1, 2. ¿Tiko kyaj mbäädë Jyobaa yajpokyˈixy ko naxwinyëdë jäˈäy tpäätyë amay jotmay? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

OKPAWINMAY ko kanäk jëmëjt kujk mgasäädëˈaty agujk jotkujk. Per ta tëgok mjäˈty mä mdëjk ko nety ojts të mduny, ets xypyaaty tijaty kujy jëbipy. Të mueeblë wyindëgooytyaˈay të pyuˈudäˈäyë mbentanë etsë mdexy mdasë. Të wyindëgooytyaˈay ja mjëën mdëjk diˈibë nety jantsy tsuj. Per mijts kyaj netyë mjënäˈänët: “¿Tikots duˈunë nëdoˈoxy të yˈadëˈëtsy?”. Diˈib mnijawëyäˈänëp, yëˈë pën duˈun të yˈadëˈëtsy ets yëˈë diˈib tim jawyiin minëp mä mwinmäˈäny. ¿Tiko? Yëˈko mnijäˈäwëp ko mnëdoˈoxy ninäˈä tkayajwindëgoyët tijaty myëdäjtypy jyënoty tyëgoty.

² Tyam, nan të wyindëgooytyaˈay mä naxwinyëdë jäˈäy tsyëënë, të tyuktuky mëdë axëkˈäjtën ets mëdë jäˈäy diˈib axëëk ijt tsënääytyëp. Ëtsäjtëm, kom nˈëxpëjkëmë Biiblyë nnijäˈäwëm ko Jyobaa kyaj yëˈë dyajjaˈˈatyë tyäˈädë amay jotmay, pes yëˈë ojts dyajkojˈyë tyäˈädë naxwinyëdë parë jyëmbitët extëm tuˈugë it lugäärë tsujpë (Gén. 2:8, 15). Ets yëˈë tuˈugë Dios diˈib tsojkp (1 Fwank 4:8). Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, yëˈë xypyudëjkëm parë të nnijäˈäwëm ko kajaabë amay jotmay, yëˈë nyikëjxmˈäjtypyë Satanás “diˈibë anaˈamp” yä naxwiiny (Fwank 14:30; 2 Kor. 4:4).

3. ¿Wiˈix mbäät tyëgatsy ja jot winmäˈäny?

³ Per kyaj tukëˈëyë amay jotmay mbäät nduknikëjxmˈäjtëmë Satanás. ¿Tiko kyaj? Yëˈko ta amay jotmay diˈib nbatëm mët ko këˈëm nduundëgoˈoyëm (käjpxë Deuteronomio 32:5, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). * Per mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm, mbäät dyajmäˈätyë jot nwinmäˈäyëm etsë net xyajnëjkxëm mä ja nëˈë tuˈu diˈib yaˈˈayoˈonbatp (Prov. 14:12). Ets mbäädë net nbokyˈijxtsondakëmë Jyobaa en lugäär këˈëm  nnaybyokyˈijxëm o nbokyˈijxëmë Satanás, axtë ndukjotˈambëjkëmë Jyobaa (Prov. 19:3).

4, 5. ¿Tiko mbäät tuˈugë jäˈäy ttukjotˈambëkyë Jyobaa?

⁴ ¿Mbäät tuˈugë jäˈäy tjantsy tyukjotˈambëkyë Jyobaa? Mbäät, per niwiˈixtsoo kyapudëkëdët ets nitii tkapäädët (Is. 41:11). Tuˈugë jäˈäy diˈib jyaabyë poesiyë, jyënany: “Tim konë mgëˈë parë xykyoxëdë Dios”. Mbäät ninäˈä ngakäjpxpëtsëˈëmëm ko të ndukjotˈambëjkëmë Jyobaa, per mbäät ndukjotˈambëjkëm jodoty korasoonoty. Pesë Proverbios 19:3 jyënaˈany ko “yëˈë tsuuˈat lokëˈat diˈib myëdäjtypyë naxwinyëdë jäˈäy, yajmäˈtëbë nyëˈë tyuˈu, ets päätyë kyorasoon ttukjotˈambëkyë Jyobaa”. Ko pën duˈun jyaˈayˈatët, mbäät kyaj nyigëxëˈëky. Ko pën ttukjotˈambëkyë Jyobaa, mbäät kyaj nyekynyijkxy mä naymyujkën o kyaj nëgoo tnekytyuunë Diosë tyuunk.

