“Nˈaktuˈunëm diˈibë xytyuknimiˈinëm tiˈigyëˈat.” (ROM. 14:19, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn [OTJ])

1, 2. ¿Tiko tuˈugyë yˈittë Jyobaa tyestiigëty?

NAXWINYËDË jäˈäy kyaj tyam tuˈugyë yˈittë. Oyxyëp tuˈugyë ja paˈis tjamëdäjtpëdë ets tjakäjpxtë tuˈugyë ayuk, pes yajnaywyäˈkxëdëbë relijyonk, politikë, meeny sentääbë etsë ëxpëjkën. Per ¡tim tëgatsyë Jyobaa kyäjpn! Mä jyaˈˈatyë tuˈugyëˈäjtën oy tsyoondët mäjatyë “maygyäjpn”, tkäjpxtë “may ayuk” ets oy myindët “mä may nyaxwinyëdë” (Diˈibʉ Jat. 7:9).

² Per ¿tiko Jyobaa kyäjpn yˈity tuˈugyë? Tim jawyiin, yëˈë ko “agujk jotkujk nˈijtëm mët ja Dios” ets ko nmëbëjkëmë Jesus diˈib të xyjuˈuybyëtsëˈëmëm mëdë nyeˈpyny (Rom. 5:1; Éfe. 1:7). Ja tuˈuk, yëˈë ko Jyobaa tyuknigejxypyë myëjää pënaty mëduunëp, ets yëˈë tuump parë nmëdäjtëmë oybyë jäˈäyˈäjtën, extëmë tuˈugyëˈäjtën (Gal. 5:22). Ets ja tuk peky, yëˈë ko kyaj nekydyuˈunˈäjtëm “extëm yëˈë naxwinyëdë jäˈäyëty” (Fwank 15:19, OTJ). Kyaj nduktëjk ndukwäˈkëmë  politikë ets kyaj nëjkxëm tsiptuumbë, pes të nyajjëmbijtëmë “espäädë extëmë aräädë” (Isa. 2:4).

3. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nˈijtëm tuˈugyë, ets ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

³ Ko nmëdäjtëmë tuˈugyëˈäjtën yëˈë xypyudëjkëm parë nyaˈijxëmë tsojkën nixim niyam, oy wiink it wiink lugäär ntsoˈonëm, wiink kostumbrë nmëdäjtëm ets oy tuknax ngawinmäˈäyëm (Fwank 15:17). Ets yëˈë xymyëjämoˈoyëm parë “nmayˈäjtënduˈunëm mët oytyim pënëty nidëgekyëty, es waanë niˈigyë nmayˈäjtënduˈunëm mët ja nmëmëbëjkpëˈäjtëm” (Gal. 6:10). Jantsy tsujë tyäˈädë tuˈugyëˈäjtën diˈib nmëdäjtëm mëdë Jyobaa etsë nmëguˈukˈäjtëm. Pääty jëjpˈam nyajtsobatëm ets nguentˈäjtëm, min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën mä naymyujkën.

Ko pën xymyëdëgoˈoyëm

4. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën të nmëdëgoˈoyëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm?

⁴ Santiago tkujäˈäyë: “Nidëgekyë nbekytyuˈunëm; per pën jaa pën kyaj kyäjxtëgoy, yëˈë dëˈën [...] jikyˈäjtp tëyˈäjtën mëët” (Sant. 3:2). Pääty, mbäät näˈätyë nmëguˈukˈäjtëm kyaj kyijpxyëdë wyinmäˈäny o tmëdattë tuˈugë jotmay (Fili. 4:2, 3). Per ¿mbäät dyaˈoyëdë parë jyaˈˈatëdë tuˈugyëˈäjtën mä naymyujkën? Mbäät. Biiblyë nyigajpxypy tijaty mbäät nduˈunëm pën të nmëdëgoˈoyëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë Matewʉ 5:23, 24).

5. Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xymyëdëgoˈoyëm, ¿wiˈix nˈëxtäˈäyëm ja tuˈugyëˈäjtën?

