1. ¿Wiˈixë näägë kasäädë jäˈäy pyudëkëdë ko tsuj yajxon kyäjpx myaytyäˈäktë?

TUˈUGË nmëguˈukˈäjtëm diˈib Canadá jyënany ko mas niˈigyë mëdë nyëdoˈoxy yajpäädäˈäny ets kyaj dyuˈunëty mëdë wiink jäˈäy. Jotkujk nyayjawëty ko yajpääty mëdë kyudëjk ets mas niˈigyë ttukxondaˈagyë jukyˈäjtën, ets ko tyukjäˈtyëtyë ayoˈon jotmay kyaj nëgoo tmëkjawë. Ja tuˈugë yetyëjk kasäädë diˈib Australia, jyënany: “Mäjk tuˈuk jëmëjtëts kujk ngasäädëˈaty ets nituˈugë xëë kyanaxy mäjëts kyaj ngäjpx nmaytyäˈäktët. Seguurëts nnayjawëdë ets kyajts nmëmay nmëdäjtë wiˈix mëk yˈokˈitët ja ntsënäˈäy njukyˈäjtënëts. Kots xëmë ngäjpx nmaytyäˈäktë tsuj yajxon, yëˈëjëts xypyudëjkëp”. Ja tuˈugë toxytyëjk diˈib Costa Rica jyënany ko diˈib pudëjkëdëp parë agujk jotkujk jyukyˈattët, yëˈë ko tsuj yajxon kyäjpx myaytyäˈäktë. Ta yˈakjënäˈäny: “Xypyudëjkëdëbëts parëts niˈigyë nmëwingondëdë Jyobaa, parëts kyaj ti nduundëgoytyët, xyajtuˈugyëdëbëts ets niˈigyëtsë ntsojkën nyajkëktëkëdë”.

2. ¿Tiko mbäät tsyiptaˈaky etsë kasäädë jäˈäy kyäjpx myaytyäˈäktët?

² ¿Mgäjpx maytyakp tsuj yajxon mëdë mjamyëët o mtsiptakxëp? Mbäät xymyëdattë jotmay mët ko nimajtsk ak pokyjyaˈay myajpäättë, kyaj tuk nax xymyëdattë jäˈäyˈäjtën ets tëgatsy të mˈyaak të mbattë (Rom. 3:23). Nan mbäät kyaj tuk nax mgäjpx mmaytyäˈäktë. Päätyë John M. Gottman etsë Nan Silver jyënandë ko tsojkëbë kasäädë jäˈäy ttundëdë mëjää pën käjpxan maytyäˈägandëp tsuj yajxon ets pën tsyojktëp etsë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën jyakët.

3. ¿Ti mayë kasäädë jäˈäy pudëjkëdëp parë mëk dyaˈittë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën?

³ Tsojkëbë kasäädë jäˈäy ttundëdë mëjää parë oy tsyëënëdët, net agujk jotkujk yajpäättët. Duˈunë duˈun, mbäät agujk jotkujk jyukyˈattë pën naytsyojkëdëp (Ecl. 9:9).  Okpawinmay wiˈixë Isaac mëdë Rebeca kyasäädëˈäjttë (Gén. 24:67). Oyë nety jeky kujk kyasäädëˈattë, duˈunyëm nyaytsyojkëdë. Ets tyam, nanduˈun mayë kasäädë jäˈäy jyukyˈattë. ¿Ti diˈib pudëjkëdëp? Ko tsuj yajxon nyaytyukmëtmaytyäˈägëdë ti wyinmääytyëp ets wiˈix nyayjawëdë. Ets diˈib pudëjkëdëp, yëˈë ko tjaygyukëdë tijaty, tmëdattë tsojkën, mayˈäjt wintsëˈkën ets yˈittë yujy tudaˈaky. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm, ko kasäädë jäˈäy tmëdattëdë tyäˈädë taxk pëkypyë jäˈäyˈäjtën, mbäät tsuj yajxon kyäjpx myaytyäˈäktë.

