NOÉ tam waanë tniboˈkxë ja tyuunk ets yˈuˈunyë mä tuˈugë mëj kepy, ta jyëxk twoˈondëy ets tˈixy nuˈunën myëjˈatäˈäny ja arkë. Jantsy xuˈkp mëkë alkitran ets tmëdoy wiˈix jyënaˈany ja tuumbajn. Mä jam yˈuˈunyë, ta tˈixy wiˈixë fyamilyë mëk jyantsy tyundë mä tkojtë ja mëj arkë. Jëmëjtˈam kujk pyudëkëtyë nyëdoˈoxy, yˈuˈunk yˈënäˈk ets ja tsyuˈujëty. Kajaa kujk ja tuunk dyajtuˈuyoˈoytyë, per kajaanëm yˈakwëˈëmy.

Ja jäˈäy wyinmaytyë ko të lyokëjattë. Ets ko tˈixtë ja arkë yajkojˈabajnë, ta niˈigyë tjantsy tyukxiˈiktë extëmë Noé tmaytyaˈaky, myinäˈäny ja Ayoˈonduu diˈibë Naxwinyëdë yajnipaˈatsaampy. Kyaj tmëbëktë ko mbäät ja ayoˈon tyuny jyatyëty diˈib mëjwiin kajaa. Ets kyaj tjaygyukëdë tiko Noé mëdë fyamilyë dyajtëgoytyë xyëë tiempë mä ttuunkˈattë diˈib jeˈeyë yajtukxikp. Perë Jyobaa, diˈib Diosˈäjtypyë Noé, kyaj duˈun wyinmay.

Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Noé nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Diosë tëyˈäjtënbë” (Génesis 6:9). ¿Ti yˈandijpy? Kyaj yëˈë tˈandijy ko Dios kyëdaky yä Naxwiiny o ko Noé pyatëjkë tsäjpotm. Yëˈë yˈandijpy ko Noé myëmëdoojë Dios extëm ojts tniˈanaˈamë. Mëkë Dios tsyojkë ets mëtnaymyaayëbëˈäjtë. Ok, ko nyajxy kanäk mil jëmëjt, ta yajkujäˈäyë mä Biiblyë mä duˈunë Noé yajnimaytyaˈaky: “Mët ko tmëbejky ja Dios, ja Noˈee oj wyeˈemy oy mët ja Dios, es dyajnigëxeˈky ko pekymyëët ja naxwinyëdë jäˈäyëty” (Ebreeʉsʉty 11:7). ¿Wiˈix dyajnigëxëˈky? ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Noé yˈijxpajtën ko dyajnigëxëˈkyë mëbëjkën?

Noé jam yeˈky pyejty mä niˈigyë jyantsy myëjwindëkë axëkˈäjtën. Pes duˈunyëmë netyë jäˈäy axëëk yˈadëˈëtstë ko jyukyˈajtyë Enoc, ja Noé myëmajtsk tatwelë, diˈib nanduˈun nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Dios, ets tnimaytyaky ko axëkjäˈäy yajtukumëdowandëp tijaty tyuundëp. Per ko Noé jyukyˈajty, niˈigyë netyë axëkˈäjtënë të myëjwindëkë, pes Dios windum, të netyë Naxwinyëdë wyindëgooytyaˈay (Génesis 5:22; 6:11; Juudʉs 14, 15). ¿Tiko nety duˈun të myëjwindëkë axëkˈäjtën?

Yëˈko të nety axëëk yˈadëˈëtstë anklëstëjk jam tsäjpotm. Niduˈuk, diˈib yajtijp Satanás, ja Mëjkuˈu, të nety tnibëdëˈëgyë Jyobaa ets tniwäämbety ko dyajpokytyuunyë Adán mëdë Eva. Ets ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, ta wiinkpë anklëstëjk tyuˈukmujktë mëdë Satanás ets nanduˈun tnibëdëˈktë Jyobaa kyutujkën. Ojts tmastuˈuttë ja tuunk diˈibë netyë Dios të myoˈoyëdë jam tsäjpotm, ta kyëdaktë yä naxwiiny ets nyayajjëmbijtëdë extëmë yetyëjk, ta pyëjktë mëdë toxytyëjkë tsujjatypyë. Tyäˈädë anklës diˈib nyibëdëˈktë Dios, mëj këjxm nyayajnäjxëdë ets jeˈeyë këˈëm nyayajjotkujkˈatanëdë, mëjwiin kajaa tˈaxëktuundë naxwinyëdë jäˈäy (Génesis 3:1-5; 6:1, 2; Juudʉs 6, 7).

