1, 2. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko njukyˈatäˈänëm winë xëë winë tiempë?

TUˈUGË nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëˈäjtypy Monika, jyënany: “Jats kujk ngasäädëˈattë 35 jëmëjt ets yajxonëts nayˈixyˈatëdë mëdëtsë nyaˈay, per oy duˈunë tiempë të nyäjxnë, duˈunyëmëts nayˈixyˈäjtˈadëˈëtsëdë”. Duˈunën mayë kasäädë jäˈäy nyayˈixyˈäjtˈadëˈëtsëdë ets nanduˈun diˈib naymyaayëdëp.

² Ëtsäjtëm, niˈigyë yajxon nˈixyˈatäˈänëm pënaty ntsojkëm. Mä tukëˈëyë mëtnaymyaayëbë diˈib mbäät nbatëm, nituˈuk kyajëjpˈamëty extëmë Jyobaa. Per ninäˈä mbäät nganijäˈäwëtyaˈayëm pënën yëˈë (Rom. 11:33). Ets mbäät winë xëë winë tiempë nmëjjawëyäˈänëm wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ets niˈigyë nyajtsobäädäˈänëm (Ecl. 3:11).

3. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

³ Mä jatuˈukpë artikulo diˈib të nˈëxpëjkëm, të xypyudëjkëm parë nmëjjäˈäwëm majtsk pëkyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, ko yëˈë niˈamukë jäˈäy ttsojktäˈäy ets ko kyaj tsyiptaˈaky parë nmëwingoˈonëm. Minë net nˈakˈijxëm, ja majtskë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, ko yëˈë yäjkpë jäˈäy ets ko tjaygyukë tijaty. Duˈuntsoo mbäät yajxon njaygyujkëm ko “Jyobaa oyjyaˈay mët niˈamukë, etsë pyaˈˈayoˈojën yˈity mä tukëˈëyë tijaty tyuumpy” (Sal. 145:9).

4. ¿Ti yˈandijpy nyäjkëm tijaty?

⁴ ¿Ti yˈandijpy nyäjkëm tijaty? Jesus jyënany ko “niˈigyë njotkujkˈäjtëm ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:35). Tuˈugë jäˈäy diˈib yajkypy tijaty, yëˈë diˈib xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot yajkypyë tiempë, jyot myëjää etsë myeeny syentääbë parë ttukpudëkë jäˈäy. Tuˈugë jäˈäy diˈib yajtijp yäjkpë jäˈäy, kyaj yëˈëjëty diˈib mëjwiin kajaa tijaty yajkypy, yëˈë duˈun diˈib yajkypy tijaty amumduˈukjot (käjpxë 2 Korintʉ 9:7). Nipën duˈun kyayäjkpë jäˈäyëty extëmë  Jyobaa, yëˈë “Diosë jotkujkpë” (1 Tim. 1:11, Traducción del Nuevo Mundo).

5. ¿Wiˈixë Jyobaa dyaˈixyëty ko yëˈë yäjkpë jäˈäy?

⁵ ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko yëˈë yäjkpë jäˈäy? Ko tmooytyaˈay tukëˈëyë naxwinyëdë jäˈäy tijaty yajtëgoyˈäjttëp axtë diˈib kyaj myëdunëdë. Extëm të nˈijxëm “Jyobaa oyjyaˈay mët niˈamukë”, pes “tyukniˈaampy yëˈë xëë tiˈigyë ja oyjyaˈayëty es diˈibëty kyajë Dios tmëdundë, es yajtiipy mä ja jäˈäyëty diˈibë jikyˈäjttëp tëyˈäjtën mëët es nandëˈën diˈibëty kyaj jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët” (Mat. 5:45). Päätyë apostëlë Pablo tˈanmääy ja jäˈäyëty diˈib kyaj myëbëktë, ko Dios yëˈë diˈib kyejxypy “ja tuu es dyaky ja pëjtaˈaky oy, es dëˈën ja jäˈäy jyotkujkˈattët es xyondäˈäktët” (Apos. 14:17). Duˈunë duˈun, Jyobaa yäjkpë jäˈäy mët niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy (Luk. 6:35).

6, 7. 1) ¿Pënaty Jyobaa tyukxondakypy tpudëkëyaˈany? 2) ¿Ti diˈib xytyukˈijxëm ko Jyobaa kyuentˈäjtypy pënaty mëduunëp?

