1. ¿Diˈibë tuˈukmujkën tyuundë ja israelitëty diˈib nˈixäˈänëm, ets diˈibatyë yajtëˈëwën nˈatsoojëmbitäˈänëm?

“PËDËˈËKTË, mëjkumaytyë Jyobaa diˈib mDiosˈäjttëp winë xëë winë tiempë axtë winë xëë winë tiempë”. Duˈun ja lebitëty tˈanmääytyë ja israelitëty parë tmënuˈkxtäˈäktëdë Jyobaa. Tyäˈädë yëˈë tuˈugë nuˈkxtakën diˈib yeny yajpatp mä Biiblyë (Neh. 9:4, 5). Jam tyuˈukmujktë Jerusalén, 24 äämbë tisri, tyäˈädë yëˈë ja myëjëxtujk poˈobë extëm ja judiyëtëjk tmaytsyowdë ja tiempë (septiembrë/oktuubrë) mä jëmëjt 455, mä kyajnëm myinyë Jesus. Min jawyiin nˈokˈijxëm tiko tyuˈukmujktë, ta net nˈatsoˈojëmbijtëmë tyäˈädë yajtëˈëwën: ¿Ti kostumbrë ijty myëdäjttëp ja israelitëty ets pääty yˈoybyëtsëëmy ko tyuˈukmujktë? ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm ja lebitëty tmënuˈkxtaktë Jyobaa? (Sal. 141:2.)

2. ¿Ti ijxpajtën ojts dyajwëˈëmdë ja judiyëtëjk parë ëtsäjtëm?

² Ja judiyëtëjk të nety tyukpoˈojëp tnabojtstäˈäytyë jatëgokë Jerusalén käjpn (Neh. 6:15). Ja nety të ttuunkˈattë 52 xëë parë të dyaˈˈabattë, ets yëˈëyë nety tyunandëbë Diosë tyuunk. Pääty 1 äämbë tisri poˈo, ta ojts nyëjkxtë mä ja lugäär mä ja mayjyaˈay tyuˈukmuktë parë tmëdooˈitäˈändë wiˈixë Esdras ets ja wiinkpë lebitëty tkäjpxtë ets tnimaytyäˈäktë Diosë Lyey (). Niˈamukë familyë axtë ja uˈunk ënäˈkë mutskatypyë diˈib jyaygyujkënëp tijaty, yajpattë nanduˈun parë tmëdowandë “desde ko ojts xyëënyë axtë kujkxyëë”. ¡Jantsy oyë ijxpajtën dyäjktë! Tyam, jantsy oy mayë Tëjk mä nˈëxpëjkëm, per näˈäty, jëˈijx nasˈijxëm ets nwinmäˈäyëm diˈib kyaj tyim jëjpˈamëty. ¿Të duˈun mˈokjäjtpë? Pën të, ix ti tyuundë ja israelitëty: kyaj jeˈeyë tmëdooˈijttë, nyasˈijxëdë parë ja ää ayuk jyäˈtët mä jyot kyorasoon. Axtë tëjkëdë jëëy yaxpë ko tpëjktë kuentë ko kyaj nety të tmëmëdowdë ja Ley (Neh. 8:1-9).

3. ¿Ti käjpxwijën myëmëdoodë israelitëty?

³ Per ko duˈun tyuˈukmujktë, kyaj nety ttiempëty parë tmaytyäˈäktëdë pyoky kyaytyey. Pes xëduundëbë nety, etsë  Jyobaa yëˈë nety tsyejpy parë ja nyax kyäjpn nyayjawëdët agujk jotkujk (Núm. 29:1;  2). Päätyë Nehemías tˈanmääy ja käjpn: “Nëjkxtë, tsuˈutstë niˈon kuˈonbë ets uuk pëktë tijaty päˈäk, ets tuknigaxtë pënaty kyaj ti të dyaˈoyë; yëˈko tyäˈädë xëë, wäˈäts tyam parë nWintsënˈäjtëm, ets këdii may mdäjtë, yëˈko Jyobaa xyondakën yëˈë diˈib xykyuwäˈänëm”. ¿Ti ja käjpn tyuun? Ojts myëdowdë ets agujk jotkujk nyayjäˈäwëdë mä tadë xëë (Neh. 8:10-12).

4. 1) ¿Ti tyuundë ja israelitëty diˈib nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë, ets ti yˈëxpëjkpattë? 2) ¿Ti nety tuk pëky diˈib jëjpˈam tyuundëp mä tnixëdundë ja tëjkë nikemy nixoˈombyë?