Ko tyäˈädë anklës tsyënääytyë mët ja toxytyëjkëty, ta ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpattë jantsy yenyaty ets jantsy kumëjääjëty. Biiblyë ja ttijy nefilim, diˈib nikajp “yajkëdääwdëp” o “diˈibë wiinkpë yajkëdaapy”. Tyäˈädë nefilim diˈib yajjäˈäyˈoˈktëp jantsy axëëk dyajjëmbijttë jukyˈäjtën. Jyobaa “yˈijx ko ja naxwinyëdë jäˈäy tyëgooynyë, ets jeˈeyë  xëmë pyokytyuunë”. Ta ttuknibëjtakë dyajkutëgoyaˈany niˈamukë axëkjäˈäy ko yˈabatët 120 jëmëjt (Génesis 6:3-5, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés).

Noé pyat tuˈugë nyëdoˈoxy diˈib jantsy oyjyaˈay, ets ko netyë jyëmëjt 500 naxy, ta tpattë nidëgëëgë yˈuˈunk: Sem, Cam etsë Jafet. * ¡Okwinmay wiˈix ojts tsyiptakxëdë dyajˈyaaktëdë yˈuˈunk yˈënäˈk mä nety të myëjwindëkë axëkˈäjtën! Seguurë ko Noé mëdë nyëdoˈoxy ojts tkuwäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈk mä ja axëkjäˈäytyëjk diˈib yajmäˈädanëdëp. Mayë ënäˈkuˈunk mëj dyajnaxtë “kumëjäädëjk” etsë “yetyëjk diˈib mëjpëtsëëmdëp”, ets ja nefilim duˈunë nety nyaxtë. Noé mëdë nyëdoˈoxy kyaj mbäät ojts tjëjpkuwäˈägëdë parë kyaj ja yˈuˈunk yˈënäˈk tmëdowdët tijaty axëkˈäjtënë tyuundëp ja nefilim, per mbäädë nety ttukmëtmaytyäˈäktë ja tëyˈäjtën mä pënën Jyobaa, diˈib yˈaxëkˈijxypy tukëˈëyë axëkˈäjtën. Tsojkëbë nety ttukjaygyukët ko Jyobaa mëk tjawë ko tˈixy wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy axëëk nyaytyunëdë ets yˈawäˈänˈat kyëbetyˈattë (Génesis 6:6).

Tääk teety nanduˈun tyam yajpäättë extëm ja Noé mëdë nyëdoˈoxy. Pes tyam nan të tyuktukyë naxwinyëdë mëdë awäˈänˈat këbetyˈat ets axëëgë jäˈäy nyaytyunëdë, ets ak yëˈë miimp mä tijatyë jäˈäy yajpëtsëëmdëp diˈib mëdë ënäˈkuˈunk xyëë tiempë dyajnaxtët. Perë tääk teety diˈib oyjyaˈay, tyuundëbë mëjää parë këdiibë nyinaxëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈkë duˈumbë jäˈäyˈäjtën ko ttukniˈˈixëdë pënën Jyobaa, diˈib yajkypyë jotkujkˈäjtën ets diˈib yajkutëgoyaampy niˈamukë axëkjäˈäy (Salmo 11:5; 37:10, 11). Extëm nˈijxëm, tääk teety mbäät dyajˈyaaktë yˈuˈunk yˈënäˈkë oyjyaˈaybyë, oy jyaˈˈatyë axëkˈäjtën. Noé mëdë nyëdoˈoxy duˈun ttuundë, ja myäängëty oyjyaˈay yˈijttë ets yëˈë pyëjktë ja toxytyëjk diˈib nanduˈun oyjyaˈay, ets diˈib myëmëdowandëbë Jyobaa.

Jäjt tuˈugë xëë mä Noé tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën, ko Jyobaa yˈanmääyë ko të nety ttuknibëjtäägë dyajkutëgoyaˈany ja naxwinyëdë jäˈäy, ets ta tyukˈanaˈamë: “Yajkoj tuˈugë arkë parë mijts mëdë kepy diˈib pëtsëëmbë yˈuˈpyky” (Génesis 6:14).