⁶ Jyobaa myoˈoyaampy tijaty yajtëgoyˈäjttëp pënaty mëduunëp. Rey David jyënany: “Ojtsëts nˈënäˈkˈaty, ets nan tëjëts nmëjjäˈäyënë, per kyajnëmëts nˈixy nituˈugë oyjyaˈay yajnikeˈeky duˈunyë ets ni tyëëm yˈääts tkaˈëxtäˈäyë tsäjpkaaky” (Sal. 37:25). Mayë Dios mëduumbë të tˈixtë wiˈix yˈadëyë tyäˈädë tekstë, min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën.

⁷ Tam nyëjkxkojnë tiempë ko tuˈugë prekursoora diˈib xyëˈäjtypy Nancy, dyajtëgoyˈajtyë meeny sentääbë. Yëˈë jyënaˈany: “Jatsë netyë meeny nyajtëgoyˈaty 66 dolar parëts jakumbom nˈajuytyukäˈäny ja tëjk ets kyajtsë nety nnijawë mäjëts nbëkët. Tajëtsë Jyobaa ndukmëtmaytyaky ja njotmayëts ets tajëts ojts nëjkxy tuumbë. Meseerëtsë nety nduny ets kyajtsë nety njëjpˈixy nyajmoˈoyët mayë propinë, pes mä tadë xëë kyaj nëgoo mayë jäˈäy myindë. Pääty, mëjˈixyëts njäˈäwë ko jantsy nimayë jäˈäy myiindë. Kojëts nduundääy, tajëts nmaytsyooy nuˈunëtsë nety të nˈaxäjë propinë ets tajëts nˈijxy ko ja nety 66 dolar”. Nancy seguurë yˈity ko Jyobaa yëˈë diˈib mooyë nuˈunë nety meerë dyajtëgoyˈaty (Mat. 6:33).

8. ¿Ti diˈibë Jyobaa mëjwiin kajaa të xynyamoˈoyëm?

⁸ ¿Ti diˈibë Jyobaa mëjwiin kajaa të xynyamoˈoyëm? Yëˈë ko yˈUˈunk të xyjuuybyëtsëˈëmëm. Jesus këˈëm jyënany: “Dios nëgoo oj tˈoktsojknë ja naxwinyëdë jäˈäyëty, pääty ttuknigejxy ja tyuˈukˈUˈunk, es pënaty myëbëjktëp jikyˈattëp winë xëë winë tiempë es kyaj kyutëgoytyët” (Fwank 3:16). Jyobaa myoˈoyaambyë tyäˈädë regalë niˈamukë pënaty kupëjkëdëp. Ets pënaty pyëjtaktëbë mëbëjkënë mä Jesus, yˈaxäjëyandëbë “jikyˈäjtën mëjwiin kajaa” diˈib winë xëë winë tiempë (Fwank 10:10). Mëjwiin kajaa nyigëxëˈëky ko Jyobaa yäjkpë jäˈäyëty.

9. ¿Wiˈix mbäät niˈˈijxtutëm ko Jyobaa yäjkpë jäˈäyëty?

⁹ ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa niˈˈijxtutëm ko yëˈë yäjkpë jäˈäyëty? Duˈun extëmë Dios  “xymyoˈoyëm tëgekyë mëjwiin kajaa es njotkujkˈäjtëm”, nanduˈunxyëp mbäät nmëdäjtëm ja tsojkën parë nmoˈoyëmë nmëguˈukˈäjtëm tijaty nmëdäjtëm ets duˈun nyajjotkujkˈäjtëm (1 Tim. 6:17-19). Oy ko nmoˈoyëmë regalë mëtnaymyaayëbë, jiiky mëguˈuk ets nbudëjkëm pënaty yajtëgoyˈäjttëp (käjpxë Deuteronomio 15:7, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). * ¿Ti mbäät nduˈunëm parë njamyajtsëm ko tsojkëp nˈijtëm oyjyaˈay? Ta Dios mëduumbë diˈibë wyinmäˈäny të tpëjtäˈäktë ets koogoo tˈaxäjëdë tuˈugë regalë, ta nanduˈun twinmaytyë pën mbäät tmoˈoyë ryegalë. Mä naymyujkën, mayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib duˈunë jäˈäyˈäjtën yaˈijxëdëp ets yˈittë yäjkpë jäˈäy.

10. ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm yäjkpë jäˈäy?

