1, 2. ¿Tiko duˈun tijaty nduˈunëm extëm të nyaˈk nbajtëm ets extëm tijaty të nyajtukniˈˈijxëm?

NIˈAMUKË duˈun tijaty nduˈunëm extëm të nyaˈk nbajtëm ets extëm tijaty të nyajtukniˈˈijxëm. Tëgatsy ja käˈäy ukën, wit xox etsë jäˈäyˈäjtën. Ets pääty dyuˈunëty mët ko tëgatsy ja kostumbrë ets ja it lugäär mä të nyaˈk nbajtëm.

² Per ta diˈib mas jëjpˈam mä jukyˈäjtën ets kyaj dyuˈunëtyë käˈäy ukën o wit xox. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nmutskˈäjtëm, ta nyajtukniˈˈijxëm tijaty mbäät nduˈunëm ets tijaty kyaj. Per tuˈuk tuˈugë jäˈäy tëgatsyaty wyinmay mä tidën oy ets tidën axëëk. Etsë winmäˈäny nan xyˈanmäˈäyëm tijaty mbäät nduˈunëm. Biiblyë jyënaˈany ko ja jäˈäyëty tyuundëp “extëm ja anaˈamën jyënaˈany, oy yëˈëjëty tkamëdäjtpëdë” ja anaˈamën (Rom. 2:14). Ets pën kyaj Diosë yˈanaˈamën dyajkuboky diˈib ndunäˈänëm, ¿yëˈë yˈandijpy ko mbäät nbanëjkxëm ja kostumbrë diˈib ojts nyajtukniˈˈijxëm mä nmutskˈäjtëm o mët ko duˈunë jäˈäy ttundë mä ntsënäˈäyëm?

3. Nigäjpx majtsk pëky tiko Dios mëduumbë kyaj tpanëjkxtë naxwinyëdë jäˈäyë kyostumbrë etsë yˈanaˈamën.

³ Biiblyë majtsk pëky tnigajpxy tiko kyaj mbäädë Dios mëduumbë duˈun ttuny. Tuk pëky, yëˈko “jaˈäjtp tuˈugë tuˈu diˈib tëyë parë naxwinyëdë jäˈäy, per ja tuˈu diˈib mënëjkxp mä oˈkën jam mä jyëjpkëxy ok” (Prov. 16:25). Mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm kyaj nmëdäjtëmë madakën parë këˈëm nnaytyuˈumoˈoyëm ets kyaj nduˈudëgoˈoyëm (Prov. 28:26; Jer. 10:23). Myëmajtsk pëky, yëˈko Satanás, “ja mëjkuˈu diˈibë yä naxwiiny anaˈamp”, yëˈë yajnaxkëdakypyë anaˈamën diˈibë naxwinyëdë jäˈäy pyanëjkxtëp (2 Kor. 4:4; 1 Fwank 5:19). Pääty, pën ntsojkëm etsë Jyobaa xykyupëjkëm, tsojkëp nbanëjkxëmë käjpxwijën diˈib miimp mä Romanʉs 12:2 (käjpx).

4. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁴ Mä tyäˈädë artikulo tëgëk pëky nˈixäˈänëm  diˈib myaytyakypy Romanʉs 12:2. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets nnayajtëgäjtsëm? 2) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnayajtëgäjtsëm? 3) ¿Wiˈix mbäät nnayajtëgäjtsëm?

5. ¿Pënatyë Pablo tyuknijäˈäyë Romanʉs 12:2?

⁵ Apostëlë Pablo yëˈë nyijäˈäyë ja myëguˈuktëjk diˈib Roma diˈib nëjkxandëp tsäjpotm, kyaj yëˈëjëty ja jäˈäy diˈib jam tsënääytyë (Rom. 1:7). Yëˈë diˈib ojts tˈanëëmë parë dyajtëgatstëdë jyot wyinmäˈäny ets kyaj tmëdattë “ja winmäˈäny extëm pënëtyë naxwinyëdë winmäˈäny jaˈäjtëdëp”. Ja Dios mëduumbëty diˈib Roma, diˈib jukyˈäjttë mä jëmëjt 56, duˈun tjaygyujkëdë “naxwinyëdë winmäˈäny”, ko yëˈë yˈandijpy ja romanë jäˈäyëtyë kyostumbrë, yˈanaˈamën, jyot wyinmäˈäny ets extëm nyaywyit nyayxyoxëdë. Pääty ko Pablo jyënany: “[Këdii] miits xymyëdattë ja winmäˈäny”, yëˈë nety yˈandijpy ko nääk ja Dios mëduumbëty duˈunyëmë nety wyinmaytyë ets ttundë tijaty extëm ja jäˈäyëty. ¿Wiˈixë nety mbäät nyinaxëdë extëm ja jäˈäy jyukyˈattë?

