1-3. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko ngäjpxëmë Biiblyë ets ko nbaduˈunëm?

TUˈUGË nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyënë, jyënany: “Jopy jopyëts nmoˈoyë dyoskujuyëmë Jyobaa kojëts xypyudëkë parëts njaygyukëdë Biiblyë”. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm ja kujk tkajpxyë Biiblyë 40 ok, desde mä tsyondaˈaky axtë mä kyexy, ets jyënaˈany ko duˈunyëm tkäjpxäˈäny. Ja tuˈugë kiixy jyënany ko diˈib pudëjkëp parë niˈigyë tmëbëky ko jantsy tamë Jyobaa ets niˈigyë tmëwingony, yëˈë ko tkajpxyë Biiblyë. Yëˈë jyënaˈany: “Ninäˈänëmëts duˈun jotkujk nganayjawëty”.

² Apostëlë Pedro ojts jyënaˈany: “Dëˈën miitsëty nandëˈën xytsyoktët ja Diosë yˈayuk” (1 Peed. 2:2). Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets ko nbaduˈunëmë kyäjpxwijën, mbäät oy njäˈäwëm ja jot winmäˈäny ets kyaj nanëgoobë njukyˈäjtëm. Nan mbäät xypyudëjkëm parë nnaymyaˈayëm mëdë jäˈäy diˈib tsyojktëbë Jyobaa ets myëduundëp. Ets winmäˈäyëm extëmë apostëlë Pablo diˈib jënan “ko yˈoyëty [...] ja Diosë yˈanaˈamën” (Rom. 7:22). Per mbäät mas niˈigyë xytyukˈoyˈaty. Min nˈokˈijxëm.

³ Ko niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa mëdë Jesus, ta niˈigyë ntsojkëm ets nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm. Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, ta nnijäˈäwëm ko Dios dyajtsoˈogäˈäny pënaty mëduunëp ko myinëdë kutëgoˈoyën. Etsë tyäˈädë oybyë ayuk, yëˈë diˈib mbäät ndukˈawäˈänëmë jäˈäy mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm ko ndukniˈˈijxëmë jäˈäy tijaty të njäjtëm mä Biiblyë.

4. ¿Ti yˈandijpy ngäjpxëmë Biiblyë “yuunk”?

⁴ Jyobaa kyaj ttseky ets ngäjpxëmë Biiblyë jantsy peˈtypy. Tëëyëp duˈun tˈanmääyë Josué: “Tyäˈädë liibrë diˈib mä ley kyaj mbäät xyajjëgeˈeky mä mˈää, ets tsojkëp xykyäjpxët yuunk xëëny ets koots” (Jos. 1:8; Sal. 1:2). Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko xykyäjpxpëtsëmët yuunk tuˈuk tuˈugë ayuk desde Génesis axtë Diˈibʉ Jatanʉp. Yëˈë yˈandijpy ko xykyäjpxëdë Biiblyë extëm mbäät xypyawinmay.  Ko xykyäjpxët “yuunk”, mbäät mbudëkëty ets xypyëjtäˈägëdë mwinmäˈäny mä diˈib mbäät xytyukˈoyˈaty ets diˈib mbäät mëjämoˈoyëty. Oytyaˈagyë xykyäjpxët tuˈugë bersikulo o tuˈugë maytyaˈaky, yajˈyuˈkx ja mwiin mˈää extëmxyëp xykyäjpxpëtsëmy ja ayuk. Duˈun niˈigyë mjotjäˈtëdët ja Diosë yˈAyuk. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets duˈun nduˈunëm? Yëˈko xypyudëkëyäˈänëm parë nguytyuˈunëm ko njaygyujkëm yajxon ja Diosë kyäjpxwijën.

5-7. Pëjtäˈägë ijxpajtën wiˈix mbäät xypyudëjkëmë Diosë yˈAyuk ko ngäjpxëm “yuunk”: 1) parë njukyˈäjtëm wäˈäts 2) parë nyajtuˈunëmë oybyë ää ayuk 3) parë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa mä tsip nimëjää tiempë nyajnäjxëm.

