1, 2. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm ko nnijäˈäwëm tijatyë Dios tsyejpy, ets wiˈix mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë David?

¿TË NÄˈÄ mˈokpajtpë mä tuˈugë kopk parë xyˈixäˈäny jagambäät ja lugäär mä mnëjkxäˈäny? Pën të, waˈan yëˈë ojts mbudëkëty parë xynyijäˈäwë mätsoo mnëjkxët. Nan mbäät duˈun nduˈunëm ko nduknibëjtakëm ndunäˈänëm diˈib jëjpˈam. Ko nˈijxëm tijaty extëmë Dios tˈixy, ta nëjkx nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm extëm yëˈë ttukjotkëdaˈaky (Is. 30:21).

² Rey David ojts kajaa xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën, pes yˈijx tijaty extëmë Dios tˈixy ets tyuun tijatyë Dios tsyejpy. Min nˈokˈijxëm tijaty jotmay pyat mä tmëduunyë Jyobaa amumduˈukjot ets wiˈix mbäät xypyudëjkëm (1 Rey. 11:4).

3, 4. 1) ¿Ti David pudëjkë parë twinguwäˈkë Goliat? 2) ¿Wiˈixë David dyajnäjxyë Diosë xyëë?

³ Nˈokpawinmäˈäyëm ko David twinguwäˈkë Goliat, ja filistee. ¿Tiko tsyiptunany mët tuˈugë jäˈäy diˈib yeny naa tëgëk metrën diˈibë nety të nyayajtäˈtspëjktäˈäyëty mëdë tyujn pyujxn? (1 Sam. 17:4, nota.) ¿Yëˈko jyotmëkëty? ¿Yëˈko tmëbëjkyë Dios? Pudëjkë ko duˈun jyaˈayˈajty, per diˈib niˈigyë mëjämooyë, yëˈë ko tmëjˈijxyë Jyobaa etsë xyëë. David, ta dyajtëëy aˈˈakë: “¿Pes pënë duˈunë tyäˈädë filistee diˈib kyaj tsyukyëty parë tnëxiˈik ttukxiˈigëdë tsyiptuumbë ja Diosë juukypyë?” (1 Sam. 17:26).

⁴ Ets ko twinguwäˈkë Goliat, ta tˈanmääy: “Mijts xynyiminyëts mët tuˈugë espäädë etsë lansë ets mët tuˈugë jabalina, per mijts ninëjkxy xyëëgyëjxmë Jyobaa diˈib tsiptuump, diˈib Diosˈäjtp mä tsyiptundë israelitëty, diˈib mijts të xynyëxiˈiky të xytyukxiˈiky” (1 Sam. 17:45). Mët ko David ttukˈijxpejty ja Dios diˈib tëyˈäjtën ojts dyajkëdayë tyäˈädë filistee mët tuˈuk jeˈeyë tsää. Myëbëjkë Jyobaa ets nuˈun jyukyˈajty mëj ja xyëë ojts dyajnäjxë.  Pääty tˈanmääy ja israelitëty ets nyayajnaxëdët “mëj” mä ja Diosë xyëë diˈib wäˈäts (käjpxë 1 Crónicas 16:8-10). *

5. ¿Wiˈix tyamë jäˈäy kyaj twintsëˈëgëdë Jyobaa extëmë Goliat yˈadëtsy?

⁵ ¿Mnayjäˈäwëp mëj ko xymyëdatyë Jyobaa extëmë mDios? (Jer. 9:24.) ¿Ti mduumpy ko mëdëjkpäˈä, mjiiky mëguˈuk, diˈib mëët mduny o mˈeskuelëˈaty tˈëbääty tkäjpxpäätyë Jyobaa ets tnëxiˈiky ttukxiˈigyë Testiigëty? ¿Mnitsiptuumbyë Jyobaa xyëë ets mmëbëjkypy ko yëˈë mbudëkëyanëp? Näˈäty, oy ko “nˈijtëm amonyë”, per kyaj mbäät nduktsoytyuˈunëm ko xytyestiigëˈäjtëmë Jyobaa ets ko xyˈëxpëjkpëˈäjtëmë Jesus (Ecl. 3:1, 7; Mar. 8:38). Nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny parë nmëtmaytyakëm tsuj yajxon pënaty kyaj tmëdowäˈändë Diosë yˈayuk, per ninäˈä ngajäˈäyˈäjtëm extëm ja israelitëty diˈib “jantsy nayˈatsëˈk nayˈajäˈäwëdë” ko tmëdoodë wiˈixë Goliat jyënaˈany (1 Sam. 17:11). Nˈokpëjtakëmë winmäˈäny ets nitsiptuˈunëmë Jyobaa xyëë diˈib wäˈäts. Pes nbudëkëyäˈänëmë jäˈäy parë tˈixyˈattëdë Jyobaa ko yëˈë duˈun jantsy Dios, pääty nyajtuˈunëmë yˈAyuk parë ndukˈijxëmë jäˈäy ko jëjpˈam ets tmëwingondëdë Dios (Sant. 4:8).