⁵ Per ¿pën yëˈë ja nmëguˈukˈäjtëm të xymyëdëgoˈoyëm? ¿Mbäät njënäˈänëm ko yëˈë duˈun diˈib mbäät xyˈamdoˈojëm ja maˈkxën? Kyaj. Nˈokjamyajtsëm ko diˈib jyantsy myëdäjtypyë tsojkën kyaj “ti tyukwinˈixy tyukjëjpˈixy” (1 Kor. 13:5). Jotmay diˈib yiˈinëm waanë, mas oy ko njäˈäytyëgoˈoyëm ets nmaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë Éfesʉ 4:32). Ko duˈun nduˈunëm, ta tuˈugyë nëjkx nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm ets jotkujk nëjkx nayjäˈäwëm. ¡Päätyë Biiblyë jyënaˈany ko “jantsy tsuj ko [jäˈäy] tninaxy këjxm ja tëgoˈoyën”! (Pro. 19:11.)

6. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën xytsyiptakxëm njäˈäytyëgoˈoyëm wiˈix pën të xytyuˈunëm?

⁶ ¿Ets pën xytsyiptakxëm njäˈäytyëgoˈoyëm wiˈix pën të xytyuˈunëm? ¿Oyëdaa ko ndukmëtmaytyakëm oytyimpënëty? Kyaj, pes nëjkxëp niˈigyë tsip nyajtëjkëm mä ja naymyujkën. Matewʉ 18:15 xyˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät nyaˈoˈoyëm tuˈugë jotmay: “Pën yëˈë mmëguˈuk mmëdëgooyëp, maytyäˈäk mëët nimajtskyë, es tukmëmaytyäˈäk diˈibë të mdukmëduundëgoyëty. Pën mjaygyujkxëp, të dëˈën oy mweˈemy mët ja mmëguˈuk”. Mä bersikulo 15 axtë 17 yëˈë myaytyakypyë jotmay diˈib mëjwiin kajaa. Perë bersikulo 15 mbäät nyajtuˈunëm mä tyäˈädë jotmay diˈib yam nmaytyakëm: ninëjkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib të xymyëdëgoˈoyëm ets nmaytyakëm mëët animajtsk, per mëdë mayˈäjt wintsëˈkën ets extëm mbäät yˈoyë ja jotmay. *

7. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tsojk nyaˈoˈoyëm ja jotmay?

⁷ Apostëlë Pablo tkujäˈäyë: “Pën myajjotˈambëjkëdëp, exkëm mët yëˈë mbekykyäˈä. Katë xënaxy mˈakëdë. Katë xylyugäärmoˈoy yëˈë mëjkuˈugopk” (Éfe. 4:26, 27). Etsë Jesus dyajkyë käjpxwijën: “Pën ja pën mniˈëënëdë es mmënejxyëty kumdäät, käjxˈoyëdë tuˈääy këdiibë mgëyakëdët mä justisën” (Mat. 5:25). Tyäˈädë majtskpë tekstë, yëˈë xytyukˈijxëm ko jëjpˈam ets tsojk nyaˈoˈoyëm ja jotmay parë jyaˈˈatëdë tuˈugyëˈäjtën, duˈuntsoo kyaj niˈigyë myëjwiin kyajaajët ja jotmay. Kyaj naˈijxëm ets xymyëmadakëmë mëjˈat këjxmˈat o nayˈaxëkˈixë parë kyaj nyaˈoˈoyëm tsojk ja jotmay (Sant. 4:1-6).

Ko niganääk pyäädëdë ja jotmay

8, 9. 1) ¿Ti yajtsiptaktë ja Dios mëduumbëty diˈib Roma? 2) ¿Ti käjpxwijënë Pablo yäjk?

