Ko kyutëgooytyë jäˈäy: ¿yëˈë duˈun ko Dios yˈaxëkjäˈäyëty?
PARË nˈatsoˈojëmbijtëm, min nˈokˈijxëm majtskë ijxpajtën mä Dios dyajkutëgooyë axëkjäˈäy diˈibë Biiblyë myaytyakypy: ko yˈAyoˈonduuy mä Noé jyukyˈajty ets ko kyutëgooy ja jäˈäyëty diˈib Canaán.
KO YˈAYOˈONDUUY MÄ NOÉ JYUKYˈAJTY
NÄÄGË JÄˈÄY JYËNÄˈÄNDË: “Mëk axëkjäˈäyë Dios ko tkejxyë ayoˈonduu parë dyajkutëgooy niˈamukë jäˈäy ets yëˈëyë yajnitsoktë Noé mëdë fyamilyë”.
Ezequiel 33:11). Duˈunë duˈun, Dios kyaj ttukxondaky ko dyajkutëgooyë axëkjäˈäy mä Noé jyukyˈajty. Per ¿tiko duˈun ttuuny?
BIIBLYË JYËNAˈANY: Dios xyˈanmäˈäyëm: “Kyajts ndukxondaˈaky ko yˈoogyë axëkjäˈäy, yëˈëtsë duˈun ndukxondakypy ko axëkjäˈäy tnijëmbityë nyëˈë tyuˈu ets jyukyˈäjtˈadëˈëtsët” (Biiblyë tnimaytyaˈaky ko Dios ojts dyajkutëgoyë axëkjäˈäy parë ojts “wyeˈemy extëmë ijxpajtën wiˈix jyatäˈän kyëbatäˈändë ja axëkjäˈäytyëjk” (2 Peedrʉ 2:5, 6). Biiblyë nan nyigajpxypy wiˈixë Dios tijaty ttuuny.
Tuk pëky diˈibë Dios yajnigëxëˈk, yëˈë ko oy mëk tjajawë dyajkutëgoyëdë axëkjäˈäy, kyaj mbäät duˈunyë dyajwëˈëmy, pes yˈijxypy wiˈix ttundë myëguˈuktëjk. Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, dyajjëjptëgoyaˈanyë ayoˈon etsë axëkˈäjtën.
Myëmajtsk pëky diˈibë Dios yajnigëxëˈk, yëˈë ko xëmë ttukˈawanë jäˈäy ti tyunaampy mä tkayajkutëgoynyëm, ets ttuny duˈun mët ko ttseky. Extëm ko dyajtuunyë Noé parë kyäjpxwäˈkxët, per ja jäˈäyëty kyaj tmëdowandë. Biiblyë jyënaˈany ko kyaj myëdoodë axtë “ko myiiny ja ayoˈonduu. Ta yajjiˈxëdë nidëgekyë” (Matewʉ 24:39).
Ko ja tiempë nyajxy, ¿yajtëgäjtsë Dios extëm tijaty ttuny? Kyaj. Ja israelitëty ojts yaˈˈanëëmëdë ko pën duˈun jyaˈayˈattë extëm ja nax käjpn diˈib jamyë tsënääytyëp, ta Dios nyaˈixäˈänëdë parë nyiminëdët ja myëtsip, dyajkutëgoytyëdë Jerusalén ets yajmënëjkxtët tsumytsyënaabyë. Ja israelitëty kyaj myëdoodë, duˈun jyaˈayˈäjttë extëm ja nax käjpn. ¡Axtë nyoˈktë yˈuˈunk yˈënäˈk extëmë wintsëˈkën! ¿Ojtsë Jyobaa tyukumëdowëdë? Ojts, per jaanëm ko nety të yajtuknigaxtë janääm jatsojk kugajpxyëty parë jyodëmbittët. Axtë yaˈˈanmääytyë: “Yëˈë nWintsënˈäjtëm Yajkutujkpë Jyobaa nitii tkatunäˈäny pën kyaj të ttuknijawë ja kyugajpxyëty diˈib yëˈë ayuˈutsyë myëdäjtypy” (Amós 3:7).
TI YˈANDIJPY PARË ËTSÄJTËM: Xyjotkujkmoˈoyëm extëmë Jyobaa tijaty ttuuny ko dyajkutëgooyë axëkjäˈäy. Mbäät nˈijtëm seguurë ko yëˈë nan tyukumëdowaambyë axëkjäˈäytyëjk. Biiblyë jyënaˈany: “Yëˈë axëkjäˈäy yaˈëxpoˈtëˈëgandëp [...]. Per diˈib yujy tudaˈaky, yëˈë jyaˈˈatandëbë naxwinyëdë, ets tjantsy tyukxondäˈägäˈändë mëjwiin kajaa ja tuˈugyëˈäjtën diˈib jaˈˈatäämp” (Salmo 37:9-11). Ko mˈokwinmay, ¿wiˈixëdaa Dios jyaˈayˈaty ko dyajminäˈänyë kutëgoˈoyën mä dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänyë jäˈäy diˈib ayoop? ¿Mjënäˈänëp ko Dios mëk axëkjäˈäy o ko paˈˈayoop?
