1. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 12:1, ¿ti tsojkëp nduˈunëm parë nbëyëˈkjäjtëm mä të nitsoˈonëm?

 BIIBLYË jyënaˈany ko niˈamukë Diosmëduumbëty duˈunxyëp extëm nbëyëˈkëm ets pënaty madaktëp, ta yajmoˈoyäˈändë jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë (2 Tim. 4:7, 8). Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë duˈunyëm nbëyëˈkˈadëtsëm, pes jawaanë jam ngajäjtëm mä të nitsoˈonëm. Apostëlë Pablo ojts pyëyëˈkjäˈty mä nety të tnitsoonë ets ojts tnigajpxy ti mbäät xypyudëjkëm. Yëˈë jyënany: “Nˈokˈyajjëgakëm tëgekyë diˈibë xyˈatsijpëm, [...] es nˈokpëyëˈkëm mëk mä tadë pëyëˈkkijxyëk diˈibë nmëdäjtëm winduuy” (käjpxë Ebreeʉsʉty 12:1).

2. ¿Ti Pablo myaytyäˈägan ko jyënany “nˈokˈyajjëgakëm tëgekyë diˈibë xyˈatsijpëm”?

² ¿Ti yˈandijpy ko Pablo jyënany “nˈokˈyajjëgakëm tëgekyë diˈibë xyˈatsijpëm”? Kyaj yëˈë dyajjaygyukëyany ko kyaj mbäät nmënëjkxëmë tsëmy këˈëy, yëˈë duˈun myaytyäˈägan ko kyaj mbäät tijaty nˈaktimnaytyuknikëˈëyëm. Pes ko duˈunë tsëmy këˈëy nmënëjkxëm xyaˈˈanuˈkxëm ets tsip xyajjäjtëm mä të nitsoˈonëm. Pääty parë duˈunyëm nbëyëˈkˈadëtsëm, nˈokˈijxëm pën jam tii të nˈaknaytyuknikëˈëyem ets nˈoknasjëduˈuwëm. Per ta tsëmy këˈëy mëdiˈibë tsojkëp nmënëjkxëm ets kyaj mbäät nnasjëduˈuwëm parë njäjtëm mä të nitsoˈonëm (2 Tim. 2:5). Min nˈokˈijxëm tijatyën yajmaytyakp.

3. 1) Extëm jyënaˈanyë Gálatas 6:5, ¿tijaty mbäät tmënëjkxy niduˈuk niduˈugë Diosmëduumbë? 2) ¿Ti nnimaytyäˈägäˈänëm mä yäˈädë artikulo, ets tiko?

³ (Käjpxë Gálatas 6:5, TNM). Mä yäˈädë tekstë, Pablo nyimaytyak ti mbäädë Diosmëduumbë tmënëjkxtë. Pes jyënany:  “Niduˈuk niduˈuk tnikëjxmˈatäˈäny tijaty tyuumpy”. Yäˈädë yëˈë yˈandijpy tijaty nikëjxmˈäjtëm niduˈuk niduˈuk mä Diosë tyuunk ets kyaj mbäädë wiinkpë duˈun ttuny. Mä yäˈädë artikulo nnimaytyäˈägäˈänëm tijatyën nikëjxmˈäjtëm mä Diosë tyuunk ets ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm. Nanduˈun nˈixäˈänëm tijatyën tsojkëp nduˈunëm parë nnaytyuknikëëytyutëm tijaty nmëjeˈemtsyˈoˈkëm. Oy ko yëˈëyë nmëbëyëˈkëm tijaty nikëjxmˈäjtëm, yëˈë ko pën nëgooyë tijaty nnaytyuknikëˈëyëm, mbäädë net nmëjeˈemtsyˈoˈkëm ets kyaj nekyjyäjtëm mä ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë.

4. ¿Tiko kyaj mbäät nmëkjäˈäwëm ko Jyobaa të ndukwandakëm nmëdunäˈänëm xëmëkyëjxm? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁴ Ko Jyobaa të ndukwandakëm nmëdunäˈänëm xëmëkyëjxm. Ko ojts ndukëdëjkëmë jukyˈäjtën, ta ojts nˈanmäˈäyëm ko yëˈëyë nˈawdatäˈänëm ets ndunäˈänëm ja tyuunk. Pääty tsojkëbë net nguytyuˈunëm ja ayuk, pes kyaj myëkëty tijaty xytyukˈanaˈamëm. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa duˈun ojts xyajkojëm parë nmëduˈunëm (Diˈibʉ Jat. 4:11). Duˈun ojts xyajkojëm extëm yëˈë jyaˈayˈaty, mbäät nˈixyˈäjtëm ets nmëduˈunëm.  Pääty mbäät nmëwingoˈonëm ets ndukxondakëm ko nduˈunëm ja tyuunk (Sal. 40:8). Mbäät nanduˈun xymyoˈoyëm ja nikˈäjt xeemyˈäjtën ko nduˈunëm tijatyë Jyobaa tsyojkypy ets ko nbanëjkxëm Jesusë yˈijxpajtën (Mat. 11:28-30).

