1, 2. ¿Tidaa wyinmääytyë ja apostëlëty mä nety mëdë Jesus kyanëjkxtënëm Jerusalén?

JA DIˈIB kyuentˈäjttëbë Jerusalén käjpn të nety tˈixtë ko tam ja poˈo kyujkmë. Ets tuk grupë ja wintsëndëjk diˈib yajtijtëp Sanedrin, të nety tnigäjpxtë ko të tsyondaˈaky ja nisán poˈo. Ta ja jäˈäyëty dyajtoyëˈktë tsyinwaty ets ojts ttukˈyääx ttukjokëdë ko të tsyondaˈaky ja jembyë poˈo. Tsojkëbë netyë Jesus tsyoonët pën jäˈtäämp tsojk Jerusalén mä tyunäˈänyëty ja Paskë.

² Waˈan nanduˈunë Jesusë yˈapostëlëty wyinmääytyë mientrësë nety jam yajpäättë Perea (Jordán mëjnëë awinaxy), etsë Jesus nyijäˈäwëbë nety ko jyäˈtët Jerusalén kyaj yˈokjëmbitanë (Mat. 19:1; 20:17, 29; Mar. 10:1, 32, 46). Ja nety yˈaknaxäˈäny 13 xëë parë yajtunäˈäny ja Paskë, 14 äämbë nisán ko nety ja Xëë të tyëjkënë.

3. ¿Tiko Dios mëduumbë mëj dyajnaxtë Paskë?

³ Yëˈë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, diˈib nanduˈun yajtuump mä Paskë, ja tyunäˈänyëty 14 äämbë abril mä tyäˈädë jëmëjt 2014, ko nety ja Xëë të tyëjkënë. Tyäˈädë xëë mëj, dyajnaxäˈändë Dios mëduumbë ets pënaty tsyojktëp etsë Dios kyupëkëdët. ¿Tiko? Yëˈko duˈunë Jesus ojts tniˈanaˈamë. Mä 1 Korintʉ 11:23-25, jyënaˈany: “Ja koots mä ja Nintsënˈäjtëm Jesukristë oj yajkëyakanë, ta tkoneˈky ja tsäjkaaky, es ko tjäˈäygyëdaky ja Dios, ta oj ttujkwaˈxy es jyënany: Tyäˈädë nniniˈxëts yëˈë dëˈën es xytyukˈoyˈattët miitsëty. Tundë dëˈën extëmtsë njamyajtsën. Es nandëˈën mä yˈaˈuxˈäjttääy, ta tkoneˈky ja [kopë]”.

4. 1) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm mä yajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëë? 2) ¿Wiˈix yajnijawë jëmëjt jëmëjt näˈä yajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëë? (Ixë rekuäädrë  “Yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë 2014”.)

⁴ Seguurë ko mijts myajpäädäämp mä yajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëë diˈib ojts tniˈanaˈamë yajtunët jëmëjt jëmëjt. Pääty, nayajtëwëdë kontiempë: “¿Wiˈixëts mbäät nayjëjpˈixyëty parë tadë ux? ¿Diˈibë tsäjpkaaky etsë binë yajtunandëp diˈib myëdäjtypyë nyiwij nyikajën? ¿Wiˈix yajtunäˈäny? ¿Ets tikots mbäät nˈixy jëjpˈamë  tyäˈädë xëë ets ja tsäjpkaaky mëdë binë diˈib myëdäjtypyë nyiwij nyikajën?”.

5. ¿Ti Jesus tyukˈanaˈam ja yˈapostëlëty mä nety tˈaktunäˈändë ja Paskë?

⁵ Ko Jesus tˈanmääy ja yˈapostëlëty parë nëjkx tˈixtë ja lugäär mä mbäät ttundë ja Paskë, kyaj ojts tˈanëëmë ets txoxtëdë jëën tëjk, yëˈëyë tsyojk tuˈugë lugäär diˈib wäˈäts ets mä mbäät tyëjkëtyaˈaytyë (käjpxë Markʉs 14:12-16). Ja apostëlëty tsojkëbë nety nanduˈun tˈëxtäˈäytyët tijaty kyayan yˈuugandëp, extëm ja tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë etsë binë tsaptspë. Ko ttuundääytyë ja Paskë, ta Jesus tmaytyaky ja tsäjpkaaky ets ja binë diˈibë nety myëdataambyë nyiwij nyikajën.

