Kyaj xynyiˈˈijxëmbitët diˈib të xyajweˈemy
Kyaj xynyiˈˈijxëmbitët diˈib të xyajweˈemy
“Pën yajtsäjkäyuup, tëyë tpëjtäˈägët ja yˈijxën. Kyaj mbäät yˈijxëmbity [...] nandëˈën pënëts xypyanëjxäämp, [...] pën kyaj tmastuˈudäˈäny tëgekyë yëˈë jyikyˈäjtën es xypyanëjxëdëts, kyaj tyuny mä ja Diosë kyutujkën.” (LUK. 9:62)
¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITËT?
¿Tiko jyëjpˈamëty ets njamyajtsëm ja Lotë nyëdoˈoxy?
¿Ti tëgëk peky mbäät nyajwëˈëmëm ëxkëˈëy?
¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa kyäjpn extëm nyijkxy?
1. ¿Ti käjpxwijënë Jesus yäjk diˈib mbäät nmëmëdoˈojëm, ets ti yajtëˈëwën jaˈäjtp?
JESUS jyënany ets njamyajtsëm “ja Lotë nyëdoˈoxy” (Luk. 17:32). Tyam niˈigyë jyëjpˈamëty ets nmëmëdoˈojëmë tyäˈädë käjpxwijën diˈibë Jesus yäjk naa myajtsk mil jëmëjtëp. ¿Ti myaytyäˈägan? Ja judiyëtëjk diˈib myëdoodë, yajxon tjaygyujkëdë tidënë Jesus myaytyäˈägan. Nyijäˈädëbë nety ko myentrësë Lot kyeˈeky mëdë fyamilyë jam Sodoma, ja nyëdoˈoxy kyaj myëdooy, ijxëmbijt ets ta jyëmbijty käänbotsy (käjpxë Génesis 19:17, 26).
2. ¿Tiko yˈijxëmbijty ja Lotë nyëdoˈoxy, ets wiˈix tkumëdooy?
2 ¿Tiko ja Lotë nyëdoˈoxy yˈijxëmbijty? Waˈan tkamëdäjtyë mëbëjkën, tpaˈˈayooy diˈibë nety të tnikeˈeky Sodoma o waˈan nëgoobë yˈijxëmbijty (Luk. 17:31). Oy kyayajnijawë tiko yˈijxëmbijty, kyuˈoˈkë ko kyamëdooy. ¡Ja xëë nanduˈun yˈoˈky extëm ja axëkjäˈäytyëjk diˈib Sodoma ets Gomorra! Päätyë Jesus jyënany ets njamyajtsëm “ja Lotë nyëdoˈoxy”.
3. ¿Wiˈixë Jesus ojts tnigajpxy ko jëjpˈam ets kyaj nˈijxëmbijtëm?
3 Tyam nan jëjpˈam etsë Dios mëduumbë kyaj yˈijxëmbittët. Jesus duˈun tˈanmääy tuˈugë yetyëjk ko yajtëëwë pën mbäät pyanëjkxyëty per jawyiin nëjkx nyayjëgajpxyëty mëdë fyamilyë: “Pën yajtsäjkäyuup, tëyë tpëjtäˈägët ja yˈijxën. Kyaj mbäät yˈijxëmbity [...] nandëˈën pënëts xypyanëjxäämp, [...] pën kyaj tmastuˈudäˈäny tëgekyë yëˈë jyikyˈäjtën es xypyanëjxëdëts, kyaj tyuny mä ja Diosë kyutujkën” (Luk. 9:62). ¿Mëk duˈunë Jesus tˈatsooyë tyäˈädë yetyëjk? Kyaj. Nyijäˈäbë nety ko tyäˈädë yetyëjk nëgoobë ttukkajpxy parë kyaj tkupëkäˈäny ja tuunk, pääty ojts tˈanëëmë ko tuˈugë yajtsäjkäyuubë “kyaj mbäät yˈijxëmbity”. Ko tuˈugë yajtsäjkäyuubë yˈijxëmbitët o tnasmatsët ja yˈaräädë parë wyäˈkˈawditët, kyaj nety yajxon ttuny ti nyikëjxmˈäjtypy ets mbäät dyajmäˈäty ja tyuunk.
