1, 2. 1) ¿Tiko nmëjjäˈäwëm ko nmëdäjtëmë mëtnaymyaayëbë diˈib kyaj myastuˈuty ets diˈib pokymyaˈkxp? 2) ¿Tijaty yaˈˈatsoojëmbitäämp?

¿WIˈIX xynyimaytyäˈägët tuˈugë jäˈäy diˈib mëët mjantsy nyaymyayëty? Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëˈäjtypy Ashley jyënaˈany: “Nwinmayëts ko tuˈugë mëtnaymyaayëbë, yëˈë diˈib xëmë yajpatp mbëˈääy ets diˈib mbokymyaˈkxëp ko ti xytyuundëgoy”. Niˈamukë nmëjjäˈäwëm ko nmëdäjtëmë mëtnaymyaayëbë diˈib kyaj myastuˈuty ets diˈib pokymyaˈkxp. Seguurë xyajnayjäˈäwëm ets xytsyojkëm (Prov. 17:17).

² Jyobaa yëˈë tuˈugë mëtnaymyaayëbë diˈib ninäˈä kyamastuˈuty ets listë yˈity parë xypyokymyaˈkxäˈänëm. Diˈib jyaayë salmo jyënany: “Mijts Jyobaa, mˈoyjyaˈay ets listë mˈity parë mbokymyaˈkxäˈäny; ets ja oyjyaˈayˈäjtën yˈity mëjwiin kajaa parë niˈamukë pënaty mmëgäjpxëp” (Sal. 86:5). ¿Ti yˈandijpy ko tuˈugë jäˈäy kyaj myastuˈuty ets ko pyokymyeˈkxy? ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëgyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën? ¿Ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën? Extëm yaˈˈatsoojëmbitäˈänyë tyäˈädë yajtëˈëwën, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa diˈib mas oy mëët nnaymyaˈayëm, ets dyajkëktëkëyaˈanyë naymyayë mëdë nmëguˈukˈäjtëm (1 Fwank 4:7, 8).

3. ¿Ti yˈandijpy ko tuˈugë jäˈäy kyaj myastuˈuty?

³ Tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj myastuˈuty, yëˈë diˈib xëmë yajpatp mëdë jäˈäy diˈib tsyejpy. Yajnigëxëˈkypyë tsojkën ko xëmë tpudëkë wiink jäˈäy. Ets duˈun ttuny, oy tsyiptakxëty mëjwiin kajaa. Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa “kyaj myastuˈuty” ets kyaj pën duˈun extëm yëˈë (Rev. 16:5, Traducción del Nuevo Mundo).

4, 5. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko kyaj myastuˈuty? 2) ¿Wiˈix xymyëjämoˈoyëm ko nbawinmäˈäyëm ko Jyobaa kyaj myastuˈuty?

⁴ ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko kyaj myastuˈuty?  Ko ninäˈä tkamastuˈuty pënaty xëmë mëduunëp. Extëm rey David, yëˈë yˈëxkäjp ko Jyobaa kyaj myastuˈuty (käjpxë 2 Samuel 22:26). * Ojts tˈixy ko Jyobaa kyaj jeˈeyë jyënaˈany ko kyaj myastuˈuty, yajnigëxëˈkë duˈun ko nyëˈëmooy tyuˈumooyë, kyuentˈäjtë ets yaˈˈawäˈätspëtsëëmë mä amay jotmay tyukjäjtë (2 Sam. 22:1). ¿Tiko Jyobaa kyaj tmastutyë David? Yëˈko kyaj myastutë. Dios yajtsobatypy pënaty mëduunëdëp ets kyaj myastuˈutyëty ets yëˈë nan kyaj tmastuˈuty (Prov. 2:6-8).

