1. ¿Wiˈix dyaˈijxë tuˈugë toxytyëjk diˈib pëyëˈkp ko koonëmë nety pyëyëˈëgäˈäny?

MÄ JËMËJT 1984 niˈamukë jäˈäy wyinmääytyë ko Mary Decker yëˈë nety gyanarataambyë medayë diˈib oorë mä pyëyëˈkijpxyëyäˈändë mä juegos Olímpicos, mët ko yaˈixyˈaty abëtsemy nyaxwinyëdë ko nëgoo tyim pëyëˈknë. Per axëëk jyajty mä nety jam pyëyëˈëgäˈäny 3,000 metrë, kunajpë mä ja myëguˈugë tyeky ets kom kajaa tsyayujty, ta yajwijtspëtsëëmy. Per kyaj tmastuty ja pëyëˈk, pes kyajnëmë nety yˈabety tuk jëmëjt mä tsyayujty ko pyëyëˈky 1,609 metrë extëm nituˈuknëmë nety duˈunë toxytyëjk kyapëyeˈeky.

2. ¿Wiˈix tyam pyëyëˈëktë Dios mëduumbë, ets mä jyäˈtäˈändë?

² Tyam, nanduˈun nyajpatëm extëmxyëp nbëyëˈkëm ets kyajxyëp ti xyajtuˈuwëˈëmëm parë nbëyëˈkjäjtëm mä të nitsoˈonëm oy nuˈun tsyiptäˈägët. Kyaj yëˈë yaˈixäˈäny pën pëyëˈkëm mëk, per kyaj net yëˈë tˈandijy ets nbëyëˈkëm ninuux kunuux o niboˈkxëm janääm jatsojk. Pes duˈunxyëp extëm nbëyëˈkijpxyëm ets madäˈägäˈänëm. Apostëlë Pablo myaytyak mä jäˈäy pyëyëˈkijpxyëdë, ko tjääy ja tim jawyiimbë neky diˈib tyuknigajx ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto. Yëˈë tkujäˈäyë: “Të xynyijawëdë miitsëty ko mä tuˈugë pëyëˈkijxyëk, nidëgekyë ja pëyëˈkpë pyëyëˈëktë, per jeˈeyë tiˈigyë diˈibë yˈaxäjëp ja mayˈaty. Pes extëmë jäˈäy diˈibë pëyëˈkijxyëp yajmayˈaty, nandëˈën miits xyˈixtët wiˈixë Dios ttseky es mjikyˈattët, es dëˈën mmayˈatëdët” (1 Kor. 9:24).

3. ¿Pënaty yajtukumayandëbë jukyˈäjtënë winë xëëbë?

³ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm parë nbëyëˈkëm (käjpxë 1 Korintʉ 9:25-27). Ets yëˈë yajtukumayäˈänëmë jukyˈäjtën winë xëë winë tiempë. Taa Dios mëduumbë diˈib jukyˈatandëp jam tsäjpotm ets taa diˈib yä Naxwiiny. Mä nbëyëˈkëm,  niˈamukë diˈib madaktëp yˈaxäjëyandëp ja premië, kyaj dyuˈunëty extëm mä jäˈäy pyëyëˈkijpxyëdë mä niduˈuk jeˈeyë myadaˈaky (Mat. 24:13). Yëˈëyë kyaj myadäˈägäˈändë pënaty kyaj tmëmëdowdë Diosë yˈanaˈamën o pënaty kyaj pyëyëˈkjäˈttë. Mä tyäˈädë pëyëˈk, ja mä mbäät jeˈeyë yajpäätyë jukyˈäjtënë winë xëëbë.

4. ¿Tiko tsyiptaˈaky nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtënë winë xëëbë?