⁴ Jakumbom, ta tyuˈukmujktë diˈib nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë parë tˈëxpëkäˈändë ja Ley ets tˈixäˈändë ti mbäät ttundë parë mas oy tkuytyundët (). Ta tˈëxpëjkpäättë ko mä tadë poˈo 15 äämp axtë 22 äämp, ja mä mbäät yajnixëduny ja Tëjk diˈib nikemy nixoˈomy, diˈib nanduˈun yaˈixyˈäjt mä yajnixëduny ja kojy pëjtaˈaky, ets dyajjëjpkëxtë ko niˈamukë tyuˈukmujktäˈäytyë. Ko duˈun tnijäˈäwëdë, ta tniwinmäˈäyëdë parë xyëdunäˈändë (). Tyäˈädë xëë, yëˈë diˈib mas oy tyuundë desde mä jyukyˈajtyë Josué. Duˈunë duˈun, ja käjpn agujk jotkujk jyantsy nyayjäˈäwëdë. Ets tuˈuk tuˈugë xëë, ta ja lebitëty ttukwingugäjpxëdë Diosë Lyey ja nax käjpn (Neh. 8:13-18).

5. ¿Ti tyuundë ja nax käjpn mä netyë lebitëty tkamënuˈktäˈäktënëmë Jyobaa?

⁵ Kyum majtsk xëë mä nety të xyëduundäˈäytyë, ko 24 äänyë tisri, ta ttukjäjtyë tiempë parë ja nax käjpn tmaytyäˈäktëdë pyoky ko të tkamëmëdowdë Ley. Kyaj nety tnidiempëty parë kyay yˈuuktët ets xyëdundët. Ja israelitëty, ta yˈayuuˈäjttë ets ttuktëjkëdë witë mäjxëgojknëbë diˈib yajnigëxëˈkypy ko myëkjäˈäwëdëp ko të kyamëdowdë. Ta jatëgok ja lebitëty ojts tyukwingugäjpxëdë Diosë Lyey, jopyëp tëgëk oorë, ets tsuu “tmaytyaktë pyoky ets tniwindaktë Jyobaa diˈib Diosˈäjttëp” (). Ets jaa mä net ja lebitëty tninuˈkxtakëdë nax käjpn (Neh. 9:1-4; ).

6. 1) ¿Ti pudëjkëdë ja lebitëty parë jantsy oy nyuˈkxtaktë? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja lebitëty?

⁶ Ja lebitëty xëmë ijty tkäjpxtë Diosë Lyey ets yëˈë diˈib pudëjkëdë parë jantsy oy nyuˈkxtaktë. Ko dyajtsondaktë nyuˈkxtakën, yëˈë myaytyaktë tijatyë Jyobaa tyuumpy ets wiˈix jyaˈayˈaty. Ta net ojts tnasmaytsyowëdë ja poky kaytyey diˈibë nety ja israelitëty të ttundë, per nyigäjpxtë janääm jatsojk ko mëjwiin kajaa pyaˈˈayoyë Dios ets yˈëxkäjptë yajxon ko kyaj nety nyitëkëdë yajpaˈˈayowdët (Neh. 9:19, 27, 28, 31). Pën nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë ja lebitëty ets pën nbawinmäˈäyëmë Diosë yˈAyuk tuˈuk tuˈugë xëë, mbäät jantsy oy nuˈkxtakëm. Duˈuntsoo nasˈijxëm parë Jyobaa yëˈë jawyiin xymyëgäjpxëm etsë net nnijäˈäwëm tijaty ndukmëtmaytyakëm (Sal. 1:1, 2).

7. 1) ¿Ti yˈamdoowdë lebitëty? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ja lebitëty?