⁸ Mbäät niganäägë nmëguˈukˈäjtëm tmëdattë  tuˈugë jotmay. Duˈun jyäjttë ja Dios mëduumbëty diˈib Roma. Ja diˈib judiyë mët diˈib kyaj jyudiyëty ojts nyaygyäjpxpäädëdë. Pënaty ja wyinmäˈäny nyasˈijxëdë ets ttundët diˈibë nety ja Ley yajkubojkypy, ojts tˈaxëkˈixtë ja myëguˈuktëjk diˈib ja winmäˈäny kyaj tnasˈixëdë ets duˈun ttunët. Per mä tyäˈädë jotmay këˈëmë nety mbäät twinmaytyë ti tyunandëp. ¿Ti käjpxwijënë Pablo mooyëdë? (Rom. 14:1-6.)

⁹ Pablo myëgäjpx niˈamukë ja Dios mëduumbë. Pënaty yajxon jyaygyujkëdë ko kyaj nyekyjëjpˈamëty yajmëmëdowët ja Ley, ojts tˈanëëmë ets kyaj mëj nyayajnaxëdët mä ja myëguˈuktëjk diˈib duˈunyëm tmëmëdowdë ja Ley mä ja jeˈxy peky diˈib yajkubojkypy (Rom. 14:2, 10). Pes ko axëëk dyajnayjawëdët ja myëguˈuktëjk, mbäät ttukmëjagamgaˈaktë Jyobaa. Pablo yˈanmääyëdë: “[Këdii] xyajtëgoy ja Diosë tyuunk mët jaˈagyëjxm diˈibë mjeˈxy mbejkypy. [...] Nik oy ko ngadimjëˈxëm ja tsuˈutsy es ngadimˈukëm ja binë, o nduˈunëm oytyim diˈibëty diˈibë mbäät mëët nyajpekykyäˈäm ja nmëmëbëjkpëˈäjtëm” (Rom. 14:14, 15, 20, 21). Pablo nan ojts tˈanëëmë ja diˈib kyaj myëkëtyë wyinmäˈäny ets kyaj tkäjpxpäädët pënaty kyaj duˈun wyinmaytyë extëm yëˈëjëty (Rom. 14:13). Ets tˈanmääytyë: “Päätyëts miits nˈanëëmëdë es katë mnayjawëdët waanë mëj këjxm es këdiinëm extëm mbäädëdë” (Rom. 12:3). Ok, ta net tˈanmääytyë niˈamukë: “Nˈaktuˈunëm diˈibë xytyuknimiˈinëmë tiˈigyëˈat, diˈibë xypyudëjkëm [...] mä yëˈë nmëbëjkënˈäjtëm nixim niyamëty” (Rom. 14:19, OTJ).

10. Extëm ja Dios mëduumbëty diˈib Roma, ¿ti mbäät nduˈunëm parë nyaˈoˈoyëm ja jotmay?

¹⁰ ¿Wiˈix ja Dios mëduumbëty diˈib Roma ojts tˈaxäjëdë ja Pablo kyäjpxwijën? Ojts tmëdooˈittë ets dyaˈoˈoyëdë ja wyinmäˈäny. Nanduˈun mbäät tyamë Dios mëduumbë dyaˈixëdë jyaˈayˈäjtën ko tmëdattëdë jotmay. Tsojkëp tˈixtët wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ets tpadundët tsojkën myëët ets mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat. Parë tmëdattëdë “tiˈigyëˈat”, tsojkëp nixim niyam nyayaˈoyëdët extëm ttuundë ja Dios mëduumbëty diˈib Roma (Mar. 9:50, OTJ).

 Ko mëjjäˈäytyëjk pyudëkëdë

11. ¿Ti mbäät ttundë mëjjäˈäytyëjk ko pën tyukmëtmaytyäˈägëdët tuˈugë jotmay diˈib myëdäjtypy mëdë myëguˈuk?

¹¹ Nˈokpawinmäˈäyëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tninëjkxyë mëjjäˈäy parë ttukmëtmaytyäˈägäˈänyë jyotmay diˈib myëdäjtypy mëdë fyamilyë o tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mä naymyujkën. ¿Ti tyunëp ja mëjjäˈäy? Tim jawyiin yajxon tmëdooˈitët, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Diˈibë tyatsk yˈamäjtsypy [...] mä ja ayoobë jäˈäy [...] käjpxäämp ets kyaj yaˈˈatsoojëmbitäˈäny” (Pro. 21:13). Nan kyaj netyë tpuwäˈägët ja diˈib të yajmëdëgoy, pes ja tuˈugë tekstë jyënaˈany: “Ja diˈib timjawyiin maytyakp, tëyˈäjtën jyawë myaytyaˈaky, axtë ko myiny jatuˈuk ets yaˈˈanëëgugäˈäjëty” (Pro. 18:17, Nueva Biblia al Día). Ko ja mëjjäˈäy tmëdooˈijtäˈäyët, ta dyajtëwët pën të myaytyaˈaky mët ja myëguˈuk. Ets ttukˈixëbë Diosë yˈAyuk mä tnigajpxy tijaty mbäät ttuny parë jatëgok nyayajtuˈugyëdët.

12. ¿Pënatyë yˈijxpajtën xytyukˈijxëm ko kujotmay ko ti yajmëbeky mä kyayajpayoˈoynyëm pën tëyˈäjtën?

¹² Jantsy kujotmay ko mëjjäˈäytyëjk tmëbëjkojët wiˈix tuˈugë jäˈäy të myëtmaytyaˈagyëty mä tkamëdoynyëm wiˈix ja tuˈuk myaytyäˈägäˈäny. Duˈun xytyukˈijxëm tëgëëgë ijxpajtën diˈib mä Biiblyë. Potifar ojts tmëbeky ko ja nyëdoˈoxy yˈanmääyë ko José të jyaˈˈaguanëˈatäˈänyëty. Ta tjantsy tyukjotˈambejky ets tpëjtaky pujxndëgoty oyë nety kyaduˈunëty (Gén. 39:19, 20). Rey David myëbëjk ko Zibá yˈanmääyë ko Mefibóset të tpuwäˈägë ja Davitë myëtsip. David, ta tˈatsooy: “¡Ix! Tukëˈëyë tijaty myëdäjtypyë Mefibóset mijtsë mjaˈa” (2 Sam. 16:4; 19:25-27). Ja rey Artajerjes diˈib Persia ojts yaˈˈanëëmë ko ja judiyëtëjk tam tˈagojëdë ja Jerusalén käjpnë nyabots ets ko kyaj nyekyyajmëmëdowäˈäny. Kyaj nety tyëyˈäjtënëty, per ja rey myëbëjk ets ta ojts tniˈanaˈamë parë ja tuunk wyäˈkˈawët. Ta duˈunyë ojts wyeˈemy ja Diosë tyëjk (Esd. 4:11-13, 23, 24). Tyäˈädë yëˈë tyukniˈˈijxëbë mëjjäˈäytyëjk ko tsojkëp tpayoˈoytyët pën tëyˈäjtën ets nipën tkapuwäˈägëdët (käjpxë 1 Timotee 5:21).

13, 14. 1) ¿Ti tsojkëbë mëjjäˈäytyëjk tjamyatstët ko nimajtskë jäˈäy tmëdattët tuˈugë jotmay? 2) ¿Tijaty naybyudëkë myëdäjttëbë mëjjäˈäytyëjk mä ja tëyˈäjtën ttundë?

¹³ Kyaj jeˈeyë tsyekyëty etsë mëjjäˈäytyëjk tnijawëdët wiˈix nimajtsk të myëtmaytyäˈägëdë, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Pën ja pën nyaymyëjkuyaˈaxyëty ko yëˈë tnijawë oynëˈënën, kyaj tnijawë extëm dëˈën pyaatyëty tnijawët” (1 Kor. 8:2). Mbäät kyaj tnijäˈäjëtyaˈay wiˈix ja jäˈäyë jyukyˈäjtën o wiˈix ja jotmay të tsyondaˈaky. Ko mëjjäˈäytyëjk tpayoˈoytyët tuˈugë jotmay, tsojkëp nyaygyuentˈatëdët ets tˈixët pën kyaj yajwinˈëëny, pën ja jäˈäy kyaj ttuny tijaty parë tyukmëbëkäˈänyëty o pën nanëgoobë ja maytyaˈaky jyëdity. Tsojkëp tjamyatstët ko Jesukristë, diˈibë Dios të pyëjtaˈagyëty Fes, xëmë tijaty ttuny tëyˈäjtën mëët. “Kyaj ti tpayoˈoyaˈany diˈib jeˈeyë yˈijxypy ets kyaj ti ttunäˈäny diˈib jeˈeyë myëdoyˈajtypy” (Isa. 11:3, 4.) Jesus xëmë tpanëjkxy extëmë Jyobaa myëjää tyuˈumoˈoyëty ets nanduˈun mbäät ttundë mëjjäˈäytyëjk.