6. ¿Tiko David twinguwäˈkë Goliat, ets ti mbäät jëjpˈam nbëjtakëm?

⁶ Ta ja tuk pëky diˈib xytyukniˈˈijxëm ko David nyaywyinguwäˈkë mëdë Goliat. Ko David jyajty pëyeˈegyë mä nety ja tsip tyunyëty, ta dyajtëëy: “¿Ti yajmoˈoyäämbë tadë yetyëjk diˈib yajkëdaabyë tadë filistee ets dyajjëgaˈagët mä axëëk dyajwëˈëmyë Israel”? Ta ja yetyëjkëty yˈatsoowëdë: “Ja yetyëjk diˈib yajkëdaapy, yajmëkjäˈäytyäˈäganëbë rey mët mëjwiin kajaa mëkjäˈäyˈäjtën ets myoˈoyaˈanyëtyë nyëëx” (1 Sam. 17:25-27). Perë David kyaj nety yëˈë tmëmay tmëdäjˈyë jukyˈäjt madakën, yëˈë nety yajmëjpëtsëmaambyë Dios (käjpxë 1 Samuel 17:46, 47). * ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Yëˈë niˈigyë nmëmäˈäy nmëdäjëm ja nxëëˈäjtëm, nbäädäˈänëm mëjwiin kajaa meeny sentääbë, o nmëdatäˈänëm tuˈugë tuunk diˈib mëj ijtp? Duˈun njäˈäyˈatäˈänëm extëmë David, diˈib ëëw: “Yajmëjpëtsëmdë Jyobaa mët ëjts, ets tuˈugyë nˈokmëjkumäˈäyëmë Jyobaa” (Sal. 34:3). Pääty, nˈoktukˈijxpajtëmë Jyobaa ets nˈokpëjtakëm jawyiinë xyëë (Mat. 6:9).

7. ¿Wiˈix mbäät nyajkëktëjkëmë mëbëjkën parë nmadakëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ko jäˈäy tkamëdowäˈänët?

⁷ David myëdäjtë jotmëkˈäjtën parë tsyiptuuny mëdë Goliat, mët ko ttukˈijxpejty amumduˈukjotë Jyobaa. ¿Tiko David tmëdäjty mëkë mëbëjkën? Yëˈko tyukˈijxpajtë Jyobaa tuˈuk tuˈugë xëë mä byorreegë kuentˈäjty (1 Sam. 17:34-37). Ëtsäjtëm, nan tsojkëp nyajkëktëjkëmë mëbëjkën parë nmadakëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, ets mas niˈigyë ko jäˈäy tkamëdowäˈänët. Mbäät nyajkëktëjkëmë mëbëjkën mä Dios ko ndukˈijxpajtëm mä tijaty nduˈunëm tuˈuk tuˈugë xëë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nëjkxëm muum karroty, mbäät nyajtsondakëmë maytyaˈaky mët ja jäˈäy diˈib mëët nˈunyaˈayëm. Nan oy ko nmëtmaytyakëmë jäˈäy nëˈääy tuˈääy myentrës nëjkxëm käjpxwäˈkxpë tëjkmdëjkm (Apos. 20:20, 21).

8, 9. Extëmë David jyaˈayˈajty mëdë Saúl, ¿wiˈix dyaˈijxë ko yëˈë nety mas jëjpˈam pyëjtakypy tijatyë Jyobaa tsyejpy?

