¿WIˈIX mnayjawëty ko xywyinmayë mëjjäˈäyˈat? Mayë jäˈäy jotmaytyuunëdëp, myëgëjx myëdujktëp ets axtë atsëˈkëdëp. Yëˈko twinmaytyë ko jäˈäy myëjjäˈäyënë, ta kyupoˈojënë, yˈanuˈkxënë, xyoˈtsnë wyiin jyëjp, tyëgooynyë jyot jyäˈäwën ets yajpatnë päˈämmëët.

Per kyaj niˈamukë mëjjäˈäytyëjk duˈun jyattë. Pes ta diˈib kyaj tyëgoytyë jyot jyäˈäwën ets duˈunyëm oy mëk yajpäättë. Etsë wiinkpë, mët ko tyam jyaˈˈatyë tsooy, ta kyaj tyim yajwindëgoyëdë päˈäm. Mä näägë lugäär, mas jekyë jäˈäy jyukyˈattë ets oy mëk.

Ets oy yajpäättë päˈämmëët o kyaj, niˈamukë jyamëjjäˈäyëyäˈändë agujk jotkujk. Diˈib mbäät pyudëkëdë, yëˈë wiˈix ja jäˈäyˈäjtën tmëdattë ets ko tˈijxwëˈëmdët ja jyukyˈäjtën ko nety myëjjäˈäyëndë. Pën jam kujk mëjjäˈäyënë, tyää yajnigäjpxäˈäny tuˈuk majtskë käjpxwijën diˈib yajpatp mä Biiblyë diˈib mbäät mbudëkëty.

TUN NUˈUN MMADAˈAKY. “Ja wijyˈäjtën yajpääty mä diˈib winmaapy ko kyaj tijaty tmëmadaktäˈäy.” (Proverbios 11:2.) Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy, nˈëxkäjpëm nuˈun tijaty nmëmadakëm ko xëë jëmëjt wyimbajnë, ets ngupëjkëm ko tam nmëjjäˈäyënë. Charles, diˈibë jyëmëjt 93 ets tsyëënë Brasil yˈëxkajpyë tyäˈädë, pääty jyënaˈany: “Pën jantsy jeky mjukyˈaty, ta mëjjäˈäyëyaˈany, ets kyaj mbäät jatëgok mˈënäˈkë”.

Ko xyˈëxkapët nuˈunën tijaty xymyëmadaˈaky, kyaj yëˈë tˈandijy mwinmayët axëëk etsë net mjënäˈänët: “Tëjëts yam nmëjjäˈäyënë, tijëts nekytsyooˈäjtypy”. Ko duˈun mwinmayët, mbäädë net kyaj jotkujk mnekynyayjawëty. Proverbios 24:10 jyënaˈany: “Pën mˈëxtëkëwäˈkp ja xëë mä mjotmaybyaaty, ta kyaj nëgoo xynyekymyëdatäˈänyë mëjää”. Ja diˈib wijy ets winmaapy ko kyaj tijaty tmëmadaktäˈäy, ta ttuny nuˈun myadaˈaky.

Corrado diˈibë jyëmëjt 77 ets tsyëënë Italia, duˈun tˈijxkijpxyë mëjjäˈäyˈat: “Ko tuˈugë karrë wyimbety, tsojkëp naa oytyaˈagyë wyimbatët, pes ko amëjää nyajpajtëm, ta pyiˈitsët”. Duˈunë duˈun, ko jäˈäy myëjjäˈäyënë tëgäjtspë jyukyˈäjtën. Corrado mëdë nyëdoˈoxy kyaj nëgoo mëk nyekytyundë tyëgoty, poˈkxˈaamy tijaty ttundë parë  kyaj yˈanuˈkxëdët bom bom. Marian diˈibë jyëmëjt 81 ets tsyëënë Brasil, nanduˈun jyënaˈany: “Oytyaˈagyëts tijaty nduny. Kojëts nˈanuˈkxë, tajëts nboˈkxy, naygyoˈogyëtyëts waanë o naxweetsyëts parëts jam ti ngajpxy o nyaˈëyëts. Tyam nˈëxkajpyëts nuˈunëts tijaty nmëmadaˈaky ets ngupëjkypyëts”.

