1, 2. ¿Diˈibë xëëxyëp mbäät tnijawëdë niˈamukë Dios mëduumbë, ets tiko?

¿TI MIIMP mä mwinmäˈäny ko xyjamyetsy tuˈugë xëë diˈib mëj myajnäjxypy? Tuˈugë kasäädë jäˈäy mbäät jyënaˈany: “Yëˈë ja xëë mäjëts nbëjktë”. Etsë wiinkpë, mbäät yëˈë tjamyetsy tuˈugë xëë mä tijaty tyuun jyäjtë, extëm mä yˈawäˈätspëtsëëmyë pyaˈis. Per ¿mnijäˈäwëp ko ta tuˈugë xëë diˈib abëtsemy nyaxwinyëdë jäˈäy myëjtuundëp ets ja kujk yajtuunë naxy 3,500 jëmëjt?

² Yëˈë yajmaytyakpë Paskë, mä yajjamyetsy ko yˈawäˈätspëtsëëmdë ja israelitëty mä nety yajtuumbëˈattë Egipto. Ëtsäjtëm, nan jëjpˈamxyëp mbäät nyajnäjxëmë tyäˈädë xëë. Per mbäät pën jyënaˈany: “Judiyëtëjk yëˈë diˈib myëjtuundëbë Paskë, per ëjts, kyajts njudiyëty, yëˈëjëts nbanëjkxypyë Kristë. ¿Tikots mbäät ndimnijawë?”. Tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbity mëdë tyäˈädë ää ayuk: “Kristë yˈeˈky ëtsäjtëmgyëjxm. Yëˈë dëˈën ëtsäjtëm nbaskë borreegëˈäjtëm” (1 Kor. 5:7). ¿Ti yˈandijpy? Parë nˈatsoˈojëmbijtëm, tsojkëp jawyiin nnijäˈäwëm ja Paskë diˈib ijty tyuundëbë judiyëtëjk ets wiˈix tyuˈugyë mët tuˈugë anaˈamën diˈib yajmooytyë niˈamukë Dios mëduumbë.

3, 4. ¿Ti tuun jäjtë mä nety kyajnëm yajtuny ja tim jawyiimbë Paskë?

³ Abëtsemy nyaxwinyëdë, miyonkˈamë jäˈäy diˈib kyaj jyudiyëty nyijäˈäwëdëp wanaty tiko yajtuunyë Paskë. Waˈan të tkäjpxtë mä Éxodo, o waˈan pën të tyukmëtmaytyäˈägëdë o të tˈixtë mä pelikula. ¿Mjamyejtsypy ti tuun jäjtë?

⁴ Ja israelitëty kanäk jëmëjtë nety kujk yajtuumbëˈattë Egipto ko Jyobaa tkejxyë Moisés mëdë Aarón parë nëjkx tˈanëëmë faraon ets dyaˈˈawäˈätspëtsëmëdë israelitëty. Perë faraon diˈib mëj këjxm nayajnäjxë, kyaj dyaˈˈawäˈätspëtsëmany, päätyë Jyobaa tkejxy mäjkë ayoˈon. Mä ja myëmäjkpë ayoˈon, ja mä yˈoˈktääy niˈamukë ja kaˈaxkopktëjk diˈib Egipto ets jaanëmë faraon dyaˈˈawäˈätspëtsëëmyë Diosë kyäjpn (Éx. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5).

5. ¿Ti nety tsojkëp ttundët ja israelitëty parë yˈawäˈätspëtsëmdët? (Ixë dibujë mä tsyondaˈagyë tyäˈädë artikulo.)

