1, 2. ¿Ti Jesus tyuun mët ja yˈapostëlëty diˈib xëmë panëjkxëdë ko ttuundääytyë ja Paskë xëë mä jëmëjt 33?

TË NETY jyantsy kyootsënë; mä yˈäänëˈëky 14 äämbë nisán mä ja jëmëjt 33. Jesus mëdë yˈapostëlëty të nety ttuundäˈäytyë ja Paskë mä tjamyatstë ko yˈawäˈätspëtsëëmdë ja israelitëty jap Egipto. Per ja Jesusë yˈëxpëjkpëty diˈib xëmë panëjkxëdë, awäˈätspëtsëmandëbë nety mëjwiin kajaa. Pes jakumbomë netyë Myaˈestrë yaˈoogäˈänyëtyë myëtsip (nan jaa mä tadë xëë, 14 äämbë nisán extëmë judiyëtëjk tmaytsyowdë xëë). Ets ko tkëyakëdë jyukyˈäjtën extëmë wintsëˈkën, mbäädë nety niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy yˈawäˈätspëtsëmdë mä poky ets mä oˈkën (Eb. 9:12-14).

² Parë niˈamukë kyaj njäˈäytyëgoˈoyëm ko mëk nyajtsojkëm, ta Jesus dyajnaxkëdaky jatuˈugë xëë diˈib jëmëjt jëmëjt yajtunëp, diˈib wyingudëgatsˈäjt ja Paskë xëë. Ojts ttujkwaˈkxy tuˈugë tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë ets dyajnäjxy mä ja nimäjktuˈukpë yˈapostëlëty ets jyënany: “Yëˈë tyäˈädë ëjtsë nniniˈx diˈibë yajkëyakäämp mët miitsëty. Tundë dëˈën esëts xyjamyatstët”. Nanduˈun dyajnäjxyë binë ets jyënany: “Tyäˈädë binë, yëˈëts ja nneˈpyny diˈibë yajtamäämp yajˈyokäämp kots nˈoogët miitsëty mˈoyˈäjtëngyëjxmëty es yëˈëgyëjxm ja Dios mmoˈoyëdët ja jembyë kajxyˈatypyë” (Luk. 22:19, 20).

3. 1) ¿Ti tëgäjts mëjwiin kajaa ko yˈoˈkyë Jesus? 2) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm mä wiˈix nyuˈkxtakyë Jesus diˈib yajpatp mä Fwank kapitulo 17?

³ Tim tsojkë nety jyëjptëgoyaˈany ja Ley diˈibë Dios kyajpxyˈäjt mët ja israelitëty. Ets nyitëgatsäˈäny mët ja jembyë kajpxyˈatypyë diˈibë netyë Jyobaa kyajpxyˈataampy mëdë Jesusë yˈëxpëjkpëty. Jesus kyaj ttsejky ets ja yˈëxpëjkpëty jyattët extëm ja israelitëty, diˈibë nety kyaj tuˈugyë yajpäättë mä Dios awdattë ets pääty  dyaˈˈaxëˈkëdë Diosë xyëë (Fwank 7:45-49; Apos. 23:6-9). Jesus tsyojk ets tuˈugyë yajpäättëdë yˈëxpëjkpëty ets duˈun dyajmëjpëtsëmdëdë Diosë xyëë. Ta jantsy tsuj nyuˈkxtaky, etsë tyäˈädë nuˈkxtakënë mbäät oypyënëty tkajpxy (Fwank 17:1-26; ixë dibujë mä tsyondaˈagyë tyäˈädë artikulo). Mientrës nˈijxëm nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Yˈatsoojëmbijtë Diosë tyäˈädë nuˈkxtakën? ¿Nguytyuumbyëts extëm nyuˈkxtaky?”.

4, 5. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jesus dyajtsondakyë nyuˈkxtakën? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa tˈatsoojëmbijtyë Jesus ko yˈamdoojë ti yëˈë tsyejpy?

⁴ Jesus myëtmaytyak ja yˈëxpëjkpëty kootspäät parë ttukˈixyˈajty mas niˈigyë Dios. Ta pyäˈtˈijxy tsäjpotm ets nyuˈkxtaky: “[Tatë], të net tpääty ja oorë. Yajmëjˈijxëgëts ëj, es ëjts mij nyajmëjˈixëdëp. Pes mijts të xymyoˈoyëts ja kutujkën mët nidëgekyë jäˈäyëty es nmoˈoyëdëts ja jikyˈäjtën winë xëë winë tiempë tëgekyë diˈibëts mij të xymyoˈoy. [...] Tëts mij nmëjˈixy mët ko tëts nguytyuundäˈäy tëgekyë diˈibëts mij xytyukˈanaˈam es ndunëdëts yä naxwiiny. Meegyëtsë net tyam ja mëjˈäjtën diˈibëtsë naty nmëdäjtypy kotsë naty nˈity mët mij ko naty kyajnëm ja naxwinyëdë kyojy” (Fwank 17:1-5).

