtë, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Ta ja Esaú ënetyë pyëyëˈktsoˈony, ets ojts tninëjkxy ja yˈutsy Jacob, ets dyoˈkmënaannajxy, ta ojts tsuˈkxy” (Gén. 32:11-20; 33:1-4, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]).

3. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jacob dyaˈoˈoyë jyotmay mëdë Esaú?

³ Extëm yajnimaytyaˈagyë Jacob mëdë Esaú, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko tsojkëp nduˈunëm oytyim tiijëty parë nyaˈoˈoyëmë  jotmay mëdë nmëguˈukˈäjtëm, net kyaj jyaˈˈatëdë tsip mä naymyujkën. Ets nduˈunëm duˈun oyxyëp njawinmäˈäyëm ko kyaj pën axëëk të nduˈunëm o kyaj tiko nˈamdoˈojëmë maˈkxën. Jacob ojxyëp duˈun wyinmay, pes yëˈë Esaú diˈib kyaj tmëjˈijxy ja kyaˈaxkopkˈäjtën ets ttoˈky mët tuk texyë lentejë tojkx (Gén. 25:31-34; Ebre. 12:16). Per duˈun extëmë Jacob, nan tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa ets nduˈunëmë mëjää parë nˈijtëm tuˈugyë. Jyobaa nëjkxëp tkunuˈkxy ko duˈun nduˈunëm. Min nˈokˈijxëm kanäägë ijxpajtën mä Biiblyë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nˈijtëm tuˈugyë mëdë nmëguˈukˈäjtëm.

Jyobaa xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën

4. ¿Ti Dios të ttuny parë dyaˈˈawäˈätspëtseemyë naxwinyëdë jäˈäy mä poky ets mä oˈkën?

⁴ Nipën duˈun tijaty tkatuny extëmë Jyobaa parë jyaˈˈatëdë tuˈugyëˈäjtën. Päätyë Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë “diˈibë xymyoˈoyëmë tiˈigyëˈat” (Rom. 15:33, OTJ). Nˈokpawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa tyuun parë oy mëët nˈijtëm. Kom jam të ntsoˈonëm mä Adán etsë Eva, pokyjyaˈay nyajpatëm, ets pääty ngumëdoˈojëm mëdë oˈkën (Rom. 6:23). Perë Jyobaa mëk ojts xytsyojkëm, pääty tkejxyë yˈUˈunk yä Naxwiiny parë myaxuˈunkˈatët wäˈäts jäˈäy ets xyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm. Jesus kyupëjk ti Tyeety tyuknibëjtakë ets ta ojts xykyuˈoˈkëm (Fwank 10:17, 18). Ok, ta jyukypyejky, ets ko jyajty tsäjpotm, ta tsyobaty ja nyeˈpyny diˈibë nety të ttemy të dyeky parë yˈawäˈätspëtsëmët mä oˈkën pënaty jodëmbijttëp (käjpxë Ebreeʉsʉty 9:14, 24).

5, 6. ¿Wiˈix xypyudëjkëm parë oy nˈijtëm mëdë Dios ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm?

⁵ Nmëtsipˈäjtëmë netyë Dios mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm. Per ¿wiˈixë Jesus ojts xypyudëjkëm ko nyayäjkë extëmë wintsëˈkën? Isaías 53:5 jyënaˈany: “Yëˈë yajtëytyuun parë [nmëdäjtëmë] tuˈugyëˈäjtën ets mët ko tsyayujty, ëtsäjtëm të ntsokëm”. Pääty ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm, mbäädë net oy nˈijtëm mëdë Dios. Biiblyë nanduˈun jyënaˈany: “Pääty oj xyajtsokëm jaˈagyëjxm ko yˈeˈky ja Jesukristë, es dëˈën tmeˈxy ja nbojpëˈäjtëm” (Éfe. 1:7).

⁶ Biiblyë jyënaˈany: “Mët yëˈëgyëjxmë Jesukristë, Dios pyëjtäˈäganë tiˈigyëˈäjtën mët yëˈë këˈëm es tëgekyë diˈibaty ijtp tsäjpotm es nandëˈën diˈibë yä naxwiiny. Dios pyëjtakë tyäˈädë tiˈigyëˈat mët yëˈëgëjxmë Jesukristë ko tteemy dyejkyë nyeˈpyny” (Kol. 1:20, OTJ). Päätyë Dios, yëˈë yajtuumbyë Jesus parë yˈadëwët diˈib të ttuknibëjtäägë. Per ¿tidën yˈandijpy “diˈibaty ijtp tsäjpotm es nandëˈën diˈibë yä naxwiiny”?