⁵ Xymyëjämoˈoyëm ko nbawinmäˈäyëm ko Jyobaa kyaj myastuˈuty. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëˈäjtypy Reed, jyënaˈany: “Mëjwiin kajaajëts xymyëjämoˈoy kots ngajpxy wiˈixë Jyobaa tpudëjkë David ko tpatyë amay jotmay. Xëmë tkuentˈäjty axtë ko kyeˈekyjëdijty ets yˈijty äängoty. ¡Mëjwiin kajaajëts xymyëjämoˈoy! Ets xytyukjamyajtspëts ko oy nuˈun myëjwiinˈat kyajaaˈatëdë amay jotmay, Jyobaa yajpäädäˈäny mët ëjts pën kyajts nmastuˈuty”. Duˈunë duˈun, niˈamukë duˈun nnayjäˈäwëm (Rom. 8:38, 39).

6. 1) ¿Wixatyë Jyobaa tˈakˈyajnigëxëˈëky ko yëˈë kyaj myastuˈuty? 2) ¿Ets wiˈix ttukˈoyˈattë pënaty mëduunëdëp?

⁶ ¿Wixatyë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko yëˈë kyaj myastuˈuty? Tuk pëky, yëˈë ko ttuny extëmë yˈanaˈamën jyënaˈany. Yëˈë xyˈanmäˈäyëm: “Oy pën jyamëjäˈäyënë Jaˈayëmëts ëjts” (Is. 46:4). Tukëˈëyë tijaty tyuumpy, yajpääty mä yˈanaˈamën diˈib ninäˈä kyatëgatsy mä tnigajpxy diˈibë oy ets diˈibë axëëk (Mal. 3:6). Ets nan kyuytyuumbyë yˈayuk (Is. 55:11). Niˈamukë pënaty kyaj tmastuˈuttë Dios, tyukˈoyˈäjttëp ko yëˈë kyaj myastuˈuty, pes ko ttundë mëjää parë tmëmëdowdë yˈanaˈamën, mbäät yˈittë seguurë ko yëˈë kunuˈkxanëdëp extëm twandaˈaky (Is. 48:17, 18).

7. Nigäjpx tuk pëky wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën ko kyaj myastuˈuty.

⁷ ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa jyaˈayˈäjtën niˈˈijxtutëm ko kyaj myastuˈuty? Tuk pëky, yëˈë ko nbudëjkëm pënaty pyattëbë amay jotmay (Prov. 3:27). Waˈan nnijäˈäwëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tmëmay tmëdäjy ko yajpääty yuumëët päˈämmëët, ko yˈaxëkˈixyëtyë fyamilyë mët ko yˈëxpëky o mët ko axëëk nyayjawëty ko kyaj oy tijaty ttuny. ¿Tiko nganinëjkxëm ets njotmëkwingäjpxëm mëdë “ää ayukë oybyë, ää ayuk diˈib jotkujkmoopy”? (Zac. 1:13.) * Duˈun nyaˈijxëm ko njantsy myëtnaymyaayëbëˈäjtëm, ko kyaj nmastuˈudäˈänëm ets ko mas nˈookjäˈäwëm ets kyaj dyuˈunëty “tuˈugë mëgaˈax” (Prov. 18:24).

8. ¿Wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy tpanëjkxtë Jyobaa jyaˈayˈäjtën ko kyaj myastuˈuty, ets mäjaty mbäät nyaˈijxëm ko kyaj nmastutëmë nmëguˈukˈäjtëm?

⁸ Nan nbanëjkxëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën ko kyaj nmastutëm pënaty mëk ntsojkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, pënaty të pyëjknëdë nyijäˈäwëdëp ko kyaj mbäät tmastuˈuttë ja jyamyëët (Prov. 5:15-18). Pääty tjëjpkudijëdë tijaty mbäät yajtuundëgoyëdë mëdë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk (Mat. 5:28). Nan nyaˈijxëmë nety ko kyaj nmastutëmë nmëguˈukˈäjtëm, ko kyaj nyajwäˈkxëmë piˈtskajpxy o niwäämbajtëm ets axtë kyaj nmëdooˈijtëm ko pën axëëk nyimaytyäˈägëdët (Prov. 12:18).