 ⁵ Mä nety ja israelitëty kyaˈˈawäˈätspëtsëmdë, tsojkëbë nety ttundët ti yajtukˈanaˈamdëp. Ja nety xëgopk ko duˈun tyuun jyäjtë (naa ja 21 äämbë marsë) mä jëmëjt 1513 mä kyajnëm myinyë Jesus, mä ja poˈo abib, diˈib ok yaˈixyˈäjt nisán. * Dios yˈanmääy ja israelitëty ko 10 äämbë nisán, nyayjëjpˈijxtsondäˈägëdët parë ttundët ja Paskë, 14 äämbë nisán. Ja ebreo jäˈäyëty ja ijty dyajtsondäˈäktë tuˈugë xëë ko tsyuˈujënë, mä ja Xëë të tyëjkënë, ets parë yëˈëjëty, tuk xëëbë jaanëm kyexy jakumbom ko ja Xëë tyëjkënë. Pääty 14 äämbë nisán ja ijty mbäät tuˈuk tuˈugë familyë dyaˈooky tuˈugë borreegë yaˈay o tsyiibë yaˈay parë tkëxijkxtët waanë ja neˈpyny mä ja tëjkˈää (Éx. 12:3-7, 22, 23). Ta net yˈaˈuxˈattë mä ttsuˈutstë ja borreegë jëndëˈëts, tjëˈxtë ääy ujts ets tkaytyë ja tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë. Ta net ojts yaˈˈanëëmëdë ko ja Diosë yˈanklës nyaxäˈäny ets dyaˈoogäˈäny niˈamukë ja kaˈaxkopktëjk jap Egipto, per ja israelitëty diˈib mëdoodëp kyaj nety wiˈix jyatäˈändë. Taanëmë nety yˈawäˈätspëtsëmäˈändë (Éx. 12:8-13, 29-32).

6. ¿Tiko nety jyëjpˈamëty ets ja israelitëty ttundët ja Paskë jëmëjt jëmëjt?

⁶ Duˈun ja israelitëty yˈawäˈätspëtsëëmdë, etsë Dios ojts tyukˈanaˈamëdë parë xëmë tjamyatstët nuˈunë nety ja xëë jëmëjt myiny kyëdaˈaky. Duˈun yaˈˈanmääytyë: “Tyäˈädë xëë yëˈë diˈib mdukjamyatsëdëp, ets tsojkëp xymyëjtundët extëmë Jyobaa xyëë nuˈun nyaxy kanäk naskaˈaxë. Duˈunën wyeˈemy extëmë anaˈamën winë xëë winë tiempë parë xymyëjtundët”. Ko nety ja Paskë të tmëjtundë 14 äämbë nisán, ta nanduˈun tnixëduundë ja Tsäjpkaaky diˈib kyaj Pyëdëˈëky diˈib jajkp jëxtujk xëë, tyäˈädë xëë nan ja ojts yajtijy Paskë, pääty ja ijty xyëdundë tuktujk xëë (Éx. 12:14-17; Luk. 22:1; Fwank 18:28; 19:14). Ja Paskë yëˈë nety tuˈugë xëë diˈib të yajtuknibëjtäägë (“xëë diˈib jëmëjt jëmëjt”, extëm jyënaˈanyë Nueva Versión Internacional) diˈib ojts yajtukˈanaˈamdë parë ttundët jëmëjt jëmëjt (2 Crón. 8:13).

7. ¿Diˈibë xëë yajnaxkëdakë Jesus ko tˈaktuundë ja Paskë mëdë yˈapostëlëty?

⁷ Jesus judiyë nety ets nanduˈun ja yˈapostëlëty, pääty tmëjtuundë jëmëjt jëmëjt ja Paskë extëm ja Ley jyënaˈany diˈibë Moisés yajmooy (Mat. 26:17-19). Ko tˈaktuundë ja tim okpë Paskë, ta Jesus dyajnaxkëdaky jatuˈugë jembyë xëë diˈib tyundëp jëmëjt jëmëjt ja yˈëxpëjkpëty, tyäˈädë xëë yajtijy: nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux. Per ¿näˈä nety mbäät ttundë?

8. Ko të nnijäˈäwëm näˈä yajtuunyë Paskë etsë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, ¿ti net nnayajtëˈëwëm?