7. ¿Pënaty yajtijp “diˈibaty ijtp tsäjpotm” ets “diˈibë yä naxwiiny”?

⁷ ¿Pënaty yajtijp “diˈibaty ijtp tsäjpotm”? Yëˈë pënaty nëjkxandëp tsäjpotm, diˈib oy wëˈëmdëp mëdë Dios mët ko ojts yajjuuybyëtsëmdë ets yˈittë agujk jotkujk mët yëˈë (käjpxë Romanʉs 5:1). Ets nyëjkxtë tsäjpotm parë “yajkutuktët naxwiiny” ets tyundët extëmë saserdotë (Diˈibʉ Jat. 5:10). Ets “diˈibë yä naxwiiny”, yëˈë jäˈäy diˈib të jyodëmbittë mä pyoky kyaytyey ets jyukyˈatäˈändë winë xëë yä Naxwiiny (Sal. 37:29).

8. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nwinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa të ttuny parë oy mëët nˈijtëm?

⁸ Pablo duˈun tnijäˈäyë ja Dios mëduumbë diˈib Éfeso, diˈibë nety nëjkxandëp tsäjpotm: “Dios jyantsy myëdäjtypy ja mëj paˈˈayoˈon [...], pääty, oyë naty njaˈijtëmbë extëmë oˈkpë mët yëˈëgyëjxmë nbojpëˈäjtëm, xymyoˈoyëm ja njikyˈäjtënˈäjtëm tiˈigyë mët ja Kristë. Pes mët ja tsyojkëngyëjxm esë pyaˈˈayoˈon ja Dios të myajnitsoˈogëdë” (Éfe. 2:4, 5). Niˈamukë pënaty jukyˈatandëp tsäjpotm ets yä Naxwiiny, njantsy myëjjäˈäwëm ko Dios të xypyaˈˈayoˈojëm ets të dyaˈixyëtyë yˈoyjyaˈayˈäjtën. Nmëjjäˈäwëm tijatyë Dios të ttuny parë oy mëët nˈijtëm. Pääty oy ko xëmë nyaˈijtëm winmäˈänyotyë Jyobaa yˈijxpajtën  ets nbaduˈunëm ko nmëdäjtëmë jotmay diˈib mbäät xyajnaywyäˈkxëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm.

Yˈijxpajtënë Abrahán mëdë Isaac

9, 10. ¿Wiˈixë Abrahán dyaˈijxë ko kyaj nety pën mëët tsyiptunäˈäny?

⁹ Jatuˈuk diˈib mbäät niˈˈijxtutëm, yëˈë Abrahán, Biiblyë jyënaˈany: “Abrään myëbëjk ja Dios, päätyë Abrään oy wyeˈemy mët ja Dios, es ja Abrään yajtijy Diosë myëtnaymyaayëbë” (Sant. 2:23). ¿Wiˈix tuk peky dyaˈijxë ko myëbëjkë Dios? Ko kyaj pën mëët tsyiptunany. Extëm tëgok, ja Abrahán mëdë Lot ojts ja tyuumbëtëjk nyayˈoojëdë mët ko kyaj nëgoo ja jëyujk jeˈxy etsë nëë (Gén. 12:5; 13:7). Parë yˈoyët ja jotmay, tsojkëbë nety nyaywyäˈkxëdët. ¿Ti tyuunë Abrahán? Oyë nety niˈigyë ja xëë jëmëjt tjamëdaty ets nyaymyayëty mëdë Jyobaa, ojts ttukwinˈixy ja tsyojmäänk Lot mätsoo nyëjkxäˈäny. Duˈun dyaˈijxë ko kyaj nety tsyiptunäˈäny mët ja tsyojmäänk.