⁵ Mä Biiblyë tapë liibrë diˈib tsip yajjaygyujkëp, per ko ngäjpxëm yuunk, yëˈë nëjkx xypyudëjkëm parë yajxon njaygyujkëm. Min nˈokˈijxëm tëgëëgë ijxpajtën. Tim jawyiin, okpawinmay tuˈugë mixy diˈib xëmë kyajpxypyë Biiblyë ets ttukjäˈty diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Oseas. Ko tkajpxy “yuunk” ja kapitulo 4 bersikulo 11 axtë 13, ta tpawinmay (käjpxë Oseas 4:13). * ¿Tiko tpawinmay? Yëˈko mä yˈeskuelëˈaty tamë myëguˈuktëjk diˈib tuktunanëp diˈib kyaj yˈoyëty, yˈit tsyëënët mëdë toxytyëjk. Ta tpawinmayë tyäˈädë bersikulo ets nyayjyënaˈanyëty: “Jyobaa yˈijxypyë poky kaytyey diˈibë jäˈäy tyuumpy naytyuˈuk ets ëjts kyajts nyajtsayutäˈäny”. Tyäˈädë, yëˈë diˈib myëdäjtypy wyinmäˈänyoty parë tmëmëdoyë Diosë yˈanaˈamën.

⁶ Myëmajtskpë, yëˈë mä tuˈugë toxytyëjk tkajpxyë liibrë diˈib xyëˈäjtypy Joel ets ttukjäˈtyë kapitulo 2, bersikulo 13 (käjpxë Joel 2:13). * Ko tkajpxy “yuunk”, ta tpawinmay wiˈix mbäät tpanëjkxyë Jyobaa yˈijxpajtën ko “yëˈë jantsy oyjyaˈay ets paˈˈayoop, jajkp parë jyotˈambëkët ets mëjwiin kajaa tsyeky”. ¿Wiˈix wyimbëtsëmy? Ta tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny parë kyaj nyekynyëxiˈigäˈäny nyekytyukxiˈigäˈäny ets kyaj tnekyyajtunäˈänyë ää ayuk diˈib yajtsayujtp, diˈib näˈäty yajtuumpy ko tmëgajpxyë nyaˈay o wiink jäˈäy.

⁷ Myëdëgëëkpë, yëˈë mä tuˈugë uˈunkteety të dyajtëgoyë tyuunk ets tmëmay tmëdäjˈyë fyamilyë. Ta tkajpxy “yuunk” Nahúm 1:7 mä jyënaˈany ko Jyobaa “nyijäˈäwëp pënaty aˈoˈkëp” ets tkuwäˈäny extëm “tuˈugë potsyë mëkpë ja xëë mä jyotmaybyaaty”. Tyäˈädë tekstë yëˈë jotkujkmooyëp ko tˈixy wiˈixë Jyobaa tsyekyëty ets kyuentˈatyëty, ta kyaj nëgoo nyekymyay nyekytyajy. Ta nanduˈun tkajpxyë bersikulo 15 (käjpxë Nahúm 1:15). * Tyäˈädë uˈunkteety, ta tjaygyukë ko yëˈë nety yajnigëxëˈkypy ko Jyobaa tˈixy extëm tuˈugë potsyë mëkpë ko nyëjkxët ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë mä tsip nimëjää xyëë tiempë dyajnaxy. Yˈëxtääyˈadëtsypy ja tyuunk, per nan nëjkxp sëmäänoty ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë.

8. Nigäjpx ti të xynyijawë ko xykyajpxyë Biiblyë.

⁸ Tyäˈädë ijxpajtën diˈib yä të nˈijxëm, jap yajjuuty mä Biiblyë diˈib nwinmäˈäyëm ko tsip yajjaygyukë. Per ko të ngäjpxëmë Oseas, Joel etsë Nahúm ets të nˈijxëm wiˈix mbäät xypyudëjkëm, ta net “yuunk” ngäjpxäˈänëmë wiinkpë bersikulo. Ko ngäjpxëm tijaty kyujäˈäyëdë ja kugajpxyëty, mbäät nbatëm mëjwiin kajaa wijyˈäjtën ets xyjotkujkmoˈoyëm. Ets nan mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëm tukëˈëyë Biiblyë. Pääty, ëxpëkë Biiblyë duˈunxyëp extëm xyˈëxtäˈäyë oorë o platë. Pesë Biiblyë mbäät mnëˈëmoˈoy mduˈumoˈoyëty ets dyajkëktëkë mëbëjkën.

9. ¿Wiˈix mbäät mas niˈigyë njaygyujkëm ti Dios tsyejpy ets nduˈunëm?

