1. 1) ¿Diˈibatyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën mbäät nnijäˈäwëm? 2) ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëm ko nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty?

KO XYWYINMAY wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty, ¿ti miimp mä mwinmäˈäny? Waˈan xywyinmay ko Jyobaa yëˈë tsojkën, myëdäjtypyë wijyˈäjtën ets tyuumbyë tëyˈäjtën. Per nnijäˈäwëm ko Jyobaa kanäk pëkyë jäˈäyˈäjtën tmëdaty. Mbäät tuˈugë listë nyajkojëm ets ngujäˈäyëm 40 nyaxyë jyaˈayˈäjtën, tukëˈëyë tyäˈädë të yajnimaytyaˈaky mä ëxpëjkpajn. Okpawinmay nuˈunën xyˈixyˈatäˈänyë Jyobaa ko xyˈëxpëkët wiˈix jyaˈayˈaty, duˈun naytyuˈuk ets mëdë mfamilyë. ¿Wiˈix mbudëkëyaˈanyëty? Niˈigyë xymyëjjawëyaˈany wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty. Ets niˈigyë xymyëwingonäˈäny ets xypyanëjkxäˈänyë yˈijxpajtën (Jos. 23:8; Sal. 73:28).

2. 1) Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën diˈib xytyukˈijxëm wiˈix mbäät niˈigyë nmëjjäˈäwëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën. 2) ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä tyäˈädë artikulo ets mä ja majtskpë?

² ¿Ti yˈandijpy ko ti nmëjjäˈäwëm? Mä tyäˈädë tëgëëkpë artikulo yëˈë yˈandijaampy ko nˈijxëm nuˈun tsyobääty. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën: ko nyajmoˈoyëm tuk texyë tojkx diˈib kyaj nˈixyˈäjtëm, mbäät mas niˈigyë ndojkxäˈänëm ko yˈaxuuky, ta net njaygyäjpëm, ets ok, ta net këˈëm nyaˈoˈoyëm. Nanduˈun jyaty mä Diosë jyaˈayˈäjtën, mbäät mas niˈigyë nyajtsobatëm, pën nnijäˈäwëm jawyiin, nbawinmäˈäyëm ets ta net nbaduˈunëm mä jukyˈäjtën (Éfes. 5:1). Mä tyäˈädë artikulo ets mä ja majtskpë, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë nmëjjäˈäwëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, diˈib kyaj xëmë nwinmäˈäyëm. Ets mä tuˈuk tuˈugë jyaˈayˈäjtën, yaˈˈatsoojëmbitäˈänyë tyäˈädë yajtëˈëwën: 1) ¿Ti yˈandijpyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën diˈib myëdäjtypyë Jyobaa? 2) ¿Wiˈix dyajnigëxëˈëky? 3) ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm mä jukyˈäjtën?

3, 4. 1) ¿Wiˈix nimaytyakëm tuˈugë jäˈäy diˈib mbäät pojënë nmëwingoˈonëm? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa xytyukˈijxëm ko kyaj tsyiptaˈaky nmëwingoˈonëm?

³ Min jawyiin nˈokˈijxëmë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën. ¿Wiˈix nimaytyakëm tuˈugë jäˈäy diˈib mbäät pojënë nmëwingoˈonëm? Mbäät jënäˈänëm ko yëˈë tuˈugë jäˈäy diˈib ajiiky amëguˈuk, diˈib jyuˈtypyë tiempë ets diˈib kyaj tsyiptaˈaky parë nmëtmaytyakëm. Ets nigëxëˈkp pën duˈun jäˈäyˈäjtp, pes mbäät nbëjkëmë kuentë ko nˈijxëm wiˈix tmëdooˈity ko pën myëtmaytyaˈagyëty, wiˈix ja wyiin jyëjp ttuny ets ja yˈää kyëˈë.