⁴ Tsiptakp parë njäjtëm mä ja jukyˈäjtënë winë xëëbë, yëˈko tëgoˈoyëm, pes nuˈun kujkë xëë tiempë nyaxy yëˈëyë Jesukristë diˈib kyaj tyëgooy. Santiago tkujäˈäyë ko ninuˈun nbanëjkxëmë Kristë, “nidëgekyë nbekytyuˈunëm” (Sant. 3:2). Ets duˈunën jyaty. Kyaj mbäät pën jyënaˈany ko kyaj tyëgoy ets ko kyaj yˈaxëktunyëty ko ja myëguˈuktëjk tyëgoy. Näˈäty, mbäät ngunajpëm ets axtë ngëdäˈäjëm, per pëdëˈkëm jatëgok ets nbëyëˈktsoˈonëm. Ta näägë Dios mëduumbë diˈib të kyëdawdë ets mëjwiin kajaa të nyayˈaxëktunëdë, axtë të ttsoktë naybyudëkë parë jatëgok të pyëyëˈktsoondë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko mbäät ngunajpëm kanäkˈok ets ngëdäˈäjëm (1 Rey. 8:46).

5, 6. 1) ¿Tidën myaytyäˈägaampy ko kyaj jyaˈˈaty ti diˈib yajkunapëdëbë Dios mëduumbë? 2) ¿Wiˈix nbëdëˈkëm ko ngëdäˈäjëm? 3) ¿Tiko nääk kyaj pyëdëˈëktë ko kyëdawdë?

⁵ Ko näˈäty nmaytyakëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mä wiˈix yajpääty mëdë Dios, ta nyajtuˈunëmë tyäˈädë ayuk, të kyunapë o të kyëday, ets extëmë Biiblyë tmaytyaˈaky, mbäät tuknax yajjaygyukë. Extëmë Proverbios 24:16 jyënaˈany: “Mbäät ja oyjyaˈay kyëday axtë jëxtujkˈok, ets pëdëˈëgäämp; perë axëkjäˈäy, yëˈë ayoˈon yajkunapëyanëdëp”.

⁶ Pënaty tyukˈijxpajttëbë Jyobaa yajpudëkëyandëp ko kyunapëdët o kyëdawdët, tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tpäättët tuˈugë jotmay o tyëgoytyët. Ijtëm seguurë ko pën këdäˈäjëm, Jyobaa xyajpëdëˈëgäˈänëm parë nmëduˈunˈadëtsëm amumduˈukjot. Tyäˈädë yëˈë diˈib jotkujkmooyëdëp pënaty jyantsy tsyojktëbë Jyobaa. Perë axëkjäˈäy kyaj pyëdëˈëktë, kyaj tˈëxtäˈäytyë ets ni tkakupëktë naybyudëkë diˈibë Jyobaa yajkypy mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn etsë myëjää. ¡Per pënaty tsyojktëbë Diosë yˈanaˈamën kyaj duˈun yˈadëˈëtstë! Parë “yëˈëjëty kyaj jyaˈˈaty ti  diˈib yajkunapëdëp”, o ja tuk pëky njënäˈänëm kyaj kyunapëdë extëm kyaj mbäät nyekypyëdëˈëktë ets tyukmastuˈudëdët mä tnibëyëˈëktë ja jukyˈäjtën (käjpxë Salmo 119:165). *

7, 8. ¿Wiˈix mbäät tuˈugë jäˈäy diˈib të kyëday kyupëjkˈadëˈëtsyëtyë Jyobaa?

⁷ Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib pokytyuundëp mët ko tmëdattë tuˈugë jotmay diˈib xëmë yajtëgoyanëdëp, ets näˈäty yajtëgooyëdëp janääm jatsojk. Per mbäädë Jyobaa kyupëjkˈadëˈëtsëdë pën pëdëˈktëp jatëgok o pën jantsy jodëmbijttëp ets pën tyuundëbë mëjää parë kyaj tmastuˈuttëdë Jyobaa. Etsë tyäˈädë tëyˈäjtëndëjkëp ko nnijäˈäwëm ti Jyobaa tyuun mët ja israelitëty (Is. 41:9, 10). Mä Proverbios 24:16 kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ja ndëgoˈoyënˈäjtëm, yëˈë duˈun myaytyäˈägaampy ko Jyobaa mbäät xypyudëjkëm parë nbëdëˈkëm (käjpxë Isaías 55:7). * Jyobaa mëdë Jesukristë xyˈanmäˈäyëm ets jatëgok ndënääyëˈkëm, pes yˈijxtëp ko nduˈunëmë mëjää (Sal. 86:5; Fwank 5:19).

