“Nbayoˈoyëts yajxon tëgekyë axtë mä tsyondaky, [...] extëm tyimjäjtë.” (LUKɄS 1:3)

¿TIKO BIIBLYË TYËGATSYËTY? Jekymyaytyaˈaky etsë apmaytyaˈaky kyaj tnigajpxyë xëë poˈo, it lugäär ets ni jäˈäyë xyëë. Perë Biiblyë kaˈpxy tnigäjpxtäˈäy, diˈib xytyukˈijxëm ko yˈää yˈayuk “tyukwäˈkpejtypy ja tëyˈäjtën” (Salmo 119:160, Traducción en lenguaje actual).

TUˈUGË IJXPAJTËN: Biiblyë jyënaˈany ko “Nabucodonosor ja rey diˈib Babilonia [...] ojts tmënëjkxyë Joaquín [ja rey diˈib Judá] tsumytsyënaabyë”. Ok, ta ja wyingudëgats “Evil-merodac ja rey diˈib Babilonia, ja jëmëjt mä tyëjkë rey, ojts dyajkoogukë ja kyëbäjkë Joaquín [...] ko tjuˈty mä nety jap yˈity tsumy” ets tmooy “tuk peky diˈib patëp [...] nuˈun ja xyëë jyukyˈäjtën” (2 Reyes 24:11, 15; 25:27-30).

¿TI ARQUEÓLOGOS TË TPÄÄTTË? Mä ijty yajpääty ja Babilonia käjpn, të yajpääty diˈib yajjääy mä jyukyˈajtyë Nabucodonosor segundë. Ets nääk yëˈë myëmiimpy tuˈugë listë tijaty ijty yajmooytyëbë tuumbëtëjk ets ja tsumyjyaˈay, ets jap mä yajmaytyaˈagyë “Yaukin [Joaquín], rey diˈib tsoˈomp Yahud [Judá]”, ets ja fyamilyë. ¿Ets yajmaytyakpë Evil-merodac diˈib tëjkë rey ko Nabucodonosor pyëtseemy? Mä siudad diˈib Susa, të yajpääty tuˈugë tuˈts mä myiny këxjäˈäy: “Pyalasyë Amil-Marduk [Evil-merodac], rey diˈib Babilonia, yˈuˈungë Nabucodonosor, ja rey diˈib Babilonia”.

¿WIˈIX XYˈOKˈIXY? ¿Mˈixyˈajtypy tuˈugë liibrë diˈib tëëyëp yajjääy, ets tëyˈäjtëndëjkëp ko yaˈëxpëjkpëtsemy tijaty myaytyakypy? ¿O yëˈëyë Biiblyë?

[Letrë diˈib miimp mä pajina 5]

“Biiblyë jantsy tëyˈäjtën tmaytyaˈaky ja it lugäär ets näˈä tijaty tyuun jyäjtë, kyaj dyuˈunëty nituˈugë neky diˈib tëëyëp yajjääy.”​—(A SCIENTIFIC INVESTIGATION OF THE OLD TESTAMENT [TPAYOˈOYTYË ËXPEKYJYAˈAY JA ANTIGUO TESTAMENTO], DIˈIB JYAAYË ROBERT D. WILSON)

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 5]

Diˈibë Babilonia jäˈäy kyëxjääytyë mä yajmaytyaˈagyë rey Joaquín diˈib Judá

[Yëˈë të dyakyë dibujë diˈib miimp mä pajina 5]

© bpk, Berlin/Vorderasiatisches Museum, SMB/Olaf M. Tessmer/Art Resource, NY