4, 5. Ko tijatyë kasäädë jäˈäy tjaygyukëdë, ¿wiˈix pyudëkëdë parë oy yˈittët? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁴ Proverbios 16:20 jyënaˈany: “Diˈib yajnigëxëˈkypyë jaygyujkën mä tuˈugë jotmay, pyäädaambyë oyˈäjtën”. Tyäˈädë ää ayuk tëyˈäjtëndëjkëp mä familyë ets mä jäˈäy kyasäädëˈaty (käjpxë Proverbios 24:3). * Mä Biiblyë jap yajpäätyë wijyˈäjtën etsë jaygyujkën. Extëm nˈokpëjtakëm, Génesis 2:18 jyënaˈany ko Dios ojts dyajkojˈyë toxytyëjk parë mëët kyäˈpxëdë yetyëjk. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tëgatsyë yetyëjk mëdë toxytyëjk, ets ja nyigëxëˈëky mä wiˈix kyäjpx myaytyäˈäktë. Mayë toxytyëjk yëˈë myaytyäˈägaambyë jäˈäy, wiˈix nyayjawëty o wiˈixë wiink jäˈäy nyaymyënëjkxëdë, yajmëtkäjpxan yajmëtmaytyäˈägandëp parë nyayjawëdët ko yajtsojktëp. Perë yetyëjk, may kyaj nëgoo tmaytyäˈägäˈändë wiˈix nyayjawëdë, yëˈë myaytyäˈägandëp ja amay jotmay diˈib pyattëp ets wiˈix dyaˈoyëdë o tijaty tyuundë mä tyuunk o mä yˈix jyawëdë. Nan tsyojktëp ets yajwintsëˈëgëdët.

⁵ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Gran Bretaña, jyënany: “Yëˈë nyaˈayëts o nˈyetyëjkëts pojënë jotmay tjantsy yaˈoyëyaˈany ets kyaj tmëdooˈity wiˈixëts nˈanëëmë”. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jyënaˈany ko axëëk yajnayjawëty, pes yëˈë jyatsejpy etsë nyaˈay tmëdooˈitët ets tjaygyukët wiˈix nyayjawëty. Ja tuˈugë yetyëjk jyënany: “Kots nyajtsondaktë ntsënäˈäy njukyˈäjtën, tsojkˈamëts njantsy yaˈoyëyany tukëˈëyë jotmay diˈibëtsë nëdoˈoxy pyatypy. Per tajëts nbëjkyë kuentë ko diˈibëtsë nety jeˈeyë nëdoˈoxy tsyejpy, yëˈë etsëts nmëdooˈitët wiˈix jyënaˈany” (Prov. 18:13; Sant. 1:19). Ja yetyëjk diˈib jyaygyujkëp tijaty, pyëjkypyë kuentë wiˈixë nyëdoˈoxy nyayjawëty ets tyuumbyë mëjää parë oy dyajnayjawëty. Nan tyukˈijxypy ko myëjpëjtakypy wiˈix wyinmay ets nyayjawëty (1 Peed. 3:7). Ja toxytyëjk nan tyuumbyë mëjää parë tjaygyukët wiˈixë yetyëjk wyinmay. Ko nimajtsk tjaygyukëdë, tmëjpëjtäˈäktë ets tkuytyundë diˈibë Biiblyë tukˈanaˈamëdëp, ta agujk jotkujk jyukyˈattë. Ets mbäät ttundë tijaty diˈib oy.

6, 7. 1) ¿Wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy pyudëkëdë Eclesiastés 3:7 parë tjaygyukëdët tijaty? 2) ¿Wiˈix mbäädë toxytyëjk dyajnigëxëˈëgyë wijyˈäjtën ko ja nyaˈay tmëtmaytyäˈägët, ets ti mbäät ttuny ja yetyëjk?

⁶ Kasäädë jäˈäy diˈib jyaygyujkëp tijaty, nan nyijäˈäwëp ko taa “tiempë parë yˈamonët ets ta tiempë parë kyäjpxët” (Ecl. 3:1, 7). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mäjk jëmëjt kujk kyasäädëˈaty jyënany: “Tyam njaygyujkëbëts näˈäjëts mbäädë nyaˈay tijaty ndukmëtmaytyaˈaky”. Ta yˈakjënäˈäny: “Pën nˈijxypyëts ko mëk jyantsy tyuny o jam tijaty të yajtuknipëky, tajëts nyajnaxy waanë tiempë parëtsë net ndukmëtmaytyaˈaky. Kots duˈun nduny, tajëts oy ngäjpx nmaytyäˈäktë”. Ko tuˈugë toxytyëjk kyajpxy tsuj yajxon “mä meerë tsyekyëty”, ta ja nyaˈay jotkujk nyayjawëty ets tmëdooˈity (käjpxë Proverbios 25:11). *