⁵ Ko Jesus tyëjkë nuˈkxtakpë, yëˈë yˈamdoo diˈib mas jëjpˈam. Tim jawyiin, yëˈë nyinuˈkxtakë ets myëjpëtsëmëdë Tyeetyë xyëë. Nanduˈun dyajtsondaky extëm tsyondaˈagyë padrenuestro: “Tatë, waˈan twäˈätsy ja mxëë” (Luc. 11:2, Traducción del Nuevo Mundo [TNM]). Ets ta net ojts tninuˈkxtäägë tijatyë nety ja yˈëxpëjkpëty yajtëgoyˈäjttëp, jyënany ko tmoˈoyaˈanyë “jukyˈäjtënë winë xëëbë”. Ets ok, ta tˈamdooyë Tyeety ti nety yëˈë tsyojkënyëˈajtypy, ko tˈanmääy: “Meegyëtsë net tyam ja mëjˈäjtën diˈibëtsë naty nmëdäjtypy kotsë naty nˈity mët mij ko naty kyajnëm ja naxwinyëdë kyojy”. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈatsoojëmbijty? Kyaj yëˈëyë ojts tmoˈoy diˈibë nety ja yˈUˈunk të yˈamdoyëty, yëˈë myooy diˈibë nety niˈigyë tsobatp, ko yˈitët ja “xyëë waanë mëj këdiinëmë anklësëty” (Eb. 1:4).

6. ¿Ti nety tsojkëp ttundët ja apostëlëty parë jyukyˈattët winë xëë, ets wiˈix nnijäˈäwëm ko tyuundë duˈun?

⁶ Ko Jesus nyuˈkxtaky, nan ojts tnigajpxy ti mbäät nduˈunëm parë nˈaxäjëmë jukyˈäjtënë winë xëëbë diˈib kyaj xyjanitëjkëm (käjpxë Fwank 17:3). Jesus jyënany ko tsojkëp niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Dios ets nanduˈun yëˈë. Tuk pëky wiˈix mbäät nˈixyˈäjtëm, yëˈë ko nˈëxpëjktäˈäyëm tukëˈëyë mä yajnimaytyäˈäktë. Per kyaj yëˈëyë jeˈeyë tsyekyëty, nan tsojkëp nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm. Ja apostëlëty tamë nety kujk duˈun ttundë, pesë Jesus duˈun tˈanmääyë Tyeety: “Ëj të nmoˈoytyëts ja ayuk diˈibëts mij xytyukmëgajxë, es yëˈëjëty yˈaxäjëdë” (Fwank 17:8). Pën jukyˈatandëbë nety winë xëë winë tiempë, tsojkëbë nety xëmë tpawinmaytyëdë Diosë yˈayuk etsë kyäjpxwijën ets tkuytyundët nuˈun jyukyˈattë yä Naxwiiny. ¿Tyuundë duˈun? Tiko këdii. Ets nnijäˈäwëm mët ko ojts wyëˈëmdë ja xyëë jääybyety winë xëë mä ja mäjmajtskpë tsää diˈib yˈëjxˈäjtypy ja Jembyë Jerusalén diˈib jam tsäjpotm (Diˈibʉ Jat. 21:14).

7. ¿Ti yˈandijpy nˈixyˈäjtëmë Dios, ets tiko jyëjpˈamëty?

⁷ Pën jukyˈatäˈänëm winë xëë winë tiempë, tsojkëp nˈixyˈäjtˈadëtsëmë Dios. ¿Ti yˈandijpy? Yëˈë ets niˈigyë nnijäˈäwëm pënën yëˈë. Perë tyäˈädë kyaj jeˈeyë tˈandijy nnijäˈäwëm wiˈix jyaˈayˈaty ets tijaty tsyejpy. Yëˈë duˈun yˈandijpy, ko jëjpˈam ntsojkëmë Jyobaa ets nmëwingoˈonëm ets nanduˈunë nmëguˈukˈäjtëm diˈib  mëët nˈëxpëjkëm. Biiblyë jyënaˈany: “Diˈibë kyaj tmëdaty ja tsojkën, kyaj yëˈëjëty tˈixyˈattë Dios” (1 Fwank 4:8). Nˈixyˈäjtëmë Dios, nan yëˈë yˈandijpy nmëmëdoˈojëm (käjpxë 1 Fwank 2:3-5). ¡Jantsy oy ko nyajpatëm mët pënaty yˈixyˈäjttëbë Jyobaa! Per mbäät nyajtëgoˈoyëmë tyäˈädë naymyayë diˈib nmëdäjtëm mëdë Jyobaa extëm jyajtyë Judas Iscariote. Pääty, nˈoktuˈunëmë mëjää ets xëmë mëët nnaymyaˈayëm. Net ko jyäˈtëdë tiempë, nˈaxäjëmë jukyˈäjtën diˈib winë xëë winë tiempë (Mat. 24:13).