4. ¿Mä mbäät ja ijxënë nbëjtakëm?
4 Jëjpˈam ets nbëjtakëmë ijxënë mä diˈib nmëdäjtëm winduuy, kyaj mä diˈib të nyaxy. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Yëˈë mwiin, tëyë winduuy yˈixët, duˈun, yëˈë mwiin diˈib tëˈkx jäjp, tsojkëp yˈixët tëyë mwinduuy” (Pro. 4:25).
5. ¿Tiko kyaj yˈoyëty etsë Dios mëduumbë tniˈˈijxëmbitët tijaty të dyajweˈemy?
5 Taaˈäjtp tiko kyaj yˈoyëty etsë Dios mëduumbë tniˈˈijxëmbitët tijaty të dyajweˈemy. ¿Tiko? Yëˈko të tpatnë mä ja “xëë tiempo” kyëxan tyëgoyanë (2 Tim. 3:1, Nuevo Testamento de Mazatlán). Ja ayoˈon diˈib miin këdakp, abëtsemy nyaxwinyëdë dyajkutëgoyaˈanyë axëkjäˈäy, kyaj nyekyjyeˈeyëty majtsk käjpn. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj njäjtëm extëm ja Lotë nyëdoˈoxy? Ko nbëjkëmë kuentë tijaty mbäät xyaˈijxëmbijtëm (2 Kor. 2:11). Min nˈokˈijxëm tëgëk peky, ets nˈoknijäˈäjëm tijaty mbäät nduˈunëm parë kyaj xyaˈijxëmbijtëm.
JA TIEMPË DIˈIB TË NYAXY
6. ¿Tiko mbäät xyajtëgoˈoyëm tijaty njamyajtsëm?
6 Tuk peky diˈib kujotmay, yëˈë ko nwinmäˈäyëm ko mas oy ijty njukyˈäjtëm. Ko yëˈëyë njamyajtsëm ja oyˈäjtën mbäät njäˈäytyëgoˈoyëm ja amay jotmay diˈib ojts nwinguwäˈkëm. Duˈumbë winmäˈäny kyaj yˈoyëty mët ko mbäät xytyuktëjkëmë tsojkën parë nijëmbitäˈänëm ja jukyˈäjtën. Biiblyë xykyäjpxtëˈëwëm: “Ninäˈä mganayajtëwëdët tiko ja tiempë diˈib të nyaxy mas yˈoyëty. Kyaj wyijˈyëty diˈib duˈun nnayajtëëwëp” (Ecl. 7:10, Nueva Versión Internacional). Per ¿tiko kyujotmayëty ko nˈatsojkëm ja tiempë diˈib të nyaxy?
7-9. 1) ¿Wiˈix ja israelitë jyäjt kyëbajttë Egipto? 2) ¿Tiko nety mbäät jyantsy xyondäˈäktë? 3) ¿Ti myëˈabajt myëgutujktë?
7 Nˈokwinmäˈäyëm wiˈix ja israelitë jyäjttë. Tim jawyiin, jantsy tsuj ja Egipto jäˈäy ojts yˈaxäjëdë, per ko ojts yˈoˈknë José, ta ojts “tpëjktäˈäktë ja tuumbëwintsënëty, mëdiˈibë nyiˈënaˈamëdëbën mëktaˈaky ja tuunk mä ja Israel jäˈäyëty” (Éxo. 1:11, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). Ja faraon ojts tniˈanaˈamë ets yˈoˈktäˈäyët ja maxuˈunk parë kyaj nyekymyayët ja Diosë kyäjpn (Éxo. 1:15, 16, 22). Axëëgë nety jyäjt kyëbajnëdë, päätyë Jyobaa tˈanmääyë Moisés: “Ëjts wäˈätsëts të nˈixy të nduny, wiˈixëts yëˈë nnax ngäjpn jap yˈëyoyë jyotëgoyën Egiptë. Tëëjëts nmëdoowˈity yëˈë yˈëjënëty tyujkënëty, mëët ko mëk yˈënaˈamëtë myëgäjpxëtë mëdiˈibë nyiwintsënˈäjtëbën ja tuunk ëyoˈon, ets ëjts tëëjëts wäˈäts nijawë, wiˈix jap jyattën kyëbattën” (Éxo. 3:7, MNM).