⁷ Tuˈugë yetyëjk kasäädë diˈib Dios mëduump, kyaj jeˈeyë tmëdooˈity wiˈixë nyëdoˈoxy jyënaˈany, nan tyuumbyë mëjää parë tnigajpxy wiˈix nyayjawëty. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuump mëjjäˈäy ets kujk kyasäädëˈaty 27 jëmëjt, jyënany: “Tsipëts nˈanëëmët ja nëdoˈoxy tijëts njäˈäwëp mäjëtsë njot ngorasoon”. Ja tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib 24 jëmëjt kujk kyasäädëˈaty, jyënany ko kyaj tmaytyäˈägäˈänyë  yˈamay jyotmay ets wyinmay ko pën kyaj tnigajpxy wiˈix nyayjawëty mbäät tjäˈäytyëgoy. Per ta yˈakjënäˈäny: “Tëjëts nbëkyë kuentë ko pën nigajpxypyëts wiˈixëts nnayjawëty, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyajts njotmëkëty. Kots xytsyiptakxëty nigäjpxët wiˈixëts nnayjawëty, tajëts nmënuˈkxtaˈagyë Jyobaa parëts xypyudëkët etsëts nbäädëdë ää ayukë oybyë wiˈixëts nˈanëëmëdë nnëdoˈoxy. Tajëtsë net nmëkxejy nˈokxejy parëts ndëkë maytyakpë”. Nan oy ko kasäädë jäˈäy tˈixtët näˈä nyaymyëtmaytyäˈägäˈänëdë, mbäät ko nety nimajtsk tkäjpxtë Biiblyë o ja tekstë diˈib jabom jabom yajkäjpxp.

8. ¿Ti mbäät pyudëkëdë kasäädë jäˈäy parë oy kyäjpx myaytyäˈäktët?

⁸ Tsiptakp parë kasäädë jäˈäy kyäjpx myaytyäˈäktët tsuj yajxon. Pääty jyëjpˈamëty ets nimajtsk nyuˈkxtäˈäktët ets tˈamdowdëdë Diosë myëjää parë oy kyäjpx myaytyäˈäktët. Jëjpˈam ets ttsoktëdë Jyobaa ets tˈixtët ko yëˈë të tpëjtaˈagyë pëjk ukën. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib 26 jëmëjt kujk kyasäädëˈaty, jyënany: “Duˈunëts nˈixtë tsënäˈäy jukyˈäjtën extëmë Jyobaa tˈixy, pääty, kyajts ndimwinmaytyë naymyatstuˈudäˈänëdë. Nduundëbëtsë mëjää parëts nyaˈoyëdë nˈamay njotmay kots yajxon ngäjpx nmaytyäˈäktë”. Ko kasäädë jäˈäy tkamastuˈuttë Dios, ta dyajjotkujkˈattë ets ta kyunuˈkxëdë (Sal. 127:1).

9, 10. ¿Tijaty mbäät ttundë kasäädë jäˈäy parë mëk yˈitëdë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën?