⁵ ¿Tiko mbäät tuˈugë jäˈäy ttukjotˈambëkyë Jyobaa? ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj duˈun njäjtëm? Jëjpˈam etsë tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbitët, pes net oy nˈijtëm mëdë Jyobaa.

6, 7. Ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, ¿tiko ja israelitëty tˈëbat tkäjpxpattë Jyobaa?

⁶ ¿Tiko mbäät tuˈugë Dios mëduumbë ttukjotˈambëkyë Jyobaa jyodoty kyorasoonoty? Min nˈokˈijxëm mëgoxk pëky wiˈix näägë jäˈäy ojts ttukjotˈambëktë Jyobaa diˈibë Biiblyë myaytyakypy (1 Kor. 10:11, 12).

⁷ Mbäät xyˈaxëktuˈunëm ja ää ayuk diˈib kyaj yˈoyëty (käjpxë Deuteronomio 1:28, MNM). * Okwinmay tijatyë Jyobaa tyukmëduun ja israelitëty ko dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy. Tkejxy mäjkë ayoˈon jap Egipto ets dyajkutëgooyë faraon mëdë tsyiptuumbëty mä ja mejnyë Tsaptspë (Éx. 12:29-32, 51; 14:29-31; Sal. 136:15). Tamë nety tyëkëyanëdë mä ja Naxwinyëdë diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, ko tˈëbat tkäjpxpattë Jyobaa. ¿Tiko ja israelitëty dyajtëgooytyë myëbëjkën? Yëˈko tsyëˈkëdë ko tmëdoodë wiˈix jyënandë ja diˈibë nety të yajkaxtë käjpn niˈˈijxpë (Núm. 14:1-4). ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Tuk naskaˈaxë ja israelitëty kyaj yajkupëjky tyëkët mä “ja oybyë” nax (Deut. 1:34, 35, MNM). ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Nasˈijxëm etsë ää ayuk diˈib kyaj yˈoyëty dyajxaamëdë mëbëjkën etsë net nˈëbat ngäjpxpatëm wiˈixë Jyobaa ttuˈumoˈoyë kyäjpn?

8. Ja tiempë mä Isaías jyukyˈajty, ¿tiko ja israelitëty tpokyˈijxtë Jyobaa ko tpattë amay jotmay?

⁸ Ko amay jotmay nbatëm ets ko tijaty nyajtëgoyˈäjtëm mbäät axëëk xyajnayjäˈäwëm (käjpxë Isaías 8:21). * Ja tiempë mä Isaías jyukyˈajty, ja nasionk diˈib Judá ojts tpäätyë amay jotmay diˈib mëjwiin kajaa. Ojts yajnadukëdë myëtsip, yˈamääytyakyë käˈäy ukën ets may dyajnäjxtë yuu. Per ja jotmayë mas kajaabë diˈib pyattë, yëˈë ko kyaj tnekymyëmëdoodë Jyobaa ets ko kyaj oy mëët nyekyˈijttë (Amós 8:11). Ets kyaj tˈëxtääytyë Jyobaa ko tpattë amay jotmay, niˈigyë axëëk ojts tmëgäjpxtë ja “ryey etsë Dios”. Yëˈë pyokyˈijxtë Jyobaa ko tpattë amay jotmay. Ko näˈä nˈayoˈonbatëm o ko nbatëmë amay jotmay, mbäät nanduˈun njäjtëm extëm yëˈëjëty ets nnayajtëˈëwëm jodoty korasoonoty: “¿Mä netyë Jyobaa kots të nyajtëgoyˈatyë naybyudëkë?”.

9. Ja tiempë mä Ezequiel jyukyˈajty, ¿tiko ja israelitëty tëgatsy wyinmääytyë extëmë Jyobaa tijaty ttuny?

⁹ Kyaj yajxon nnijäˈäwëtyaˈayëm. Ja tiempë  mä Ezequiel jyukyˈajty, ja israelitëty kyaj nety yajxon tijaty tnijäˈäwëtyaˈaytyë, ta wyinmääytyë ko Jyobaa nyëˈë tyuˈu “kyaj yˈoyëty” (Ezeq. 18:29). Duˈun yˈadëtstë extëmxyëp tmëdattë madakën parë tpayoˈoytyëdë Dios ets tˈixtët pën oy tijaty ttuny, oyë nety tkajaygyukëdë tiko Dios duˈun tijaty ttuny. Pën kyaj njaygyujkëm näˈäty tuˈugë maytyaˈaky diˈib yajpatp mä Biiblyë o kyaj njaygyujkëm tiko tijaty xyjäjt xykyëbajtëm mä jukyˈäjtën, ¿mbäät nwinmäˈäyëm ko Jyobaa kyaj yajxon tijaty ttuny ets ko nyëˈë tyuˈu kyaj yˈoyëty? (Job 35:2.)