⁹ Jëjpˈam ngäjpxëm jabom jabomë Biiblyë, per nan tsojkëp njaygyujkëm tijaty ngäjpxëm. Pääty ko xykyäjpxët, yajtun tukëˈëyë ëxpëjkpajn diˈib yajpëtsëëmbyë Diosë kyäjpn parë xynyijawët pën yajnimaytyakp, ja it lugäär ets tijaty tuun jäjtë. Pën kyaj mˈity seguurë wiˈix mbäät xypyaduny diˈib mgajpxypy mä Biiblyë, mbäät xyajtëy tuˈugë mëjjäˈäy diˈib mä naymyujkën o diˈib jeky kujk Dios mëduny. Parë niˈigyë njaygyujkëm ja tëyˈäjtën, min nˈokˈijxëm ja yˈijxpajtënë Apolos, tuˈugë Dios mëduumbë diˈib jukyˈäjt mä primer siiglë.

10, 11. 1) ¿Ti naybyudëkë yˈaxäjë Apolos parë mas oy ojts kyäjpxwaˈkxy? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Apolosë yˈijxpajtën? (Ixë rekuäädrë “¿Duˈun mdukniˈˈixë extëm tyam yajjaygyukë tëyˈäjtën?”.)

¹⁰ Apolos yëˈë nety tuˈugë judiyë diˈib pyanëjkxypyë Kristë “es nyijäˈäp yajxon ja Diosë jyaaybyajtën” ets jyantsy jyotmoobyë Diosë tyuunk. Apostʉlʉty jyënaˈany ko “tsuj es wäˈäts tkäjxwaˈxy ja Jesusë jyaˈa, oy yëˈëyë jeˈeyë tnijawë diˈibë Fwank Yajnëbajtpë tyukˈëxpëjk ja jäˈäyëty”. Apolos kyaj nety tnijawë ti Jesus të ttukniˈˈixë ja yˈëxpëjkpëty, mä wiˈix mbäät nyëbattë jäˈäyëty. Pääty ko Priscila mëdë Áquila tmëdoodë jam Éfeso wiˈix kyäjpxwaˈkxyë Apolos, ta ttukniˈˈijxëdë “waanë oy” ja Diosë nyëˈë tyuˈu (Apos. 18:24-26). ¿Wiˈixë Apolos pyudëjkë?

¹¹ Ko netyë Apolos të kyäjpxwaˈkxy Éfeso, ta ojts nyijkxy Acaya. Biiblyë jyënaˈany: “Net tpudëjkëdë jäˈäyëty diˈibë të tˈaxäjëdë Jesus extëmë Yajnitsokpë mët ja Diosë myayˈäjtën. Es mayjyaˈayoty ja Apolës oj ttukkutëkë israelitë jäˈäyëty ko tpëjtaky yajxon ja nyiwiin nyiduˈu, es ttukˈixy mä Diosë jyaaybyajtën jyënaˈany ko Jesus yëˈë Kristë” (Apos. 18:27, 28). Apolos të nety tnijawë ti yˈandijpy ja nëbajtën diˈibë Jesus myaytyak, ta tpudëjkë mëjwiin kajaa ja jembyë  ëxpëjkpëty parë wyimbattët mä ja tëyˈäjtën. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Apolosë yˈijxpajtën? Ko nanduˈun tyam nduˈunëmë mëjää parë njaygyujkëmë Biiblyë. Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät mas oy nyaˈëxpëjkëm, oy ko nmëjjäˈäwëm ets ngupëjkëm mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat. Duˈuntsoo mas oy nduˈunëmë Diosë tyuunk.

12, 13. Pëjtäˈägë ijxpajtën mä wiˈix mbäät yajxon nyajtuˈunëmë Biiblyë parë wyimbatëdë jäˈäy diˈib nyaˈëxpëjkëm.

¹² Ëtsäjtëm nan mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm duˈun extëm ttuunyë Priscila, Áquila etsë Apolos. ¿Wiˈix mnayjawëty ko xypyudëkë tuˈugë jäˈäy diˈib yˈoymyëdoobyë Biiblyë parë dyajtëgatsyë jyukyˈäjtën ets wyimbety? Ets pën mëjjäˈäy mduny mä naymyujkën, ¿wiˈix mnayjawëty ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mmoˈoyëtyë dyoskujuyëm mët ko të xytyukpudëkë Biiblyë kyäjpxwijën mä meerë jotmay tpääty? Ko nyajtuˈunëmë Diosë yˈAyuk parë ndukpudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm ets nˈijxëm wiˈixë jyukyˈäjtën dyaˈoyëdë, agujk jotkujk xyajnayjäˈäwëm. * Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nduˈunëm.