⁹ Tsojkën, yëˈë diˈib mas jëjpˈam mbäädë kasäädë jäˈäy tmëdattë. Biiblyë jyënaˈany ko tsojkën yëˈë diˈib yajtuˈugyëp (Kol. 3:14). Ko kasäädë jäˈäy nimajtsk twinguwäˈägëdë amay jotmay ets nimajtsk yˈagujkˈat jyotkujkˈattë, ta niˈigyë myëjwindëkë ja tsojkënë diˈib myëdäjttëp, niˈigyë nyaymyaaybyëkëdë ets jyotkujkˈattë ko tuˈugyë yˈittë. Mëk dyaˈittë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën, kyaj mët ko tëgokëjxm nyaymyoˈoyëdë tijaty diˈib mëjwiin kajaa, extëm yaˈixy mä pelikula o mä telebisionk. Yëˈë xëmë dyajmëjwindëkëdë tsyojkën ko dyajnigëxëˈëktë extëm, ko oy nyaymyëˈˈëw nyaymyëgäjpxëdë, nyaymyëtxiˈigëdë, nyaymyënanëdë, o jam ti nyaytyukmëdunëdë, o ko nyayajtëwëdë extëm “¿wiˈix tyam ojts të mduny?”. Kyaj tyimtsekyëty ttundët ti diˈib mëjwiin kajaa parë jyotkujkˈattët. Tuˈugë jäˈäy diˈib kujk kyasäädëˈaty 19 jëmëjt agujk jotkujk, jyënaˈany ko naymyëgäjpxëdëp mä telefënë ets nyaytyuknigaxëdë mensaje mä xyënaxtë. Ets ja yetyëjk jyënaˈany: “Ndundëts duˈun parëts nijawëyäˈändë wiˈixëts nyajpäättë”.

¹⁰ Ko kasäädë jäˈäy tmëdattë tsojkën, yëˈë nanduˈun pudëjkëdëp parë niˈigyë nyayˈixyˈatëdët  (Filip. 2:4). Ko niˈigyë nyayˈixyˈatëdë, ta niˈigyë tsyojkënë dyajmëjwindëkëdë ets dyajkëktëkëdë, oy pokyjyaˈay yajpäättë. Tuˈugë kasäädë jäˈäy, tsojkëp xëmë dyajmëjwindëkëdë tsyojkën tuˈuk tuˈugë jëmëjt nyaxy. Pääty pën të mbëjknë, nayajtëwëdë: “¿Nˈixyˈajtypyëts yajxonë njamyëët? ¿Njaygyujkëbëts wiˈix nyayjawëty ets wiˈix wyinmay? ¿Näˈäjatyëts njamyetsy ja jäˈäyˈäjtën diˈibëts ndukˈoyˈijxë nyaˈay o nnëdoˈoxyëts?”.

11. ¿Tiko jyëjpˈamëty etsë kasäädë jäˈäy nyaywyintsëˈëgëdët? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹¹ Pokyjyaˈay yajpäättë axtë kasäädë jäˈäy diˈib jukyˈäjttëp agujk jotkujk, ets mbäät näˈäty kyaj nyayjaygyukëdë. Duˈun jyajtyë Abrahán mëdë Sara (Gén. 21:9-11). Per kyaj yëˈë ojts yajnaywyäˈkxëdë. ¿Tiko kyaj? Yëˈko naywyintsëˈkëdë nixim niyam. Extëm nˈokpëjtakëm, Abrahán ojts tˈanëëmë Sara “tunë mayˈäjtën” (Gén. 12:11, 13). Etsë Sara myëmëdoo Abrahán ets yˈijx extëmë wyintsën (Gén. 18:12). Tuˈugë kasäädë jäˈäy ja dyajnigëxëˈëky ko kyaj twintsëˈëgë jyamyëët mä wiˈix tmëˈˈëy tmëgajpxy ets wiˈix ja yˈää yoˈkn yajmëdoy (Prov. 12:18). Pën kyaj dyaˈoyëdë jyotmay, mbäät myaˈatyë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 3:7-10, 17, 18).

12. ¿Tiko jyëjpˈamëty pënaty näämnëm të pyëktë, ttundëdë mëjää parë nyaymyëgäjpxëdët wintsëˈkën myëët?

¹² Pënaty näämnëm të pyëktë, tsojkëp ets niˈigyë ttundëdë mëjää parë oy kyäjpx myaytyäˈäktët ets wintsëˈkën myëët. Tsojkëp tˈixtët wiˈix mbäät tmaytyäˈäktë ti jyäˈäwëdëp mä jyot kyorasoon. Tuˈugë yetyëjk kasäädë jyënany: “Oy agujk jotkujkë jäˈäy jyakasäädëˈaty, mä myëduk jëmëjt myëmajtsk jëmëjt, mbäät näˈäty tsyiptundë, axtë koonëm ja yetyëjk tjaygyukët wiˈixë ja nyëdoˈoxy nyayjawëty, wiˈix ja kostumbrë tmëdaty ets ti naybyudëkë yajtëgoyˈajtypy. Etsë toxytyëjk nan tsojkëp tjaygyukët ja nyaˈay. Per diˈib mbäät pyudëkëdë, yëˈë ko yˈittët yujy tudaˈaky, ko kyaj pojënë tijaty dyajpoktët, ko kyajpxy jaygyukëdët, myaˈkxtuktët ets ko ttukˈijxpattëdë Jyobaa”. ¡Jantsy oyë tyäˈädë käjpxwijën!