⁷ Jeˈeyë tuk pëky diˈib ja lebitëty yˈamdoowdë Jyobaa. Ko nety dyajjëjpkëjxnëdë nyuˈkxtakën, ta tˈanmääytyë Dios parë tˈixët tukëˈëyë ja ayoˈon jotmay diˈibë nety të dyajnaxy ja nax  käjpn. Duˈun nyuˈkxtaktë: “Ets tyam, mijts diˈibëts nDiosˈäjttëp, Diosë mëjpë, kumëjääbë, diˈib yajtsëˈk yajjäˈäwëp, diˈib pyëjkëˈkypy tijaty kyajpxyˈajtypy ets diˈibë tsyojkën kyaj myastuˈuty, këdii xyˈixy ko yiˈinëm waanë ja ayoˈon jotmay diˈibëts ëëtsëty të xynyaspäädëdë, ja reyëty, ja prinsipes, ja saserdotëty, ja kugajpxyëty, ja nˈaptëjkëtyëts ets tukëˈëyë ja nax käjpn desde ja tiempë mä tyuundë rey ja jäˈäyëty diˈib Asiria axtë tyambäät” (Neh. 9:32). ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën? Ko tsojkëp jawyiin nmëjkumäˈäyëmë Jyobaa ets nmoˈoyëmë dyoskujuyëm ko nmënuˈkxtakëm, ets ok, ta nˈamdoˈojëm tijaty ntsojkëm.

8, 9. 1) ¿Wiˈix ja lebitëty dyaˈijxëdë yujyˈat tudaˈakyˈat ko tyëjkëdë nuˈkxtakpë? 2) Oknigäjpx majtsk pëkyë tsiptuumbëty diˈib ja lebitëty myaytyaktë.

⁸ Oy ja lebitëty tjaniwinmäˈäyëdë tsuj yajxon wiˈixë nety nyuˈkxtäˈägäˈändë, per ko tyëjkëdë nuˈkxtakpë, yˈëxkäjptë mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat ko ja yˈää yˈayuk kyaj myëjwiin kyajaajëty parë tmëjkumaytyëdë Jyobaa extëm pyaaty nyitëkëty. Duˈunë duˈun, ko tˈanmääytyë parë tnasˈixët ets ja kyäjpn myëjkumayëdët, ta jyënandë ko ja Diosë xyëë mëj yˈity “mä tukëˈëyë tijaty yajkunuˈkxp ets yajmëjkumaapy” (Neh. 9:5).

⁹ Ja lebitëty duˈun yˈaknuˈkxtaktë: “Mijtsën Jyobaa, mijts naytyuˈuk; mijts këˈëm të xyajkojˈyë tsäjp, ets nuˈun myëjwiin kyajaajëtyë tsäjp, ets tukëˈëyë tsyiptuumbë, etsë naxwinyëdë ets tukëˈëyë tijaty jaˈäjtp, etsë mejny ets tukëˈëyë tijaty japˈäjtp; ets mijts myajjukyˈajtypy niˈamukë, ets tukëˈëyë tsiptuumbë diˈib tsäjpotm ak mijts mniwindakëdëp” (Neh. 9:6). Duˈunë duˈun, Jyobaa yëˈë tukëˈëyë yajkojtääy tijaty jam tsäjpotm extëmë may myëtsäˈä etsë galaxia diˈib yaˈijxkijpxyëp extëmë may tsyiptuumbë. Ets nan yëˈë yajkojtääy tukëˈëyë tijaty jaˈäjtp yä Naxwiiny, kexy kaˈpxy ojts dyajkojtäˈäy diˈib jukyˈäjtp ets diˈib mayëp. Ets tam ja tuk pëkyë “tsiptuumbë diˈib tsäjpotm”, tyäˈädë yëˈë Diosë yˈanklësëty diˈib yˈijxtë wiˈix tijaty kyojtsondaky yä Naxwiiny (1 Rey. 22:19; Job 38:4, 7). Tyäˈädë anklësëty mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat ttundë tijatyë Dios tsyejpy ko tpudëkëdë naxwinyëdë jäˈäy diˈib “yˈaxäjëyandëp ja nitsokën” (Eb. 1:14). Nˈokˈijtëm yujyˈat tudaˈakyˈat extëmë anklësëty ets nˈokˈyajpatëm tuˈugyë mä nmëduˈunëmë Dios, extëmxyëbë may tsyiptuumbë diˈib yajxon të tniˈëxpëkëdë (1 Kor. 14:33, 40).

10. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Dios yˈijty mëdë Abrahán?