9, 10. 1) ¿Pën diˈib kyaj nmastuˈudäˈänëm? 2) ¿Tiko näˈäty tsyiptäˈägäˈäny nmëmëdoˈojëmë Diosë yˈanaˈamën?

⁹ Ninäˈä ngamastuˈudäˈänëmë Jyobaa. Pääty, tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë  ntsojkëm ti yëˈë tsyejpy ets nˈaxëkˈijxëm ti yëˈë yˈaxëkˈijxypy ets njukyˈäjtëm extëm yëˈë ttukjotkëdaˈaky (käjpxë Salmo 97:10). * Pën nnijäˈäwëm niˈigyë wiˈixë Jyobaa wyinmay, ta kyaj nëjkx xytsyiptakxëm parë nmëmëdoˈojëmë yˈanaˈamën (Sal. 119:104).

¹⁰ Näˈäty, tsiptäˈägäämp nmëmëdoˈojëmë Diosë yˈanaˈamën. Pääty, tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë kyaj nmastutëm. Ta näägë yaˈayˈënäˈk toˈoxyˈënäˈk diˈib japëkandëp, per kyajnëm tpäättë mä Diosë kyäjpn pën pyëktëp (1 Kor. 7:39). Mbäät tuˈugë kiixy kyaj oy nyayjawëty ko xëmë ja jäˈäy diˈib mëët tyundë yˈëxtäˈäyxyëdë pën pyëkëp. Per oy naytyuˈuk jyanayjawëty, yëˈë ninäˈä tkamastuˈudäˈänyë Jyobaa. ¿Këdii nmëjjäˈäwëmë duˈumbë ijxpajtën? Seguurë ko Jyobaa kyunuˈkxaampy pënaty kyaj myastuˈutyëty, oy tpäättë amay jotmay (Eb. 11:6).

11. ¿Ti yˈandijpy nbokymyaˈkxëm?

¹¹ ¿Ti yˈandijpy nbokymyaˈkxëm? Yëˈë ko nmaˈkxëm ja jäˈäy diˈib të xymyëdëgoˈoyëm, ko kyaj nbëjkëˈkëmë akë. Kyaj yëˈë tˈandijy ko duˈunyë ja tyëgoˈoyën ninäjxëm, extëmxyëp kyaj ti të ttuundëgoy. Tyäˈädë yëˈë jatuˈugë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, ko pokymyaˈkxp. Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa “listë yˈity parë tpokymyaˈkxäˈäny” pënaty jodëmbijttëp amumduˈukjot (Sal. 86:5).

12. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko xyjantsy pyokymyaˈkxäˈänëm? 2) ¿Ti yˈandijpy ko tuˈugë jäˈäy yajmeˈkxyë pyoky kyaytyey?

¹² ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko jantsy pokymyaˈkxäämp? Ko “mëjwiin kajaa” pyokymyeˈkxy. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko myaˈkxtaabyë poky ets winë xëë winë tiempë (Is. 55:7). ¿Ti yˈandijpy ko Jyobaa tmaˈkxtäˈäyë poky? Nˈokwinmäˈäyëm wiˈix jyënaˈanyë Apostʉlʉty 3:19 (käjpx). Apostëlë Pedro tˈanmääy ja jäˈäyëty: “Yajtëgatstë mwinmäˈäny es yajjëmbittë  mjot”. Ko tuˈugë pokyjyaˈay jyantsy jyodëmbity, myëkjäˈäwëp ti të ttuny, ta tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny parë kyaj nyekypyokytyunët (2 Kor. 7:10, 11). Nan yajjëmbijtypyë jyot, o ja tuk pëky njënäˈänëm, myastutypy ja axëëkpë nëˈë tuˈu ets tpanëjkxy ja nëˈë tuˈu diˈib tyukjotkëdakypyë Dios. Ta ja pyoky kyaytyey yajmeˈkxy. Ko Jyobaa pyokymyeˈkxy, duˈunxyëp extëm tjoˈotsy, myaˈkxtaapy tukëˈëyë (Eb. 10:22; 1 Fwank 1:7).

13. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Jyobaa ko jyënaˈany: “Kyajts nekyjaymyatsäˈänyë tyëgoˈoyën”?

¹³ ¿Ti yajnigëxëˈkypy ko Jyobaa pyokymyeˈkxy winë xëë winë tiempë? Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jyobaa pyokymyeˈkxy extëm ojts yajnaskäjpxë mä Jeremías, ko yajmaytyaky ja Dios mëduumbë diˈib nëjkxtëp tsäjpotm (käjpxë Jeremías 31:34). * Jyobaa twandaky: “Nmaˈkxaambyëtsë tyëgoˈoyën, ets kyajts nekyjamyatsanë pyoky”. Extëm nˈijxëm, ko Jyobaa tmeˈkxyë poky ninäˈä tkanekyjamyetsy ets nan kyaj dyajtuny parë janääm jatsojk xytyukumëdoˈojëm. Yëˈë xypyokymyaˈkxëm winë xëë winë tiempë, kyaj tnekyjamyetsy (Rom. 4:7, 8).

14. ¿Wiˈix xyjotkujkmoˈoyëm ko nbawinmäˈäyëm ko Jyobaa pokymyaˈkxp? Nimaytyäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁴ Xyjotkujkmoˈoyëm ko nbawinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa pyokymyeˈkxy. Tamë tiempë nyëjkxkojnë, mä tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajxëëmoopy Elena ojts yaˈëxkexy, ets ko kanäk jëmëjt nyajxy, ta jyëmbijty. Yëˈë jyënaˈany ko kyaj tmëbëjky pënë Jyobaa të nety pyokymyeˈkxyëty. Elena wyinmääy ko Jyobaa niˈigyë ttsekyë wiink jäˈäy ets kyaj dyuˈunëty yëˈë. Per diˈib jotkujkmooyë, yëˈë ko ojts tkajpxy mä Biiblyë wiˈixë Jyobaa pyokymyeˈkxy. Yëˈë jyënaˈany: “Ninäˈänëmtsë nety duˈun ngajawë ko mëkëts tsyeky”. Ets diˈib mas niˈigyë jotkujkmooyë, yëˈë ko ojts tkajpxy ko Jyobaa myeˈkxypyë poky kaytyey, ets ko kyaj mbäät nwinmäˈäyëm ko xëmë nmëjukyˈatäˈänëm ja poky kaytyey diˈib të nduˈunëm. * Elena yˈakjënäˈäny: “Tajëts nbëjkyë kuentë ko kyajtsë nety të nmëbëky ko mbäädëtsë nboky ngaytyey yajmaˈkxtäˈäy; nwinmääyëts ko xëmëtsë nboky ngaytyey nmëjukyˈatäˈäny. Nnijäˈäwëbëts ko naxäämbë tiempë, per tyam, njäˈäwëbëts ko mbäädëts Jyobaa nmëwingony, ets duˈunëts njawë extëmxyëbëtsë tsëmy këˈëy të naytyuknikëëytyuˈutyëty”. ¡Jantsy tsojkp ets pokymyaˈkxpë Dios diˈib nmëduˈunëm! (Sal. 103:9.)

15. ¿Wiˈix mbäät nbokymyaˈkxëm extëmë Jyobaa?

¹⁵ Mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ko nbokymyaˈkxëm ja jäˈäy diˈib të xymyëdëgoˈoyëm (käjpxë Lukʉs 17:3, 4). Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa pyokymyeˈkxy, kyaj xëmë tjamyetsy ja poky kaytyey diˈibë nety të nduˈunëm. Nanduˈun mbäät nduˈunëm, kyaj nekyjamyajtsëm ets nan kyaj nekymyaytyakëm wiˈix të nyajmëdëgoˈoyëm.

16. 1) ¿Ti yˈandijpy nbokymyaˈkxëmë nmëguˈukˈäjtëm ets ti kyaj tˈandijy? 2) ¿Ti mbäät nduˈunëm pën ntsojkëm etsë Dios xypyokymyaˈkxëm?