⁸ Ko tuˈugë jäˈäy pyëyëˈkijpxyë mbäät kyunapë ets kyëday, per ko netyë pyëdëˈëky ets tyëkë pëyëˈkpë jatëgok, mbäät jyaˈty mä të tnitsoonë. Ninuˈun tyam nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtën diˈib winë xëë, kyaj nnijäˈäwëm “ja xëë es ja oorë” näˈä kyugëxëyaˈany (Mat. 24:36). Pääty, pën kyaj nëgoo ngunajpëm, mbäät nbëyëˈktëˈëwëm parë njäjtëm mä të nitsoˈonëm. Per ¿ti mbäät nduˈunëm parë kyaj ngunajpëm?

9. ¿Tijaty mbäät xyajkunajpëm diˈib nˈixäˈänëm?

⁹ Nˈokˈijxëm mëgoxk pëky diˈib mbäät xyajkunajpëm: ko nmëdäjtëm tuˈugë jotmay diˈib xëmë xyajtëgoyäˈänëm, ja tsojkën diˈib xyajpokytyunäˈänëm, ko nwinmäˈäyëm ko kyaj të yajtunyë tëyˈäjtën, ko nbatëmë amay jotmay o nyajpajëdijtëm ets ko nmëguˈukˈäjtëm tyëgoytyë. Pën të ngunajpëm, nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa mëjwiin kajaa myaˈkxtuky, kyaj netyë wyinmay ko kyaj nmëmëdowäˈänëm.

10, 11. ¿Ti jotmayë David yajtëgoyanë?

¹⁰ Ko nmëdäjtëm tuˈugë jotmay diˈib xëmë xyajtëgoyäˈänëm, mbäät yaˈijxkijpxyë mëdë tsää diˈibë jäˈäy yajkunajpëp mä pyëyeˈeky. Ko nˈijxëm wiˈix jyukyˈajtyë rey David etsë apostëlë Pedro, ta nnijäˈäwëm majtsk pëky diˈib xyajtëgoyäˈänëm. David, kyaj näˈäty nyayjëjpkuwijtsë, etsë Pedro tsyëˈkë naxwinyëdë jäˈäy.

¹¹ Rey David tsiptakxë nyayjëjpkuwitsëdët. Pokytyuun mëdë Bat-seba ets nan nyibëdëˈkë Nabal ko wixaty jyënany. Per oy tpatyë duˈumbë jotmay, tyuunë mëjää parë Jyobaa kyupëkëdët. Ets pëdëˈk jatëgok ko pyudëjkë wiink jäˈäy (1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13).

12. ¿Wiˈixë Pedro pyëyëˈkˈadëtsy oyë nety të kyunapë?

¹² Pedro tsyëˈkë ko wiˈixë jäˈäy tyunëdët, ets oy kyaj tmastutyë Jyobaa mëdë Jesus, näˈäty tëgooy mëjwiin kajaa. Extëm nˈokpëjtakëm, ko jyënany tëgëkˈok mayjyaˈay wyindum ko kyaj tˈixyˈatyë Wyintsën (Luk. 22:54-62). Ets ok, kyaj jyaˈayˈajty extëmë Dios mëduumbë, jyäämˈijx nyääxˈijx ja myëguˈuktëjk diˈib kyaj jyudiyëty. Kyaj yˈoyëty extëm yˈadëtsy, pesë apostëlë Pablo kyaj duˈun jyaˈayˈajty, yëˈë tsyojk ets ja myëguˈuktëjk tuˈugyë yˈittët ets kyaj nyaywyäˈkxëdët. Pääty tmooyë käjpxwijënë Pedro wingëjxm jëjpkëjxm parë kyaj ttukninaxët ja myëguˈuktëjkë duˈumbë jäˈäyˈäjtën (Gal. 2:11-14). ¿Waˈanë Pedro dyajpojky ets tmastuty ja pëyëˈk? Kyaj, yëˈë pyawinmääy ja käjpxwijën diˈibë Pablo mooyë, tyuun extëm yaˈˈanmääy ets pëyëˈkˈadëts.