⁸ Ja tuk pëky mä David dyaˈijxë ko tyukˈijxpejtypyë Jyobaa, ja mä wiˈix tˈijxyë Saúl, ja tim jawyiimbë rey diˈib Israel. Mët ko Saúl  tjäˈäwë naywyinaxë, ta tëgëkˈok tjamëjkuˈpatany potsykyëjxmë David, per yˈagaktut ets kyaj nyaynyitsiptuunë, ets ok, ta tyimkeky (1 Sam. 18:7-11; 19:10). Saúl, ta pyatsoˈonë mët tëgëk milë yetyëjk diˈibë nety të twinˈixy jam Israel (1 Sam. 24:2). Tëgok, ta Saúl tyëjkë mä ja äänk mä nety yajpäätyë David mëdë jyaˈayëty. Mbäätxyëp japë David ojts tjayaˈooky ja rey diˈibë nety ooky tëgoy ijxëp. Pesë Dios nan të nety jyënaˈany ko David yëˈë wyingudëgatsˈataambyë Saúl jam Israel (1 Sam. 16:1, 13). Koxyëbë David tmëmëdooy ja jyaˈayëty, ojtsxyëp dyaˈooky, per kyaj dyaˈoˈky, niˈigyë jyënany: “Tyäˈädë niwiˈixtsoo kyaminy mäjëtsë njot nwinmäˈäny, extëmë Jyobaa tˈixy, etsëts ëjts duˈun ndunëdë nwintsën diˈibë Jyobaa të twinˈixy” (1 Sam. 24:4-7). Saúl duˈunyëm tyuuny rey mët ko yëˈë netyë Jyobaa të wyinˈixyëty, etsë David kyaj tpëjkëyanyë kyutujkën, pesë Jyobaa yˈaknasˈijxëbë nety ets yˈanaˈamët. Ko yëˈë ojts tjëjptsujkë yˈëxmuk, ta dyajnigëxëˈky ko kyaj nety wiˈix ttunäˈäny (1 Sam. 24:11).

⁹ Ets ko David tˈakˈijxy ja Saúl, ta jatëgok dyaˈijxë ko wyintsëˈkëp ja rey diˈibë netyë Dios të twinˈixy. Ko David jyajty mëdë Abisai mä ja lugäär mä netyë Saúl mëdë jyaˈayëty myäˈädë. Abisai ta wyinmääy ko Diosë nety të tkëyakyë Saúl, ta jyënany ko ttuknaxkugumëyaˈanyë lyansë, perë David kyaj tkupëjky (1 Sam. 26:8-11). Ets oyë Abisai mëktaˈaky jyaˈˈanmääyë ets ja rey yˈoogët, kyaj tkupëjky, pes yëˈë nety yˈëxtaapy etsë Jyobaa nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët ets yëˈë nety tyunaampy ti Jyobaa tsyejpy.

10. ¿Tijaty jotmay mbäät nbatëm, ets ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj tijatyë jäˈäy xytyuktuˈunëm?

¹⁰ Ëtsäjtëm, nan mbäät nbatëmë amay jotmay ko tuˈugë jäˈäy xyˈanmäˈäyëm ets nduˈunëm extëm yëˈë wyinmay, mä jyapäätyëty xyˈanmäˈäyëm ets nduˈunëm ti Jyobaa tsyejpy. Duˈun extëmë Abisai, mbäät ko nbatëm tuˈugë jotmay pën xyˈanmäˈäyëm ets nduˈunëm tijaty këˈëm winmäˈäny ets kyaj nduˈunëm ti Dios tsyejpy. Parë kyaj xytyuktuˈunëm, tsojkëp nyaˈijtëm winmäˈänyoty wiˈixë Jyobaa tˈixy ja jotmay, ets nbëjtakëmë winmäˈäny parë nduˈunëm ti yëˈë tsyejpy.

11. ¿Ti ijxpajtënë David ojts xymyoˈoyëm ko tpëjtaky jëjpˈam tijatyë Dios tsyejpy?

¹¹ David duˈun tmënuˈkxtakyë Jyobaa: “Tukniˈˈijxëgëts etsëts ndunëdë mtsojkën” (käjpxë Salmo 143:5, 8, 10). * David  kyaj dyajtuunyë kyëˈëm winmäˈäny ets nan kyaj ttuuny wiˈixë jäˈäy yˈanmääyë, jyantsy tsyojkënyëˈäjt etsë Dios tyukniˈˈixëdët ja nyëˈë tyuˈu. Pääty tˈanmääy: “Tëjëts nbawinmay tukëˈëyë tijaty mduumpy; xondaˈakyˈää xondaˈakyjyotëts të njantsy nyijawëyaˈany tijatyë mˈää mgëˈë tyuumpy”. Ëtsäjtëm, nan mbäät njaygyujkëm ti Jyobaa tsyejpy ko nˈëxpëjkëm këkpäädë Biiblyë ets nbawinmäˈäyëm mä yajmaytyaˈaky wiˈixë Jyobaa të ttuˈumoˈoyë naxwinyëdë jäˈäy.