¹⁰ Abrahán tˈanmääy ja Lot: “Tukmëguˈukˈäjtëm ëtsäjtëm. Pääty käˈäp duˈun jyaˈoyëty ko ëtsäjtëm neymyëjëënˈäjt neymyëëtsipˈäjtëmëty. Ets ni yëˈë nduumbëˈäjtëm [...]. Ix taa naxwinyëdë jyatyë, winˈix mëdiˈibë mtsojkënˈajtypy. Pääty yam mbëjktsoyëts ets xytyunëty yëˈë mayˈäjtën, xyˈixtäˈäjëty yëˈë mnax mgam ets ëbëkyjyaty nˈijtmëty. Pënë mijts mnëjkxp anëgëjxyˈaampy, ëjts kujënakˈaambyëts nëjkxëty. E pënë mijts mnëjkxp kujënäkˈaampy, ëjts nëjkxëbëts anëgëjxyˈaampy”. Lot yëˈë wyinˈijx ja nax diˈib mas oy, perë Abrahán kyaj tyukjotˈambëjkë (Gén. 13:8-11, MNM). Pes ok, ko ja myëtsipë Lot ojts myënëjkxyëty, ta Abrahán pyatsoˈonë ets yaˈˈawäˈätspëtsëëmë (Gén. 14:14-16).

11. ¿Ti tyuun ja Abrahán parë tuˈugyë yˈijty mët ja filistee jäˈäyëty?

¹¹ Nˈokˈijxëm ja tuk peky wiˈix tëgokë Abrahán dyajnigëxëˈky ko oyë nety yˈitäˈäny mët ja jäˈäyëty diˈib Canaán. Nääk ja filistee jäˈäy ojts tpëjkëdë ja nyëgoondaknë Abrahán diˈibë nety të ttäjtë ja tyuumbëtëjk jam Beer-seba. Abrahán kyaj ti ttuuny ets kyaj wiˈix jyënany. Ta ok, ko nyimiinë ja rey diˈib filistee ets yˈanmääyë parë mëët tkajpxyˈatët ets tuˈugyë yˈittët, Abrahán kyupëjk ets taanëm ttukmëtmaytyaky ko të nety yajpëjkë ja nyëgoondakn. Ta ja rey yˈatsoojë ko kyaj nety tnijawë ets ko mooyëmbitanëp jatëgok. Duˈunë Abrahán jyukyˈajty agujk jotkujk mët ja jäˈäyëty mä ja it naxwinyëdë diˈib kyaj tjaˈajëty (Gén. 21:22-31, 34).

12, 13. 1) ¿Wiˈixë Isaac ojts tpanëjkxë ja tyeetyë yˈijxpajtën? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa ojts kyunuˈkxyëty ko duˈun jyaˈayˈajty?

¹² Isaac ja yˈuˈungë Abrahán nan kyaj tsyiptunany. Min nˈokˈijxëm ti tuun jäjtë ko ja yuu tkugeky mä nety tsyëënëdë (Beer-lahai-roí, jam Négueb) ets ojts nyëjkxtë Guerar mä ja yˈit lyugäärë filistee. Mä tadë lugäär jantsy oyë nax, jamë Jyobaa ojts kyunuˈkxyëty ets yˈijty ja kyojy pyëjtaˈaky ets ojts jyantsy myayë ja jyëyujk tsyäjkää. Per mëk ja filistee jäˈäy tyukˈaxëkˈijxëdë, kyaj ttsojktë ets myëkjäˈäytyäˈägët extëm ja Abrahán. Pääty ojts ttuktäjëtyaˈaytyë ja nëëjut diˈibë nety ja Isaac të dyajtäjˈyëty. Ok, ta ja rey yˈanmääyë: “Pëtsëm yää”. ¿Ti tyuun? Ojts myëdoy parë kyaj mëët tsyiptunët (Gén. 24:62; 26:1, 12-17, MNM).

¹³ Isaac ta ojts tsyënääytyëgatsy ets jam ja tyuumbë ojts ttäjttë wiinkpë nëëjut. Per ta nyimiinëdë ja filistee ets ojts tyukmëgäjpxëdë ets yˈanmääyëdë ko yëˈë jyaˈäjttëp. Ta jatëgok ojts tpanëjkxy ja tyeetyë yˈijxpajtën. Kyaj tnitsiptuuny, niˈigyë ojts ttukˈaneˈemy ja tyuumbëty ets wiinktsoo ttäjtët jatuˈugë nëëjut. Per ta jatëgokë filistee jäˈäy ojts yˈanëˈëmxëdë ko yëˈë jyaˈäjttëp. Parë kyaj mëët tsyiptundët, ta ojts jam tyimtsoˈonë ets ojts nyëjkxtë wiinktsoo, mä ojts tniˈanaˈamë ets jatëgok yajtäjëdë nëëjut,  diˈib ojts txëëmoˈoy Rehobot. ¿Ojtsë Jyobaa kyunuˈkxyëty ko duˈun jyaˈayˈajty? Ojts, pes ko ja tiempë nyajxy, ta ojts nyëjkxtë tsënaabyë Beer-seba mä niˈigyë ja nax jyantsy yˈoyëty, jamë Dios yˈanmääyë: “Këdii mtsëˈëgëty; jaˈa ko ëjtsëts mijts mëët nˈity. Mëët yëˈë ko ja nˈuˈungëts nmääyëts Abraham oy të xymyëdunyëts, pääty nenduˈun mijts ngënuˈkxaˈany, ets nyajmëjaˈany nyajmayëjaˈanyëts ja mˈuˈunk mˈok” (Gén. 26:17-25, MNM).