13. ¿Wiˈix mbäädë yuu päˈäm xyajkunajpëm?

¹³ Ja tuˈugë jotmay diˈib mbäät xyajkunajpëm ets xyajtëgoyäˈänëm, yëˈë ko nmëdäjtëmë yuu päˈäm. Mbäät kyaj nëgoo nekymyëduˈunëmë Dios, axtë mbäät xyaˈˈanuˈkxëm ets xyajxujxëm. Duˈun jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Japón, ojts pyäˈämbety ko nety të nyäjxnë 17 jëmëjt mä nyëbety. Tyäˈädë yëˈë diˈib jotmaytyuunë  mëjwiin kajaa ets yajkujënäjkë myëbëjkën axtë myastut mä yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy. Per ko majtskë mëjjäˈäytyëjk pyudëjkë ets myëjämooyë, ta jatëgok tyëjkë yeˈebyë mä naymyujkën. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jyënaˈany: “Kojëts jantsy oy ojts xyˈaxäjëdë ja nmëguˈukˈäjtëm, yëˈëts diˈib jantsy oy xyajnayjäˈäwë”. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm pëyëˈkp jatëgok parë tpäädäˈäny ja jukyˈäjtën.

14, 15. ¿Tijaty mbäät nduˈunëm ko xytyuktëjkëmë axëëkpë tsojkën? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁴ Mayë Dios mëduumbë të yajkäˈäjëdë ja tsojkën diˈib xyajpokytyunäˈänëm. Pääty parë kyaj xymyëmadakëm, tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë nyaˈijtëm wäˈäts ja jot winmäˈäny, jukyˈäjtën ets wäˈäts nmëduˈunëmë Dios. Jesus jyënany ko tsojkëp nyajjëgakëm tukëˈëyë diˈib mbäät xyajkunajpëm, extëmë wiin o këˈë. Pääty, oyxyëp ko nyajpëtsëˈëmëm mä jot winmäˈäny ja axëkˈäjtën diˈib mbäät xytyukmastutëm ja pëyëˈk (käjpxë Matewʉ 5:29, 30).

¹⁵ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm myëdäjtë tsojkën parë tsyëënëyaˈany mëdë myëëyetyëjk desde ko myutskˈäjty. Yëˈë yeˈky pyejty mä tuˈugë familyë diˈib Dios mëduump, per xëmë axëëk nyayjäˈäwë mët ko nimätsoo kyayajkupëjky. Ko tmëdäjty 20 jyëmëjt, ja nety tyuny prekursoor regulaar ets diˈib pyudëjkëbë mëjjäˈäy. Per ta tyuundëgooy ets yajjëjwijtsëmbijty, ta pyudëjkëdë ja mëjjäˈäytyëjk. ¿Wiˈix pyëdëˈky jatëgok? Ko nyuˈkxtaky, tˈëxpëjkyë Diosë yˈAyuk ets ko tpëjtakyë jyot wyinmäˈäny parë tpudëkëyaˈanyë wiink jäˈäy. Ok, ta jyënaˈany: “Xytyuktëjkëbëts näˈä ganäˈätyë tadë tsojkën, per kyajëts nasˈixë etsëts xymyëmadäˈägët. Tëjëts nnijawë ko Jyobaa duˈun tnasˈixëyaˈany nyaˈijxmäjtsëm nuˈun mbäät nmëmadakëm. Ets nwinmayëts ko Jyobaa nyijäˈäwëp ko mbäädëts nmëmadaˈaky”. Ta yˈakjënäˈäny: “Tijatyëts tyam nmëmadakypy, jamëts nyajkunuˈkxäˈäny mä ja jembyë jukyˈäjtën. ¡Ets yëˈë duˈun diˈibëts nˈawijxypy! Duˈunyëmëts ndunäˈänyë mëjää axtë ko jyäˈtëdë tadë xëë”. Duˈunë duˈun, tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm të tpëjtaˈagyë jyot wyinmäˈäny parë kyaj tmastuˈudäˈäny ja pëyëˈk.