8, 9. ¿Ti diˈibë Jesus mas jëjpˈam pyëjtak ko yˈijty yä Naxwiiny, ets diˈibë kostumbrë jyëjpkudijë?

⁸ Ko ngäjpxëmë Fwank kapitulo 17 mä Jesus nyuˈkxtaˈaky, yëˈë xytyukˈijxëm ko niˈamukë xytsyojkëm, kyaj yëˈëyë ttsejky ja yˈapostëlëty (Fwank 17:20). Per oy ko njaygyujkëm ko kyaj jeˈeyë myiiny parë xyajnitsoˈogäˈänëm, yëˈë yajmëjpëtsëëmë Diosë xyëë, ets yëˈë diˈib mas jëjpˈamë pyëjtak nuˈun jyukyˈajty yä naxwiiny. Extëm nˈokpëjtakëm, ko ojts tnigajpxy mä ja sinagoogë diˈib Nazaret ti nety të tnigëdaˈaky, ta ojts tkajpxy ja royë diˈib jyaayë Isaías: “Nmëdäjtypyëts ëj ja Diosë [myëjää], es tëts xymyoˈoy ja tuunk esëts ngäjxwäˈxët ja oybyë ayuk mä ja ayoobë jäˈäy”. Ko Jesus duˈun jyënany, seguurë ko yajxon ojts tkäjpxpëtsëmy ja Tyeetyë xyëë (Luk. 4:16-21).

⁹ Mä netyë Jesus kyakëdaˈakynyëm yä Naxwiiny, ja judiyëtëjk diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk, tyukmastuttë jäˈäy parë kyaj tnekykyäjpxtëdë Diosë xyëë. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko Jesus kyaj tkupëjkyë tyäˈädë kostumbrë diˈib kyaj myiny mä Biiblyë. Yëˈë duˈun tˈanmääy ja myëtsipëty: “Ëj të nminyëts yëˈëgyëjxmëtsë nDeetyëts, es miitsëty kyajts xyˈaxäjëdë. Per kooxyëp myiny ja wiink yetyëjk mët ja kyëˈëm winmäˈäny, yëˈë sitëy mˈaxäjëdëp” (Fwank 5:43). Ko nety yˈaktëgoyˈaty ja tuk xëë majtsk xëë mä Jesus yˈoogannë, ta ojts tnigajpxy ti mas jëjpˈam pyëjtakypy mä jyukyˈäjtën ko jyënany: “Yajmëjpëtsëmë mxëë” (Juan 12:28, TNM). Janääm jatsojkë Jesus jyënany  ets myëjpëtsëmëdë Tyeetyë xyëë ko nyuˈkxtaky ets yëˈë diˈib nˈixäˈänëm.

10, 11. 1) ¿Ti Jesus tyuun parë ja yˈëxpëjkpëty ojts ttuknijawë Diosë xyëë? 2) ¿Tiko tyam mbäät mëk nduˈunëm?

¹⁰ Jesus nyuˈkxtaky: “Tëjëts ja mxëë nyajnigëxëˈëky mä ja jäˈäyëty diˈibëts xymyooy yä naxwiiny. Mijtsë nety mjaˈäjtypy, etsëts xymyooy, ets të tnijawëdë mˈayuk”. Ta yˈakjënany: “Ets ëjts, nan kyajts nekyyajpääty yä naxwiiny, per yëˈëjëty yajpattëp yä naxwiiny ets ëjts mijts ninëjkxypy. Tatë, mijts diˈib wäˈäts, ijxˈit kuentˈat mët yëˈëgyëjxmë mxëë diˈibëts të xymyoˈoy parë yˈitët tuˈuk duˈun extëm ëtsäjtëm” (Juan 17:6, 11, TNM).