⁸ Jesus ja ojts tnigajpxy wiˈix yajtunëdë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux ko nety të ttuundäˈäytyë ja Paskë mëdë yˈapostëlëty, pääty nan jaa mä tadë tiempë yajtunyë nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux. Per mbäädë judiyëtëjk kyaj ja meerë ttundë Paskë, ja xëë mä ëtsäjtëm njamyajtsëmë Jesusë yˈoˈkën xëë. ¿Tiko kyaj? Tuk pëky, mbäät yaˈˈatsoojëmbity mä ja anaˈamën diˈibë Dios myooy ja israelitëty. Ko netyë Moisés të tˈanëëmë niˈamukë ja israelitëty parë dyaˈooktët ja borreegë, ta yajxon ojts tnigajpxy ti oorë ttundët 14 äämbë nisán (käjpxë Éxodo 12:5, 6, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). *

9. Extëm jyënaˈanyë Éxodo 12:6, ¿näˈä nety mbäät yˈooky ja borreegë? (Ixë rekuäädrë mä jyënaˈany  “¿Ti oorë meerë ttuundë mä tadë xëë?”.)

⁹ Mä Éxodo 12:6 jyënaˈany ko ja mbäät ja  borreegë yˈooky parë yajˈyakët extëmë wintsëˈkën “ko ënety jam jyënaykyxyëëˈäjnë”. Ets näägë Biiblyë ja të tkäjpxnaxy ko “jyäjmoonë”, “ko Xëë tyëjkënë” o ko të “tsyuˈujënë”. Pääty ja nety mbäät yˈooky ja borreegë ko ja Xëë të tyëjkënë mä kyajnëm kyootsë, mä tsyondaˈaky 14 äämbë nisán.

10. Extëm jyënäˈändë näägë judiyëtëjk, ¿näˈä ijty dyaˈooktë ja borreegë diˈib yajtuundëp mä ja Paskë? ¿Ets tijatyë net nnayajtëˈëwëm?

¹⁰ Ok, ta näägë judiyëtëjk wyinmääytyë ko kanäk oorë ojts ttunkˈattë parë dyaˈoˈktääytyë ja borreegë diˈib myënëjkxtëp mä ja templë. Pääty wyinmaytyë ko extëm jyënaˈanyë Éxodo 12:6, yëˈë yˈandijpy mä jyëjpkëjxnë 14 äämbë nisán ko ja Xëë jyënäjknë ( kujkxyëë naxy) ets ko tsyuˈujënë (ko ja Xëë të tyëjkënë). Koxyëp jyantsy tyëyˈäjtënëty, ¿näˈä net yˈaˈuxˈäjttë? Tuˈugë profesoor diˈib xyëˈäjtypy Jonathan Klawans, jyënany ko waˈan ja yˈaˈuxˈäjttë 15 äämbë nisán. Per jyënany ko kyaj duˈun yajkujäˈäyë mä Éxodo. Ets ko mä ja liibrë diˈib jyaaytyë ja maˈestrëtëjk diˈib ebreo, kyaj tkujäˈäyëdë wiˈixën ijty ttundë ja Paskë mä nety kyakutëgoynyëm ja templë, mä ja jëmëjt 70.

11. 1) ¿Tijaty tuun jäjtë mä jëmëjt 33 ko tyuunë ja Paskë? 2) ¿Tiko mëj nyajxyë sääbëdë xëë 15 äämbë nisán? (Ixë notë.)

¹¹ Extëmë net të nnijäˈäwëm, ¿näˈä yajtuuny ja Paskë mä jëmëjt 33? Min nˈokˈijxëm. Ko Jesus tˈanmääyë Pedro mëdë Juan: “Nëjx yaˈˈabäädëdë ja paskë aˈux” ja nety 13 äämbë nisán. Wingoonëbë nety ja xëë mä “ja jäˈäyëty dyaˈooktë ja byorreegë” parë ttunäˈändë ja Paskë (Luk. 22:7, 8). Ta ja “oorë oj tpatnë” mä yajtuny ja paskë aˈux ko nety ja Xëë të tyëjkënë 14 äämbë nisán, diˈib pyat jueebës koots. Ta Jesus kyaay yˈuky mëdë yˈapostëlëty, ets ok, ta dyajtsondaky ja nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux (Luk. 22:14, 15). Mä tyäˈädë koots, ja mä Jesus yajmäjtsy ets ojts yajpayoˈoy. Ets naa kujkxyëë, 14 äämbë nisán ja ojts yajkëxwopy kepykyëjxy, ets tsuu ta ojts yˈoˈknë (Fwank 19:14). Net ja “Kristë [yˈoˈky] ëtsäjtëmgyëjxm” diˈib “nbaskë borreegëˈäjtëm”. Mä tadë xëë, nan ja ijty dyaˈooktë ja borreegë diˈib yajtuundëp mä ja Paskë (1 Kor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2). Ta net ojts nyaxtëjkënë 14 äämbë nisán mä kyajëjpkëxynyëm ja xëë, extëmë judiyëtëjk tmaytsyowdë ja xëë tiempë (Lev. 23:5-7; Luk. 23:54). *