¹⁰ Ta net ja lebitëty tmaytyaktë wiˈixë Dios yˈijty mëdë Abrán. Yëˈë mëdë nyëdoˈoxy, Sarai, kyaj nety mbäädë yˈuˈunk tmëdattë. Per ko jyëmëjt tmëdäjty 99, ta Jyobaa ojts yajtëgäjtsxëtyë xyëë ets xyëëmooyë Abrahán, tyäˈädë nyikejy “diˈib Teetyˈäjtëbë Mayjyaˈay” (Gén. 17:1-6, 15, 16). Nan yajtukwandak ko ja tyëëm yˈääts, tjaˈˈatäˈändë it naxwinyëdë diˈib Canaán. Ëtsäjtëm, njäˈäytyëgoˈoyëm tijaty nwandakëm, perë Jyobaa ninäˈä tkajäˈäytyëgoyë wyandakën. Pääty ja lebitëty jyënandë: “Mijtsën Jyobaa ja Diosë tëyˈäjtënbë, mijts mwinˈijxë Abrán ets xyajpëtsëëmy Ur  mä ja naxwinyëdë diˈib Caldea ets xyëëmooy Abrahán. Ets xyˈijxy ko amuumë kyorasoon yˈity parë mët mijts; pääty xykyajpxyˈajty mët yëˈë parë xymyoˈoyaˈany ja it naxwinyëdë diˈib jyaˈäjtypy ja jäˈäyëty diˈib Canaán, [...] ets xykyuytyuuntsondakyë mˈää mˈayuk, yëˈko mduumbyë tëyˈäjtën” (Neh. 9:7, 8). Nˈokpanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ets nˈokkuytyuˈunëm xëmë nˈayukˈäjtëm (Mat. 5:37).

11, 12. 1) ¿Wiˈix nyikejˈyë tadë xëë Jyobaa? 2) ¿Wiˈixë Dios dyajnigëxëˈky ko yëˈë nitëjkëp duˈun txëˈatët?

¹¹ Tadë xëë Jyobaa, yëˈë yˈandijpy “Yëˈë Tyuumpy ets duˈun Tyun Jyatëdët”. O ja tuk pëky njënäˈänëm ko Dios xëmë ttuny parë dyaˈˈadëy tijaty tyuknibëjtakëp. Tuˈugë ijxpajtënë mëjwiin kajaabë, yëˈë mä tkuytyuuny tijaty tyukmëduun ja israelitëty, ja tyëëm yˈäätsë Abrahán. Ko yajtuumbëˈäjttë Egipto, duˈun yaˈijxy ko kyaj nety mbäät yˈawäˈätspëtsëmdë ets jyukyˈattët mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë. Perë Jyobaa ojts dyaˈˈadëyë wyandakënë wanaty wanaty. Duˈun dyajnigëxëˈky ko yëˈë naytyuˈuk nitëjkëp parë duˈun txëˈatët.

¹² Nehemías tkujäˈäyë ko ja lebitëty duˈun tˈakmënuˈkxtaktë Jyobaa: “Mˈijx wiˈix yˈamaybyat jyotmaybyattë ja nˈaptëjkëtyëts jam Egipto, ets mëdoow ko mënuˈkxtakëdë mä ja mejnyë Tsaptspë. Ta xyajkyë ijxwëˈëmën ets xytyuunyë mëjˈäjtën mä ja Faraon ets mä niˈamukë tyuumbë ets mä niˈamukë jyaˈay, mët ko mnijäˈäwë ko të nety nyayajnaxëdë mëj këjxm mä yëˈëjëty; ets jam mä xyajpëtsëëmyë mxëë, duˈun extëm tyam. Ets wyindum [mä nˈaptëjkëtyëts] ojts xyajnaywyaˈkxyëty ja mejny, ta nyäjxtë mejny itkujky mä ja naxë tëˈëtspë; ets ja diˈib pajëdijtëdëp, ta ojts xykyujëbipë kom nëëjoty extëm tuˈugë tsää mä kom nëë pyëyeˈeky”. Ta ja jatëgokë lebitëty ojts tnigäjpxtë tijatyë Jyobaa tyukmëduun ja yˈaptëjkëty: “Wyindum xytyëytyuuntsondaky ja jäˈäyëty diˈib Canaán [...]. Ets ta tjaˈabëjktë ja nax käjpnë täˈtspëkypyë etsë oybyë nax, ets ta tjaˈabëjktë jëën tëjk diˈib myëdäjtypy tijaty jantsy oy, nëdäjnyë oytyumbyë, uubës kam, oliibës kam etsë ääy kepy diˈib yajkypyë jeˈxy pëky mëjwiin kajaa, ets ta tyëjkëdë jëˈx pëjkpë ets yˈujts jyotkëdaktë ets ojts nyiˈkxëdë ets ttukjukyˈäjttë ja kumäˈäyën mët ko mëjwiin kajaa mˈoyjyaˈayëty” (Neh. 9:9-11, 24, 25).