5. ¿Ti mbudëkëyanëp parë xykyuytyunët tijatyë Jyobaa të xytyukwandaˈaky?

⁵ ¿Ti mbudëkëyanëp parë xykyuytyunët tijatyë Jyobaa të xytyukwandaˈaky? Myëduˈuk, yëˈë ko niˈigyë xytsyokëdë Jyobaa. Pën mbawinmaapy tukëˈëyë tijaty të mdukmëdunyëty ets tijaty wyandakypy mä tiempë myiny kyëdaˈaky, yëˈë mbudëkëyanëp parë niˈigyë xytsyokët. Ets ko niˈigyë xytsyokëdë Jyobaa, ta kyaj mtsiptäˈägäˈänxëty xymyëmëdowët ja yˈanaˈamën, pes kyaj myëkëty (käjpxë 1 Fwank 5:3). Myëmajtsk, yëˈë ko xypyanëjkxëdë yˈijxpajtënë Jesus. ¿Ti pudëjkë parë ojts ttuny tijatyë netyë Tyeety të tyuknipëkyëty? Yëˈko xëmë ojts tmënuˈkxtaky ets jamyë wyinmäˈäny tpëjktaˈaky mä tijatyë nety të tyukwandaˈagyëty (Eb. 5:7; 12:2). Duˈun extëmë Jesus, amdowë Jyobaa jot mëjääw ets jamyë mjot mwinmäˈäny pëjktäˈäk mä ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë. Pën niˈigyë xymyëwingonyë Jyobaa ets pën mbanëjkxëbë Jesusë yˈijxpajtën, mbäädë net xykyuytyuny ja mˈayuk extëmë Jyobaa të xytyukwandaˈaky.

6. ¿Tiko jyëjpˈamëty nguytyuˈunëm tijaty nikëjxmˈäjtëm mä familyë? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁶ Tijaty nikëjxmˈäjtëm mä familyë. Mä nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë, jëjpˈam niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa etsë Jesus këdiinëm ja familyë (Mat. 10:37). Per tsojkëbën nduˈunëm tijaty nnikëjxmˈäjtëm mä familyë ets kyaj mbäät yëˈë ndukkäjpxëm ko nDiosmëduˈunëm. Yëˈë ko kyaj mbäädë Jyobaa etsë Jesus xykyupëjkëm pën kyaj nduˈunëm tijaty nikëjxmˈäjtëm mä familyë (1 Tim. 5:4, 8). Ko duˈun nduˈunëm, ta agujk jotkujk nyajpäädäˈänëm. Pesë Jyobaa nyijäˈäwëp ko mbäädë familyë yˈagujkˈat jyotkujkˈatët, ko ja kasäädë jäˈäy nyaytsyokëdët ets nyaywyingutsëˈëgëdët, ko ja tääk teety ttsoktët ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tˈëwij tkäjpxwijtët, ets ko ja uˈunk ënäˈk tmëmëdowdët ja tyääk tyeety (Éfes. 5:33; 6:1, 4).

7. ¿Ti mbudëkëyanëp parë xytyunët tijaty mnikëjxmˈäjtypy mä mfamilyë?

⁷ ¿Ti mbudëkëyanëp parë xytyunët tijaty mnikëjxmˈäjtypy mä mfamilyë? Oy të mbëjknë o jamë mˈuˈunk ënäˈk, tukjotkujkˈatë yˈëwij kyäjpxwijënë Biiblyë. Kyaj mbäät mwinmay ko duˈun tijaty xytyunäˈäny extëmë jäˈäy tmëdattë kostumbrë o extëm wyinmaytyë (Prov. 24:3, 4). Nik oy ko yëˈë mnaytyukpudëkëdët ja ëxpëjkpajn mä myinyë Biiblyë yˈëwij kyäjpxwijën. Extëmë foyetë, Mbäädë mfamilyë yˈity jotkujk etsë liibrë ¡Jukyˈat agujk jotkujk winë xëëw! leksion 49 ets 50. Myëmiimbyë ëwij käjpxwijën mëdiˈibë mbäät pyudëkëdë kasäädë jäˈäy, uˈunktääk uˈunkteety etsë ënäˈktëjk. b Pëjktäˈägë mwinmäˈäny ko xëmë xymyëmëdowäˈänyë Biiblyë yˈëwij kyäjpxwijën oy ja mfamilyë kyaˈëxpëky. Mbäät mˈity seguurë ko Jyobaa mgunuˈkxanëp mëjwiin kajaa ko duˈun xytyunët (1 Peed. 3:1, 2).