10. ¿Wiˈix mbäät tuˈugë jäˈäy axëk yˈadëˈëtsy extëmë Adán?

¹⁰ Waˈan yëˈë nbokyˈijxëmë Dios ko nbokytyuˈunëm ets ko ndëgoˈoyëm. Adán, ja tim jawyiimbë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë pyokyˈijxë Dios ko tyëgooy (Gén. 3:12). Adán wäˈäts tnijäˈäwë ko kyutëjë Diosë yˈanaˈamën ets ko mbäädë nety tyukumëdoyëty, per yëˈë pyokyˈijxë Jyobaa, duˈunxyëp extëm tˈanmääy ko yëˈë pyoky mët ko të myoˈoyëty tuˈugë toxytyëjk diˈib kyaj yˈoyjyaˈayëty. Mayë jäˈäy, nan të tpanëjkxëdë Adángë yˈijxpajtën ets tpokyˈixtë Dios ko të tyuundëgoytyë. Pääty, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Kyajts ndukjotkëdaˈagyë Jyobaa yˈanaˈamën kots jantsy axëëk nnayjawëty mët kots të nduundëgoy?”.

11. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm yajmaytyaˈagyë Jonás?

¹¹ Mbäät nwinmäˈäyëm ko ëtsäjtëm jantsy mëj nˈijtëm. Ja kugajpxy Jonás jotˈambëjk ko Jyobaa tpaˈˈayooy ja jäˈäyëty diˈib Nínive (Jon. 4:1-3). ¿Tiko? Waˈan yëˈë ojts tmëmay tmëdäjy ko kyamiiny ja kutëgoˈoyën diˈibë nety të tnigajpxy. Niˈigyë nyaymyëmääy nyaymyëdäjë ets kyaj tpaˈˈayooy ja jäˈäyëty diˈib jodëmbijttë. ¿Mbäät nanduˈun njäjtëm extëmë Jonás ets ndukjotˈambëjkëmë Jyobaa ko tsojk tkayajminyë kutëgoˈoyën? Waˈan kanäk jëmëjt kujk ngäjpxwäˈkxëm ko wyingonyë kutëgoˈoyën. ¿Mbäädë net kyexyë maˈkxtujkën ko nyaˈëbat nyajkäjpxpatëm ko kyamiingojˈyë kutëgoˈoyën? (2 Peed. 3:3, 4, 9.)

12, 13. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm pën kyaj ndukjotkëdakëm tijatyë Jyobaa tyuumpy o nyasˈijxëp?

¹² ¿Ti mbäät nduˈunëm pën kyaj ndukjotkëdakëm tijatyë Jyobaa tyuumpy o  nyasˈijxëp? Nˈokjamyajtsëm ko diˈib duˈun adëtsp, yëˈë diˈib kyaj jyapëtyë jyot wyinmäˈäny. Tuˈugë Biiblyë tkäjpxnaxyë Proverbios 19:3: “Ta jäˈäy diˈib tsuu lokë diˈib yajmäˈtypyë jyukyˈäjtënë këˈëm, per ta net tpokyˈixyë Dios” (La Palabra de Dios para Todos [PDT]). Min nˈokˈijxëm mëgoxk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë ninäˈä ngapokyˈijxëmë Jyobaa.

¹³ Nˈokˈijtëm oy mëdë Jyobaa. Ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngatukjotˈambëjkëm (käjpxë Proverbios 3:5, 6). * Tsojkëp ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets kyaj nwinmäˈäyëm ko niˈigyë tijaty njäjt nnijäˈäwëm ets nan kyaj naymyëjpëjtakëm (Prov. 3:7; Ecl. 7:16). Duˈuntsoo, mbäät kyaj nbokyˈijxëmë Dios ko axëëk njäjt ngëbajtëm.

14, 15. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xyˈaxëktuˈunëmë ää ayuk diˈib kyaj yˈoyëty?