13. 1) ¿Ti Jyobaa myooy ja israelitëty parë mbäät yˈawdatëdë? 2) ¿Ti tyuundë ja israelitëty?

¹³ Dios kanäk pëky tijaty ttuuny parë dyaˈˈadëëy tijaty wyandak. Extëm nˈokpëjtakëm, ko ja israelitëty pyëtsëëmdë Egipto, ta netyë tmooy ja Ley parë tnijawëdët wiˈix mbäät yˈawdatëdë. Ja lebitëty jyënandë: “Mä ja Sinaí gopk mjënajky, ets xymyëtmaytyaktë desde tsäjpotm, tëyˈäjtën xyˈanmääy wiˈix xypyayoˈoyaˈany, ets të xyjantsy xymyoˈoyë mley, ja mˈanaˈam mgutujkën” (Neh. 9:13). Jyobaa yaˈëxpëjkë nyax kyäjpn diˈibë nety jyaˈˈatandëp ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë parë jyukyˈattët extëm mbäät myëjpëtsëmyë xyëë. Per ja israelitëty, tim tsojk tjäˈäytyëgooytyë ti nety të yajtukniˈˈixëdë (käjpxë Nehemías 9:17). *

14, 15. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa tkuentˈäjtyë israelitëty oyë nety të pyokytyundë? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jyobaa jyaˈayˈajty mëdë nyax kyäjpn?

¹⁴ Ja israelitëty të netyë Dios ttukwandäˈäktë mä ja Sinaí gopk ko tkuytyunäˈändë ja Ley, per ko waanë yˈijty, ta majtskˈok pyokytyuundë mëjwiin kajaa diˈib nyigäjpxtë ja lebitëty ko nyuˈkxtaktë. Ets oyë nety nyitëkëdë yˈooktët mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë, Jyobaa duˈunyëm kyuentˈäjtëdë. Pääty ja lebitëty tmëjkumääytyë duˈunë Jyobaa: “Mët ko mëjwiin kajaa mbaˈˈayoy kyaj ojts xyajwëˈëmy mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë [...]. Ets 40 jëmëjt ojts xymyoˈoytyë kyaˈay yˈukën [...]. Kyaj ti ojts tyëgoyˈäjtxëdë. Etsë wyit xyox kyaj ojts tyuky, ets ja tyeky kyaj ojts kyiixëˈëky” (Neh. 9:19, 21). Tyam, nanduˈunë Jyobaa xymyoˈoyëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm parë xëmë nmëduˈunëm. Ninäˈä nganasˈijxëm ets nmëdëgoˈoyëmë Jyobaa mët ko ngamëdäjtëmë mëbëjkën extëm yˈadëtstë milˈamë israelitëty diˈib oˈktë mä ja  lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë. Nˈokjamyajtsëm ko “yajpëjtaky jääybyety mä Diosë jyaaybyajtën extëm tuˈugë ijxpajtën, es nnaytyukˈëwij nnaytyukkäjxwijëm, ëtsäjtëm diˈibaty jikyˈäjtëm” mä ja tiempë jyëjpkëxanë (1 Kor. 10:1-11).

¹⁵ Jotmaymyëët njënäˈänëm ko ja israelitëty tsyënääytyaknbëjktë mä ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, ta tyëjkëdë yˈijt tsënaabyë axëëk ets axtë dyäjktë yˈuˈunk yˈënäˈk extëmë wintsëˈkën, duˈun extëm dios awdattë ja jäˈäyëty diˈib Canaán. Päätyë Jyobaa tnasˈijxë parë ja wiinkpë nasionk yaˈˈayowëdët. Ets ko ijty jyodëmbittë, ta Jyobaa pyokymyaˈkxëdë ets kyuentˈatëdë mä ja myëtsip. Janääm jatsojk duˈun jyäjttë (käjpxë Nehemías 9:28, 31). * Ja lebitëty yˈëxkäjptë ko të netyë Jyobaa pyaˈˈayowëdë “kanäk jëmëjt” ets ta jyënandë: “Duˈunyëm xytyukˈawäˈänë mët yëˈëgyëjxmë mëjää, mët yëˈëgyëjxmë mgugajpxyëty, ets yëˈëjëty kyaj tmëdooˈijttë. Tim ok, ta xytyukëdëjkë ja nax käjpn diˈib mä ja it naxwinyëdë” (Neh. 9:30).