¹¹ Jesus kyaj jeˈeyë ojts ttuknijawë Diosë xyëë ja yˈëxpëjkpëty, nan pyudëjkë parë tjaygyukëdët pënën Jyobaa, tyukniˈˈijxë wiˈixën jyaˈayˈaty ets wiˈix yˈity mëdë naxwinyëdë jäˈäy (Éx. 34:5-7). Ets mä tyam yajpääty tsäjpotm, nanduˈun xypyudëjkëm parë jäˈäy ndukˈixyˈäjtëmë Diosë xyëë abëtsemy nyaxwinyëdë. ¿Tiko? Yëˈë parë mayë jäˈäy yajpudëkëdët ets tˈixyˈatëdë Jyobaa mä kyajëjpkëxynyëmë tyäˈädë axëëkpë jukyˈäjtën. Ets ko tpäädëdë tyäˈädë tiempë, ta Jyobaa dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny pënaty kyaj të myastuˈudëdë ets dyajnaxäˈäny mëjë xyëë (Ezeq. 36:23).

12. ¿Ti tëgëk pëky mbäät nduˈunëm parë nyajkëjxëm ja tuunk diˈibë Jesus yajtsondak?

¹² Jesus tyukˈanaˈam ja yˈëxpëjkpëty ets dyajkëxtët ja tuunk diˈib yëˈë yajtsondak. Yëˈë nyuˈkxtaky: “Tëts nduknigexy ja naxwinyëdë jäˈäy, extëmëts mij xytyuknigejxy ja jäˈäy yä naxwiiny”. Jesus nyijäˈäwëbë nety ko ja yˈëxpëjkpëty tsyojktëbë naybyudëkë parë duˈun ttundët. Pääty tpudëjkë parë kyaj myëmadäˈägëdët diˈibë nety yajtëgoyanëdëp. Ko Jesus nyuˈkxtaky, tëgëk pëky ojts tˈamdoy diˈibë nety mbäät pyudëkëdë ja yˈëxpëjkpëty. Tuk pëky, yëˈë kyaj ttuktëk ttukwäˈägëdët ja Satanásë jyaˈay. Majtsk pëky, tmëmëdowdëdë Diosë yˈAyuk ets nyayaˈitëdët wäˈäts. Ets myëdëgëk pëky, ta netë Jesus tmënuˈkxtakyë Tyeety parë ja yˈëxpëjkpëty yˈittët tuˈugyë, duˈun extëm yëˈë yˈity tuˈugyë mëdë Tyeety. Pääty, oy ko niduˈuk niduˈuk nnayajtëˈëwëm: “¿Nduumbyëtsë tyäˈädë tëgëk pëkypyë diˈibë Jesus yˈamdoo?”. Jesus ijt seguurë ko pën ja yˈëxpëjkpëty tyuundëbë mëjää parë duˈun ttundët, ta oypyënëty tmëbëkäˈäny ko Diosë nety të kyexyëty (käjpxë Fwank 17:15-21).

13. ¿Wiˈixë Jesusë nyuˈkxtakënë ojts yaˈˈatsoy mä primer siiglë?

¹³ ¿Yaˈˈatsoojëmbijtë Jesusë nyuˈkxtakën? Yaˈˈatsoojëmbijt. Extëm tnigajpxyë liibrë diˈib xyëˈäjtypy Apostʉlʉty. Ko nwinmäˈäyëm wiˈix ijty ja naymyujkën diˈib mä primer siiglë, ta nbëjkëmë kuentë ko mbäätxyëp pojënë ojts nyaywyaˈkxyëty, pes tamë netyë judiyë ets diˈib kyaj jyudiyëty, mëkjäˈäy etsë ayoobë jäˈäy, mëduumbë etsë wintsën, per niˈamukë tuˈugyë yajpattë, pääty ojts yaˈijxkijpxyë mët tuˈugë niniˈkx diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë Jesus (Éfes. 4:15, 16). Satanásë jyaˈay kyaj tuˈugyë yˈittë, per ëtsäjtëm mbäät tuˈugyë nˈijtëm mët yëˈëgyëjxmë Jyobaa myëjää (1 Kor. 3:5-7).

14. ¿Wiˈix tyamë Dios të tˈatsoojëmbity extëmë Jesus nyuˈkxtaky?