13. Parë kasäädë jäˈäy yˈittët jotkujk, ¿tiko jyëjpˈamëty dyaˈixëdët ja tudaˈakyˈäjtën?

¹³ Tuˈugë kasäädë jäˈäy mbäät tsuj yajxon kyäjpx myaytyäˈäktë ets kyaj tsyiptundët pën nimajtsk ijttëp yujy tudaˈaky (1 Peed. 3:8). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib 11 jëmëjt kujk kyasäädëˈaty, jyënany: “Tudaˈakyˈäjtën yëˈë diˈib pudëjkëbë kasäädë jäˈäy parë dyaˈoyëdë yˈamay jyotmay,  pes yëˈë diˈib tuump parë maˈkxënë nyayˈamdowëdët”. Ja tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuump mëjjäˈäy ets 20 jëmëjt kujk kyasäädëˈaty, jyënany: “Näˈäty, mas jëjpˈam njënäˈänëm okmaˈkx ets kyaj dyuˈunëty ko njënäˈänëm ntsejpy”. Ets ta yˈakjënany: “Nuˈkxtakën yëˈë diˈibëts xypyudëjkëdëp parëts nˈittët yujy tudaˈaky. Kots nimajtsk nmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa, tajëts njamyatstë ko pokyjyaˈayëts nyajpäättë ets wiˈixë Jyobaa yˈoyjyaˈayëty, yëˈë diˈibëtsë net xypyudëjkëdëp parëts yajxon tijaty ndundët”.

14. ¿Wiˈixë kasäädë jäˈäy yˈaxëktunëdë ko tmëdattë mëjˈat këjxmˈat?

¹⁴ Ko kasäädë jäˈäy tmëdattë mëjˈat këjxmˈat, tsip kyäjpx myaytyäˈäktët ets dyaˈoyëdët ja jyotmay. Tuˈugë jäˈäy diˈib mëj këjxm nayjyäˈäwëp tsip tˈamdowëdë maˈkxën, niˈigyë nyaynyikäjpxtuˈutyëty. Kyaj jyotmëktaˈaky parë tˈëxkapëdë tyëgoˈoyën, yëˈë yˈëxtaapy mäjaty ja jyamyëët tyëgoy. Ko tjawë yajnibëdëˈëky, kyaj ttunyë mëjää parë dyaˈoyët ja jotmay, niˈigyë dyajtunyë ää ayuk diˈib yajtsayujtp o kyaj nyekyˈatsoy (Ecl. 7:9). Mbäät dyajmäˈätyë tsyënäˈäy jyukyˈäjtën pën kyaj tyudaˈagyëty. Pääty, oy ko tjamyatstët ko “Dios yˈëxtijpy diˈibë mëj këjxmëp, per pyudëjkëp myayˈäjtëngyëjxm diˈibë yuunk naxypyëty” (Sant. 4:6).

15. Nimaytyäˈäk wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy pyudëkëdë Éfesʉ 4:26, 27 parë dyaˈoyëdët ja yˈamay jyotmay.