8. ¿Wiˈix wyimbëtsëmy tijaty nduˈunëm?

⁸ Wiˈix wyimbëtsëmy tijaty nduˈunëm. Jyobaa të xymyoˈoyëmë madakën parë nwinˈijxëm këˈëm tii ndunäˈänëm ets tsyojkypy parë nyajpajtëm agujk jotkujk ko nwinˈijxëm mëdiˈibë oybyëtsëmëp. Per seguurë ko ngumëdowäˈänëm ko yëˈë nwinˈijxëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty (Gal. 6:7, 8). Pääty pën yëˈë nwinˈijxëm mëdiˈibë kyaj yˈoyëty, pën nyajpëtsëˈëmëm ja ääw ayuk mëdiˈibë kyaj të nwinmäˈäyëm o pën  pojën tijaty nduˈungojëm, seguurë ko nguˈayowëyäˈänëm. Näˈäty axëëk njantsy nyayjyäˈäwëm ko ti të nduundëgoˈoyëm ets xyˈatsijpëm mä jot winmäˈäny. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm pën duˈun nnayjyäˈäwëm? Ko ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa ja poky kaytyey, nnayaˈoˈoyëm ets kyaj nekytyuunëmbijtëm. Ko duˈun nduˈunëm, mbäädë net nibëyëˈkˈadëtsëm ja jukyˈäjtën.

9. ¿Ti mbudëkëyanëp pën yëˈë të xytyuny mëdiˈibë kyaj të yˈoybyëtsëmy? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁹ ¿Ti mbudëkëyanëp pën yëˈë të xytyuny mëdiˈibë kyaj të yˈoybyëtsëmy? Pën duˈun të mjaty, oy ko xykyupëkët, pes kyaj mbäät tii yˈokˈyajtuunë. Kyaj yëˈëyë xywyinmayët tiko oy tijaty të xykyatuny, kyaj mnaybyokyˈixëdët, kyaj xypyokyˈixët ja wiinkpë mmëguˈuktëjk ets kyaj nanduˈun mnaynyikäjpxtuˈudëdët. Nik oy ko xyˈëxkapët ja mboky ets xytyunët ja mëjääw parë kyaj xynyekytyuunëmbitët. Pën mëk xyjyawë tijaty të xytyuny mmënuˈkxtäˈägë Jyobaa, kupëk ja mboky ets anëëmë parë mbokymyaˈkxëdët (Sal. 25:11; 51:3, 4). Pën të axëëk xyajnayjyawëty ja mmëguˈuktëjk, amdowë pokymyaˈkxën ets mbäät nanduˈun xyˈanëëmë ja mëjjäˈäytyëjk parë mbudëkëdët (Sant. 5:14, 15). Oy ko kyaj xynyekytyuunëmbitët mëdiˈibë kyaj oy të tyuny. Mbäät mˈity seguurë ko Jyobaa yëˈë mbudëkëyanëp ets mbaˈˈayowanëp (Sal. 103:8-13).

10. ¿Tiko mbäät nmëjeˈemtsyˈoˈkëm ko nwinmäˈäyëm ko tsojkëp tijaty nˈaktuˈunëm? (Galasyʉ 6:4).

¹⁰ Ko nwinmäˈäyëm ko tsojkëp tijaty nˈaktuˈunëm. Tuk pëky mëdiˈibë mbäät nmëjeˈemtsyˈoˈkëm, yëˈë ko nnayˈijxkijpxyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë Galasyʉ 6:4). Pën duˈun njäˈäyˈäjtëm, mbäädë net nˈaxëkˈijxëm ja nmëguˈukˈäjtëm o nnaywyinaxëjäˈäwëm wiˈix tijaty ttuny (Gal. 5:26). Pën nnayˈijxkijpxyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm, mbäädë net nwinmäˈäyëm ko tsojkëp tijaty nˈaktuˈunëm. Biiblyë jyënaˈany ko “nˈëwxijt njëjpˈijxëm mëdiˈibë kyaj tyuny jyatyëty yajpäˈämbejtypyë korasoon” (Prov. 13:12). Niˈigyë xyˈaxëktuˈunëm ko nˈëwxijt njëjpˈijxëm mëdiˈibë kyaj mbäät nduˈunëm. Mbäät xypyëjkxëm ja jot mëjääw ets kyaj nekynyibëyëˈkëm ja jukyˈäjtën extëm ko ojts nyajtsondakëm (Prov. 24:10).