¹⁰ Tuk pëky wiˈix mbäät nˈijtëm yäjkpë jäˈäy, yëˈë ko nyajtuˈunëmë xëë tiempë etsë jot mëjää parë nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm ets nmëjämoˈoyëm (Gal. 6:10). Parë nˈijxëm pën nduˈunëm duˈun, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Yˈijxtëbëtsëdaa nmëguˈuktëjk ko nyajtunaambyëtsë nxëë ndiempë ets ko nmëdooˈijtypyëts ti jotmaytyuunëdëp? Kojëts pën xyˈamdoyë naybyudëkë parëts ndunët tuˈugë tuunk o kojëts ti xytyukˈaneˈemy, ¿nˈanmaabyëts ko oy pën madakpëts? ¿Näˈäts të nˈanëëmë njiiky nmëguˈuk o diˈib mëët tuˈugyë nˈëxpëjkëm ko jantsy oy tijaty ttuny?”. Pën nmëdäjtëmë kostumbrë parë nyäjkëm tijaty, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nmëwingoˈonëmë Jyobaa etsë jiiky mëguˈuk (Luk. 6:38; Prov. 19:17).

11. ¿Wiˈixaty mbäät nmoˈoyëm tijatyë Jyobaa?

¹¹ Nan mbäät tijaty nmoˈoyëmë Jyobaa. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Wintsëˈëgë Jyobaa mët diˈib mëdäjty mjaygyejpy” (Prov. 3:9). ¿Tijaty nmëdäjt njaygyajpëm? Yëˈë xëë tiempë, jot mëjää etsë meeny sentääbë, ets mbäät  nyajtuˈunëm mä Jyobaa tyuunk. Axtë ënäˈkuˈunk mbäät tjattë ets tmoˈoytyët tijatyë Jyobaa. Tuˈugë uˈunkteety diˈib xyëˈäjtypy Jason, jyënaˈany: “Kotsë meeny sentääbë nyakäˈändë tsojkëngyëjxm mä nˈëxpëjkëm, tajëtsë nˈënäˈkuˈunk nˈanëëmëdë parë yëˈë tˈagonëdët mä ja käjë. Yëˈëjëty oy jyantsy nyayjawëdë, yëˈko duˈunëk tjawëdë extëmë Jyobaa tmoˈoytyë”. Pënë uˈunk ënäˈk jotkujk nyayjawëdë ko tmoˈoytyë Jyobaa meeny sentääbë mä myutskˈattë, pes nanduˈun ko myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkënët, kyaj tsyiptäˈägäˈänxëdë tmoˈoytyët tijatyë Jyobaa (Prov. 22:6).

12. ¿Ti yˈandijpy njaygyujkëm tijaty?

¹² Ja tuk pëkyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, yëˈë ko tjaygyukë tijaty. ¿Ti tyäˈädë yˈandijpy? (Titʉ 3:1, 2.) Tuˈugë jäˈäy diˈib jaygyujkëp, yëˈë diˈib kyupëjkypy tijaty, diˈib kyaj yˈayuk ttimˈyajtunäˈäny ets diˈib kyaj mëk yˈaneˈemy. Yëˈë diˈib tyuumbyë mëjää parë yˈity ajiiky amëguˈuk mëdë wiink jäˈäy ets diˈib jyaygyujkëp wiˈix yaˈixy yajpäätyë jyiiky myëguˈuk. Myëdooˈitaampy wiˈixë wiink jäˈäy jyënaˈany, ets ko tˈixy ko oy, ta tnasˈixë ets ttunët ti ja myëguˈuk tsyejpy.

13, 14. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko jyaygyujkëp tijaty? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä ti tyuun mëdë Lot ko yëˈë jyaygyujkëp tijaty?