¹⁴ Jotmaymyëët njënäˈänëm ko tyäˈädë tuˈugyëˈäjtën tëgooy ko ojts yˈoˈktääynyëdë ja apostëlëty. Ta ojts nyaywyäˈkxënë kanäk pëky ko tyëjkë ja tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (Apos. 20:29, 30). Per mä jëmëjt 1919, ta Jesus dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy mä relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty pënaty nëjkxtëp tsäjpotm ets dyajtuˈukmujky parë yˈagujkˈat jyotkujkˈattët (Kol. 3:14). Ets mët ko yˈëwäˈkx  kyäjpxwäˈkxtë, ta të dyajtuˈukmuktë jëxtujk miyonk naxy ja wiinkpë “borreegë” diˈib tsoˈondëp “mä maygyäjpn, mä wiinkpë may ayuk käjxpëty, es mä maynyaxwinyëdë” parë mëët tuˈugyë yˈittët (Fwank 10:16; Diˈibʉ Jat. 7:9). Dios të tˈatsoojëmbity ko duˈunë Jesus nyuˈkxtaky: “Es dëˈën ja naxwinyëdë jäˈäyëty tˈixtët kots mij xykyejxy, es ko mij nandëˈën xytsyoktë yëˈë nˈëxpëjkpëty extëmëts ëj mij xytsyeky” (Fwank 17:23).

15. ¿Ti Jesus yˈamdoo parë ja yˈëxpëjkpëty diˈib nëjkxtëp tsäjpotm?

¹⁵ Ja koots, 14 äämbë nisán, mä netyë Jesus kyanuˈkxtaˈakynyëm ojts ja yˈapostëlëty dyajmëjpëtsëmy. ¿Wiˈix? Ko tkajpxyˈajty parë mëët yˈanaˈamäˈändë mä nety yajkutuky (Luk. 22:28-30; Fwank 17:22). Ta net tninuˈkxtakë pënaty ok yˈëxpëjkpëˈataampy diˈib nëjkxtëp tsäjpotm: “[Tatë], ntsejpyëts esë nˈëxpëjkpëts nëjx yˈittë mäts ëj nˈitäˈäny es tˈixtët ja nmëjˈäjtënëts diˈibëts mij xymyooy, mët ko tëts mij xytsyeky axtë mä kyajnëmë naty ja naxwinyëdë kyojy” (Fwank 17:24). Pënaty wëˈëmandëp yä Naxwiiny, kyaj tjawëdë naywyinaxë ko ja myëguˈuktëjk të yajwinˈixtë diˈib nëjkxtëp tsäjpotm. Tyäˈädë yëˈë ja tuk pëky xytyukˈijxëm ko jaˈäjtpë tuˈugyëˈäjtën mä pënaty tyam jyantsy myëduundëbë Dios.

16, 17. 1) ¿Ti Jesus ojts tnigajpxy tˈaktunäˈäny ko dyajjëjpkëjxyë nyuˈkxtakën? 2) ¿Ti tsojkëp nduˈunëm?

¹⁶ Mayë jäˈäy diˈib të wyinˈëënëdë relijyonk, kyaj tmëbëkäˈändë ko Jyobaa myëdäjtypyë kyäjpn diˈib tuˈugyë ijttëp ets diˈib jantsy ixyˈäjtëdëp. Nanduˈun tyuun jyäjtë mä primer siiglë, päätyë Jesus dyajkugëjxë duˈunë nyuˈkxtakën: “[Tatë], mdiimpy ja tëyˈäjtën. Kyaj mˈixyˈatëdë pënëtyë naxwinyëdë winmäˈäny jaˈäjtëdëp. Per ëj sitëy nˈixyˈajtypyëts mij, es yëˈë nˈëxpëjkpëts nyijäˈädëp kots mij xykyejxy. Tëts nˈawanëdë extëm mij [mxëë, TNM] ja mjot mwinmäˈäny, es ndukˈijxypynyëmts, mët ko nˈitäˈänyëts mët yëˈëjëty, es ja mtsojkën diˈibëts mij xymyeepy yˈitët nandëˈën mët yëˈëjëty” (Fwank 17:25, 26).

¹⁷ Nipën mbäät kyajënäˈäny ko Jesus kyaj tkuytyuuny extëm nyuˈkxtaky. Pes yëˈë diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë naymyujkën ets duˈunyëm xypyudëjkëm parë jäˈäy nduknijäˈäwëmë Tyeetyë xyëë ets tijaty tsyejpy. Nˈokpanëjkxëm xëmë extëm xytyuˈumoˈoyëm ets nˈokmëmëdoˈojëm xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot ko xyˈanmäˈäyëm nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm (Mat. 28:19, 20; Apos. 10:42). Nˈoktuˈunëmë mëjää parë tuˈugyë nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Duˈuntsoo nety nduˈunëm extëmë Jesus nyuˈkxtaky, nyajmëjpëtsëˈëmëmë Diosë xyëë, ets mä ja tiempë myin kyëdaˈaky, nˈagujkˈäjt njotkujkˈäjtëm winë xëë winë tiempë.