6, 7. Ja tiempë mä Pablo jyukyˈajty, ¿tiko ojts tsyiptakxëdë jyukyˈattët ja Dios mëduumbëty jam Roma?

⁶ Pënaty tyam nëjkxtëp mumaty, mbäät tˈixtë potsy kyutuk jap Roma, nääk yëˈë diˈib mä primer siiglë, extëm ja templë, oˈkpë jut, monumentos, estadios etsë teatros. Tyäˈädë potsy diˈib akwëˈëmp mbäät xytyuknijäˈäwëm wiˈix mä tadë tiempë jyukyˈäjttë jäˈäy ets wiˈix diosˈawdäjttë. Mä liibrë diˈib myaytyakypy tijaty tuun jäjtë tëëyëp, nyigajpxypy wiˈix ijty tsyiptundë gladiador, wiˈix dyajpëyëˈkijpxyëdë karrë diˈib mëët tsyiptundë, wiˈix yaˈixypyëtsëmdë ets yˈëw yäˈäxtë, tam nääk ja ixy jawë jantsy tsoytyuˈunmëët. Jam Roma nan myëdäjttëp ijtyë mëjatypyë negosyë ets mbäädë nety yajpäätyë meeny sentääbë (Rom. 6:21; 1 Peed. 4:3, 4).

⁷ Ja romanë jäˈäy myëdäjttëp ijty mayë tyemplë ets tˈawdattë mayë dios, per kyaj ttundë mëjää parë tmëwingondët ja dios diˈib yˈawdäjttëp. Ja relijyonk, jeˈeyë ijty dyajtundë parë nyaynyixëdunëdë ko myaxuˈunkˈattë, pyëktë ets ko yˈooktë, etsë tyäˈädë kostumbrë xëmë ijty ttundë. Pääty njënäˈänëm ko ja Dios mëduumbëty diˈib Roma ojts tsyiptakxëdë jyukyˈattët mä tadë tiempë. Pes may të nety duˈun tmëyaak tmëbatëdë ets të nety nyayajtëgatsëdë parë tmëduuntsondaktë Dios. Per tsojkëbë nety nyayajtëgäjtsˈadëˈëtsëdët oy të jyanëbajnëdë.

8. ¿Tiko tyam xytsyiptakxëm njukyˈäjtëm mä tyäˈädë tiempë?

⁸ Tyam, nanduˈun xytsyiptakxëm njukyˈäjtëm mä tyäˈädë tiempë. ¿Tiko? Yëˈko oymyääjëty yajpäätyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny (käjpxë Éfesʉ 2:2, 3 etsë 1 Fwank 2:16). Tuˈuk tuˈugë xëë  mbäät xynyinäjxëm wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay, tijaty tsyojkënyëˈäjttëp ets wiˈix tmënëjkxtë jyukyˈäjtën, pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm mbäät pojënë xytyukninäjxëmë duˈumbë jäˈäyˈäjtëm. Pääty, oy ko nmëmëdoˈojëmë tyäˈädë käjpxwijënë diˈib yäjkë apostëlë Pablo: “[Këdii] miits xymyëdattë ja winmäˈäny extëm pënëtyë naxwinyëdë winmäˈäny jaˈäjtëdëp, nik niˈigyë nayakëdë es ja Dios dyajtëgatsët ja mjot mwinmäˈänyëty”. ¿Ti mbäät nduˈunëm?

9. ¿Wiˈix mayë jäˈäy të nyayajtëgatsëdë parë të nyëbattë?

⁹ Ko tuˈugë jäˈäy tˈëxpëkyë Biiblyë ets tpaduny, ta wyimbajtsondaˈaky. Ets ja nyigëxëˈëky ko dyajtëgatsyë jyukyˈäjtën, extëm ko ttukpëtsëëmduˈutyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets dyajtsondaˈaky ja jembyë jyukyˈäjtën extëmë Kristë (Éfes. 4:22-24). Jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko jëmëjt jëmëjt milˈamë jäˈäy nyëbattë parë dyajnigëxëˈëktë ko të nyaywyandäˈägëdë mä Dios. Duˈun dyajxondäˈäktë Jyobaa kyorasoon (Prov. 27:11). Per ¿yëˈë yˈandijpy ko të jabäät nyayajtëgatsyëty?