6. 1) Ko Jesus ttuundääytyë ja Paskë, ¿wiˈixë net jyënany mä ja tsäjpkaaky? 2) ¿Ti mëët yˈoyë ja tsäjpkaaky diˈib tuump mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë?

⁶ Ja apostëlë Mateo diˈib jam yajpat, duˈun ok tkujäˈäyë: “Ta Jesus tkoneˈky ja tsäjkaaky, es tjäˈäygyëdaky ja Dios. Es ko ttujkwaˈxy, ta tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty, es tˈanëëmëdë: Kaytyë” (Mat. 26:26). Ja “tsäjkaaky” kyaj nety tmëdaty ja lebaduurë, duˈun extëm diˈib yajtuundë mä Paskë (Éx. 12:8; Deut. 16:3). Yëˈëyë nety mëët të yˈoyë arinë de triigë etsë nëë, kyaj tmëdatyë lebaduurë ets ni kään. Ets kyaj nety të pyëdëˈëky ja tsäjpkaaky, pes kyaj nety tmëdatyë lebaduurë, tëˈëtsë nety ets mbäät pojënë yajtëjwaˈkxy. Mä tyäˈädë tiempë, mëjjäˈäytyëjk yëˈë diˈib yˈanmääytyëp kontiempë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ets dyaˈoyëdë tyäˈädë tsäjpkaaky mëdë arinë de triigë ets tpëjtäˈägët yëˈëyë nëë, ta net dyajtëˈëtsët mët jantsy waanë aseytë. (Pën kyaj yajpäätyë arinë de triigë, mbäät yëˈë tyuny extëmë arinë de arros, sebäädë o mok.)

7. ¿Diˈibë binë yajtuunë Jesus, ets diˈibë mbäät tyuny mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë?

⁷ Mateo yˈakjënäˈäny: “[Jesus] tkoneˈky tuˈugë [kopë] mëdë binë, es tjäˈäygyëdaky ja Dios. Ta tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty, es tˈanëëmëdë: Uuktë nidëgekyë miitsëty” (Mat. 26:27, 28). Diˈibë Jesus kyonëˈk mä ja kopë, yëˈë binë tsaptspë, kyaj yëˈëjëtyë uubës nëë diˈib kyaj myëktaˈakynyëm, pes të nety nyäjxnë kanäk poˈo mä të myuky ja uubës. Ko ja israelitëty tuundë ja tim jawyiimbë Paskë jam Egipto, kyaj jyamˈäjtyë binë, perë Jesus kyaj jyënany ko axëëgë nety ko tˈuuktëdë  binë mä Paskë. Pes yëˈë yajtuun mä nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux. Päätyë Dios mëduumbëty dyajtuundë binë mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë. Per ¿diˈibë binë mbäät tyuny? Ja Jesusë nyeˈpyny kyaj nety ti dyajtëgoyˈaty parë tsyobäädët, pääty ja binë diˈib nikajp extëmë Jesusë nyeˈpyny kyaj tijaty të yajtukmëdamë extëmë brandy. Mbäät tyuny oytyim diˈibëtyë binë diˈib tsapts, mbäät yajjuy o këˈëm yˈoyë, extëmë beaujolais, borgoña o quianti.

8. ¿Tiko tnijawëyäˈändë Dios mëduumbëty wiˈix nyikejˈyë tsäjpkaaky etsë binë?

⁸ Pablo jyënany ko niˈamukë Dios mëduumbë, tsojkëbë nety ttundët ja nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, kyaj yëˈëyëty ja apostëlëty. Duˈun tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto: “Yëˈë Nintsënˈäjtëm Jesukristë xymyooyëtsë tyäˈädë ëxpëjkën diˈibë të nmoˈoytyë [...], ta tkoneˈky ja tsäjkaaky, es ko tjäˈäygyëdaky ja Dios, ta oj ttujkwaˈxy es jyënany: Tyäˈädë nniniˈxëts yëˈë dëˈën es xytyukˈoyˈattët miitsëty. Tundë dëˈën extëmtsë njamyajtsën” (1 Kor. 11:23, 24). Pääty axtë tyambäät, jëmëjt jëmëjtë Dios mëduumbë tjamyatstë Jesusë yˈoˈkën xëë, ets tnijawëyäˈändë wiˈix nyikejˈyë tsäjpkaaky etsë binë.

9. ¿Wiˈix mayë jäˈäy tmëbëktë mä ja tsäjpkaaky diˈibë Jesus yajtuun?