11. ¿Ti mbudëkëyanëp parë kyaj nëgoo xymyëmay xymyëdäjtët ko tsojkëp niˈigyë mˈaktunët?

¹¹ ¿Ti mbudëkëyanëp parë kyaj nëgoo tijaty xymyëmay xymyëdäjët? Kyaj yˈoyëty mwinmayët ko Jyobaa mëjwiin kajaa tijaty mdukˈaneˈemyëty xytyunët, pes yëˈë mdukˈanaˈamëp mëdiˈibë mbäät xymyëmadaˈaky (2 Kor. 8:12). Mbäät mˈity seguurë ko Jyobaa kyaj pën mëët mˈijxkijpxyëty (Mat. 25:20-23). Yëˈë yajtsobatypy ko mijts xymyëduny amumduˈukjot, ko kyaj xymyastuˈuty ets ko tijaty xymyëmadaˈaky. Ko xykyupëkët ko të mëjjäˈäyënë o ko yuumëët päˈämmëët myajpääty, yëˈë mbudëkëyanëp parë xyˈixët nuˈunën tijaty xymyëmadaˈaky xytyunët. Oy ko mjäˈäyˈatët extëmë Barzilái ets kyaj xykyupëkët ja tuunk mëdiˈibë myajtuknipëjkp, pën yuumëët päˈämmëët myajpääty o të mëjjäˈäyënë (2 Sam. 19:35, 36). O mbäät duˈun mjäˈäyˈaty extëmë Moisés ets xykyupëkët parë myajpudëkët o xytyuknipëkëdë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm (Éx. 18:21, 22). Ko xyˈëxkapët nuˈunën tijaty xymyëmadaˈaky, yëˈë mbudëkëyanëp parë kyaj xymyëˈanuˈkxët ko tijaty xyˈaktunäˈänët mä Diosë tyuunk.

12. ¿Ëtsäjtëmëdaa nbokyˈäjtëm ko oy pën tijaty tkatundë?

¹² Ko näˈäty nnaybyokyˈijxëm ko oy pën tijaty tkatundë. Kyaj mbäädë nmëguˈukˈäjtëm nˈanmäˈäyëm wiˈixën mbäät tijaty ttundë ets kyaj ëtsäjtëm ngumëdowäˈänëm ko oy tijaty tkatundët. Extëm nˈokpëjktakëm, ko ja uˈunk ënäˈk tmastuˈutyë Jyobaa, mëjwiin kajaa dyajnaxtë jäj jëmuˈumën ja tääk teety, per kyaj mbäät yëˈë nyaybyokyˈixëdë ko duˈun jyattë ja yˈuˈunk  yˈënäˈk. Pes ko nyaybyokyˈixëdë, duˈunxyëp extëm yˈaknaytyuknikëˈëyëdë ja tsëmy këˈëy, etsë Jyobaa kyaj ttsoky parë duˈun tkuˈayowëdët (Rom. 14:12).

13. ¿Ti pudëkëyanëdëbë tääk teety pën kyaj ja yˈuˈunk oy tijaty ttuny?

¹³ ¿Ti pudëkëyanëdëbë tääk teety pën axëëk nyayjyawëty ko ja yˈuˈunk kyaj oy tijaty ttuny? Ko tjamyatstët ko Jyobaa të xymyoˈoyëmë madakën parë niduˈuk niduˈuk nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, pën nmëdunäˈänëm o kyaj. Jyobaa nyijäˈäwëp nanduˈun ko kyaj wäˈätsjäˈäy myajpääty, per mbäät oy xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyë mˈuˈunk mˈënäˈk. Pën myastuttëbë Jyobaa, yëˈë nyikëjxmˈäjttëp tijaty tyuundëp ets kyaj myijtsëty (Prov. 20:11). Pën duˈunyëm xymyëmay xymyëdäjy tijaty kyaj oy të xytyuny, tukmëtmaytyäˈägë Jyobaa wiˈix mnayjyawëty ets amdow pëjktsow parë maˈkxëdët. Yëˈë nyijäˈäwëp ko kyaj mbäädë tiempë xynyekyyajjëmbity parë oy tijaty xytyunët ets kyaj nanduˈun mbäät xyjyëjpkuwäˈägë parë kyaj tkumëdowëdë mˈuˈunk mˈënäˈk tijaty kyaj oy ttundë. Per pën jodëmbijttëp, Jyobaa agëˈëjëyan axäjëyanëdëp jatëgok (Luk. 15:18-20).