¹⁴ Këdii xynyasˈixë etsë ää ayuk mˈaxëktunëdët diˈib kyaj yˈoyëty. Ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, tamë nety kanäk pëky tiko ja israelitëty mbäät tmëbëktë ko yajtëkëyanëdëbë Jyobaa mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë (Sal. 78:43-53). Per ko tmëdoodë wiˈix jyënandë ja nimäjkpë käjpn niˈˈijxpë, ta “kyaj tnekyjamyajtstë [Diosë] kyëˈë” (Sal. 78:42). Pën nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa xytyukmëduˈunëm, ta niˈigyë kyëktëkëyaˈanyë naymyayë mët yëˈë. Ets kyaj nëjkx nasˈijxëm parë ja ää ayuk diˈib kyaj yˈoyëty xyajnaywyäˈkxëm mëdë Jyobaa (Sal. 77:11, 12).

¹⁵ Ja tuk pëky diˈib mbäät xyajnaywyäˈkxëm mëdë Jyobaa, yëˈë ko axëëk nwinmäˈäyëm mä ja nmëguˈukˈäjtëm (1 Fwank 4:20). Ko ja israelitë tkatukjotkëdaktë ja tuunk diˈibë Aarón yajtuknipëjk, Jyobaa duˈun tjäˈäwë ko yëˈë yaˈëbat yajkäjpxpat (Núm. 17:10). Nanduˈun tyam, pën niˈtsëmë wiin jëjp ets nˈabajt ngutujkëm mä ja yetyëjkëty diˈibë Jyobaa yajtuumpy yä naxwiiny, duˈunxyëp extëm nˈëbat ngäjpxpatëmë Jyobaa (Eb. 13:7, 17).

16, 17. ¿Ti tsojkëp njamyajtsëm ko nbatëmë amay jotmay?

¹⁶ Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa kyaj yëˈë xymyoˈoyëmë amay jotmay. Oyë nety ja israelitëty të tmëjagamgaˈaktë Jyobaa, ja tiempë mä Isaías jyukyˈajty, duˈunyëmë Jyobaa pyudëkëyanëdë (Is. 1:16-19). Oy ti amay jotmay nwinguwäˈkëm, xyjotkujkmoˈoyëm ko Jyobaa naytyukjotmaytyuunëp mët ëtsäjtëm ets xypyudëkëyäˈänëm (1 Peed. 5:7). Jyobaa të xytyukwandakëm ko xymyoˈoyäˈänëmë mëjää parë tijaty nmëmadakëm (1 Kor. 10:13).

¹⁷ Pën ja ti nguˈayoˈojëm diˈib kyaj xynyitëjkëm extëmë Job diˈib xëmë myëduunë Dios, tsojkëp njamyajtsëm ko Jyobaa kyaj yëˈë tpokyëty. Yëˈë tsyejpyë tëyˈäjtën ets yˈaxëkˈijxypy ko pën tkatuny tijaty tëyˈäjtën myëët (Sal. 33:5). Nˈokjäˈäyˈäjtëm extëmë Elihú diˈib mëdë Job nyaymyaayë, diˈib jënan: “¡Jagam yˈity etsë Diosë tëyˈäjtënbë ttunëdë axëkˈäjtën, ets diˈib myëdäjtypy tukëˈëyë mëkˈäjtën, ttunët diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty!” (Job 34:10). Jyobaa kyaj yëˈë dyajjaˈˈatyë amay jotmay, pes yëˈë diˈib yajkypy “tëgekyë oybyë esë tsujpë” (Sant. 1:13, 17).

18, 19. Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën tiko yˈoyëty ets xëmë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa.

¹⁸ Nˈoktukˈijxpajtëm xëmë Jyobaa. Dios wäˈäts etsë jyot wyinmäˈäny mas niˈigyë kyëjxmëty ets kyaj dyuˈunëtyë njotˈäjt nwinmäˈänyˈäjtëm (Is. 55:8, 9). Pääty, pën ijtëm yujy tudaˈaky ets pën nnayjäˈäwëm ko kyaj nmëmadaktäˈäyëm tijaty, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nwinmäˈäyëm ko nnijäˈäwëtyaˈayëm tijaty (Rom. 9:20). Kyaj xëmë nnijäˈäwëtyaˈayëm tiko duˈun tyuny jyatyëty tijaty. Seguurë ko mijts të këˈëm xypyekyë kuentë extëm jyënaˈanyë Proverbios: “Ja diˈib tim jawyiin käjpxp, duˈun yaˈixy ko tëyˈäjtën jyawë extëm jyënaˈany, axtë ko ja wiinkpë jyaˈty ets yajtëy yajtudaˈagyëty” (Prov. 18:17, PDT).

