Ko jäˈäy tijaty tkatundë tëyˈäjtën myëët, yëˈë yˈandijpy ko dyajtundë kyutujkën parë këˈëm ttukˈoyˈattë, ets pënaty duˈun adëtstëp yëˈë anaˈambëtëjk. Tyäˈädë jotmay duˈunyëm jyaˈˈaty. Mä Biiblyë yajkujäˈäyë tuˈugë ley diˈib yajkubojk ko yajmeenymyoˈoy ja diˈib pyayeˈepy tijaty. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko tyëgëk mil ja kujkm jëmëjtëp, të nety myëjwindëkë tyäˈädë jotmay (Éxodo 23:8). Per kyaj jeˈeyë jäˈäy yajmeenymyoˈoytyë. Pënaty myëdäjttëbë kutujkën, nan yajtuundëp diˈib kyaj tjaˈˈattë o diˈib kyaj pyäädëdë parë ttukpudëkë myëguˈuktëjk etsë myëtnaymyaayëbë, axtë myaˈtstëbë meeny diˈib të nyipety.

Mä oytyim diˈibëtyë organisasion, mbäädë jäˈäy kyaj ttundë tijaty tëyˈäjtën myëët, per mä niˈigyë duˈun yaˈixy ja mä anaˈambëtëjk. Yëˈë Barómetro Global de la Corrupción 2013, diˈib yajpëtsëëmbyë Transparencia Internacional, jyënaˈany ko abëtsemy nyaxwinyëdë pënaty kyaj ttundë tijaty tëyˈäjtën myëët, yëˈë politikëtëjk, polisiyë, gobiernë tyuumbë, pënaty yajnaxkëdaktëbë ley ets diˈib yajjustisëpattëp. Tyää tuk pëky majtsk pëky yajnimaytyäˈäktë:

• ÁFRICA: Mä 2013 jap Sudáfrica, ja 22,000 jäˈäy diˈib myëduundëbë gobiernë ojts yajnijawë ko kyaj tijaty ttundë tëyˈäjtën myëët.

• SUDAMÉRICA: Mä 2012 jap Brasil, ja 25 jäˈäy tkumëdoodë mët ko dyajtuundë nax käjpnë myeeny parë politikëtëjk pyudëkëdët. Niduˈuk, yëˈë diˈib tuunmujk mët ja presidentë diˈibë nety të pyëtsëmy.

• ASIA: Mä 1995 ja yˈoˈktë 502 jäˈäy ko kyujijtnäjxy ja mëj tëjk diˈib Seúl (Corea del Sur). Ko ojts tpayoˈoytyë, ta tnijäˈäwëdë ko pënaty tëjkojtë ojts tmeenymyoˈoytyë kuduunktëjk parë dyajtundëdë material diˈib kyaj yˈoyëty ets parë kyaj tmëmëdowdët ja anaˈamën mä wiˈix yajkojët ja tëjk.

• EUROPA: Cecilia Malmström, diˈib tuump mä Asuntos de Interior de la Comisión Europea, jyënany ko kyaj yajmëbëkäˈäny nuˈunën të myëjwindëkë ko jäˈäy tkatundë tijaty tëyˈäjtën myëët. Ta yˈakjënany ko parë jyëgaˈagëdë tyäˈädë jotmay, tsojkëbë politikëtëjk ttundëdë kompromisë, per kyaj duˈun ttunäˈändë.

¡Të yˈääts kyopk tpëjknë tyäˈädë jotmay! Susan Rose-Ackerman, diˈib të tniˈëxpëkë wiˈix mbäädë jäˈäy ttundë tijaty tëyˈäjtën myëët, tkujäˈäyë ko parë yˈoyëdë tyäˈädë jotmay, tsojkëp mëjwiin kajaa tyëgatsët mä wiˈixë gobiernëtëjk tijaty ttundë. Mbäät kyëxëˈëky ko kyaj jyawë yˈoyëyaˈany, perë Biiblyë jyënaˈany ko seguurë yˈoyëyaˈany.