12, 13. ¿Tiko nety jyëjpˈamëty ets ja ënäˈkuˈunk yajpäättët mä yajtunyë Paskë?

¹² Per nˈokjamyajtsëm jatëgok ti tuun jäjtë Egipto. Moisés tˈanmääy ja israelitëty ko jëjpˈamë nety ets tmëjtundët ja Paskë “winëxëëw”.  Ets mä duˈun ttundë jëmëjt jëmëjt, ja mä nety ja yˈuˈunk yˈënäˈk dyajtëwäˈändë tiko duˈun ttundë (käjpxë Éxodo 12:26, 27, MNM; * Deut. 6:20-23). Ja Paskë, yëˈë diˈibë nety jyamyatsandëp niˈamukë, axtë ënäˈkuˈunk (Éx. 12:14).

¹³ Ja israelitëty mëjwiin kajaa nety ttukniˈˈixëyäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib ok minan jäˈtandëp. Tuk pëky, yëˈë ko Jyobaa kyuwaampy pënaty mëduunëp. Ja ënäˈkuˈunk nyijawëyandëbë nety ko jantsy tamë Dios ets ko juuky, diˈib kyuentˈäjtypy ets kyuwaambyë nyax kyäjpn. Pes ojts dyajnigëxëˈëky ko dyajnitsoky ja israelitë kyaˈaxkopkˈuˈunk ko “dyaˈoˈktääy ja kaˈaxkopktëjk jap Egipto”.

14. Extëm yajmaytyaˈagyë Paskë, ¿ti mbäädë tääk teety ttukniˈˈixëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?

¹⁴ Tyamë tääk teety kyaj të yajtukˈanaˈamdë ets jëmëjt jëmëjt ttukmëtmaytyäˈäktëdë yˈuˈunk yˈënäˈk wiˈix yajtuuny ja Paskë. Per, ¿mdukmëtmaytyakypyë mˈuˈunk mˈënäˈk ti diˈib xytyukniˈˈijxëm? ¿Mdukmëtmaytyakypy ko Dios yëˈë duˈun diˈib kyuwaambyë kyäjpn? ¿Pyëjktëbë kuentë mˈuˈunk mˈënäˈk ko mˈijtp seguurë ko Jyobaa duˈunyëm tkuwäˈäny pënaty mëduunëp? (Sal. 27:11; Is. 12:2.) Ets ko duˈun xytyukniˈˈixë, ¿mëtkajpxy mëtmaytyakypy tsuj yajxon ets kyaj jeˈeyë mdëkë yeny myaytyakpë? Ko duˈun xytyunët, mbäät niˈigyë xypyudëkëdë mˈuˈunk mˈënäˈk parë ttukˈijxpatëdë Jyobaa.

15, 16. Ko yajmaytyaˈaky ja Paskë ets ko ja israelitëty pyëtsëëmdë Egipto, ¿ti diˈib ja tuk pëky xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa?