¹⁴ Päätyën jyëjpˈamëty ko mä ja tëyˈäjtën ttundë, tˈamdowdëdë Jyobaa myëjää ets tˈëxtäˈäytyëdë naybyudëkë mä Biiblyë ets mä ëxpëjkpajn diˈib yajpëtseembyë tuumbë diˈib kuwijy (Mat. 24:45).

Diˈib mas jëjpˈam ets kyaj dyuˈunëty ko tuˈugyë nˈitäˈänëm

15. ¿Näˈä mbäät ndukmëtmaytyakëmë mëjjäˈäytyëjk ko të tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm pyokytyuny?

¹⁵ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ets nˈëxtäˈäyëmë tuˈugyëˈat. Per nanduˈun jyënaˈany: “Ja wijyˈäjtën diˈibë tsoˈomp mä Dios, tim jayëjpˈäjtp tmëdattë ja jikyˈäjtënë wäˈätspë, kyaj tsyiptëjkëty” (Sant. 3:17). Extëm nˈijxëm, tim jawyiin tsojkëp nyajnëjkxëmë jukyˈäjtënë wäˈäts, tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko nduˈunëm tijatyë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp. Pääty, pën nnijäˈäjëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm të pyokytyuny  mëjwiin kajaa, tsojkëp nˈanmäˈäyëm ets ttukmëtmaytyäˈäktëdë mëjjäˈäytyëjk (1 Kor. 6:9, 10; Sant. 5:14-16). Pën kyaj duˈun ttuny, ëtsäjtëm nikëjxmˈäjtëm ets nimaytyakëm. Mëjwiin kajaa nety ndëgoˈoyëm ko amonyë nˈijtëm mët ko kyaj ja tsip nyajtëkëyäˈänëm, pes nimajtskë nety mëët nbokytyuˈunëm (Lev. 5:1; käjpxë Proverbios 29:24).

16. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ti tuun jäjtë ko nyaybyatë Jehú mëdë Jehoram?

¹⁶ Extëm yajmaytyaˈagyë Jehú, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko niˈigyë jyëjpˈamëty nduˈunëm tijaty tëyˈäjtën mëët ets kyaj ko tuˈugyë nˈitäˈänëm. Jyobaa yëˈë kyajxë Jehú ets ttukumëdowëdë tyëgoˈoyën ja rey Acapë fyamilyë. Ko ja rey Jehoram, ja yˈuˈungë Acab etsë Jezabel, ojts jyëjppäädeˈegyëty kyarroty ets yˈanmääyë: “¿Jaˈäjtpë tuˈugyëˈäjtën Jehú?”. Ta yˈatsoojë: “¿Ti tuˈugyëˈäjtënë mbäät jyaˈˈaty extëmë mdääk Jezabel axëëk jyukyˈaty ets ttuunkˈatyë brujëˈäjtk?” (2 Rey. 9:22). Ta netyë Jehú ojts ttuktiˈpxyë fletyë diˈib tyuknäjxë kyorasoon. Tyäˈädë yëˈë tyukniˈˈijxëbë mëjjäˈäytyëjk ko tuˈugë jäˈäy pyokytyunët ets kyaj dyaˈixëdë jodëmbijtën, tsojkëp tˈëxkaxët, kyaj mbäät tnaˈixy ja axëkˈäjtën diˈib tyuumbyë tyäˈädë jäˈäy mët ko oy mëët yˈitäˈäny. Net ja naymyujkën xëmë yˈitët oy mëdë Dios (1 Kor. 5:1, 2, 11-13).

17. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë jyaˈˈatëdë jotkujkˈäjtën mä naymyujkën?

¹⁷ Per yˈoyëty ko mayë jotmay diˈib myëdäjttëbë nmëguˈukˈäjtëm kyaj myëjwiinëty ets kyaj tyimtsekyëty tuˈugë komitee judisial. Mä duˈumbë jotmay yëˈë xypyudëjkëmë tsojkën parë nmaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets njäˈäytyëgoˈoyëm wiˈix të xytyuˈunëm. Biiblyë jyënaˈany: “Diˈib yajnitujkypyë tëgoˈoyën yëˈë yˈëxtaabyë tsojkën, ets diˈib niˈigyë myaytyakˈadëtsypy tuˈugë jotmay yajnaywyäˈkxëp pënaty tuˈugyë ijttëp” (Pro. 17:9). Pën nduˈunëmë mëjää ets kyaj nyajpojkëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm xymyëdëgoˈoyëm, ta mä naymyujkën nˈijtëm agujk jotkujk. Ets nëjkxëp nˈijtëm oy mëdë Jyobaa (Mat. 6:14, 15).

Nˈaxäjëmë kunuˈkxën ko nˈëxtäˈäyëmë tuˈugyëˈat

18, 19. ¿Tijaty kunuˈkxën nˈaxäjëyäˈänëm pën nduˈunëmë mëjää parë nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën?

¹⁸ Jyobaa xykyunuˈkxëm ko nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën. Jantsy oy nˈijtëm mët yëˈë ets mëdë nmëguˈukˈäjtëm mä naymyujkën. Ko tuˈugyë nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm, ta nanduˈun nëjkx nˈijtëm mët ja jäˈäy diˈib ndukmëtmaytyakëmë “ayuk diˈibë yajmiimpy ja jotkujkˈäjtën” (Éfe. 6:15). Nëjkxëp niˈigyë nˈoyjyaˈayˈäjtëm “oypyënëty mëët” ets nmëdäjtëm “ja maˈxtujkën” o nayˈaguwijtsëm ko pën axëëk xytyuˈunëm (2 Tim. 2:24).

¹⁹ Nan nëjkxëp nˈijxëm wiˈix yˈadëyë tyäˈädë wandakën: “Dios dyajjikypyëkäˈäny tëgekyë oˈkpë diˈibë ijt oyjyaˈay es nandëˈën diˈibë ijt kaˈoyjyaˈay” (Apos. 24:15). Mayë jäˈäy jyantsy jyukypyëkäˈäny diˈib määyëm tsyoondë, wiˈixëm ja kostumbrë tmëdattë, wiˈixëm jyaˈayˈattë ets wiink tiempë të jyukyˈattë, duˈun diˈib tyam të yˈooktë ets duˈun diˈib “mä naxwinyëdë tsyondaky” (Luk. 11:50, 51). Jantsy jotkujk nëjkx nayjäˈäwëm ko ndukniˈˈijxëm ja nëˈë tuˈu diˈib yajjaˈäjtypyë tuˈugyëˈäjtën, ¡päätyën jyëjpˈamëty ets tyam nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën!

[Notë diˈib noky ëxˈääy]

¿Mbäät xynyimaytyaˈaky?

• ¿Tijaty mbäät jawyiin nduˈunëm pën nˈijxëm ko të nmëdëgoˈoyëm ja nmëguˈukˈäjtëm?

• ¿Wiˈix mbäät nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xymyëdëgoˈoyëm?

• ¿Tiko kyaj yˈoyëty ets nbuwäˈkëm tuˈugë jäˈäy mä tsyiptundë?

• ¿Tiko niˈigyë yˈoyëty nduˈunëm diˈib oy ets kyaj dyuˈunëty ko nˈijtëm oy mëdë jäˈäy diˈib pokytyuump?

[Yajtëˈëwën]

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 25]

Jyobaa tsyejpyë jäˈäy diˈib pokymyaˈkxp ets jyaˈaytyëgoopy