10. Ko tuˈugë jäˈäy nyayajtëgatsyëty, ¿tiko kyaj yëˈë jeˈeyë tˈandijy nyayaˈoyëdët?

¹⁰ Ko tuˈugë jäˈäy nyayajtëgatsyëty, kyaj yëˈë jeˈeyë tˈandijy nyayaˈoyëdët o wyimbatët. Tuˈugë diksionaaryë diˈib nyimaytyakypyë Biiblyë, jyënaˈany ko tadë ayuk nnayajtëgäjtsëm diˈib miimp mä Romanʉs 12:2, yëˈë yˈandijpy ko ti yˈajamë o ko nyajtëgäjtsëmë jot winmäˈäny mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjää. Pääty ko tuˈugë Dios mëduumbë nyayajtëgatsyëty, kyaj yëˈë jeˈeyë tˈandijy ko tmastuˈuty ja axëëkpë tuˈunën, käjpx maytyakën etsë axëëkpë jyukyˈäjtën. Pes näägë jäˈäy diˈib kyaj tnijawëdë Biiblyë nan jyëjpkudijëdëbë duˈumbë axëkˈäjtën. Per ¿ti yˈandijpy ko tuˈugë Dios mëduumbë nyayajtëgatsyëty?

11. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë nnayajtëgäjtsëm extëmë Pablo jyënany?

¹¹ Pablo tkujäˈäyë: “Nik niˈigyë nayakëdë es ja Dios dyajtëgatsët ja mjot mwinmäˈänyëty”. Ko mä Biiblyë tmaytyaˈagyë “winmäˈäny”, yëˈë yˈandijpy ti ja jot winmäˈäny xytyuktunäˈänëm, wiˈix njäˈäyˈäjtëm ets wiˈix nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny. Mä Romanʉs, të netyë Pablo tˈokmaytyakpë ja jäˈäyëty diˈibë “Dios të yˈëxtijënë mët ja axëëkpë winmäˈänyëty” ets ko “yëˈëyë jyotˈäjt wyinmäˈänyˈäjttëp tëgekyë axëk winmäˈäny, mëˈinduunk, atsojk, axëkjäˈäyˈäjtën, naywyinaxëjäˈäk, yajjäˈäyˈoˈktëp, tsip jäˈäyëty, winˈëˈëndëp” etsë wiinkpë axëkˈäjtën (Rom. 1:28-31). Pääty mbäät njaygyujkëm tiko Pablo ojts tkäjpxwijy ja Dios mëduumbëty parë dyajtëgatstëdë jyot wyinmäˈäny.

12. ¿Wiˈix tyam mayë jäˈäy wyinmaytyë, ets tiko kyujotmayëty parë Dios mëduumbë?

¹² Jotmaymyëët njënäˈänëm ko tyam,  nanduˈunë jäˈäy jyaˈayˈattë extëm diˈibë Pablo myaytyak. Wyinmaytyë ko të nyidiempë nyäjxnë mä jäˈäy tpanëjkxtë anaˈamën. Pes mayë maˈestrëtëjk etsë tääk teety nyasˈijxëdëp etsë uˈunk ënäˈk ttundët ti tyimtsejpy. Jyënäˈändë ko niduˈuk niduˈugë jäˈäy myëdäjtypyë madakën parë këˈëm twinˈixët ti oy ets ti axëëk. Ets wyinmaytyë ko kyaj pën ttimnijawë tidën oy ets tidën axëëk. Axtë pënaty jyamëbëjktëbë Dios jyënäˈändë ko myëdäjttëbë madakën parë ttundët ti tyim tunandëp ets kyaj tiko tmëmëdowdëdë Diosë yˈanaˈamën (Sal. 14:1). Pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, mbäädë duˈumbë winmäˈäny xynyinäjxëm. Mbäät kyaj nekypyanëjkxëm extëmë Diosë kyäjpn xytyuˈumoˈoyëm o ndëjkëm abajt kutujkpë ko ti ngaˈoyˈijxëm. O mbäät kyaj ngupëkäˈänëm wiˈixë Biiblyë xykyäjpxwijëm mä tijaty ndukxondakëm, mä nyajtuˈunëmë Internet o ko nˈakˈëxpëkäˈänëm mä eskuelë.