¹⁶ Ko njantsy pyokymyaˈkxëm, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj axëëk të xyajnayjäˈäwëm wiˈix ja jäˈäy të xymyëdëgoˈoyëm o nasˈijxëm parë axëëk xytyuˈunëm. Yëˈë yˈandijpy ko kyaj nbëjkëˈkëmë akë. Jëjpˈam njamyajtsëm ko pën ntsojkëm parë Dios xypyokymyaˈkxëm, tsojkëp  nbokymyaˈkxëmë wiinkpë ko xymyëdëgoˈoyëm (Mat. 6:14, 15). Jyobaa jyaygyujkëp ets “jyamyejtsypy ko nax way nax puˈxm ëtsäjtëm” (Sal. 103:14). ¿Këdii nanduˈunxyëp mbäät njaygyujkëm ets nmaˈkxëmë nmëguˈukˈäjtëm amumduˈukjot? (Éfes. 4:32; Kol. 3:13.)

17. Pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xytyuˈunëm, ¿ti mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nbëjkëˈkëmë akë?

¹⁷ Näˈäty, tsiptakp nbokymyaˈkxëm. Axtë ja Dios mëduumbë diˈib mä primer siiglë diˈibë nety nëjkxandëp tsäjpotm, ojts tsyiptakxëdë dyaˈoyëdët ja jotmay diˈib myëdäjttë (Filip. 4:2). Pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xytyuˈunëm, ¿ti mbäät xypyudëjkëm parë nbokymyaˈkxëm? Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Job. Yëˈë yajtsayujtë mëjwiin kajaa ko nyiwäämbäjtë Elifaz, Bildad etsë Zofar (Job 10:1; 19:2). Ok, ta Jyobaa tjëjwijtsëmbijty diˈib nayajnäjxëdë extëmë myëtnaymyaayëbë Job, ets tˈanmääy parë tninëjkxtëdë Job ets tmoˈoytyëdë wintsëˈkën mët ko nety të tyëgoytyë (Job 42:7-9). Jyobaa, ta nanduˈun tˈanmääyë Job ets tninuˈkxtäägët. Ko Job duˈun ttuuny, ta Jyobaa ojts kyunuˈkxyëty mët ko ojts tpokymyeˈkxy ja myëtnaymyaayëbëty (käjpxë Job 42:10). * ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nbëjkëˈkëmë akë ko ninuˈkxtakëm pënaty axëëk të xytyuˈunëm.

18, 19. ¿Ti diˈib xëmë ndunäˈänëm?

¹⁸ Jotkujk nnayjäˈäwëm ko kanäk pëkyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën të nnijäˈäwëm. Të nˈijxëm ko kyaj tsyiptaˈaky nmëwingoˈonëm, ko niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy, ko yäjkpë jäˈäy, jaygyujkëp, kyaj myastuˈuty ets listë yˈity parë xypyokymyaˈkxäˈäny. Per jantsy waanë jeˈeyë të nˈijxëm. Ko nëjkx njukyˈäjtëm winë xëë winë tiempë, ta nëjkx mas niˈigyë nˈixyˈäjtëm (Ecl. 3:11). Duˈun nnayjäˈäwëm extëmë Pablo diˈib kyujäˈäyë: “¡Ja Diosë yˈoyˈäjtën, wyijyˈäjtën esë jyaygyujkën kyaj tmëdaty ja kyugëjxën!”. Njantsy oyˈijxëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, extëmë tsojkën etsë tëdujk pëkypyë diˈib të nˈijxëm (Rom. 11:33).

¹⁹ Nˈoknijäˈäwëm mas niˈigyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, nˈokpawinmäˈäyëm ets nˈokˈyajnigëxëˈkëm mä jukyˈäjtën (Éfes. 5:1). Net nanduˈun njënäˈänëm extëm yˈëëy ja salmistë: “Oy kojëtsë Dios nmëwingony” (Sal. 73:28).