¹³ Ja tiempë mä jyukyˈajtyë Elías, may ja israelitëty kyaj tnijäˈäwëdë pën tyundëp diˈib tëyˈäjtën o diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Ets extëmë Elías yˈanmääyëdë, mbäät pyudëkëtyë jäˈäy diˈib nyaˈëxpëjkëm parë tpëjtäˈägëdë wyinmäˈäny ets tmëdunëdë Jyobaa (käjpxë 1 Reyes 18:21). * Nan mbäät tuˈugë jäˈäy diˈib yˈoymyëdoobyë Diosë yˈAyuk, ttsëˈëgë ko ja myëtnaymyaayëbë o jyiiky myëguˈuk kyäjpxpäädëdët ko tˈëxpëkyë Biiblyë. Per mbäät xypyudëkë parë wyinmäˈäny tpëjtäˈägët ko xykyäjpxëdë tyäˈädë ää ayuk diˈib yajpatp mä Isaías 51:12, 13 (käjpx). *

14. ¿Ti mbudëkëyanëp parë xyjamyatsëdë tekstë ko jäˈäy xypyudëkëyäˈänët?

¹⁴ Mä Biiblyë miimbë ää ayuk diˈib mbäät xypyudëjkëm, xyjëjwijtsëmbijtëm o xyjotmëkmoˈoyëm ko ngäjpxëm. Per mbäät mnayajtëyëty: “¿Wiˈixëts mbäät njamyetsyë tekstë kojëts nyajtunäˈänët?”. Diosë myëjää yëˈë mbudëkëyanëp parë xyjamyatsët mä nety meerë jam xyajtunäˈäny. Pääty käjpxë Biiblyë ets pawinmay jabom jabom wiˈixë Dios wyinmay. Duˈuntsoo xyjatët niˈigyë xyajtunëdë Biiblyë (Mar. 13:11; käjpxë Fwank 14:26).

15. ¿Ti mbudëkëyanëp parë yajxon xyjaygyukëdë Diosë yˈAyuk?

¹⁵ Panëjkxë Salomóngë yˈijxpajtën ets amdowë Jyobaa wijyˈäjtën parë mbäät xytyuny tijaty mnikëjxmˈäjtypy mä Diosë tyuunk (2 Crón. 1:7-10). Ets duˈun extëm ja kugajpxyëty diˈib tëëyëp, payoˈoy yajxon mä Diosë yˈAyuk parë xynyijawët pënën Jyobaa ets ti tsyejpy nduˈunëm (1 Peed. 1:10-12). Apostëlë Pablo tˈanmääyë Timoteo: “Es mˈuts mjotkëdäˈägëp mët ja mëbëjkën es mët ja oybyë ëxpëjkën” (1 Tim. 4:6). Pën mijts mbanëjkxypyë tyäˈädë käjpxwijën, ta nëjkx xypyudëkë mëguˈuktëjk ets nan nëjkxëp xyajkëktëkë mëbëjkën.

16. 1) ¿Wiˈix ttukˈoyˈäjttë ja jäˈäyëty diˈib Berea ko ojts tkäjpxtë Biiblyë jabom jabom? 2) ¿Tiko tyam jyëjpˈamëty ets ngäjpxëmë Biiblyë tuˈuk tuˈugë xëë?

¹⁶ Ja judiyëtëjk diˈib Berea kyäjpxtëbë netyë Biiblyë “bom bom”. Pääty ko Pablo jyajty ets tyukmëtmaytyakë ja oybyë ayuk, ta ojts tˈijxkijpxyëdë pën duˈun extëmë netyë Pablo tyukniˈˈixë, ta tjaygyujkëdë ko tëyˈäjtënë nety diˈib yajtukniˈˈijxëdëp, ta “tmëbëjktë” (Apos. 17:10-12). Ja yˈijxpajtën, yëˈë xytyukniˈˈijxëm  ko Biiblyë ngäjpxëm jabom jabom, yajkëktëjkëbë mëbëjkën mä Jyobaa. Pääty, tsojkëp nyajkëktëjkëmë mëbëjkën pën naxäˈänëm juuky mä ja jembyë jukyˈäjtën (Eb. 11:1).