Näägë jäˈäy wyinmaytyë ko ja arkë duˈun extëmë barkë, per kyaj dyuˈunˈäjty. Pes kyaj tmëdäjtyë jyëjp, yˈëjx ets ni timón, duˈunë nety extëm tuˈugë mëj käjë. Jyobaa ojts yajxon tˈanëëmë Noé nuˈunën myëjˈatäˈäny ets wiˈix yˈixˈatäˈäny ets ttuknijääxëdë alkitran duˈun jodoty ets duˈun nikëjxy. Ta net yaˈˈanmääy: “Ngaxaambyëtsë ayoˈonduu jap naxwiiny parë kyutëgoyët [...] tukëˈëyë [...] diˈib jukyˈäjtp”. Ets ta nanduˈun yaˈˈanmääy: “Ets mdëkët mä ja arkë, mijts etsë mˈuˈunk mˈënäˈk etsë mnëdoˈoxy etsë mˈuˈunk mˈënäˈkë nyëdoˈoxy”. Tsojkëbë nety këxy kaˈpxy dyajtëkëdët ja jëyujk animal. Yëˈëyë nety tsokwëˈëmandëp mä ja Ayoˈonduu diˈib yajpattëp mä ja arkë (Génesis 6:17-20).

Mëjwiin kajaa nety ja tuunk diˈibë Noé tyunaampy. Yëˈë nety yajkojaampy tuˈugë mëj arkë. Diˈib yenyˈatäämp 133 metrë, wyoonyˈatäˈäny 22 metrë ets kyëjxmˈatäˈäny 13 metrë. Mas niˈigyë nety myëjˈatäˈäny ets kyaj dyuˈunëtyë kepy byarkë diˈib tyamë jäˈäy yajjëdijttëp mejnyoty. ¿Kyupëjkë  Noé tyäˈädë tuunk? ¿Abajt kutujk mä ojts tsyiptakxëty? ¿Nyinäjx tuˈuk majtsk ja anaˈamën parë kyaj tsyiptakxëdët? Biiblyë tˈatsoowëmbity: “Noé ta ttuuntsondaky tukëˈëyë extëmë netyë Dios të tyukˈaneˈemyëty. Duˈunën meerë ttuuny” (Génesis 6:22).

Jantsy kanäk jëmëjt ojts tyuny, waˈan ojts ttuunkˈaty naa 40 jëmëjt o 50 jëmëjt. Tsojkëbë nety tpoˈtëˈëktët ja kepy, tpajëduttët ets dyajpëtsëmdëdë tääblë etsë wiingatypyë kepy diˈib yajtunandëp. Ta net tˈajaanmujktë, pes ja arkë tëgëk nikëˈëyë nety tkojäˈändë, kanäk abëjktuky ets tuˈugë tyëjkˈää. Nan myëdataambyë nety kanäägë byentanë tim anikëjxy, ets mä ja tëjkniˈkx dyajwëˈëmdët extëm mbäät ja nëë wyimbëyeˈeky (Génesis 6:14-16).

Ko ja tiempë nyajxy, ta ja arkë yaˈijxy ko tam kujk yˈabajnë. ¡Seguurë ko jantsy jotkujkë Noé nyayjäˈäwë ko pyudëjkë ja fyamilyë! Per tamë nety jatuˈugë tuunk diˈib të yajtuknipëky, diˈib mas tsip ets kyaj dyuˈunëty ja arkë. Biiblyë jyënaˈany ko Noé “kyäjxwäˈx esë jäˈäy wäˈäts jyikyˈattët” (2 Peedrʉ 2:5). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Noé amëk jotmëk ojts ttukˈawanë ja axëkjäˈäytyëjk ko miimp ja kutëgoˈoyën. ¿Wiˈix ja jäˈäy yˈatsoowdë? Jesus jyënany ko kyaj myëdoodë, yëˈëyë myëmääy myëdäjtë tijaty yä naxwiiny extëm, ja tuunk ayoˈon, pëjk ukën, käˈäy ukën, ets kyaj tmëjpëjtaktë wiˈixë Noé jyënany (Matewʉ 24:37-39). Seguurë ko mayë jäˈäy ojts tnëxiˈik ttukxiˈiktë Noé mëdë fyamilyë; ets mbäät axtë ojts jyayaˈoogäˈänëdë o nyijäjtëdë mä tyëjk ets yˈaxëktuunëdë.