13. ¿Tiko yˈoyëty ets këˈëm nˈijxëm wiˈix nyajpatëm?

¹³ Parë kyaj xynyinäjxëmë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny, tsojkëp yajxon nˈijxëm wiˈix njäˈäyˈäjtëm, wiˈix nnayjäˈäwëm, tijaty ndunäˈänëm ets tijaty nyajtsobatëm. Mbäädë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmäˈäyëm ko jantsy oyë Jyobaa nmëduˈunëm, per ëtsäjtëm jeˈeyë nnijäˈäwëm pën të xyajtëgäjtsëmë Diosë yˈAyuk ets pën xyajtëgäjtsˈadëtsëm (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:23-25).

14. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë nˈijxëm mäjaty mbäät nnayajtëgäjtsëm?

¹⁴ Parë nnayajtëgäjtsëm, tsojkëp nyajtëgäjtsëmë korasoon o wiˈix njäˈäyˈäjtëm. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë këkpäät nnayajtëgäjtsëm? Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, ta nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa ttseky njäˈäyˈäjtëm. Ets tijaty nduˈunëm, ja nyigëxëˈëky ti nmëdäjtëm mä jot korasoon ets xytyuknijäˈäwëm mäjaty mbäät nnayajtëgäjtsëm parë nduˈunëm “diˈibë Dios tsyejpy” (Rom. 12:2; Eb. 4:12).

15. ¿Wiˈix ndëgäjtsëm ko Jyobaa xypyojtsëm?

¹⁵ (Käjpxë Isaías 64:8.) * Ja ijxpajtën diˈib ja kugajpxy Isaías pyëjtak, tap tuk pëky diˈib xytyukniˈˈijxëm. Jyobaa yëˈë duˈun extëmë tuˈtspojtspë ets ëtsäjtëm ja moˈonts. Ko Jyobaa xypyojtsëm extëm tuˈugë tuˈtspojtspë, yëˈë kyaj xyaˈoˈoyëm nikëjxy këbajky. Yëˈë duˈun yajtëgäjtsypy wiˈix nyajpatëm jodoty winmäˈänyoty. Pën nasˈijxëm ets yëˈë xypyojtsëm, ta ndëgäjtsëm jodoty, diˈib yˈandijpy nyajtëgäjtsëm wiˈix nwinmäˈäyëm ets tijaty njäˈäwëm. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj xynyinäjxëmë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny. Per ¿wiˈixë Jyobaa xypyojtsëm?

16, 17. 1) Nigäjpx ti tyuumpy tuˈugë tuˈtspojtspë parë tpotsy tuˈugë tuˈts diˈib tsobatp. 2) ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Diosë yˈAyuk parë nnayajtëgäjtsëm ets ntsobatëm Dios windum?

¹⁶ Parë yajpotsët tuˈugë tuˈts diˈib tsobatp, tsojkëbë naxë oybyë. Per ja tuˈtspojtspë nan tsojkëp majtsk pëky ttunët. Tuk pëky, dyajwäˈätsët ja nax ets dyajjëgaktäˈäyët diˈib kyaj yˈoyëty. Ets ja tuk pëky, tˈaˈixët nuˈun ja nëë tpëjtäˈägäˈäny ets ttijˈoogët extëm mbäät ja tuˈts oy yajpotsy.

¹⁷ Extëm nˈijxëm, tsojkëp wyäˈätsët ja nax ets yaˈˈaˈixët nuˈun ja nëë yajpëjtaˈaky parë mbäät yajpotsy tuˈugë tuˈts diˈib tsobäädëp. Duˈun extëmë nëë dyaˈoyë ja moˈonts, nanduˈunë Diosë yˈAyuk xyajtëgäjtsëm. Xypyudëjkëm parë kyaj nekymyëdäjtëmë jot winmäˈäny extëm mä netyë Dios ngaˈixyˈäjtëm ets xyajtëgäjtsëm  parë Dios xytyukjotkëdakëm (Éfes. 5:26). Pääty janääm jatsojk nyaˈˈanmäˈäyëm ets jabom jabomë Biiblyë ngäjpxëm ets nëjkxëm xëmë mä naymyujkën mä yaˈëxpëkyë Diosë yˈAyuk. Pes duˈunë nety nasˈijxëm etsë Jyobaa xypyojtsëm (Sal. 1:2; Apos. 17:11; Eb. 10:24, 25).