¹³ ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëgyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën? Ko tmëjpëjtaˈaky wiˈix nyayjawëdë pënaty mëduunëp ets janäämëty tijaty ttuny parë oy nyayjawëdët. Extëm nˈokpëjtakëm, ko dyajkutëgoyanyë Sodoma etsë Gomorra, ta yajxon tˈanmääyë Lot parë kyaˈagët ets nyëjkxët tunoty kopkoty. Per kyaj nnijäˈäwëm tiko Lot tˈanmääyë Jyobaa parë kyaxëdët wiink lugäär. Nˈokwinmäˈäyëmë tyäˈädë: Lot yˈanmääyë Jyobaa parë wyinmääytyëgatsët (käjpxë Génesis 19:20, MNM). *

¹⁴ Mbäät pën jyënaˈany ko Lot kyaj mëkë mëbëjkën tmëdäjty ets ko kyaj myëdooy. Pes yajtsoˈoganëbë netyë Jyobaa oy mä nyëjkxët, pääty kyaj tiko nety tsyëˈëk jyawët, perë Lot tsëˈkë. Jyobaa jyaygyujkë wiˈixë Lot nyayjäˈäwë, ta tnasˈijxë parë nyëjkxët mä ja käjpn diˈibë nety të ttukniwinmayë dyajkutëgoyaˈany (käjpxë Génesis 19:21, 22, MNM). *

15, 16. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈky ko jyaygyujkëp tijaty mä ja Ley diˈib myooyë Moisés? (Ixë dibujë diˈib miimp mä tsyondaˈagyë tyäˈädë artikulo.)

¹⁵ Min jatuˈugë ijxpajtën nˈokˈijxëm mä Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko yëˈë jyaygyujkëp tijaty, tyäˈädë yajpääty mä ja Ley diˈibë Moisés myooy. Ko ijty tuˈugë israelitë dyakäˈänyë wintsëˈkën, per mët ko yˈayoy kyaj mbäät dyaky tuˈugë borreegë o tuˈugë tsyiibë, ta Jyobaa tkupëky ets dyakët majtskë muuxy o majtskë pak. Per pën tim mëk ayoop ets kyaj mbäät dyakyë muuxy o pak, ta dyakët waanë arinë. Per kyaj yëˈëjëty oytyim diˈibëtyë arinë, yëˈë duˈun ja arinë diˈib mas oy, diˈib yajmooytyëp pënaty ijttëp mëj ko yajwowdë kääy ukpë (Gén. 18:6). ¿Tiko jyëjpˈamëty nnijäˈäwëm? (Käjpxë Levítico 5:11, MNM.) *

¹⁶ Nˈokwinmäˈäyëm ko ëtsäjtëm yëˈë ja israelitë diˈib jantsy ayoop. Ta njäjtëm mët waanë arinë diˈib nyakäˈänëm extëmë wintsëˈkën, ta nˈijxëmë wiinkpë israelitë diˈib mëkjäˈäy twijtsjäˈttë tsyäjkää. Mbäädë tsoytyuˈun xytyuktëjkëm mët ko yëˈë nmënëjkxëmë arinë diˈib kyaj nëgoo tsyobääty. Per ta  njamyajtsëm ko ja nwintsëˈkënyˈäjtëm mëjwiin kajaa Jyobaa dyajtsobääty. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa yëˈë yˈamdoopy ja arinë oybyë. Duˈunxyëp extëm tˈanëëmë ja israelitë diˈib mëk ayoodëp: “Njaygyujkëbëts ko kyaj mbäät duˈun xyaktë wintsëˈkën extëmë wiinkpëty, per nan nnijäˈäwëbëts ko yëˈëjëts xymyooytyëp diˈib mas oy mmëdäjttëp”. Yä nˈijxëm wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko yëˈë jyaygyujkëp tijaty ets ko yˈijxypy nuˈunën tijaty nmëmadakëm ets wiˈix nyaˈijx nyajpatëm (Sal. 103:14).

17. ¿Wiˈixë Jyobaa tkupëky nmëduˈunëm?

¹⁷ Xyjotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa jyaygyujkëp tijaty ets kyupëjkypy ko nmëduˈunëm amumduˈukjot (Kol. 3:23). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Italia, txëˈaty Constance ets të myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkënë, jyënany: “Diˈibëts mas ndukxondakypy mäjëtsë njukyˈäjtën, yëˈë kotsë jäˈäy ndukmëtmaytyaˈaky pën të xyajkojëm. Päätyëts niˈigyë nˈëwaˈkxy ngäjpxwaˈkxy ets nyaˈëxpëkyëtsë jäˈäy. Mëkëts njawë ko näˈäty kyajts mbäät kajaa nduny mët kots nˈyuumëët nbäˈämmëëdëty, per nnijäˈäwëbëts ko Jyobaa xytsyojkpëts ets kom nyijäˈäwëp nuˈunëts tijaty nmëmadaˈaky, myëjjäˈäwëp nuˈunëts nduny”.