Perë Noé mëdë fyamilyë kyaj yˈëxtëkëwäˈktë. Duˈunyëm tkojˈadëtstë ja arkë, oy ja jäˈäy wyinmääytyë ko nëgoobë xyëë tiempë dyajtëgoytyë ets ko kyaj tnijawëdë ti tyundëp. Tyam, mbäädë familyë mëjwiin kajaa tniˈˈijxtuˈuttë ja mëbëjkënë diˈib myëdäjtë Noé mëdë fyamilyë. Pesë tyäˈädë tiempë diˈibë ndukjukyˈäjtëm yëˈë diˈibë Biiblyë tyijpy, “mä jaˈa xëë tiempo [...] kyëxaan tyëgoyaanëjëny” (2 Timoteo 3:1, Nuevo Testamento de Mazatlán). Jesus jyënany ko tyäˈädë tiempë diˈib ndukjukyˈäjtëm duˈun yˈixˈatäˈäny extëm ja tiempë mä Noé jyukyˈajty. Pääty, pën tyamë jäˈäy kyaj tkupëktë Diosë yˈAyuk ets jeˈeyë tnëxiˈik ttukxiˈiktë o axtë xypyajëdijtëm, oy ko njamyajtsëmë Noé yˈijxpajtën diˈib nanduˈun myëmadakë duˈumbë jotmay.

Ta ja arkë ojts kyojˈabajnë. Ets ko netyë Noé jyëmëjt naa 600, ta yˈoˈkyë Lamec diˈib tyeetyˈäjt. * Ets kyum jëxtujk jëmëjt, ta yˈoˈkyë Matusalén diˈibë Noé tyatwelëˈäjt, ja jyukyˈajty 969 jëmëjt ets yëˈë diˈib mas jeky jukyˈäjt diˈibë Biiblyë nyigajpxypy (Génesis 5:27). Matusalén mëdë Lamec ojts tˈakˈixyˈattë Adán, ja tim jawyiimbë yetyëjk.

Ja jëmëjt mä yˈoˈkyë Matusalén, ta Noé ojts tˈaxäjë jatuˈugë Diosë yˈanaˈamën: “Tëkë mä arkë mijts, ets niˈamukë mfamilyë”. Ta nanduˈun ojts ttukˈaneˈemy ets dyajtëkët nijëxtujkatyë jëyujk diˈib wäˈäts o diˈib yajtukwintsëˈëgëp ets wiinkpë dyajtëkët nimajtskaty (Génesis 7:1-3).

Okpawinmay wiˈix ja jëyujk animal jantsy nimay myiindë, tamë mëjpë, mutskpë, wiˈixëm yˈixˈattë, tam diˈib yoˈoytyëp, kakmiindëp ets diˈib naybyawijts naybyaboˈtëdëp. Per kyaj mbäät nbawinmäˈäyëm ko përoobë Noé tam ja jëyujk animal tmëˈabëyëˈktuky o tsip nimëjää dyajtëkë ja awäˈän jëyujk mä ja arkë, pesë Biiblyë jyënaˈany ko këˈëm “tyëjkëdë [...] mä ja arkë” (Génesis 7:9).

Näägë jäˈäy tsip tmëbëktët pën ojts duˈun tyuny jyatyëty. Tsip twinmaytyët ko tuˈugyë ja jëyujk animal yajpattë. Per nˈokwinmäˈäyëm yajxon, ¿ti kyaj tmëdatyë madakënë Dios diˈib tukëˈëyë të  dyajkojtäˈäy parë dyajjëmbitëdë jëyujk animal yujy tudaˈaky? Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa, yëˈë ja Dios diˈib ojts dyajnaywyaˈkxyëty ja mejnyë Tsaptspë ets ojts dyajwäˈkˈawë ja Xëë. Pääty, ¿ti kyaj mbäät ttuuny tijaty yajmaytyakp mä Noé jyukyˈajty? Tiko këdii.