14. Ko ja rey filistee ojts tninëjkxyë Isaac parë tkajpxyˈatäˈändë ets mëët tuˈugyë yˈitët, ¿wiˈixë Isaac dyaˈijxë ko kyaj ttsejkyë tsip?

¹⁴ Isaac mbäätxyëp ojts tjanitsiptuny ja nyëëjut. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko ok, ja rey filistee ojts nyinëjkxyëty mëdë tyuumbëtëjk mä nety jam tsyëënë Beer-seba parë tkajpxyˈattët ets mëët tuˈugyë yˈittët ets ojts yˈanëˈëmxëty: “Ëëtsëty nˈijxtëbëts duˈun, ko yëˈë Dios oy tsuj mëëtˈatyë”. Per ¿tiko nety ja Isaac jam të tsyoony? Parë kyaj tmëdatëdë jotmay. Ets ko tyäˈädë rey nyimiinë mët ja tyuumbëtëjk, ojtsë Isaac dyaˈixyëty ko kyaj ttsekyë tsip, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Isaac nibëjktakë tuˈuk yëˈë xëëw ets dyajkääy dyajˈuky ja Abimelec mëët ja mëdiˈibë ënety jamyëëtˈäjtëbën. Kom jëbom, jopyëp ko myaˈaybyëdëˈktë, ënet ojts tunde ja kajpxytyuˈunën nimajtskëty [...]. Ënet ja Isaac ojts [...] nyeyˈixmäjtsënëdë mëët ja neytsyok neyjyawë” (Gén. 26:26-31, MNM).

Yˈijxpajtënë José

15. ¿Tiko José mëk myëtsipˈäjtëdë myëgaˈax?

¹⁵ Jacob, ja yˈuˈungë Isaac, yujy tudaˈaky jyaˈayˈajty (Gén. 25:27). Extëm të nˈijxëm mä tyäˈädë artikulo tsyondaˈaky, Jacob tyuun oytyim tiijëty parë nyaymyëˈoybyëjkë mëdë Esaú, yëˈë pyanëjkx ja tyeetyë jyaˈayˈäjtën. Per ¿wiˈix jyaˈayˈajty ja nimäjmajtskpë yˈuˈunk? José, ja yˈuˈunk diˈib mas tsyojk, jantsy oy jyaˈayˈajty, xëmë wyintsëˈkë, myëmëdoojë ets yˈijxˈijt kyuentˈäjtë (Gén. 37:2, 14). Per ¡kyaj duˈun jyaˈayˈäjttë ja yˈajtsyëtsy! Mëk jyantsy yˈaxëkˈijxëdë ets ni kyamëgäjpxëdë tsuj yajxon. Mëk axëkjäˈäyëty axtë tyoˈkëdë extëmë mosë ets tˈanmääytyë tyeety ko të nety yaˈoogyëtyë awäˈän jëyujk (Gén. 37:4, 28, 31-33).

16, 17. ¿Wiˈixë José dyaˈijxë ko tsyojkë tuˈugyëˈäjtën?