IX WIˈIX MNAYXYOXËDËT. “Esë toxytyëjk nyaywyitëdët yajxon adëyë.” (1 Timotee 2:9.) Ko jyënaˈany “yajxon adëyë”, yëˈë yˈandijpy nayxyojxëm tsuj yajxon ets kyaj nyaˈoˈktëˈëwëm. Bárbara diˈibë jyëmëjt 74 ets tsyëënë Canadá, jyënaˈany: “Nduumbyëtsë mëjää parëts tsuj yajxon nnayxyoxyëty ets wäˈätsëts nnayaˈityëty. Kyajts oy naa wiˈix nnayxyoxyëty extëm nääk jyënäˈändë: Tëjëts nmëjjäˈäyënë. Oyëts wiˈix nˈaknayxyoxëdët”. Etsë Fern, jatuˈugë toxytyëjk diˈibë jyëmëjt 91 ets tsyëënë Brasil, jyënaˈany: “Njuubyëtsë nwitë jembyë näˈäganäˈäty parëts oy nnayjawëty”. Etsë yetyëjk, ¿wiˈix jyënäˈändë? Antonio diˈibë jyëmëjt 73 ets tsyëënë Brasil, jyënaˈany: “Oytyunyëts xëmë njëdity, mëdëtsë nwitë wäˈätspë näämbujy näämjeˈetsy. Nan tsiibëts ets nayˈagoˈts nayˈajajpëbëts bom bom”.

Jëjpˈam ets oy ngëxëˈkëm, per kyaj tiko net yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjëm. Ets ja net mä mbäät nˈijxëm wiˈix nayxyojxëm. Bok-im tuˈugë toxytyëjk diˈibë jyëmëjt 69 ets tsyëënë Corea del Sur, kyaj dyaˈoˈktëy, yëˈë jyënaˈany: “Nnijäˈäwëbëts yajxon ko kyajts mbäät nekynyayxyoxyëty extëm kojëts nˈënäˈkˈäjty”.

WINMAY DIˈIB OY. “Axëëk tukëˈëyë xyëë tiempë ja diˈib yajnäjxypyë mëk ayoˈon; per diˈib agujk jotkujkë kyorasoon xëduump janääm jatsojk.” (Proverbios 15:15.) Waˈan mnayjawëty mon tuk ko xyjamyetsy wiˈix ijty xymyëdatyë jot mëjää ets tijaty mduun ko mˈënäˈkˈäjty, per këdii xynyasˈixë ets mëmadäˈägëdët. Ko xëmë xywyinmayët tijaty ijty mduumpy, ta mon tuk mnayjawëyaˈanyëty. Pääty, yëˈëyë winmay tijaty tyam mbäät xytyuny. Duˈun ttunyë Joseph diˈibë jyëmëjt 79 ets tsyëënë Canadá, jyënaˈany: “Ndukxondakypyëts tijatyëts mbäät nduny ets kyajts axëëk nnayjawëty kojëts nganekymyëmadaˈaky tijatyëts ijty nduumpy”.

Ko mnekykyäjpxët ets xyjatët tijaty, yëˈë mbudëkëyanëp parë oy mnayjawëdët ets yˈawäˈätsëdë mjot mwinmäˈäny. Pääty, oy ko mnekykyäjpxët xëmë ets nan oy ko xyjatët tijaty. Ernesto diˈibë jyëmëjt 74 ets tsyëënë Filipinas, yˈëxtaabyë oyatypyë liibrë mä bibliotekë ets jyënaˈany ko duˈun tjawë extëm muum ttukjëditë o tpawinmay nyijkxy wiink lugäär. Etsë Lennart diˈibë jyëmëjt 75 ets tsyëënë Suecia, yëˈë jyajtypyë wiink ayuk.

IT YÄJKPË JÄˈÄY. “Moˈoy ja wiinkpë, es ja Dios mmoˈoyëdët nandëˈën.” (Lukʉs 6:38.) Jotkujk mnayjawëyaˈanyëty ko xyakët tijaty mmëdäjtypy axtë mxëë mdiempë. Hosa diˈibë jyëmëjt 85 ets tsyëënë Brasil, tyuumbyë mëjää parë tpudëkë wiinkpë, oy kyayajpääty oy mëk. Yëˈë jyënaˈany: “Nmëgajpxypyëts mä telefënë ja nmëtnaymyaayëbëts diˈib pëjkëp o nduknijäˈäyëbëtsë neky. Ets näˈäty, nduknigajxtëbëts tuˈugë regalë, nyaˈoˈoyëbëtsë käˈäy ukën o jam ti diˈib jyëˈxnaxtëp”.

Ninäjxp ko jäˈäy yˈoyjyaˈaytyaˈaky. Jan, tuˈugë yetyëjk  diˈibë jyëmëjt 66 ets tsyëënë Suecia, jyënaˈany: “Ko xytsyokëdë wiink jäˈäy, ta nanduˈun mtsokäˈänëdë”. Ets duˈunë duˈun, ko jäˈäy yˈoyjyaˈaytyaˈaky, ta dyajnigëxëˈëgyë tsojkën ets yëˈë diˈibë wiinkpë oy yajnayjäˈäwëp.