16, 17. 1) ¿Ti pudëjkë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib winmääy ko kyaj nety të yajtunyë tyëyˈäjtën? 2) ¿Ti mbäät nmëdäjtëm winmäˈänyoty pën kyaj ngunapëyäˈänëm?

¹⁶ Nan mbäät xyajkunajpëm ko nwinmäˈäyëm ko ja nmëguˈukˈäjtëm kyaj të ttunyë tëyˈäjtën. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Francia, diˈibë nety të yˈoktuumbë mëjjäˈäy mä naymyujkën, axëëk nyayjäˈäwë mët ko wyinmääy ko kyaj yajtuunyë tyëyˈäjtën. Ets kyaj ojts yˈoknëjkxnë mä naymyujkën ets käjpxwäˈkxpë. Ta majtskë mëjjäˈäytyëjk ojts nyinëjkxëdë diˈib myëdooˈijttë ets jyaygyujkëdë wiˈixë nety nyayjawëty. Tyäˈädë mëjjäˈäytyëjk kyaj tkajpxypyojttë mä tmaytyaktääy wiˈixë nety të jyaty. Ta tˈanmääytyë parë ja jyotmay ttukëdëkëdë Jyobaa ets ko diˈib mas jëjpˈam yëˈë ets dyajjotkujkˈatët. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm yˈaxäjë naybyudëkë ets ko waanë yˈijty, ta jatëgok tyëjkë pëyëˈkpë. Tyam, tyuumpy jatëgokë Diosë tyuunk.

¹⁷ Niˈamukë Dios mëduumbë jam mbäädë yˈijxënë tpëjtäˈäktë mä Jesukristë diˈibë Dios të wyinˈixyëty parë tnigëbäjkˈatëdë naymyujkën, ets kyaj tˈixtët tijaty tyuundëbë pokyjyaˈay. Jesusë “wyiin dëˈën kyëxeˈeky extëmë jënˈyaˈangën”, yˈijxtaapy tukëˈëyë tijaty tuun jäjtëp mä naymyujkën diˈib ëtsäjtëm ninäˈä mbäät ngaˈijxëm (Diˈibʉ Jat. 1:13-16). Näˈäty, mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj të yajtunyë ndëyˈäjtënˈäjtëm mä naymyujkën, per mbäät kyaj yajxon njaygyujkëm tiko duˈun të tyuny të jyatyëty. Jesus yëˈë diˈib yaˈoyëyaambyë jotmay mä naymyujkën näˈä yëˈë ttseky ets wiˈix ttunäˈäny. Pääty, ninäˈä nganasˈijxëm ets xyajkunajpëm mët ko ja nmëguˈukˈäjtëm jam wiˈix të yˈadëˈëtsy o ti të ttuny.

18. ¿Wiˈix mbäät nmëmadakëm ko nbatëmë amay jotmay?

¹⁸ Ta ja majtsk pëky diˈib mbäät xyajkunajpëm: ko nbatëmë amay jotmay o nyajpajëdijtëm ets ko nmëguˈukˈäjtëm tyëgoytyë. Jesus pyëjtak tuˈugë ijxpajtën mä ja jäˈäy diˈib nip, jyënany ko nääk yëˈë yajkunapëyanëdëp ko “tyukmin  tyukjäˈtëdë ayoˈon jotmay mët jaˈagyëjxm ja Diosë yˈayuk”. Mbäät myëmadaˈagyëty pënaty “kyaj kyëkëty ja yˈääts” o pënaty kyaj myëkëty ja myëbëjkën ko yˈaxëkˈixëdët ja jyiiky myëguˈuk, myëdëjkpäˈä o gobiernë (Mat. 13:21). Per pën të nbëjtakëmë winmäˈäny parë nyajpäädäˈänëm wingon mä Jyobaa, ja oybyë ayuk yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyëktëkët ja mëbëjkën ets nnayaˈijtëm mëk extëm tuˈugë kepy diˈibë yˈääts tyikts të kyëktëkë. Ko nnayjäˈäwëm ko kyaj nˈokmëmadäˈägäˈänënë ja amay jotmay, nˈoknuˈkxtakëm ets nˈokpawinmäˈäyëm “tëgekyë diˈibë nitëjkëp ja mayˈäjt wintsëˈkën” (käjpxë Filipʉs 4:6-9). Jyobaa yëˈë diˈib xymyëjämoˈoyäˈänëm parë nmëmadakëmë amay jotmay ets kyaj nasˈijxëm parë yëˈë xyajkunajpëm.

19. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xyajkunajpëm ko pën axëëk xyajnayjäˈäwëm?

¹⁹ Jotmaymyëët njënäˈänëm ko näägë nmëguˈukˈäjtëm të tmastuˈuttë ja pëyëˈk mët ko tˈixtë ja wiinkpë tyëgoˈoyën. Mbäät yajkunapëdë ko tˈixtë ja myëguˈuktëjk ttundë tijaty diˈib yëˈë kyaj wyinmäˈäny tnasˈixë (1 Kor. 8:12, 13). Ko pën axëëk xyajnayjäˈäwëm, ¿niˈigyë nyajmëjwiin nyajkajaajëm? Biiblyë xykyäjpxwijëm ets naybyokymyaˈkxëm ets kyaj yëˈë nˈijxëm mä ja nmëguˈukˈäjtëm tyëgoy, oyxyëp njawinmäˈäyëm ko tam tiko njotˈambëjkëm (Luk. 6:37). Ko pën axëëk xyajnayjäˈäwëm, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Nˈijx nduunëbëts ja nmëguˈuktëjkëtsë tyëgoˈoyën mët kots ntseky tijaty ttunët extëmëts nwinmay? Ets kom nnijäˈäwëbëts ko ak pokyjyaˈay nyajpatëm, ¿nasˈixëbëts parëts ja nmëguˈugë tyëgoˈoyën xytyukmastuˈudët mäjëts nibëyeˈeky ja jukyˈäjtën?”. Ko ntsojkëmë Jyobaa yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njäjtëm mä të nitsoˈonëm ets kyaj xyajkunajpëm oy pën ti ttunët.

20, 21. ¿Ti net mijts tyam mdunaampy parë mbëyëˈkjätët mä ja jukyˈäjtën?

²⁰ ¿Të mwinmäˈäny xypyëjtaˈaky parë mbëyëˈkjäˈtäˈäny mä të xynyitsoonë? (2 Tim. 4:7, 8.) Pën të, ëxpëkë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn diˈibë Jyobaa kyäjpn yajpëtsëëmpy parë tijaty xypyayoˈoyët, xypyawinmayët, ets xynyijawët tijaty mbäät myajkunapëty. Amdowë Diosë myëjää, pes yëˈë diˈib mbudëkëyanëp. Jamyats ko mä nbëyëˈkëm mbäät ngunajpëm ets ngëdäˈäjëm, per mbäät jatëgok nbëdëˈkëm ets njäjtëm mä të nitsoˈonëm. Ets diˈib të xyajtëgoˈoyëm, mbäät tijaty xytyukniˈˈijxëm.

²¹ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ti tsojkëp nduˈunëm parë nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtën diˈib winë xëë winë tiempë. Yajtunäämbë mëjää. Kyaj dyuˈunëty extëm ko nbajtëm mä tuˈugë karrë ets jeˈeyë nˈunyaˈayëm parë xymyëjäjtëm mä të nitsoˈonëm. Per mä nbëyëˈkëm, tsojkëp niduˈuk niduˈuk nduˈunëmë mëjää parë njäjtëm mä të nitsoˈonëm. Ets mientrës duˈun nduˈunëm, Jyobaa xymyoˈoyäˈänëmë jotkujkˈäjtën mëjwiin kajaa (Sal. 119:165). Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm ets xykyunuˈkxäˈänëm winë xëë winë tiempë pën pëyëˈkjäjtëm mä të nitsoˈonëm (Sant. 1:12).