16, 17. 1) ¿Wiˈix ja judiyëtëjk tim tëgatsy jyukyˈäjttë ets kyaj dyuˈunëty extëm ja yˈaptëjk? 2) ¿Ti yˈëxkäjptë ja israelitëty, ets ti kyupëjktë ttunäˈändë?

¹⁶ Ko jyëmbijttë Babilonia, kyaj jatëgok nyekymyëdoodë ja nax käjpn. Ets tim tëgatsyë net jyukyˈäjttë, kyaj dyuˈunëty extëm ja yˈaptëjk. Ja lebitëty tnimaytyaktë ko duˈun nyuˈkxtaktë: “Tyam yajtuumbëˈäjttëbëts; ets ja nax diˈib mmooyë nˈaptëjkëtyëts parë jyeˈxy pyeky dyajpëtsëmdët, ¡okˈix!, yajtuumbëˈäjttëbëts mä tyäˈädë naxwinyëdë, ets tijaty yaˈijty yajwindëëpy, yëˈë parë reyëty diˈib të xypyëjtaˈaky mä ëëtsëty mët kojëts të nbokytyundë, [...] ets mëjwiin kajaajëts njotmaybyäättë” (Neh. 9:36, 37).

¹⁷ ¿Yëˈë nety yajjaygyukëyanëp ko Jyobaa kyaj ttunyë tëyˈäjtën ko tnasˈijxë parë yˈayowdët? Niwiˈixtsoo. Niˈigyë tˈëxkäjptë ko nitëjkëdëbë nety yajjëjwijtsëmbittët, pääty jyënandë: “Mijts wäˈäts tijaty të xytyuny mä diˈibëts të xytyukmin xytyukëdäˈäktë, mët ko oy tijaty të xytyuny, per ëëtsëtyë duˈun diˈibëts axëëk të nˈadëˈëtstë” (Neh. 9:33). Ja nuˈkxtakën kyugëjxë ko ja käjpn twandaktë tmëmëdowäˈändë Diosë Lyey (käjpxë Nehemías 9:38; * 10:29). Ets ko duˈun twandaktë, ta yˈoˈoyë tuˈugë neky diˈib tsyaaytyë 84 judiyëtëjkë wyintsën (Neh. 10:1-27).

18, 19. 1) ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë ndëjkëm mä ja jembyë jukyˈäjtën? 2) ¿Ti mbäät xëmë nˈamdoˈojëm, ets tiko?

¹⁸ Pën tëkëyäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën, tsojkëp etsë Jyobaa xyjëjwijtsëmbijtëm ets xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Apostëlë Pablo ojts dyajtëyˈäjtëndëkë ko jyënany: “¿Ti jadaa ënäˈkuˈunk diˈibë kyajpë tyääk tyeety jyëjwijtsëmbitëdë?” (Eb. 12:7). Jaa nyajnigëxëˈkëm ko ngupëjkëm extëmë Jyobaa xytyuˈumoˈoyëm, pën nmëduˈunëm xëmë ets pën nasˈijxëm parë myëjää xyaˈoˈoyëm. Ets pën pokytyuˈunëm mëjwiin kajaa, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xypyokymyaˈkxäˈänëm pën jodëmbijtëm amumduˈukjot ets pën ngupëjkëm mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat ko xyjëjwijtsëmbijtëm.

¹⁹ Tim tsojkë Jyobaa dyajmëjpëtsëmäˈäny mas niˈigyë xyëë ets kyaj dyuˈunëty extëm ko dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty diˈibë nety yajtuumbëˈäjttëp Egipto (Ezeq. 38:23). Ets duˈun extëmë israelitëty yajtukumääytyë ja Nax diˈib Yajtukwinwäˈänëdë, nanduˈun niˈamukë Dios mëduumbëty diˈib kyaj të myastuˈudëdë, yajtukumayäˈändë ja jembyë jukyˈäjtën (2 Peed. 3:13). ¡Jantsy oy diˈib nˈawijx njëjpˈijxëm! Pääty, nˈoknuˈkxtakëm xëmë parë myëjpëtsëmëdë Diosë xyëë. Mä jatuˈukpë artikulo, nˈixäˈänëm ja tuˈugë nuˈkxtakën diˈib mbäät xypyudëjkëm parë Jyobaa xykyupëjkëm, duˈun tyam ets duˈun winë xëë winë tiempë.