Salomón jëdungëjxy ojts tkojy ja templë. Pääty majtsk pëky yaˈˈabojtsëˈky parë kyijpxyët ja nax ets ja templë tmëdatëdë tyëjäˈäw. Herodes mas mëj tkojany ja templë ets kyaj dyuˈunëty diˈibë Salomón kyoj, ta tniwäˈkë parë dyajmëjëyaˈany.

Ta ja injenyeerëty diˈib yajtuun ojts tˈakˈyajmëjëdë anikëjxytsyoo ets nanduˈun jyamˈatëdë tëjäˈäw. Ets abatkëˈëytsyoo ja ojts dyajmëjwiinëdë 32 metrë. Parë duˈun ttuundë, ta tˈabojtsëˈktë mëdë tsää ets dyajpëdëˈëktë mëjatypyë potsy diˈib pyatanëp. Tam ja potsy diˈib yenyˈäjt axtë 50 metrë.

Ko Herodes tniwinmäˈäyë tyäˈädë tuunk, kyaj nety axëëk dyajnayjawëyaˈanyëty ja judiyëtëjk ets ni tkayajtuˈuwëˈëmëyaˈany mä dyaktë ja wintsëˈkën. Päätyë Josefo tnimaytyaˈaky ko Herodes ojts ttukniˈˈixë ja saserdotëty parë pyotstët ets tsyats jyëëttët, ets yëˈëyë jap tundëp mä ja lugäärë wäˈätspë.

Herodes ja yˈoˈky mä nety kyaˈˈabetynyëm ja templë. Jawaanë nety yˈaktëgoyˈaty parë Jesus myaxuˈunkˈatët (Fwank 2:20). Ets yëˈë yaˈˈabajt ja templë ja yˈokmäängë Herodes, yëˈë Herodes Agripa II, naa jaa ko ojts kyujkwaˈkxy ja primer siiglë.

Nääk ja jäˈäyëty diˈib tsënääytyë Malta duˈunë nety tmëbëktë tijaty extëm ja grieegë jäˈäyëty yajtukniˈˈixëdë mä ryelijyonk. Mä liibrë diˈib xyëˈäjtypy Apostʉlʉty tmaytyaˈaky ko Pablo ojts jyakiny mejnyoty naa jaayë mä myejnybyäˈäjë Malta. Ko pyëtsëëmdë mët ja jäˈäyëty diˈibë nety të jyajiˈkxtë, ta Pablo dyajmiinyë jäˈäxy mä nety ja jëën të myëjë parë xyamdët, net tsyuˈtsë tuˈugë awäˈän tsäˈäny ets kyaj nyekynyasmäjtsë. Ja jäˈäyëty diˈib Malta ta jyënandë: “Pääty dëˈën të jyatyë tyäˈädë yetyëjk ko tëyˈ­äjtën axëkjäˈäy yëˈë. Oy të jyatseˈeky jikymyejynyoty, perë Dios kyaj të pyëjtaˈagyëty es jyikyˈatët” (Apostʉlʉty 28:4).

Ja grieegë jäˈäy myëdäjttëbë nety tuˈugë diosë toxytyëjkpë diˈib tyuumbyë tëyˈäjtën, txëˈaty Dike. Ets duˈunë nety tmëbëktë ko tyäˈädë dios yˈijxy tyuumbyë naxwinyëdë jäˈäy ets ttukˈawanë Zeus ko pën yˈadëˈëtsy axëëk parë ttukumëdowët. Tuˈugë diksionaaryë diˈibë Biiblyë nyimaytyakypy jyënaˈany ko waˈan ja jäˈäyëty diˈib Malta wyinmääytyë ko oyë netyë Pablo të kyaˈooky mejnyoty, të nety ja dios diˈib tyuumbyë tëyˈäjtën yˈixyëty ets të tyukumëdoyëty ko ja tsäˈäny tsyuˈtsë. Per kyaj duˈun nyekywyinmääytyë ko tˈijxtë ja Pablo kyaj wiˈix jyajty.