⁹ Mayë jäˈäy diˈib tyukˈijtëdëbë relijyonk jyënäˈändë ko Jesus jantsy yëˈë myaytyakë nyiniˈkx kyëbäjk ko jyënany: “Tyäˈädë yëˈëtsë niniˈkx ngëbäjk” ets pääty jyënäˈändë ko ja tsäjpkaaky yëˈë diˈib mëjˈäjtëngyëjxm jëmbijtp extëmë Jesusë nyiniˈkx. Per kyaj duˈun tyuun jyäjtë. * Pes tamë nety ja Jesus mëdë nyiniˈkx kyëbäjk ko yajpaty mëdë yˈapostëlëty, nan tamë nety ja tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë diˈibë nety kyayandëp. Yä nbëjkë kuentë ko Jesus yëˈë duˈun myaytyak ko ja tsäjpkaaky  nyikejy nyiniˈkx kyëbäjk. Ko Jesus yaˈëxpëjky, kanäkˈok dyajtuunyë ää ayuk diˈib niwij nikajp (Fwank 2:19-21; 4:13, 14; 10:7; 15:1).

10. ¿Ti yˈandijpy ja tsäjpkaaky diˈib tuump mä yajtunyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux?

¹⁰ Ja tsäjpkaaky diˈibë nety jam ja apostëlëty yˈijxtëp ets kyayandëp, yëˈë nety yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx. ¿Diˈibë nyiniˈkx? Tëëyëp duˈun tmëbëjktë ja Dios mëduumbëty ko ja tsäjpkaaky, yëˈë yˈandijpy pënaty nëjkxtëp tsäjpotm diˈibë Biiblyë tyijpy “ja Kristë nyiniˈx”. Ets pääty duˈun tmëbëjktë, yëˈko Jesus kanäk pedasë ojts ttuktëjë ja tsäjpkaaky, per ko yˈoˈky nituˈugë pyäjk ojts kyayajtëjy (1 Kor. 10:16, 17; 12:27; Rom. 12:4, 5; Éfes. 4:12). Ko niˈigyë ojts tpayoˈoytyë, ta tpëjktë kuentë ko ja tsäjpkaaky yëˈë yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx. Biiblyë myaytyakypy ko “Kristë ja nbojpëˈäjtëm myënëjx mä nyiniˈx” ets axtë yajkudëëy kepykyëjxy. Pääty ko tyunyë tsäjpkaaky mä yajtunyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, yëˈë yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx kyëbäjk diˈib kyëyäjk parë nyajpokymyaˈkxëm (1 Peed. 2:21-24; 4:1; Fwank 19:33-36; Eb. 10:5-7).

11, 12. 1) ¿Wiˈixë Jesus jyënany mä ja binë? 2) ¿Ti yˈandijpy ja binë diˈib tuump mä nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux?

¹¹ Ko nnijäˈäwëm ti yˈandijpy ja tsäjpkaaky, yëˈë xypyudëjkëm parë njaygyujkëm ti myaytyäˈäganë Jesus ko tmaytyaky ja binë. Biiblyë jyënaˈany: “Nandëˈën mä yˈaˈuxˈäjtääy, ta tkoneˈky ja [kopë] mëdë binë es jyënany: Tyäˈädë binë yëˈë dëˈën ja nneˈpyny[ëts] diˈibë yajnaxkëdakypy ja jembyë kajxyˈatypyë” (1 Kor. 11:25). ¿Wiˈix nyikejy ja binë extëmë Jesus jyënany? Ko yëˈë nyeˈpyny diˈibë nety tamäämp yokäämp.

¹² Mä Marcos japë Jesus jyënany: “Tyäˈädëtsë dëˈën ja nneˈpyny diˈibë Dios yajnaxkëdakypy ja jembyë kajxyˈatypyë, diˈibë yajtamäämp yajˈyokäämp es dëˈën yajmaˈxët nimay ja jäˈäyëtyë pyojpëty” (Mar. 14:24). Ja Jesusë nyeˈpyny, yëˈë nety “diˈibë yajtamäämp yajˈyokäämp [...] es dëˈën yajmaˈxët mayë jäˈäy ja pyojpëty” (Mat. 26:28). Pääty ja binë tsaptspë, yëˈë yˈandijpy ja Jesusë nyeˈpyny. Ets mët yëˈëgyëjxm mbäät nˈawäˈätspëtsëˈëmëm ets yajmeˈkxyë nbokyˈäjtëm (käjpxë Éfesʉ 1:7).