 ¹⁹ Ko tuˈugë mëtnaymyaayëbë diˈib ndukjotkujkˈäjtëm ttunët ti diˈib kyaj njaygyujkëm o nˈijxëm naa tëgatsy, ¿niwäˈämbajtkojëm ko axëëk extëm të yˈadëˈëtsy? Kyaj. Pes mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj nnijäˈäwëtyaˈayëm ti të tyuny të jyatyëty ets mas pën jeky kujk mëët naymyaˈayënë. Pën duˈun nwinmäˈäyëm mä mëtnaymyaayëbë diˈib pokyjyaˈay, ¿këdii mas niˈigyëxyëp mbäät ndukˈijxpajtëmë Jyobaa diˈibë nyëˈë tyuˈu etsë jyot wyinmäˈäny mas niˈigyë kyëjxmëty?

20, 21. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets yëˈë nduknitijëmë poky diˈib myëdäjtypy?

²⁰ Nˈoktuknitijëm ja diˈib myëdäjtypyë poky. Waˈan mët ko këˈëm ndëgoˈoyëm nbatëmë amay jotmay. Ets tsojkëp nˈëxkäjpëm (Gal. 6:7). ¿Tiko kyaj yˈoyëty nbokyˈijxëmë Dios? Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Tuˈugë karrë mbäät mëk jyantsy pyëyeˈeky. Per okwinmay ko ja tsyofeer amëjää tjantsy yajpëyëˈëgët ets dyaˈˈabëyëˈknaxët mä tuˈugë kurbë. ¿Yëˈë pyokyˈatëp ja diˈib yajkojë karrë? Kyaj. Nanduˈun jyaty mëdë Jyobaa, yëˈë të xymyoˈoyëmë madakën parë këˈëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. Per nan të xymyoˈoyëmë käjpxwijën wiˈix mbäät nduˈunëm tijaty oy. ¿Yëˈë net nduknitijëm ko ndëgoˈoyëm?

²¹ Kyaj tukëˈëyë amay jotmay nbatëm mët ko të nduundëgoˈoyëm o mët ko të nbokytyuˈunëm. Näˈäty, xytyukjäjtëmë ayoˈon mä “kyaj pën tˈawixy tjëjpˈixy” (Ecl. 9:11). Per nˈokjamyajtsëm xëmë ko diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë axëkˈäjtën, yëˈë Satanás (1 Fwank 5:19; Diˈibʉ Jat. 12:9). ¡Yëˈë duˈun ja mëtsip, kyaj yëˈëjëtyë Jyobaa! (1 Peed. 5:8.)

22, 23. ¿Ti mbäät xytyuny pën axëëk myajnayjawëty ko xypyaatyë amay jotmay?

²² Ko xymyëdatëdë amay jotmay, jamyatsë yˈijxpajtënë Josué mëdë Caleb. Yëˈëjëty myëmiindë oybyë ää ayuk, kyaj dyuˈunëty extëm ja nimäjkpë käjpn niˈˈijxpë (Núm. 14:6-9). Yajnigëxëˈktë mëjwiin kajaa mëbëjkën. Josué mëdë Caleb nan tsënääyëdijttë 40 jyëmëjt mët ja wiinkpë israelitëty mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë. ¿Tëjkëdë abajt kutujkpë o winmääytyë ko Jyobaa kyaj oy tijaty ttuny? Kyaj, tyukˈijxpajttë Jyobaa ets ojts kyunuˈkxëdë. Josué mëdë Caleb tëjkëdë mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, kyaj yˈoˈktë extëm yˈoˈktääytyë ja jäˈäyë tuknaskaˈaxëbë mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë (Núm. 14:30). Nanduˈun ëtsäjtëm, Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm pën “kyaj nmëˈanuˈxëm” ja tyuunk (Gal. 6:9; Eb. 6:10).

²³ ¿Ti mbäät xytyuny pën axëëk myajnayjawëty ko xypyaatyë amay jotmay mët ko të mdëgoy o mët ko wiink jäˈäy tyëgoy? Pawinmay wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ets tijaty të twandaˈaky. Ets nayajtëwëdë: “¿Mäxyëbëts tyam nyajpääty koxyëbëtsë Jyobaa ngaˈixyˈajty?”. Mëwingon niˈigyë Jyobaa ets ninäˈä xykyatukjotˈambëkët mä mjot ngorasoon.