¹⁵ Tuk pëky diˈib xytyukniˈˈijxëm ko yajmaytyaˈagyë Paskë, yëˈë ko Jyobaa kyuwaampy pënaty mëduunëp, per nanduˈun xytyukniˈˈijxëm ko yaˈˈawäˈätspëtsëëmp. Okwinmay wiˈix ja israelitëty nyayjäˈäwëdë ko pyëtsëëmdë Egipto. Jyobaa yëˈë yajtuunë yoots nëmäˈä etsë jënˈyaˈank parë ojts twooyoˈoytyë. Ets ojts ttuknaxtë windëˈëtstuuy ja mejnyë Tsaptspë, pes të nety nyaywyaˈkxyëty majtsk pëky extëmxyëp të yaˈˈabojtsëˈëky. Ets ko jyäjttë mejny awinm, ta tˈijxtë wiˈix ja mejny yˈayaˈpmujky ets dyajnipaˈtstääy ja soldäädëtëjk diˈib Egipto. Pääty jyënandë: “Ëwdë yäˈäxtë ets mëjjawëdë kënuˈkxyjyawëdë yëˈë Wintsën. [...] Të dyajkiindäˈäy yëˈë kuääyëty mëët yëˈë nyijäˈäy mëdiˈibë ënety tukˈunyaayëbën. Ëjts nwinˈëëpy nwinyaxypyëts yëˈë Wintsën, jaˈa ko yëˈëjëts xyjyotmëkmoopy xymyëjääwmoopy, ets yëˈëjëts xyajnitsokp” (Éx. 13:14, 21, 22; 15:1, 2, MNM; Sal. 136:11-15).

¹⁶ ¿Mbudëjkëbë mˈuˈunk mˈënäˈk parë tmëbëktët ko Jyobaa yëˈë diˈib xyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm? ¿Mdukˈijxypy ko mjantsy myëbëjkypy extëm mgajpxy maytyaˈaky ets extëm tijaty xytyuknibëjtäägë? ¿Tiko xykyakäjpxtë Éxodo kapitulo 12 axtë 15 mä mDiosˈawdattë mëdë mFamilyë mä wiˈixë Jyobaa dyaˈˈawäˈätspëtsëëmyë kyäjpn? Nan mbäät xyˈëxpëktë mëdë mfamilyë  Apostʉlʉty 7:30-36 o Daniel 3:16-18, 26-28. Tsojkëp niˈamukë nmëbëjkëm ko Jyobaa xyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky, duˈun extëm dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja kyäjpn mä Moisés jyukyˈajty (käjpxë 1 Tesalónikʉ 1:9, 10).

17, 18. ¿Tiko mas niˈigyë tsyobäätyë Jesusë nyeˈpyny ets kyaj dyuˈunëty ja borreegë neˈpyny diˈib yajtuundë mä ja Paskë?

¹⁷ Dios mëduumbë kyaj tmëjtundë Paskë diˈib tyuundëbë judiyëtëjk. Tyäˈädë yëˈë diˈib nyiˈanaˈamë ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, per kyaj yëˈë nekypyanëjkxëm (Rom. 10:4; Kol. 2:13-16). Ëtsäjtëm yëˈë njamyajtsëmë Jesusë yˈoˈkën xëë. Per mbäät mëjwiin kajaa xytyukniˈˈijxëm ja Paskë diˈib tyuundë Egipto.

¹⁸ Ja borreegë neˈpyny diˈib kyëxijkxtë mä ja tëjkˈää, yëˈë diˈib yajnitsokëdë ja kaˈaxkopkˈuˈunk. Tyam, kyaj Dios ndukwintsëˈkëmë jëyujk animal ets ni jaa mä Paskë. Per ta jatuˈugë wintsëˈkën diˈib mas niˈigyë tsobatp, diˈib mbäät xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën winë xëë winë tiempë. Ko apostëlë Pablo tmaytyaky “nimay ja Diosë yˈuˈunk yˈënäˈkëty diˈibë xyëë ijtp jääybyety tsäjpotm”, ta net jyënany ko mbäät jyukyˈattë winë xëë winë tiempë mët yëˈëgyëjxm “ja neˈpyny” diˈibë Jesus tyaam yojk (Eb. 12:23, 24). Nanduˈunë Dios mëduumbëty jyukyˈatäˈändë winë xëë winë tiempë yä Naxwiiny, mët yëˈëgyëjxmë Jesusë nyeˈpyny. Pääty, tsojkëp niˈamukë njamyajtsëm ko Dios xytsyojkëm niˈigyë, “oj xyajtsokëm jaˈagyëjxm ko [yˈoˈky] ja Jesukristë, es dëˈën tmeˈxy ja nbojpëˈäjtëm” (Éfes. 1:7).