Dios mbäätxyëp tëgatsy tjayajtsoky ja jëyujk animal. Per mët ko wyijˈyëty, ta twinˈijxyë jäˈäy diˈib xytyukjamyajtsëm ko desde tëëyëp tyukjotkujkˈäjtypyë naxwinyëdë jäˈäy ko ttuknipëjky tkuentˈatëdë jëyujk animal (Génesis 1:28). Tyam, mayë tääk teety dyajtundë Noé yˈijxpajtën parë ttukniˈˈixë yˈuˈunk yˈënäˈk ko Jyobaa kyaj yëˈëyë dyajtsobäätyë naxwinyëdë jäˈäy, nanduˈunë jëyujk animal.

Jyobaa ta tˈanmääyë Noé ko ja tuk sëmään yˈaktëgoyˈaty parë myinët ja Ayoˈonduu. Seguurë ko mëk jyantsy tyuundë. Pes okwinmay, dyajtëjkëtyaaytyë ja jëyujk animal mä ja lyugäär, dyajtëjkëdë ja jëyujk jeˈxy ets tijaty yëˈëjëty yajtunandëp mëdë fyamilyë. Ets seguurë ko ja nyëdoˈoxyë Noé, ets nanduˈun ja nyëdoˈoxyë Sem, Cam etsë Jafet, yaˈoytyëjkëdë ja arkë jodoty parë mbäät jap tsyëënëdë.

Per ¿ti ja jäˈäy tyuundë ko duˈun tˈijxtë? Kyaj tmëjpëjtaktë, oy tjaˈijxtë wiˈixë Jyobaa tkunuˈkxyë Noé ets ja tyuunk. Ets oy tjaˈijxtë tyëkëdë ja jëyujk animal mä ja arkë, kyaj dyajtëgäjtstë jyot wyinmäˈäny. Perë tyäˈädë kyaj tiko tëgatsy nmëdoˈojëm, pes nanduˈun tyam jyaty. Kyaj tpëktë kuentë ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Ets extëmë apostëlë Pedro ojts tnaskäjpxë, may nanduˈun tnëxiˈik ttukxiˈiktë ko yajtukˈawanëdë ti Dios yajmiimpy (2 Peedrʉ 3:3-6). Seguurë ko Noé mëdë fyamilyë nan yajnëxik yajtukxiktë.

¿Näˈä xyikˈamoondë? Biiblyë tnigajpxy ko ta “Jyobaa këˈëm dyaˈˈadujky ja tëjkˈää” ko ja Noé dyajtëjkë ja fyamilyë ets ja jëyujk animal mä ja arkë. Ko duˈun ja jäˈäy tˈijxtë, ta xyikˈamoondë diˈibë nety nëxik tukxikëdëp. Ets pën kyaj yëˈë yaˈˈamoonëdë, ja tuu yëˈë diˈib yaˈˈamoonëdë, pes jyantsy tyuuy tyuuy axtë ko ja Naxwinyëdë nyipaˈtstääy, duˈun extëmë netyë Jyobaa të tnigajpxy (Génesis 7:16-21).

¿Ojtsë Jyobaa ttukxondaˈaky ko ja axëkjäˈäy kyutëgooytyë? Kyaj (Ezequiel 33:11). Pes jantsy jekyë tiempë tmooy parë dyajtëgatstëdë jyukyˈäjtën. ¿Mbäätxyëp tmëmëdoodë Dios ets ojts tsyoˈoktë mä ja Ayoˈonduu? Mbäätxyëp, koxyëp ojts tyundë extëmë Noé. Pes yëˈë nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Dios, jaˈa njënäˈänëm ko myëmëdoo tukëˈëyë diˈib tukˈanaˈamë. Etsë Biiblyë tnigajpxy ko “mët ko tmëbejky ja Dios, [...] dyajnigëxeˈky ko pekymyëët ja naxwinyëdë jäˈäyëty”. Ets mët ko tmëdäjtyë mëbëjkën, ta dyajnigëxëˈky ko jantsy axëëgë nety jäˈäy jyukyˈattë. Ets kyaj yëˈëyëty, nanduˈunën ko tmëdäjty ja mëbëjkën nyitsoky mët ja fyamilyë. Ko mijts xymyëdatëdë mëbëjkën extëmë Noé nan mbäät mnitsoˈoky mëdë mfamilyë. Ets duˈun extëmë Noé, mijts mbäät mnëˈëyoˈoy mduˈuyoˈoy mëdë Dios ets mnaymyayëdët mëët winë xëë winë tiempë.