⁴ ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëgyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën? Oy yëˈë tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy, xyˈanmäˈäyëm ko jyantsy myëdooˈitaampy ko nmënuˈkxtakëm ets yˈatsoojëmbitaampy (käjpxë Salmo 145:18 * etsë Isaías 30:18, 19). * Mbäät nmëgäjpxëm oytyim näˈäjëty ets oytyim määjëty, pes nnijäˈäwëm ko yëˈë kyaj xytyukwingäjpxäˈän xytyukjëjpkäjpxäˈänëm (Sal. 65:2; Sant. 1:5). Jyobaa tsyejpy ets nmënuˈkxtakëm, päätyë Biiblyë tnimaytyaˈaky extëm mbäät njaygyujkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, David ojts tkujayë ko “Jyobaa jamë yˈijxënë dyaˈity mä ëtsäjtëm”, ets ko yëˈë diˈib xypyudëjkëm mët ko “xywyijtsëm mä aˈoygyëˈë” (Sal. 34:15; 63:8). Ja kugajpxy Isaías ojts tˈijxkijpxyë Jyobaa mët tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë ko jyënany: “Mëdë kyëˈë dyajtuˈukmukäˈänyë borreegë; ets mä kyaatsy tmënëjkxäˈäny” (Is. 40:11). Okpawinmayë tyäˈädë: Duˈun extëm tuˈugë borreeguˈunk myëjˈoˈkpety kyaatsykyëjxy mä ja wyintsën diˈib tsojkëp, nanduˈunë Jyobaa ttseky  ets nmëwingoˈonëm. ¡Kyaj tsyiptaˈaky nmëwingoˈonëmë Jyobaa! Per ¿wiˈix mbäät njäˈäyˈäjtëm extëm yëˈë?

5. ¿Tiko jyëjpˈamëty etsë mëjjäˈäytyëjk jyaˈayˈattë extëm kyaj pën tsyiptakxëdët parë myëwingonëdët?

⁵ Tyä näämnëm, tuk grupë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsoˈondëp kanäk paˈis ojts yaˈˈanëëmëdë: “¿Ti diˈib mas myajtsobatypy mä tuˈugë mëjjäˈäy?”. Nimay ta yˈatsoowdë: “Ko kyaj pën tsyiptakxëdët parë myëwingonëdët”. Niˈamukë Dios mëduumbë mbäät ttundë mëjää parë duˈun jyaˈayˈattët, per diˈib mbäät niˈigyë ttundë mëjää, yëˈë mëjjäˈäytyëjk (Is. 32:1, 2). Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ojts tnigajpxy tiko jëjpˈam tˈixy etsë mëjjäˈäytyëjk duˈun jyaˈayˈattët, ta jyënany: “Parëts mbäät nˈixyˈaty ja oybyë jyaˈayˈäjtën diˈib myëdäjttëbë mëjjäˈäytyëjk ets parëts ndukˈoyˈatët, tsojkëbëts oy nnayjawëdët kots mëët nmaytyäˈäktët”. Tëyˈäjtën extëmë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jyënany. Per ¿ti mbäät nduˈunëm parë kyaj pën tsyiptakxëdët xymyëwingoˈonëm?

6. ¿Ti mbäät nduˈunëm tuk pëky parë kyaj pën tsyiptakxëdët xymyëwingoˈonëm?

⁶ Tuk pëky, yëˈë ko naytyukjotmaytyuˈunëmë wiinkpë. Niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm tpëktë kuentë ko tuˈugë mëjjäˈäy nyaytyukjotmaytyunyëty myëguˈuktëjk ets tpudëkë, axtë ënäˈktëjk pyëjktëbë kuentë (Mar. 10:13-16). Carlos, diˈib 12 jyëmëjt, jyënany: “Kots nˈixyë mëjjäˈäytyëjk mä naymyujkën xyiˈik xyondë ets tˈëboˈkx tkäjpxpoˈkxtë niˈamukë, yëˈëjëts diˈibëts ndukˈoyˈijxypy”. Kyaj jeˈeyë tsyekyëty ets tuˈugë mëjjäˈäy jyënäˈänët ko yëˈë mbäät oypyënëty myëwingonyëty; tsojkëbë duˈun dyajnigëxëˈëgët (1 Fwank 3:18). ¿Wiˈix mbäät dyajnigëxëˈëky?

7. ¿Tiko kyaj tsyiptaˈaky nyajtsondakëmë maytyaˈaky ko nmënëjkxëmë gafet, ets ti xytyukniˈˈijxëm?

⁷ Nˈokpawinmäˈäyëmë tyäˈädë ijxpajtën. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jëmbijnëbë nety abiongoty mä të yˈotsy asamblee wiink paˈis, ets tmënëjkxyë gyafet. Ta ja diˈib pyudëjkëbë abionk yajˈyeˈebyë tˈijxy ko mä ja gafet jyënaˈany “Yajminë mˈAnaˈamën”, ta jyënany: “Duˈun waˈan tminy, oy ko nimaytyakëm”. Ta tyëjkëdë käjpx maytyakpë, ets ta tyäˈädë jäˈäy ojts tˈaxäjë rebistë. Waˈan nanduˈun të njäjtëm. ¿Tiko kyaj tsyiptaˈaky nyajtsondakëmë maytyaˈaky ko nmënëjkxëmë gafet? Yëˈko duˈunxyëp extëm ja jäˈäy nˈanmäˈäyëm: “Mëtmaytyakëts, yajtëëwgëts mäjëts nëjkxy”. Duˈunën nyajnigëxëˈkëm ko ndukmëtmaytyäˈägäˈänëm ja jäˈäy tijaty nmëbëjkëm. Nanduˈun jyaty mëdë mëjjäˈäytyëjk, tsojkëp dyajnigëxëˈëktët ko myëtmaytyäˈägandëp ja myëguˈuktëjk. ¿Wiˈix mbäät dyajnigëxëˈëktë?

8. ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk dyajnigëxëˈëktë ko jantsy naytyukjotmaytyuunëbë myëguˈuktëjk, ets wiˈix dyajnayjawëdë?

⁸ Tuˈuk tuˈugë it lugäär tëgäjtspë kostumbrë, per ko nmëtxikëm ja nmëguˈukˈäjtëm, ngëmäjtsëm yajxon, duˈunxyëp extëm nˈanmäˈäyëm ko nmëjpëjtakëm. Per ¿pën mbäät jawyiin duˈun ttuny? Tëgok, “Jesus tmëwingoony ja yˈëxpëjkpëty” mä nety të tyuˈukmuktë ets tmëtmaytyaky (Mat. 28:18). Nanduˈun ttundë mëjjäˈäytyëjk, yëˈë diˈib jawyiin myëwingoondëbë myëguˈuktëjk parë tmëtmaytyäˈäktë. ¿Wiˈix pyudëkëdë nmëguˈukˈäjtëm? Tuˈugë prekursoora diˈib 88 jyëmëjt, jyënany: “Kojëtsë mëjjäˈäytyëjk xymyëtxiˈik xymyëtxondë etsëts xymyëjämoˈoytyë, niˈigyëts ntsoktë”. Ja tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyënany: “Mbäät kyëxëˈëky ko kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty, per parë ëjts, mëjwiin kajaa nyikejy kots tuˈugë mëjjäˈäy xymyëtxiˈiky xymyëtxony kojëts njäˈty mä naymyujkën”.

9, 10. 1) ¿Ti oybyë ijxpajtënë Jyobaa xymyoˈoyëm? 2) ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk dyaˈixëdë ko myëdäjttëbë tiempë parë myëguˈuktëjk?

⁹ Kyaj mbäät pën xymyëtmaytyakëm pën kyaj nyaˈijxëm ko nmëdäjtëmë tiempë. Jyobaa yëˈë diˈib xymyoˈoyëmë ijxpajtën, pes yëˈë “kyaj jagam yˈity” mä ëtsäjtëm (Apos. 17:27).  Tuk pëky wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk dyaˈixëdë ko myëdäjttëbë tiempë parë myëguˈuktëjk, yëˈë ko tmëtkäjpx tmëtmaytyäˈäktët, duˈunë ënäˈktëjk etsë mëjjäˈäytyëjk mä kyatsondaˈakynyëmë naymyujkën ets ko jyëjpkëxët. Tuˈugë prekursoor jyënany: “Kojëts tuˈugë mëjjäˈäy xyajtëy wiˈixëts nyaˈixy nyajpääty ets ko net tmëdooˈity wiˈixëts nˈatsoy, tajëts njawë ko xytsyojkpëts”. Ets jatuˈugë toxytyëjk diˈib 50 jëmëjt kujk tmëdunyë Jyobaa, jyënany: “Ko mëjjäˈäytyëjk tjuuttë tiempë parëts xymyëtmaytyäˈäktë ko jyëjpkëxyë ëxpëjkën, tajëts nnayjawëty ko xymyëjpëjtakpëts”.

¹⁰ Yajjaygyujkëp ko mëjjäˈäytyëjk nyikëjxmˈäjttëp kanäk pëkyë tuunk. Per mä naymyujkën, oy ko tjuuttëdë tiempë parë myëguˈuktëjk.

11, 12. 1) ¿Ti yˈandijpy ntsojkëm niˈamukë jäˈäy? 2) ¿Wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy?