19. ¿Wiˈix dyajkëktëkë mëbëjkën tijaty ojts yajnaskäjpxë extëmë Jesus yˈoˈky?

¹⁹ Ko ja israelitëty dyaˈoˈktë ja borreegë parë tˈaˈuxˈäjttë mä ja Paskë, ojts yaˈˈanëëmëdë ets kyaj ttëjtët nituˈugë pyäjk (Éx. 12:46; Núm. 9:11, 12). ¿Ets wiˈix jyajtyë pyäjk ja “Diosë Byorreeguˈunk” o Jesus diˈib yäjkë jyukyˈäjtën parë ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm? (Fwank 1:29.) Min nˈokˈijxëm, Jesus ojts yajkëxwopy kepykyëjxy ets pyëˈääy byëˈääy yajpëjtakyë axëkjäˈäytyëjk. Ja judiyëtëjk ta tˈanmääytyë Pilato parë nidëgëëk yajtëjëdë pyuuybyäjk parë mas pojënë yˈooktët, ets duˈun kyaj yˈittët kudëy axtë 15 äämbë nisán diˈibë nety meerë käˈäp sääbëdë xëë. Ja soldäädëtëjk ta ojts ttëjëdë pyuuybyäjk ja majtskpë axëkjäˈäy, per ko ojts tninëjkxtë Jesus, “ta tˈijxtë ko të naty yˈoˈknë. Pääty kyaj oj ttëjëdë ja tyeky” (Fwank 19:31-34). Ets duˈun extëm ja borreegë diˈib yajtuundë mä ja Paskë kyaj ojts ttëjëdë pyäjk, nanduˈunë Jesus kyaj ojts yajtëjˈyë pyäjk. Ja borreegë diˈib oˈk mä ja Paskë duˈun nyajxy extëmë “awax” o aˈˈapk mä ja wintsëˈkën diˈibë netyë Jesus yakaampy 14 äämbë nisán mä jëmëjt 33 (Eb. 10:1). Tyäˈädë yëˈë yaˈˈadëë extëm jyënaˈanyë Salmo 34:20, ets yëˈë yajkëktëjkëbë mëbëjkën ko adëëp diˈibë Biiblyë nyaskäjpxëp.

20. ¿Ti tëgatsyˈäjtënë jaˈäjtp mä ja Paskë ets mä ja nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux?

²⁰ Per taaˈäjtpë tëgatsyˈäjtënë mä ja Paskë ets mä ja nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux. Ja Paskë diˈib ijty tyuundëp ja judiyëtëjk kyaj nety yëˈë tˈandijäˈäny diˈibë Jesus tyukˈanaˈam ttundët ja yˈëxpëjkpëty parë jyamyatsëdët. Jam Egipto ja israelitëty tsyuˈtstë ja borreegë, per kyaj ojts tˈuuktë ja neˈpyny. Pääty tëgatsy extëmë Jesus ojts ttukˈaneˈemy ttundët ja yˈëxpëjkpëty. Yëˈë ojts tˈanëëmë ko pënatyë nety nëjkx yˈanaˈamäˈändë “mä ja Diosë kyutujkën”, kyaj nety jeˈeyë tkayäˈändë ja tsäjpkaaky, nanduˈunë nety tˈuugäˈändë ja binë, diˈib yˈandijaampy ja nyiniˈkx ets ja nyeˈpyny. Tyäˈädë nˈaknijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo (Mar. 14:22-25).

21. ¿Tiko yˈoyëty nnijäˈäwëm wiˈix ijty ja judiyëty ttundë ja Paskë?

²¹ Duˈunë duˈun, ja Paskë yëˈë ijty tuˈugë xëë diˈib jëjpˈam näjxp mä Diosë kyäjpn. Ets oyë nety yëˈëyë mbäät tjamyatstë ja judiyëty, ëtsäjtëm, extëmë Dios mëduumbë, oy ko nnijäˈäwëm parë mbäät ndukˈoyˈäjtëm tijaty ojts yajkujayë mä “tëgekyë ja Diosë jyaaybyajtën ” (2 Tim. 3:16).