18. Nigäjpx tuk pëky wiˈix mbäädë tääk teety tpanëjkxëdë Jyobaa yˈijxpajtën.

¹⁸ ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa yˈijxpajtën nbanëjkxëm ko njaygyujkëm tijaty? Nˈokwinmäˈäyëm jatëgok mä ti tyuun mëdë Lot. Jyobaa yëˈë diˈib tukëˈëyë kutujkënë myëdäjtypy, per myëdooˈijt extëmë Lot yˈanmääyë ets ojts tkexy mä nety yëˈë nyëjkxäˈäny. Pën nmëdäjtëmë uˈunk ënäˈk, ¿mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ko nmëdooˈijtëm extëm ja uˈunk ënäˈk xyˈanmäˈäyëm, ets ngupëjkëm pën kyaj wyiˈixëty diˈib tyunaampy? Mä La Atalaya 1 äämbë septiembrë 2007, ojts tnigajpxy ko näägë tääk teety nyasˈijxëdëbë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tnigäjpxtët wiˈix wyinmaytyë mä ja anaˈamën diˈib yajpëjtakp jënoty tëgoty. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäädë tääk teety tnigäjpxtë ti oorë ja yˈuˈunk yˈënäˈk jyäˈttët mä tyëjk, ets myëdäjttëp ja madakënë parë duˈun ttundët. Per ja tääk teety, mbäät tmëdooˈittë wiˈix ja yˈuˈunk yˈënäˈk wyinmaytyë. Pes näˈäty, mbäät yajwijtstëgatsy ja anaˈamën pën kyaj tkutëjˈyë Biiblyë kyäjpxwijën. Ko ja tääk teety jawyiinë yˈuˈunk yˈënäˈk dyajtëwdë wiˈix wyinmaytyë mä ja anaˈamën diˈib të tpëjtäˈäktë, ta ja uˈunk ënäˈk tjaygyukëdët tiko duˈun të yajpëjtaˈaky ets ta net tmëmëdowdë.

19. ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk tpanëjkxëdë Jyobaa yˈijxpajtën ko tjaygyukëdët tijaty?

¹⁹ Yëˈë mëjjäˈäytyëjk diˈib mä naymyujkën, tyuundëbë mëjää parë tjaygyukëdë tijaty extëmë Jyobaa, ko tˈixtë wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm yaˈix yajpäättë. Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa myëjjäˈäwë ti ja israelitë tukwintsëˈkëdë diˈibë nety mëk ayoop. Mä tyäˈädë tiempë, näägë nmëguˈukˈäjtëm wanaty jeˈeyë ttundë Diosë tyuunk, waˈan mët ko të myëjjäˈäyëndë o mët ko pyëk yˈixëdë. Pën axëëk nyayjawëdë, mëjämoˈoyëdëp ko mëjjäˈäytyëjk yˈanëˈëmxëdët ko tsojkëdëbë Jyobaa ko tyundë nuˈun myadäˈäktë (Mar. 12:41-44).

20. ¿Ti yˈandijpy njaygyujkëm tijaty mä nduˈunëmë Diosë tyuunk?

²⁰ Per ko njaygyujkëm tijaty, kyaj yëˈë tˈandijy ko ninuuxëmë Dios tyuunk mët ko këˈëm nayajjotkujkˈatäˈänëm (Mat. 16:22). Ëtsäjtëm, kyaj jeˈeyë yiˈinëm waanë ndunäˈänëmë Diosë tyuunk etsë net njënäˈänëm ko duˈunën jeˈeyë nmadakëm, tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë niˈigyë nduˈunëmë Diosë tyuunk (Luk. 13:24). Tsojkëp tijaty nduˈunëm kijpxënbyaaty. Tuk pëky, kyaj ninuuxëmë Dios tyuunk, ets ja tuk pëky, oy ko njamyajtsëm ko Jyobaa kyaj niˈigyë xyˈamdoˈojëm pën kyaj nmadakëm. Duˈunë duˈun, Jyobaa agujk jotkujk nyayjawëty ko nduˈunëm nuˈun nmadakëm. ¿Këdii jotkujk nnayjäˈäwëm ko nmëduˈunëm tuˈugë Wintsën diˈib myëjjäˈäwëp tijaty ets jyaygyujkëp? Mä jatuˈukpë artikulo nˈaknijawëyäˈänëm ja majtsk pëkyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën (Sal. 73:28).