8 Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix jyantsy xyondaktë ko yˈawäˈätspëtsëëmdë mä yajtuumbëˈattë. Tim jawyiin, yˈijxtë wiˈixë Jyobaa dyajtuunyë myëjää ets tkejxy mäjk ja ayoˈon mä ja faraon ets ja kyäjpn (käjpxë Éxodo 6:1, 6, 7). Ok, ta net ja Egipto jäˈäyëty axtë myënuˈkxtakëdë parë tsyoondët ets myooyëdë jantsy mayë oorë etsë platë. Biiblyë jyënaˈany ko ja israelitëty “mayˈaampy jap winë tmëbëtsëëmdë Egiptë” (Éxo. 12:33-36, MNM). Ets tim ok, ta net tˈijxtë wiˈix ja faraon mëdë syoldäädëtëjk yˈoˈktääytyë mä ja mejny diˈib xyëˈäjtypy Tsapts (Éxo. 14:30, 31). Ko tˈijxtë tijatyë Jyobaa tyuun, yëˈëxyëp diˈib niˈigyë yajkëktëjkëdë ja myëbëjkën.
9 Pääty kyaj nmëbëkäˈänëm tiko tyëjkëdë abajt kutujkpë mä nety jeˈeyë të nyaˈˈawäˈätspëtsëmdë. Per ¿ti myëˈabajt myëgutujktë? ¡Ja käˈäy ukën! Kyaj ttukjotkëdaktë ti Jyobaa mooyë, pääty jyënandë: “¡Yajxon tëy yajjäˈäymyajtsnë, wiˈix ijty jap ntsuˈtsëmën yëˈë nëëyujk Egiptë! Ets nenduˈun wiˈix ijty jap njëˈkxëmën yëˈë ujtstëëmëty, këtsiˈixyëty, seboyëty ets yëˈë ëxuxëty. E tyam mëbäädëp nyuuˈoˈkënë, naxëmë yëˈë yë mananë” (Núm. 11:5, 6, MNM). Kyaj tjamyajtstë wiˈixë nety meerë të jyat të kyëbattë, kyaj wyinmääytyë yajxon, pääty axtë jyëmbitandë mä nety të yajmosëˈattë (Núm. 14:2-4). Ja israelitë yëˈë nyiˈˈijxëmbijttë tijaty ojts dyajwëˈëmdë, ta Jyobaa tyukjotˈambëjkëdë (Núm. 11:10).
10. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm wiˈix jyäjttë ja israelitëty?
10 ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko nbatëmë jotmay kyaj mbäät nwinmäˈäyëm ko mas oy ijty njukyˈäjtëm ets kyaj dyuˈunëty tyam, axtë mä ijty nganijäˈäjëm ja tëyˈäjtën. Kyaj wyiˈixëty ko nwinmäˈäyëm tijaty të nduˈunëm mä ja tiempë diˈib të nyaxy, pes mbäät tijaty xytyukniˈˈijxëm, ets nan kyaj wyiˈixëty ko njamyajtsëm wiˈix agujk jotkujk ojts nˈijtëm. Per oy ko nanduˈun njamyajtsëm ko kyaj xëmë agujk jotkujk ojts nyajpatëm. Net kyaj xytyuktëjkëmë jotmay ets nijëmbitäˈänëm extëm ijty njukyˈäjtëm (käjpxë 2 Peedrʉ 2:20-22).
TIJATY TË NMASTUTËM
11. ¿Wiˈix näägë Dios mëduumbë wyinmaytyë mä diˈib ojts tmastuˈuttë?