17, 18. 1) ¿Wiˈixë Dios mëduumbë tkuwäˈänyë kyorasoon ko tmëdaty mëkë mëbëjkën etsë tsojkën? 2) ¿Wiˈix xykyuwäˈänëm ko tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm?

¹⁷ Tam tiko Pablo duˈun tkujäˈäyë: “Ëtsäjtëm pënëtyë xëënyˈat jaˈäjttëp, wijy kejy nnayaˈijtëm. Dëˈën nˈijtëm extëmë soldäädë diˈibë nayxyojxëp mët ja pujxngäätsy, naygyuentˈäjtëm mët ja mëbëjkën es ja naytsyokë naymyayˈat; es extëmë soldäädë nyaygyipyëty mëdë pujxngup, nandëˈën nnayaˈijtëm jaˈagyëjxm ko nˈawijxëm ja nnitsokënˈäjtëm” (1 Tes. 5:8). Duˈun extëm tuˈugë soldäädë tkuwäˈänyë kyorasoon ko ja myëtsip twinguwäˈägë, nanduˈunë Dios mëduumbë, tsojkëp tkuwäˈänët ja kyorasoon mä ja poky myëmadäˈägäˈänyëty. Ko ttsokëdë Dios, tmëbëkët tijaty të twandaˈaky, ets ttsokët ja myëguˈuk, yëˈë pudëkëdëp parë tkuwäˈänët ja kyorasoon, ets tsip ttunët tijaty mbäädë Jyobaa tyukmastuˈutyëty.

¹⁸ Pablo nan myaytyak tuˈugë “pujxngup”, tyäˈädë yëˈë yˈandijpy “ko nˈawijxëm ja nnitsokënˈäjtëm”. Ko ijty tuˈugë soldäädë tkapëjtaˈagyë pyujxngujup, mbäät pojënë yˈooky mä tsyiptuny. Per ko tpëjtäˈägët, mbäät kyuwäˈänyëty ets kyaj nëgoo tsyayutët ja kyëbäjk. Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa yajnitsoˈoky, ta kyëktëkë mëbëjkën mä tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm. Tyäˈädë yëˈë xypyudëjkëm parë njëjpkudijëmë apostatas ets ja “ayuk diˈibë kyaj tyuny”, diˈib kajaajëp extëmë axëk puˈuts (2 Tim. 2:16-19). Nan mbäät xypyudëjkëm tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm parë kyaj pën xytyuktuˈunëm tijatyë Jyobaa yajkubojkypy.

19, 20. ¿Tiko Diosë yˈAyuk nyajtsobatëm mëjwiin kajaa, ets wiˈix nyajnigëxëˈkëm? (Ixë rekuäädrë “Jyobaa xymyoobyëts diˈibëts nyajtëgoyˈajtypy”.)

¹⁹ Kom wingoonˈadëtsnëp ja kutëgoˈoyën, tsojkëp niˈigyë nmëbëjkëmë Biiblyë. Pes xypyudëjkëmë kyäjpxwijën parë nmastutëmë kostumbrë diˈib kyaj yˈoyëty ets parë kyaj xymyëmadakëmë poky kaytyey. Biiblyë nan xypyudëjkëm ets xyjyotkujkmoˈoyëm parë nmëmadakëm tijaty tyamë Satanás yajjaˈäjtypy mëdë jyaˈay. Ets mët ko Jyobaa xytyuˈumoˈoyëm mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, ta nyajpatëm mä ja nëˈë tuˈu diˈib mënëjkxp mä jukyˈäjtën.

²⁰ Nˈokjamyajtsëm ko Dios “tsyejpy es nidëgekyë [jäˈäy nyitsoˈogët]”. Yëˈë yˈandijpy niˈamukë Dios mëduumbë, diˈib myëdowandëp ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets pënaty ndukniˈˈijxëmë oybyë ayuk. Per niˈamukë pënaty nitsoˈogandëp, tsojkëp “tjaygyukëdët diˈibë dëˈën tëyˈäjtën” (1 Tim. 2:4). Pääty, parë kyaj ngutëgoˈoyëm, tsojkëp ngäjpxëmë Biiblyë ets nbanëjkxëm wiˈix jyënaˈany. Ko ngäjpxëm jabom jabom, ta nyajnigëxëˈkëm ko nyajtsobatëmë Jyobaa yˈAyuk (Fwank 17:17).