18. 1) ¿Tiko mbäät nbawinmäˈäyëm pën ntsojkëm etsë Diosë yˈAyuk xyajtëgäjtsëm? 2) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm?

¹⁸ Pën ntsojkëm etsë Diosë yˈAyuk xyajtëgäjtsëm, kyaj jeˈeyë tsyekyëty xëmë ngäjpxëm ets nˈëxpëjkëm. Ta mayë jäˈäy diˈib kyäjpxtëp näˈäganäˈäty ets yˈixyˈäjttëp yajxon. Waˈan të xypyaatyë duˈumbë jäˈäy mä mgäjpxwaˈkxy. Nääk axtë jyäjttëp agëbajkyë tekstë. * Per diˈib nyijäˈäwëdëp mä Biiblyë, mbäät tim waanë o ninuˈun kyapudëkëdë ets dyajtëgatstëdë jyot wyinmäˈäny etsë jyukyˈäjtën. ¿Tiko? Yëˈko Diosë yˈAyuk yajtëgäjtsypyë jäˈäy, per net pën nyasˈijxëdëp ets këkpäät yˈadëk tyuktëkëdët. Pääty, tsojkëp njuˈtëmë tiempë ets nwinmäˈäyëm tijaty nˈëxpëjkëm. Oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Njantsy myëbëjkypyëts tijatyëts të nˈëxpëky ets ko tsojkëbëtsë net ti ndunët? ¿Tëjëts nˈixy mäjëtsë njukyˈäjtën ko tyäˈädë yëˈë duˈun ja tëyˈäjtën? ¿Nguytyuumbyëtsë Biiblyë kyäjpxwijënë o jeˈeyëts nwinmay wiˈixëts mbäädë jäˈäy ndukniˈˈixë? ¿Njäˈäwëbëts ko yëˈëjëtsë Jyobaa xymyëgäjpxp?”. Pën nbawinmäˈäyëmë tyäˈädë yajtëˈëwën, nëjkxëp niˈigyë Jyobaa nmëwingoˈonëm ets niˈigyë ntsojkëm. Ets ko jyaˈty mä korasoon diˈib nˈëxpëjkëm, yëˈë xypyudëjkëm parë nnayajtëgäjtsëm (Prov. 4:23; Luk. 6:45).

19, 20. ¿Ti käjpxwijënë mbäät nbanëjkxëm diˈib xymyoˈoyäˈänëm mëjwiin kajaa kunuˈkxën?

¹⁹ Pën xëmë ngäjpxëmë Biiblyë ets nbawinmäˈäyëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nbanëjkxëmë apostëlë Pablo kyäjpxwijën: “[Mas]tuˈuttë ja mjekyjyikyˈäjtënë axëëkpë. Jikyˈattë ja jikyˈäjtënë jembyë, mët ko Diosë dëˈën diˈibë oj xymyoˈoyëm yëˈë tyäˈädë jikyˈäjtën” (Kol. 3:9, 10). Duˈunë duˈun, pën njaygyujkëm yajxon ti Biiblyë tukniˈˈijxëp ets pën nguytyuˈunëm, ta nmëdäjtëmë jembyë jukyˈäjtën extëmë Dios ttseky ets yëˈë xykyuwäˈänäˈänëm parë kyaj xyajtëgoˈoyëmë Satanás.

²⁰ Apostëlë Pedro xytyukjamyajtsëm: “Extëmë uˈunk ënäˈkëty diˈibë mëdoodëp, mëmëdowdë miitsëty yajxon ja Dios. Katë mjikyˈattë mët ja axëk atsojkën diˈibë mmëdäjttë ko naty kyajnëm xynyijawëdë wiˈix ja Dios ttseky es njikyˈäjtëm”. Ta net xyˈanmäˈäyëm ets njukyˈäjtëm wäˈäts (1 Peed. 1:14, 15). Pën nmastutäˈäyëmë jäˈäyˈäjtën etsë jot winmäˈäny diˈib kyaj yˈoyëty ets nnayajtëgäjtsëm, nëjkxëp nˈaxäjëmë kunuˈkxën mëjwiin kajaa, extëm nˈixäˈänëm mä ja tuˈukpë artikulo.