IT AJIIKY AMËGUˈUK. “Diˈib abëky naybyëjtakëp, yëˈë yˈëxtaapy diˈib këˈëm tyukˈoyˈatëp; jyëjpkudijëp tukëˈëyë wijyˈäjtën diˈib tyukˈoyˈatëp.” (Proverbios 18:1.) Näˈäty, mbäät naytyuˈuk myajpäädäˈänët, per oy ko kyaj mnaybyëjtäˈägëdët abëky. Innocent diˈibë jyëmëjt 72 ets tsyëënë Nigeria, jyënaˈany: “Jantsy oyëts nnayjawëty kojëts nyajpääty mëdë mëjjäˈäy mutsk jäˈäy”. Etsë Börje diˈibë jyëmëjt 85 ets tsyëënë Suecia, jyënaˈany: “Yëˈëts mëët nyajpäädäˈänyë ënäˈktëjk, pes kojëts mëët nduˈukmuktë, tajëts nanduˈun nnayjawëty ënäˈk”. Kyaj xyˈawixët ets myajwowët, mijtsën wow ja mëtnaymyaayëbëty näˈäganäˈäty. Han-sik, surcoreano diˈibë jyëmëjt 72, jyënaˈany: “Mëdëtsë nnëdoˈoxy, njantsy wyowandëbëtsë nmëtnaymyaayëbë mäjëtsë ndëjk, duˈunë ënäˈktëjk etsë mëjjäˈäytyëjk, oy jeˈeyë parëts mëët nduˈukmuktët o parëts mëët nˈaˈuxˈattët”.

Diˈib ajiiky amëguˈuk, nyigajpxypy wiˈix nyayjawëty. Per nan tsojkëp tjatët wiˈix tmëdoowˈitët. Pääty, naytyukjotmaytyunëdë wiink jäˈäy. Helena diˈibë jyëmëjt 71 ets tsyëënë Mozambique, jyënaˈany: “Ajiiky amëguˈugëts njäˈäyˈaty ets kyajts pën axëëk nyajnayjawëty. Nmëdoowgujkëbëts yajxon parëts nnijawë wiˈix wyinmaytyë ets ti tsyojkënyëˈäjttëp”. Etsë José diˈibë jyëmëjt 73 ets tsyëënë Brasil, jyënaˈany: “Niˈamukë nyajpäädäˈänëm mëdë jäˈäy diˈib myëdoowˈitëp wiˈix nˈanmäˈäyëm, diˈib jyaygyukëp wiˈix nnayjäˈäwëm, diˈib xymyëmäˈäy xymyëdäjëm, diˈib mbäät xymyëjämoˈoyëm ets diˈib axiˈik axon”.

Ko xynyigäjpxët wiˈix nwinmay, oy ko xyˈixët pën tsuj yajxon xynyigajpxy (Kolosʉ 4:6). Yëˈë diˈib mbäädë jäˈäy myëjämoˈoyëty ets mˈitët oyjyaˈay.

MËJJAWË TIJATY. “Jäˈäygyëdäˈäktë.” (Kolosʉ 3: 15.) Ko ti mayˈäjtën myajtukmëdunët, yakë dyoskujuyëm. Pes diˈib kyukäjpxëp tijaty, tsojkëbë jäˈäy. Marie-Paule diˈibë jyëmëjt 74 ets tsyëënë Canadá, jyënaˈany: “Tyää näämnëm të ntsënääytyëgatstëts mëdëtsë nyaˈay mä tuˈugë tëjkë mas mutskpë ets mayëtsë nmëtnaymyaayëbë xypyudëjkëdë. ¡Mëjwiin kajaajëts nmëjjäˈäwëdë! Tajëts nduknigajxtë nyeky mäjëts nmooytyë dyoskujuyëm, ets tëjëts nääk nwowdë kaabyë”. Jae-won tuˈugë toxytyëjk diˈibë jyëmëjt 76 ets tsyëënë Corea del Sur, mëjwiin kajaa tmëjjawë ko myëguˈuktëjk myënëjkxëdë mä yˈëxpëktë Jyobaa tyestiigëty. Jyënaˈany: “Mëjwiin kajaajëts nmëjjawë kojëts xypyudëkëdë... Xëmëtsë meeny nˈawanë parë gyasolinë. Ets näˈäty, nmooytyëbëtsë ryegalë mët tuˈugë neky mäjëts ngukäjpxë”.

Oy ko nanduˈun nmëjjäˈäwëm ja jukyˈäjtën. Salomón jyënany: “Mas oy yajpääty tuˈugë uk diˈib juuky ets kyaj dyuˈunëty tuˈugë kää diˈib të yˈoˈknë” (Eclesiastés 9:4). Duˈunë duˈun, pën kyaj tëgatsy nwinmäˈäyëm mä ja mëjjäˈäyˈat ets ko nety nˈijxwëˈëmëm, ta nëjkx nmëjjäˈäyëm agujk jotkujk.