¹¹ Jatuˈugë jäˈäyˈäjtënë diˈibë Jyobaa myëdäjtypy, yëˈë ko niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy (Apos. 10:34). ¿Ti tyäˈädë yˈandijpy? Ko ak tuk nax ttsojktäˈäy, kyaj winˈixy wingexy. Pën ntsokäˈänëm niˈamukë jäˈäy, tsojkëp jawyiin nwinmäˈäyëm ko ak tuknaxë jäˈäy. Tuˈugë jäˈäy diˈib niˈamukë myëguˈuk tsyejpy, kyaj jeˈeyë oy jyaˈayˈaty mët niduˈuk nimajtsk, mët ko tˈixy tsuj o mët ko tmëdatyë meeny sentääbë. Yëˈë oy jyaˈayˈaty mët oytyim pënëty extëm ja jäˈäy pyaaty nyitëkëty.

¹² Jyobaa yëˈë diˈib kajaa xymyoˈoyëmë ijxpajtën mët ko kyaj jäˈäy ttseky winˈixy wingexy. Mä Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë “nidëgekyë jäˈäy ttsojktäˈäy” ets “kyaj pën winˈixy wingexy ttseky” (käjpxë Apostʉlʉty 10:34, 35 etsë Deuteronomio 10:17). * Tyäˈädë jyaˈayˈäjtën ja dyajnigëxëˈky ko jyamˈäjty tuˈugë jotmay ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty. Min nˈokˈijxëm.

13, 14. 1) ¿Ti jotmay pyattë ja nimëgoxkpë nyëëxë Zelofehad? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa dyaˈijxë ko tuknaxë jäˈäy ttsojktäˈäy?

¹³ Ko netyë israelitëty tyëkëyanëdë mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, ta nimëgoxkë toˈoxyˈënäˈk diˈib tukaˈax ets naytyuˈugaty tpattë tuˈugë jotmay. Nyijäˈäwëdëbë nety ko ja fyamilyë tˈaxäjëyäˈändë ja nax diˈib patëdëp ja tyeety, duˈun extëm niˈamukë ja israelitëty (Núm. 26:52-55). Extëm ijtyë ja kostumbrë tmëdattë, yëˈë ijty yajtukumääytyëp ja uˈunk ënäˈkë yetyëjkpë. Per ja toˈoxyˈënäˈkë tyeety, Zelofehad, diˈib miin mä tyëëm yˈäätsë Manasés, të nety yˈoˈknë ets kyaj yˈuˈungë yetyëjkpë (Núm. 26:33). ¿Yëˈëdaa yajmooytyë ja nax ja wiinkpë myëguˈuktëjk ets kyaj yëˈëjëty ja toˈoxyˈënäˈk?

¹⁴ Ta ja nimëgoxkpë toˈoxyˈënäˈk ojts tninëjkxtë Moisés ets tˈanmääytyë: “Käˈäp yowë yˈoyˈatëty, ko ëëts yëˈë ndeety yëˈë xyëëw duˈunyëˈë adëgoy tyimˈitëty. Mëët yëˈë ko käˈäp yˈijty nituˈuk yëˈë yˈuˈunk yeˈeytyëjkpë”. Ta  mëktaˈaky jyënandë: “[Mooytyëgëts] waanë ëëts yëˈë naxëty mä ëëts yëˈë ndeety yëˈë jyiiky myëguˈuk tmëëtˈattë yëˈë nyax kyam”. ¿Ti net tyuunë Moisés? ¿Ojts tˈanëëmëdë ko kyaj mbäät ti yajtuny? Kyaj, tyäˈädë “jotmay ojts yëˈë Moisés tukˈëwäänë yëˈë Wintsën [Jyobaa]” (Núm. 27:2-5, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). ¿Ets wiˈix yaˈˈatsoojëmbijty? Jyobaa jyënany: “Taabë toˈoxyˈënäˈkëty, yëˈë Zelofehad yëˈë nyëëx oy yëˈë taabë ääw ëyuk tmëmin dyajmindë. Moˈodë yëˈë nyax mëdiˈibë kyëˈëˈamˈäjtëbën yëˈë tyeety yëˈë jyiiky myëguˈugëty, ets yëˈë tjaˈˈattëty mëdiˈibë yëˈë tyeety ijty jyaˈäjtypyën”. Perë Jyobaa kyaj yëˈëyë ojts tniˈanaˈamë, nanduˈun tˈanmääyë Moisés ets yajkujayët mä ja ley: “Ko pën yˈoogëty, ets ënety käˈäp nituˈuk yëˈë yˈuˈunk mëdiˈibë yeˈeytyëjkën. E pënë jam yëˈë nyëëx, jyëgyapëp yëˈë tmëwëˈëmëty winë ta yëˈë nax kamën mëdiˈibë yëˈë kyumäˈäyënˈatëp” (Núm. 27:6-8, MNM; Jos. 17:1-6). Desde jaa, niˈamukë ja israelitë toxytyëjk diˈib pyattëbë duˈumbë jotmay, mbäädë nety tˈaxäjëdë kyumäˈäyën.

15. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty mët niˈamukë pënaty mëduunëp ets axtë pënaty yajtëgoyˈäjttëbë naybyudëkë? 2) ¿Diˈibatyë tekstë yˈakmaytyakypy ko Jyobaa ttsojktäˈäy niˈamukë jäˈäy?

¹⁵ ¡Duˈunënë Jyobaa dyajnigëxëˈky ko oyjyaˈay ets ko niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy! Pyudëjkë tyäˈädë toxytyëjkëty diˈibë nety yajtëgoyˈäjttëbë naybyudëkë ets myëjˈijx, duˈun extëm niˈamukë ja israelitëty (Sal. 68:5). Tyäˈädë yëˈë diˈib tuk pëky yajmaytyakp, per mä Biiblyë kanäk pëky tmaytyaˈaky wiˈixë Jyobaa niˈamukë ttsojktäˈäy pënaty mëduunëp (1 Sam. 16:1-13; Apos. 10:30-35, 44-48).

16. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ets niˈamukë jäˈäy ntsojkëm?

¹⁶ ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ko niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy? Jamyats ko netë jäˈäy niˈamukë ntsokäˈänëm pën winmäˈäyëm ko ak tuknax. Per näˈäty, mbäät nwinmäˈäyëm ko niˈamukë jäˈäy ntsojkëm. Ets tsiptakp nbëjkëmë kuentë wiˈix njäˈäyˈäjtëm. Pääty, ¿ti mbäät nduˈunëm parë nnijäˈäwëm pën winˈixy wingexyë jäˈäy ntsojkëm? Ko Jesus tnijawëyany wiˈixë netyë jäˈäy wyinmaytyë mä pënën yëˈë, ta dyajtëëy ja myëtnaymyaayëbëty diˈib tyukjotkujkˈäjtypy: “¿Wiˈix ja jäˈäyëty jyënäˈändë mët ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë?” (Mat. 16:13, 14). ¿Tiko nanduˈun ngayajtëˈëwëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë diˈib mbäät tëyˈäjtën xyˈanmäˈäyëm pën winˈixy wingexyë jäˈäy ntsojkëm? Ets pën xyˈanmäˈäyëm ko näˈäty yëˈëyë ntsojkëm diˈib myëdäjttëbë meeny sentääbë, diˈib ëxpëky o diˈib wiink lugäär tsoˈondëp, ¿ti net mbäät nduˈunëm? Ta nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm, nyajtëgäjtsëmë jäˈäyˈäjtën ets nbanëjkxëmë yˈijxpajtën parë niˈamukë jäˈäy ntsojkëm (Mat. 7:7; Kol. 3:10, 11).

17. ¿Tijaty mbäät nduˈunëm pën niˈamukë jäˈäy ntsojkëm?

¹⁷ Mä naymyujkën, mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nbanëjkxäˈänëmë Jyobaa yˈijxpajtën ko nwintsëˈkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ko nˈoyjyaˈaytyakëm ets ko ntsojkëm niˈamukë. Extëm nˈokpëjtakëm, oy ko nˈoyjyaˈaytyakëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib wiink lugäär tsoˈondëp, diˈib ayoodëp, diˈib të kyuˈoˈknë ets diˈib kyaj pënë tyääk tyeetynyë (käjpxë Galasyʉ 2:10 etsë Santya̱ˈa̱gʉ 1:27). Ets ko nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë, nan oy ko niˈamukë jäˈäy nmëtmaytyakëm oy mä tsyoonët. Pääty, jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko nmëdäjtëmë ëxpëjkpajn naa 600 ayuk. ¡Duˈunën nyigëxëˈëky ko niˈamukë jäˈäy yajtseky!

18. ¿Wiˈix mijts xyajnigëxëˈëgäˈäny ko mëjjäˈäwëp ko Jyobaa niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy ets kyaj tsyiptaˈaky yajmëwingonët?

¹⁸ Ko nbawinmäˈäyëm ko Jyobaa niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy ets kyaj tsyiptaˈaky yajmëwingonët, ta niˈigyë nmëjjäˈäwëmë jyaˈayˈäjtën. Ets yëˈë xypyudëjkëm parë nbanëjkxëmë yˈijxpajtën ets nyajnigëxëˈkëm mä nmëguˈukˈäjtëm ets mä wiink jäˈäy diˈib nbatëm mä ngäjpxwäˈkxëm.