¹⁶ Jyobaa kyunuˈkxë José. Pes ko ja tiempë nyajxy, ta ojts tyuny extëmë myëmajtskpë yajkutujkpë Egipto. Ets ko ja mëk yuu jyamˈäjty Canaán, ta ja myëgaˈaxëty ojts tninëjkxtë ja jeˈxy peky Egipto. Ets jap yëˈë wyinguwäˈkëdë José, per kyaj tˈëxkäjptë mët ko ja wyit xyox duˈun extëmë yajkutujkpë (Gén. 42:5-7). ¡Mbäätxyëbë José tjayajtuuny ja kyutujkën parë dyajjëmbitët extëmë nety të yajtuny! Per yëˈë niˈigyë ojts tmëˈoybyeky ja myëgaˈaxëty oyë nety axëëk të yajtuny mëdë tyeety. Tim jawyiin tˈijxmäjtsy pën të nety jyantsy jyodëmbittë, ets ko tˈijxy ko tëë, ta ojts nyaynyigajpxyëty pënën yëˈë. Duˈun tˈanmääytyë: “Tundë mayˈäjtën këdii ëxëëk mneyjyawëdë, ets këdii mneytyukjootˈambëkëtëty ak miitsëty, kojëts xytyoˈktë. Jaˈa ko Dios duˈun ëjts xykyejxy jëyëjp, këdiibë mijts yëˈë mjuukyˈäjtën tyëgoytyëty”. Ta net “ojts tsuˈkxy niduˈuk niduˈuk, taats tyëjkëy yaxpë” (Gén. 45:1, 5, 15, MNM).

¹⁷ Ko Jacob ojts yˈoˈknë, ta José myëgaˈaxëty wyinmääytyë ko tsojkë José nyibëdëˈëgëdët. Ko José tnijäˈäjë, ta jatëgok dyaˈijxë ko tsyejpy ja tuˈugyëˈäjtën. Ta ojts jyotˈamutskë ets tyëjkë jëëy yaxpë, ta tˈanmääytyë: “Këdii mtsëˈëgëdëty. Ëjts yam miitsëty nmoˈodëp mëdiˈibë mgaytyëp mˈuuktëbën ets mëdiˈibë jyëˈkxtëp pyëjktëp nenduˈun yëˈë mˈuˈungëty mˈënäˈkëty. Duˈun ojts [...] yëˈë myëguˈuktëjk dyajjotkujkë, ko ojts tmëëtmaytyaˈaky mëët yëˈë oyˈääw oyˈayuk” (Gén. 50:15-21, MNM).

 Yajjääybyejty parë xytyukniˈˈijxëm

18, 19. 1) ¿Ti të xytyukniˈˈijxëm pënaty të yajmaytyaˈaky mä tyäˈädë artikulo? 2) ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä ja tuˈukpë artikulo?

¹⁸ Pablo tkëxjääy: “Mët ko tëgekyë diˈibë wëˈëmp mä ja Diosë jyaaybyajtën, yajkëxjääy es nnaytyukniˈˈijxëm es nmëdäjtëm ja maˈxtujkën es jotkujk nˈawijx njëjpˈijxëm diˈibë minäämp” (Rom. 15:4). Mëjwiin kajaa xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Jyobaa, Abrahán, Isaac, Jacob etsë José.

¹⁹ Ko nwinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa të ttuny parë nyaymyëˈoybyekyëty mëdë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë mbäät xypyudëjkëm parë nduˈunëmë mëjää ets nˈijtëm tuˈugyë mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Etsë yˈijxpajtënë Abrahán, Isaac, Jacob etsë José, yëˈë xytyukˈijxëm ko tääk teety mbäät tmoˈoytyë oybyë ijxpajtënë yˈuˈunk yˈënäˈk ets tuˈugyë yˈittët mëdë wiink jäˈäy. Ets nan xytyukniˈˈijxëm ko Jyobaa kyunuˈkxypy pënaty tyuundëbë mëjää parë yˈittë tuˈugyë mëdë myëguˈuktëjk. Päätyë net njaygyujkëm tiko Pablo jyënany: “Waˈanë Dios, diˈibë xymyoˈoyëmë tiˈigyëˈat, tˈity mët nidëgekyëty miitsëty” (Rom. 15:33, OTJ; käjpxë  Romanʉs 16:20). Mä ja tuˈukpë artikulo nˈixäˈänëm tiko Pablo jyënany ko tsojkëp nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën ets wiˈix mbäät nduˈunëm.

¿Ti të xynyijawë?

• ¿Tijatyë Jacob tyuun parë nyaymyëˈoybyëjkë mëdë Esaú?

• ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm tijatyë Jyobaa të ttuny parë oy mëët nˈijtëm?

• ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Abrahán, Isaac, Jacob etsë José?

[Yajtëˈëwën]

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 19]

¿Ti diˈib mas jëjpˈam tyuunë Jacob parë nyaymyëˈoybyëjkë mëdë Esaú?