12, 13. ¿Tiko David tnastaˈamë ja nëë diˈib myëmiindë ja nidëgëëkpë yetyëjk?

¹² Nan oy ko nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë David mä tjaygyujkë ja käjpxwijën diˈib myëmiimpy ja Ley ets ko tpaduuny. Min nˈokˈijxëm ti tuun jäjtë ko jyënany tjantsy “uugäˈänyë nëë diˈib mä ja nyëdäjnyë Belén”. Ta tëgëëgë yetyëjk tyëjkëdë amëjää mä ja käjpn, mä nety yajpäättë filisteety parë ojts tjuuttë ja nëë. Perë “David kyaj ojts tˈuugäˈäny, ojts tnastamë parë Jyobaa” ¿Tiko? Yëˈë tnimaytyaky: “¡Dios miyë, tyäˈädë niwiˈixtsoo kyaminy mäjëtsë njot nwinmäˈäny! ¿Yëˈëtsë netë tyäˈädë yetyëjkë nyeˈpyny nˈuugëp diˈib oˈkën jëjpˈam të tpëjtäˈäktë jyukyˈäjtën? Pes oˈkën jëjpˈam të tpëjtäˈäktë jyukyˈäjtën ko të dyajmindë” (1 Crón. 11:15-19).

¹³ David nyijäˈäwëbë nety ko ja Ley jyënaˈany ets kyaj yajjëˈxëdë neˈpyny, yajnastamëp parë Jyobaa. Nan jyaygyujkëbë nety tiko kyaj mbäät yajjeˈxy mët ko ja Ley jyënaˈany ko “mëdiˈibë juukyˈäjtpën mëët yëˈëgyëjxmëdën jyuukyˈaty ko neˈpyny tmëëdëty”. Per diˈibë David yajmooy yëˈë nëë, kyaj yëˈëjëtyë neˈpyny, ¿tiko kyaj tˈuugany? Yëˈko nyijäˈäwëbë nety wiˈix ja Ley tmaytyaˈaky ja neˈpyny: ko Jyobaa mëj dyajnaxy. Ets kom ja tëgëëkpë yetyëjk oˈkën jëjpˈam tpëjtaktë jyukyˈäjtën ko ojts tnidëkëdë ja nëë, ta David winmääy ko tˈuugët ja nëë, duˈunxyëp extëm kyaj mëj dyajnaxy ja neˈpyny. Pääty jyënany ko niwiˈixtsoo mbäät tkaˈuuky, ta wyinmääy ko mas oy ko tnastamët naxkëjxy (Lev. 17:11, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]; Deut. 12:23, 24).

14. ¿Ti David pudëjkë parë tijaty tˈijxy extëmë Jyobaa?

 ¹⁴ David tyuunë mëjää etsë Diosë Lyey yˈadëk tyuktëkëdët këkpäät. Pääty yˈëëy: “Kojëts ndunyë mtsojkën, Dios miyë, tëjëts njantsy tyukxondaˈaky, etsë mley yˈity njodotyëts” (Sal. 40:8). David yˈëxpëjkë Diosë lyey ets pyawinmääy këkpäät. Myëbëjk ko pën pyanëjkxypyë Jyobaa yˈanaˈamën, mbäät ttukˈoyˈaty. Kyaj jeˈeyë tmëmëdoy wiˈix yajkujäˈäyë mä ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, yajniwij yajnikaj ja käjpxwijën diˈib mbäät tmëmëdoy. Pääty ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, oy ko nbawinmäˈäyëm diˈib ngäjpxëm ets nguytyuˈunëm ja käjpxwijën. Duˈuntsoo mbäät nbëjkëmë kuentë tijatyë Jyobaa tyukjotkëdakypy ets yëˈë nduˈunëm.

15. ¿Wiˈixë Salomón dyaˈijxë ko kyaj tnekypyaduunyë Diosë Lyey?