11 Jotmaymyëët njënäˈänëm ko näägë Dios mëduumbë wyinmaytyë ko diˈib të tmastuˈuty, duˈunyë të tyëgoy. Waˈan nääk të tmastuˈuttë ëxpëjkënë këjxmatypyë, tmëdatëdë tyuungë jëjpˈambë o tpäädët mayë meeny sentääbë. Mayë nmëguˈukˈäjtëm të tmastuˈuttë tuˈugë karreerë mä mbäät jantsy tsooxë yajmëjuytyë. Extëm nˈokpëjtakëm, nääk mbäätxyëp ojts tmëdattë tuˈugë negosyë, tyundë profesoor mä unibersidad, myëjpëtsëmët mä yˈëw yäˈäxtë o mä yˈëyëˈëk kyuyattë. Per ko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm tˈixtë ja tiempë nyaxy ets kyaj myinyë kutëgoˈoyën, mbäädë net nyayajtëwëdë: “¿Tixyëbëts tyam nduumpy koxyëbëts kyaj nmastuty?”.
12. ¿Wiˈixë Pablo ojts tˈixy tukëˈëyë diˈibë nety të tmastutäˈäy?
12 Ko apostëlë Pablo ojts tpanëjkxnë Kristë, kanäk peky diˈib myastut (Fili. 3:4-6). ¿Ojtsëdaa ok wyinmay ko kyaj yˈoyëty diˈib të ttuny? Yëˈë jyënaˈany: “Tëgekyë tyäˈädë diˈibëts ëj ijty nmëjpëjtakypy, tyam nbëjtakypyëts extëm nitii tkatsooty; kyajts ëj ti nekyjyawë ko yajtukmëˈijxkijxyë ja oyˈäjtën diˈibë yajmëdäjtp ko Jesukristë yaˈixˈaty, ëj nYajnitsokpë. Kristëkyëjxm tëgekyëts të nmastuˈuttäˈäy. Postäˈägën * njawëts tëgekyë tyäˈädë esëts nganaratët ja Kristë” (Fili. 3:7, 8). Duˈun extëm nipën tkapaˈˈayoyë postäˈäk o puˈxm ko tˈëxkoˈoy, nanduˈunë Pablo, ninäˈä ok kyawinmääy tiko të tmastuˈuty diˈibë naxwinyëdë jäˈäy yˈawäˈänëp. Parë yëˈë, ninuˈunë nety kyatsobääty.
13, 14. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën?
13 ¿Ti mbäät nduˈunëm pën yëˈëyë njantsy wyinmäˈäyëm tijaty ojts nmastutëm? Nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën. ¿Wiˈix? Ko nmëjjäˈäwëm tijaty tyam nmëdäjtëm. Nitii duˈun kyatsobääty extëm ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa ets nuˈun kujk nmëduˈunëm (Ebre. 6:10). Nan ninuˈun mëët kyayaˈijxkijpxyë tijatyë naxwinyëdë jäˈäy yˈawäˈänëp mët ja kunuˈkxënë diˈibë Jyobaa tyam xymyoˈoyëm ets diˈib xymyoˈoyäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky (käjpxë Markʉs 10:28-30).
14 Pablo ta net tmaytyaˈaky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nmastutëmë Jyobaa. Jyënany: “Nˈokjäˈäytyëgoyëts diˈibë të nyäjxnë, esë nmëjää nyajtu[nyëts] mäbäädëts nmadaˈaky [esëts] nmëmëdäˈägëdët diˈibë miimpnëm” (Fili. 3:13). Yä Pablo tmaytyaˈaky majtsk peky diˈib mbäät nduˈunëm. Tim jawyiin, njäˈäytyëgoˈoyëm diˈib të nnikakëm, ets kyaj nmëmäˈäy nmëdäjëm mëjwiin kajaa diˈib të nyaxy. Ets myëmajtsk, nyajtuˈunëm ja mëjää mäbäät nmadakëm parë njäjtëm mä të nitsoˈonëm, duˈun extëmë jäˈäy diˈib pëyëˈktëp ko jyäˈtanëdë mä të tnitsoonëdë.
15. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nwinmäˈäyëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbë?