13. ¿Wiˈix yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë diˈib yajtuump jëmëjt jëmëjt?

¹³ Pën tim jawyiin mnëjkxäˈänynyëm mëdë Jyobaa tyestiigëty mä tjamyatstë Jesusë yˈoˈkën xëë, ¿wiˈix jap xyˈixäˈäny? Ko jantsy oy ets wäˈäts ja lugäär. Waˈan yajpëjtäˈägäˈäny pëjy, per kyaj yajxoxäˈäny ja tëjk ets kyaj kyëxëˈëgäˈäny extëmxyëbë jäˈäy xyëdundë. Tuˈugë mëjjäˈäy diˈib mä naymyujkën tnimaytyäˈägäˈäny adëyë ets wintsëˈkën myëët mä wiˈixë Biiblyë jyënaˈany yajtunëdë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux. Xypyudëkëyäˈänëm niˈamukë parë njaygyujkëm ets nmëjjäˈäwëm ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm ets ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm parë mbäät njukyˈäjtëm (käjpxë Romanʉs 5:8-10). Ets tnimaytyäˈägäˈäny ko Biiblyë majtsk pëky tˈawanë jukyˈäjtën parë Dios mëduumbëty.

14. ¿Ti majtsk pëky yˈawijxtëbë Dios mëduumbë diˈib yajnimaytyäˈägäämp mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë?

¹⁴ Tuk pëky diˈib yˈawijx jyëjpˈijxtëbë Dios mëduumbë, yëˈë yˈanaˈamäˈändë mëdë Kristë jam tsäjpotm. Niwaanë jeˈeyë diˈib nëjkxandëp, extëm ja apostëlëty (Luk. 12:32; 22:19, 20; Diˈib Jat. 14:1). Ets ja tuk pëky, diˈib yˈawijx jyëjpˈijxtëp pënaty tyam kyaj tmastuˈuttë Dios, yëˈë jukyˈäjtënë winë xëë winë tiempë yä Naxwiiny ko nety të jyëmbity jantsy tsuj. Taanëmë net yajtunäˈänyë Dios tsyojkën yä Naxwiiny duˈun extëm yajtuny jam tsäjpotm, tyäˈädë yëˈë diˈib jeky kujkë Dios mëduumbë yˈamdoo pyëjktsoodëp (Mat. 6:10). Biiblyë myaytyakypy wiˈix jantsy tsuj jyukyˈatäˈändë winë xëë winë tiempë (Is. 11:6-9; 35:5, 6; 65:21-23).

15, 16. Mä yajtunyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, ¿ti yajtuump mët ja tsäjpkaaky?

 ¹⁵ Ko nety jyëjpkëjxnë ja diskursë, ta ja nmëguˈukˈäjtëm tnigäjpxäˈäny ko të ttukjäˈty ja oorë parë yajtunët extëmë Jesus ojts ttukˈaneˈemy ja yˈapostëlëty. Extëm të yˈokˈyajnigäjpxpë, yëˈë tunäämbë tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë etsë binë tsaptspë, ets yajpëjtäˈägäˈäny mä tuˈugë meesë mä ja diskursë nyaxäˈäny. Ta ja nmëguˈukˈäjtëm tkäjpxäˈäny mä Biiblyë ti tyuunë Jesus ets wiˈix jyënany ko duˈun ttuuny. Extëm nˈokpëjtakëm, Mateo jyënany: “Ta Jesus tkoneˈky ja tsäjkaaky, es tjäˈäygyëdaky ja Dios. Es ko ttujkwaˈxy, ta tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty, es tˈanëëmëdë: Kaytyë. Tyäˈädëtsë dëˈën ja nniniˈx” (Mat. 26:26). Jesus ta ojts ttujkwaˈkxy ja tsäjpkaaky ets tmooytyë ja yˈapostëlëty diˈibë nety jam mëët yajpäättë. Mä yajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëë, 14 äämbë abril, nanduˈun mijts xyˈixäˈänyë tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë të yajtujkwäˈkxtäˈäy ets të yajpëjtaˈaky texyoty.

¹⁶ Kanäägë texy yajpëjtäˈägäˈäny parë tsojk yajkëëynyaxët mä niˈamukë diˈibë nety jam yajpattëp. Adëyë yajtunäˈäny, tim jawyiin yajtunäˈänyë nuˈkxtakën naa kon, ta net dyajnaxäˈändë ja texy extëm të yajtukniwitsë. Tuˈuk majtsk diˈib jeˈeyë kyayandëbë tsäjpkaaky o nipën, duˈun extëm ko yajjamyejtsyë Jesusë yˈoˈkën xëë mä jëmëjt 2013.