¹⁵ Salomón, ja yˈuˈungë David, ojtsë Jyobaa kyunuˈkxyëty mëjwiin kajaa. Per ko ja tiempë nyajxy, ta kyaj tnekypyaduuny ja Diosë Lyey. Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko niˈamukë ja rey diˈib tuundëp Israel “käˈäp mëbäät nëgooyë yëˈë toˈoxytyëjk tmëëtˈaty”, per kyaj tmëmëdooyë tyäˈädë anaˈamën (Deut. 17:17, MNM). Salomón mayë toxytyëjk tpëjky diˈib wiink paˈis. Ko ojts myëjjäˈäyënë, ta ja “nyëdoˈoxyëty [...] ojtsë kyorasoon tyukpanëjkxënë wiink dios”. Kyaj nnijäˈäwëm ti tyukäjpx parë duˈun yˈadëtsy, per “yëˈë tyuuntsondak diˈib axëëk Jyobaa windum, ets kyaj amumduˈukjot ojts tnekypyanëjkxyë Jyobaa extëmë David, diˈib tyeetyˈäjt” (1 Rey. 11:1-6). Pääty, ¡jëjpˈam naytyuktuˈumoˈoyëmë Diosë lyey etsë kyäjpxwijën diˈib yajpatp mä Biiblyë! Etsë tyäˈädë jëjpˈam, extëm ko tuˈugë jäˈäy pyëkäˈäny.

16. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nyajniwij nyajnikajëmë Biiblyë kyäjpxwijën mä jyënaˈany ko yëˈëyë nbëjkëmë jäˈäy diˈib myëduumbyë Jyobaa?

¹⁶ Pën tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj Dios mëduny xyˈanäjx xyˈamäˈäyëm, ¿ti mbäät nduˈunëm? ¿Nyajnigëxëˈëgäˈänëm ko duˈun nwinmäˈäyëm extëmë David, o extëmë Salomón? Niˈamukë Dios mëduumbë yajmoˈoytyë anaˈamën ets yëˈë mëët pyëktët diˈib “myëbejkypy ja Jesukristë” (1 Kor. 7:39). Pääty, pën tuˈugë Dios mëduumbë pëkäämp, yëˈë mbäät tpëky diˈib nanduˈun të nyaytyukëdëkëtyë Dios ets të nyëbajnë. Ko nyajniwij nyajnikajëmë tyäˈädë Biiblyë kyäjpxwijën, ta kyaj nëjkx nbëjkëmë jäˈäy diˈib kyaj tmëdunyë Jyobaa, ets nan kyaj nëjkx nasˈijxëm parë xyˈanäjx xyˈanmäˈäyëm.

17. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nˈijxëmë pornografía?

¹⁷ Ko David tˈijxy tijaty extëmë Dios tˈixy, nan mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nˈijxëmë pornografía, oy xyjatuktëjkëmë tsojkën. Käjpxë tyäˈädë tekstë, pawinmay ja käjpxwijën diˈib myëmiimpy, ets tunë mëjää parë xyjaygyukët wiˈixë Jyobaa tˈixyë pornografía (käjpxë Salmo 119:37; * Matewʉ 5:28, 29 etsë Kolosʉ 3:5). Ko nbawinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa yˈanaˈamën jyënaˈany, yëˈë nëjkx xypyudëjkëm parë kyaj nˈijxëmë pornografía.

18, 19. 1) Oyë David pokyjyaˈay yajpaty, ¿tiko Jyobaa tyukjotkëdakë? 2) ¿Ti net mijts mdunaampy?

¹⁸ David ojts kajaa xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën, oy pyokytyuuny kanäkˈok mëjwiin kajaa (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 22-27; 1 Crón. 21:1, 7). Per xëmë jyodëmbijty. Mbäät njënäˈänëm ko yëˈë nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Dios “mët amuumë kyorasoon” (1 Rey. 9:4). ¿Tiko? Yëˈko tyuunë mëjää parë ojts ttuny tijatyë Dios tsyejpy.

¹⁹ Oy pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäädë Jyobaa ttukjotkëdaˈaky tijaty nduˈunëm. Pääty, oy ko nˈëxpëjkëmë yˈAyuk, nbawinmäˈäyëm tijaty njäjtëm ets nbaduˈunëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx nˈanmäˈäyëmë Jyobaa extëm tˈanmääy diˈib jyaayë Salmo: “Tukniˈˈijxëgëts etsëts ndunëdë mtsojkën”.