15 Nan mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbë, duˈun diˈib tëëyëp ets duˈun diˈib tyam, parë xëmë ja ijxënë nbëjtakëm winduuy ets kyaj nniˈˈijxëmbijtëm diˈib të nyajwëˈëmëm. Nˈokjamyajtsëmë Abrahán mëdë Sara diˈib nyikaktë ja kyäjpn jam Ur. Biiblyë jyënaˈany: “Koxyëp jaˈa twinmäˈänyˈattë ja nyax kyäjpn mä të tsyoondë, tëxyëp nyajjëmbijnëdë”. Per kyaj jyëmbijttë (Ebre. 11:13-15). Ja tuˈugë ijxpajtën, yëˈë Moisés. Ko tim jawyiin tsyoˈony Egipto, ojts tnikeˈeky diˈib ok nituˈugë israelitë duˈun tkanikeky. Perë Biiblyë kyaj tnigajpxy ko yëˈë tjamyatsët tijaty nyikak. Niˈigyë “twinmääy ko waanë niˈigyë yˈoyëty yˈayowët [...] këdiinëm tmëdatët tëgekyë ja myëkjäˈäyˈäjtënëty ja Ejiptë jäˈäyëty”. ¿Tiko? “Mët ko yˈawijxypyë naty ko ja Dios myoˈoyaˈanyëtyë [...] mayˈäjtën.” (Ebre. 11:26.)
TIJATY TË XYJÄJT TË XYKYËBAJTËM
16. ¿Wiˈix mbäät xyˈaxëktuˈunëm tijaty të xyjäjt të xykyëbajtëm?
16 Ko njamyajtsëm wiˈix të njukyˈäjtëm kyaj tukëˈëyë yˈoyëty. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät axëëk nnayjäˈäwëm ko njamyajtsëm ja poky kaytyey diˈib ojts nduˈunëm (Sal. 51:3). Nan mbäät ojts nyajjëjwijtsëmbijtëm ets duˈunyëm ja akë nmëdäjtëm (Ebre. 12:11). O mbäät nwinmäˈäyëm ko axëëk të nyajtuˈunëm etsë net xëmë njamyajtsëm (Sal. 55:2). Per oy diˈibë jotmay nmëdäjtëm, ¿ti mbäät xypyudëjkëm parë kyaj yëˈëyë nwinmäˈäyëm wiˈix të njäjt të ngëbajtëm? Min nˈokˈijxëm tëgëk peky.
17. 1) ¿Tiko Pablo jyënany ko yëˈë nitii tkatsoojëty mët ja wiinkpë Dios mëduumbë? 2) ¿Ti Pablo tyuun parë kyaj yajtuˈudukëdët mä Dios mëduny ko tjamyatsët tijatyë nety të ttuny?
17 Ko ndëgoˈoyëm. Apostëlë Pablo jyënany: “Nitii[jëts] ngatsooˈäjtpë mët oytyim pënëty diˈibë pyanëjxtëp ja Kristë” (Éfe. 3:8). Ets ojts tnigajpxy tiko, jyënany: “Nbajëdijtyëts yëˈë Diosë jyaˈayëty” (1 Kor. 15:9). Nˈokwinmäˈäyëm wiˈix axëëk jyantsy nyayjäˈäwë koogoo nyaybyatë mëdë myëguˈuktëjk diˈibë nety të tpajëdity. Per oy tjamyejtsy diˈib kyaj yˈoyëty, kyaj yajtuˈudujkë parë kyaj tnekymyëdunëdë Dios. Jamë wyinmäˈäny tpëjtaky mä wiˈixë netyë Dios të pyaˈˈayoyëty ets të yˈoyjyaˈaytyaˈaky mët yëˈë (1 Tim. 1:12-16). Ets ko tmëjjäˈäwë, yëˈë pudëjkë parë tjotmooyë Diosë tyuunk. Tuk peky diˈibë Pablo ojts ttuknibëjtäägë, yëˈë tjäˈäytyëgoyaˈany wiˈixë nety të jyukyˈaty. Nanduˈun ëtsäjtëm, pën nbëjtakëmë winmäˈäny mä wiˈixë Jyobaa xypyaˈˈayoˈojëm ets kyaj njamyajtsëm tijaty të nduˈunëm diˈib kyaj mbäät nyekytyëgatsy, ta nëjkx aduˈuk nbëjtakëm ja jot mëjää mä Jyobaa tyuunk.
18. 1) ¿Wiˈix njäjt ngëbajtëm ko nbëjkëˈkëmë akë mët ko të nyajmoˈoyëm tuˈugë käjpxwijën? 2) ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë kyäjpxwijënë Salomón ko nyajjëjwijtsëmbijtëm?