¹⁵ Ko kasäädë jäˈäy tsyiptundë, tsojkëp netyë dyaˈoyëdët ja jyotmay ets kyaj nyaytyukmëmadäˈägëdët ja mëjˈat këjxmˈat. Pablo tˈanmääy ja myëguˈuktëjk: “[Këdii] xënaxy mˈakëdë. [Këdii] xylyugäärmoˈoy yëˈë mëjkuˈugopk es mmëmadäˈägëdët” (Éfes. 4:26, 27). Kyuˈayoˈojëbë jäˈäy ko tkamëmëdoyë Biiblyë kyäjpxwijën. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyënany: “Näˈäganäˈäty, kyajts mëdë nyaˈay nmëmëdowdë tyäˈädë käjpxwijënë diˈib yajpatp mä Éfesʉ 4:26, 27. Ets kyajtsë net oy nmäˈäy”. Pääty, oy ko netyë ja kasäädë jäˈäy tkäjpxˈoyëdët ja jotmay diˈib myëdäjttëp parë oy yˈittët. Per näˈäty, mbäät nyaymyoˈoyëdë waanë tiempë parë oy nyayjawëdët etsë net tmaytyäˈäktëdë jyotmay. Nan oy ko tmënuˈkxtäˈäktëdë Jyobaa parë myoˈoyëdët ja oybyë jäˈäyˈäjtën extëmë tudaˈakyˈäjtën. Tyäˈädë yëˈë pudëkëdëp parë dyaˈoyëdët ja yˈamay jyotmay ets kyaj yëˈëyë twinmaytyët ti jyäˈäwëdëp (käjpxë Kolosʉ 3:12, 13).

16. ¿Wiˈix mbäädë yujyˈat tudaˈakyˈat pyudëkëdë kasäädë jäˈäy parë dyajtsobäättët ja oybyë jäˈäyˈäjtën diˈib myëdäjttëp?

¹⁶ Ko kasäädë jäˈäy yˈittë yujy tudaˈaky, nan mbäät pyudëkëdë parë dyajtsobäättët ja jäˈäyˈäjtën diˈib niduˈuk niduˈuk myëdäjttëp. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät ja toxytyëjk niˈigyë tijaty tnijawë diˈib mbäät ttukpudëkë fyamilyë. Pën ja yetyëjk yujy tudaˈaky, kyaj tjawët ko yëˈë mas oy tijaty ttuny, niˈigyë mbäät tmëjämoˈoyë nyëdoˈoxy parë dyajtunëdë wyijyˈäjtën. Duˈuntsoo dyaˈixëdët ko tsyejpyë nyëdoˈoxy ets myëjpëjtakypy (Prov. 31:10, 28; Éfes. 5:28, 29). Ets nanduˈun ja toxytyëjk, pën yujy tudaˈaky, kyaj nyayajnaxëdët mëj këjxm mët ko niˈigyë tijaty tnijawë ets nan kyaj dyajnaxypyëdë nyaˈay. Pes të tyuˈukmuktë, “nimajtsk yˈittët tiˈigyë”, diˈib yajtsayujtëp tuˈuk, nanduˈun ja tuˈuk yajtsayutyëty (Mat. 19:4, 5).

17. ¿Ti mbäät ttundë kasäädë jäˈäy parë yˈittët agujk jotkujk ets dyajmëjpëtsëmdëdë Dios?

¹⁷ Seguurë ko mijts duˈun ja mtsënäˈäy mjukyˈäjtënë xyajtuˈuyoˈoyaˈany extëmë Abrahán mëdë Sara o Isaac mëdë Rebeca. Pes myajakaambyë mtsënäˈäy mjukyˈäjtën, mˈitäämp agujk jotkujk ets myajmëjpëtsëmaambyë Jyobaa. Pääty ixë tsënäˈäy jukyˈäjtën extëmë Jyobaa tˈixy. Ëxtäˈäyë wijyˈäjtën mä Diosë yˈAyuk. Mëjjawëdë ja oybyë jäˈäyˈäjtën diˈibë mjamyëët myëdäjtypy ets yajkëktëkëdë mtsojkën nixim niyam (Cant. de Cant. 8:6). Tundë mëjää parë xyajnigëxëˈëktëdë tudaˈakyˈäjtën ets naywyintsëˈëgëdë. Pën mduundëp extëm të yajnigajpxy, ta agujk jotkujk nëjkx mjukyˈattë ets xyajxondäˈäktëdë Jyobaa Dios (Prov. 27:11). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety kujk kyasäädëˈaty 27 jëmëjt, jyënany: “Kyajts nwinmay njukyˈatët ets kyajtsë nëdoˈoxy. Tuˈuk tuˈugë xëë mas niˈigyëtsë ntsënäˈäy njukyˈäjtën kyëktëkë. Yëˈëts xypyudëjkëdëp kots ntsoktë Jyobaa ets kots ngäjpx nmaytyäˈäktë”. ¡Mijts nan mbäät duˈun yˈityë mtsënäˈäy mjukyˈäjtën!