KO KYUTËGOOY JA JÄˈÄYËTY DIˈIB CANAÁN
NÄÄGË JÄˈÄY JYËNÄˈÄNDË: “Axëëk ja tsip diˈib tuun jäjtë ko kyutëgooyë jäˈäyëty diˈib Canaán, duˈunxyëp extëm tyamë jäˈäy nyayajäämˈook nyayajnääxˈoogëdë”.
BIIBLYË JYËNAˈANY: “Ko tii ttuny ak yëˈë mëdiˈibë mëdëyën. [...] Yëˈë nijënäˈä winë tëgaty tkatuny, ak yëˈë duˈun tyuumpy, mëdiˈibë oyën ets mëdiˈibë mëdëyë” (Deuteronomio 32:4, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). Ko Dios ttunyë tëyˈäjtën kyaj mbäät nˈijxkijpxyëm mëdë tsip diˈibë jäˈäy tyuundëp, pes yëˈëjëty kyaj tnijawëdë ti japˈäjtp mä jäˈäyë kyorasoon, perë Dios nyijäˈäwëp.
Extëm nˈokpëjtakëm, ko Dios ojts tpayoˈoy ja käjpn diˈib Sodoma ets Gomorra, ta ttuknibëjtakë dyajkutëgoyaˈany. Abrahán jotmaytyuunë ko waˈanë netyë Dios kyaj ttunäˈänyë tëyˈäjtën, pääty dyajtëëy: “¿Myajkutëgoyaampy duˈun yëˈë wäˈäts jäˈäytyëjk mëët tuknax yëˈë ëxëëk jäˈäyëtyë?” (Génesis 18:20-33, MNM). Abrahán kyaj wyinmääy duˈun ttunëdë Jyobaa, pes yëˈë tuˈugë Dios diˈib tëyˈäjtën myëët tijaty tyuumpy. Jyobaa maˈkxtujkën myëët yˈanmääyë ko kyaj nety dyajkutëgoyaˈany ja Sodoma käjpn pën jam naa nimäjkënë oyjyaˈay (Génesis 18:20-33). Yajxon nyigëxëˈëky ko Dios yˈijx ja jäˈäyë kyorasoon ets ja axëkˈäjtën diˈibë nety tyuundëp (1 Crónicas 28:9).
Dios nan yˈijx ja axëkˈäjtën diˈib tyuundë ja jäˈäyëty diˈib Canaán, ets pääty ojts tniˈanaˈamë ets kyutëgooytyaˈayët. Tyäˈädë jäˈäyëty, duˈun ijty yaˈixyˈattë ko jantsy axëëk yˈadëˈëtstë, nyinoˈktëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk mä ttukwintsëˈëgëdë diosëty (2 Reyes 16:3). * Nyijäˈäwëdëbë nety ko Jyobaa të tˈanëëmë ja israelitëty ko yëˈë jyaˈabëkandëp ja it naxwinyëdë. Ets pënaty kyaj tkëyakandë ja nyax ets tsyiptuundë mëdë israelitëty, nanduˈunën tsyiptuundë mëdë Jyobaa, pes yëˈë nety diˈib yajpatp mëdë kyäjpn.
Perë Jyobaa pyaˈˈayoo ja jäˈäyëty diˈib Canaán diˈib Josué 6:25; 9:3, 24-26).
myastuttë axëkˈäjtën ets myëmëdoodë ja yˈanaˈamën. Extëm ko Rahab, ja toxytyëjk diˈibë nety ijt tsënaapy oypyënëty mëët, nyitsoktë mëdë fyamilyë. Ets ko ja jäˈäyëty diˈib Gabaón ojts tˈamdowdë ets yajpaˈˈayowdët, ta kyaj yˈoˈktë mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk (TI YˈANDIJPY PARË ËTSÄJTËM: Mëjwiin kajaa diˈib xytyukniˈˈijxëm ko kyutëgooytyë ja jäˈäyëty diˈib Canaán. Tyam, niˈigyë wyingony ja tiempë mä yajpayoˈoyäˈändë ets mä kyutëgoyäˈändë axëkjäˈäyëty (2 Peedrʉ 3:7). Pën ntsojkëmë Jyobaa ets nmëmëdoˈojëm, ta nëjkx njukyˈäjtëm mä kyaj nyekyjamˈatäˈänyë ayoˈon, ko nety të kyutëgoy pënaty kyaj tkupëktë Jyobaa yˈanaˈamën.
Jyobaa tyukjamyejtsypyë tääk teety ko tijaty tyam tyuundëp, mbäät pyudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Yëˈë mwinˈixtëp ja juukyˈäjtën, mä jeky mjuukyˈattëtyën mëët ja mˈuˈunk mˈokëty. Tsoktë jawëdë yëˈë mWintsën [Jyobaa], mëmëdowdë, ets tuˈugyë yëˈë xypyanëjkxtëdëty” (Deuteronomio 30:19, 20, MNM). Wiˈix mˈokwinmay, ¿yëˈëdaa duˈun jënäämp tuˈugë Dios diˈib axëkjäˈäy o diˈib tsojkp ets diˈib tsyejpy parë nduˈunëm diˈib oy?
^ parr. 15 Arqueólogos të tijaty tpäättë diˈib yajnigëxëˈkypy ko ja jäˈäyëty diˈib Canaán, nyinoˈktëp ijty ja yˈuˈunk yˈënäˈk mä yox nyoˈoktë.