17. ¿Wiˈix yajpanëjkxäˈänyë ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak parë nyaxëdë binë tsaptspë?

¹⁷ Ta net ja nmëguˈukˈäjtëm tnimaytyäˈägët extëmë Mateo jyënany: “Jesus tkoneˈky tuˈugë [kopë] mëdë binë, es tjäˈäygyëdaky ja Dios. Ta tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty, es tˈanëëmëdë: Uuktë nidëgekyë miitsëty mä tyäˈädë [kopë]. Tyäˈädëtsë dëˈën ja nneˈpynyëts diˈibë yajtamäämp yajˈyokäämp es tyëytyëkët ja kajxyˈatypyë, es dëˈën yajmaˈxët mayë jäˈäy ja pyojpëty” (Mat. 26:27, 28). Nan yëˈë tyäˈädë ijxpajtën diˈib yajpanëjkxp. Ko nety të yajtunyë nuˈkxtakën, ta nyaxäˈäny ja kopë mëdë binë tsaptspë.

18. Oy jeˈeyë tuˈuk majtsk diˈib kyayandëbë tsäjpkaaky ets yˈuugandëbë binë o nipën, ¿tiko jyëjpˈamëty ets nyajpatëm mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëë?

¹⁸ Duˈun extëmë Jesus jyënany, ko nyaxët ja tsäjpkaaky ets binë yëˈëyë mbäät tkaytyë ets tˈuuktë pënaty mëët yˈanaˈamäˈäny tsäjpotm (käjpxë Lukʉs 22:28-30; 2 Tim. 4:18). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko ja nimaybyë Dios mëduumbë jeˈeyë tˈixäˈändë wintsëˈkën myëët. Per jëjpˈam dyajnaxtë, pääty nyëjkxäˈändë, pes duˈun dyajnigëxëˈëktë ko mëjwiin kajaa tmëjjawëdë ko Jesus të kyuˈoogëdë. Ko nety jam yajpäättë mä yajjamyetsyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, mbäät tpawinmaytyë ja kunuˈkxën diˈib yˈaxäjëyandëp ko Jesus të xyjuuybyëtsëˈëmëm. Extëm nˈokpëjtakëm, yˈawijxtëp yajpäädäˈändë mä ja “tëgoy myay ja jäˈäy” diˈib tsokwëˈëmandëp mä ja mëj ayoˈon. Tyäˈädë Dios mëduumbëty, yëˈë diˈibë nety “të dyajwäˈätstë es të dyajpoobë ja wyit mët ja Borreeguˈungë nyeˈpyny” (Diˈibʉ Jat. 7:9, 14-17).

19. ¿Wiˈix mbäät nnayjëjpˈijxëm mä yajtunäˈänyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux parë ndukˈoyˈäjtëm?

¹⁹ ¿Wiˈix mbäät nnayjëjpˈijxëm mä yajtunäˈänyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux abëtsemy nyaxwinyëdë? Ko nwoˈojëmë jäˈäy nuˈun nmadakëm mä nety yˈaktëgoyˈaty kanäk sëmään. Ets ko nety ttimpatnë, ta ngäjpxäˈänëmë Biiblyë mä yajnimaytyaˈaky ti Jesus tyuun ets ti tuun jäjtë mä tadë tiempë mä jëmëjt 33. Nan tsojkëp ndukniwijtsëm parë kyaj ndëgoyˈäjtëm. Ndunäˈänëmë mëjää parë jantsy tsojk njäjtëm mä kyayaˈëynyëmë ëy ets mä kyayajtunyëmë nuˈkxtakën, duˈuntsoo mbäät nˈagëˈë nˈaxäjëm ja jäˈäy diˈib miindëp ets nbatäˈäyëm tukëˈëyë tijaty näjxp. Niˈamukë ninuˈunë nety nyajpatëm, duˈun diˈib mä naymyujkën ets nanduˈun diˈib miindëp, xypyudëkëyäˈänëm ko nˈëxtäˈäyëm ja tekstë diˈib yajnigäjpxp. Ets ko nëjkxëm, yëˈë nety nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm amumduˈukjot ko Jesus ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm ets ko nmëmëdoˈojëm extëm ojts tniˈanaˈamë: “Tundë dëˈën extëmtsë njamyajtsën” (1 Kor. 11:24).