18 Ko nyajjëjwijtsëmbijtëm. Ko nbëjkëˈkëmë akë mët ko të nyajmoˈoyëmë käjpxwijën, mbäät axëëk xyajnayjäˈäwëm, xypyëjkëm ja jotkujkˈäjtën ets kyaj nekypyaduˈunëm ja käjpxwijën (Ebre. 12:5). Pën jawyiin nˈaxäjëm ja käjpxwijën per kyaj nbaduˈunëm o kyaj nmëjpëjtakëm, ¿wiˈix nëjkx xypyudëjkëm ets xyaˈoˈoyëm? Pääty mas oy ets nbanëjkxëmë kyäjpxwijënë Salomón: “Naygyumatsëdë mä ja nayjëjwijtsëmbitë, këdii xynyasmatsë. Kuwäˈän, pes yëˈë duˈun mjukyˈäjtënˈäjtypy” (Pro. 4:13). Duˈun mbäät nbaduˈunëm extëmë oybyë tsyofeer, ko tˈixy ja ijxwëˈëmënë mä karreteerë, ta tpanëjkxy ets tmëmëdoy (Pro. 4:26, 27; käjpxë Ebreeʉsʉty 12:12, 13).
19. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Habacuc etsë Jeremías ko dyaˈijxëdë mëbëjkën?
19 Ko axëëk nyajtuˈunëm. Pën të axëëk nyajtuˈunëm o duˈun nwinmäˈäyëm, mbäät nayjäˈäwëm extëmë Habacuc, diˈib yˈamdoo pyëjktsoo Jyobaa ets ttunëdë tëyˈäjtën. Yëˈë kyaj tjaygyujkë tiko Jyobaa tnasˈixë ets tijaty tyun jyatëdët (Hab. 1:2, 3). ¿Ti mbäät nduˈunëm ko duˈun njäjtëm? Nmëdäjtëmë mëbëjkënë extëmë Habacuc, yëˈë jyënany: “Ndukxondäˈägaambyëtsë Jyobaa; yëˈëjëts ndukxondäˈägaambyë nDios diˈibëts xyajnitsokp” (Hab. 3:18). Nan tsojkëp nmëdäjtëm tuˈugë “jäˈäyˈäjtënë diˈib awijxp”, extëm diˈib myëdäjt ja kugajpxy Jeremías. Nˈokmëbëjkëm ko Jyobaa diˈib tyuumbyë tëyˈäjtën, tyunaampy tukëˈëyë extëm pyaatyëty näˈä yëˈë ttukˈaˈixë (Lam. 3:19-24).
20. ¿Wiˈixë Dios mëduumbë tpanëjkxtë Jesusë kyäjpxwijën ko jyënany ets njamyajtsëm “ja Lotë nyëdoˈoxy”?
20 Tyam mëjwiin kajaa tijaty yajtuny mä Diosë kyäjpn ets yˈakˈyajtunäˈäny. Pääty jyëjpˈamëty ets nbanëjkxëm extëm nyijkxyë Jyobaa kyäjpn. ¿Wiˈix? Ko nmëmëdoˈojëm extëmë Biiblyë xykyäjpxwijëm, ko nyaˈijtëm ja ijxënë xëmë winduuy, kyaj nniˈˈijxëmbijtëm tijaty të nnikakëm. Duˈuntsoo nmëmëdoˈojëmë netyë Jesusë kyäjpxwijën ko jyënany ets njamyajtsëm “ja Lotë nyëdoˈoxy”.
[Notë diˈib noky ëxˈääy]
^ parr. 12 Mä ayuk grieegë diˈib të yajkäjpxnaxy “postäˈägën”, nan yëˈë yˈandijpy diˈib të wyindëgooynyë “etsë uk yajmoˈoy” etsë “tëˈëny”. Tuˈugë jäˈäy diˈib nyiˈëxpëjkëbë Biiblyë jyënaˈany ko Pablo dyajtuunyë tyäˈädë ayuk, yëˈë myaytyäˈägan “diˈib mbäät yaˈëxpeky extëmë postäˈäk o puˈxm diˈib kyaj ti ttsoojëty ets diˈib të wyindëgooytyaˈay”.
[Yajtëˈëwën]