14. ¿Tiko kyaj yˈoyëty tijaty nmëjjeˈemtsyˈoˈkëm?

¹⁴ Ko tijaty njantsy pyokyjyäˈäwëm. Näˈäty kyaj ti oy nduˈunëm ets mbäädë net nbokyjyäˈäwëm. Perë Jyobaa kyaj ttsoky ets nmëjeˈemtsyˈoˈkëm ja poky kaytyey, tsojkëbën nnastsëˈëmëm. Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xypyokymyaˈkxäˈänëm, pën ndukmëtmaytyakëm ja poky kaytyey, pën njodëmbijtëm ets pën nduˈunëm ja mëjääw parë kyaj nekytyuunëmbijtëm (Apos. 3:19). Ko duˈun nduˈunëm, duˈunxyëp extëm nnaytyuknikëëytyutëm ja tsëmy këˈëy mëdiˈibë nmëjeˈemtsyˈoˈkëm. Jyobaa nyijäˈäwëp ko mbäät xyˈaxëktuˈunëm ko duˈun jeky nmëˈijtëm (Sal. 31:10). Pën yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjënë, mbäädë net xyaˈˈanuˈkxëm ets njëjpëyëˈktutëm ja tuˈu mëdiˈibë yajjäjtp mä jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë (2 Kor. 2:7).

15. ¿Ti mbudëkëyanëp pën nëgooyë xypyokyjyäˈäwënë tijaty të xytyuny? (1 Fwank 3:19, 20; ix nanduˈunë dibujë).

¹⁵ ¿Ti mbudëkëyanëp parë kyaj nëgoo xynyekypyokyjyawët  tijaty të xytyuny? Pën mëk xyjyawë tijatyë të xytyuundëgoy, yëˈëyë tukjotkujkˈat ko Jyobaa “mjantsy pyokymyaˈkxanëp” (Sal. 130:4). Ko tuˈugë jäˈäy jyantsy jyodëmbity amumduˈukjot, Jyobaa duˈun jyënaˈany: “Kyajts nekyjyamyatsanë pyoky” (Jer. 31:34). Yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa ninäˈä jatëgok tkajamyatsäˈäny ti të nduundëgoˈoyëm. Seguurë ko ngumëdowäˈänëm mëdiˈibë kyaj oy të nduˈunëm, per kyaj yëˈë tˈandijy ko Jyobaa kyaj të xypyokymyaˈkxëm. Ets pën tyam kyaj mbäät xynyikëjxmˈatyë tuunk mä nduˈukmujkëm, këdii axëëk mnayjyawëty. Jyobaa të mbokymyeˈkxyëty, pääty ¿tiko mijts nanduˈun mganaypyokymyeˈkxyëty? (käjpxë 1 Fwank 3:19, 20).

16. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nbëyëˈkˈadëtsëm?

¹⁶ Kom yëˈë nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtën, pääty tsojkëp nbëyëˈkëm extëm mbäät nmadakëm (1 Cor. 9:24, TNM). ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm? Ko njaygyujkëm tijatyën mbäät jeˈeyë nmëbëyëˈkëm ets nnaytyuknikëˈëytyutëm mëdiˈibë nëgoobë nmëjeˈemtsyˈoˈkëm. Mä yäˈädë artikulo jeˈeyë tuk pëky majtsk pëky të nˈijxëm, per ta kanäk pëky mëdiˈibë mbäät xyajnëˈëˈadujk xyajtuˈuˈadujkëm. Jesus jyënany: “Katë mnaymastuˈudëdë es nëgoo mgay mmëˈuuktët es xymyëmay xymyëdäjtët diˈibë yä naxwiiny” (Luk. 21:34). Yäˈädë tekstë etsë wiinkpë mëdiˈibë ak yajpatp mä Biiblyë, xypyudëjkëm parë nˈaknayaˈoˈoyëm ets duˈunyëm nibëyëˈkˈadëtsëmë jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë.

17. ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko mbäät nmadakëm mä nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë?

¹⁷ Ijtëm seguurë ko pëyëˈkjäˈtäˈänëm mä ja jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë mët ko Jyobaa yëˈë xymyoˈoyäˈänëmë jot mëjääw (Is. 40:29-31). Pääty këdii mˈanuˈkxë, duˈunyëm pëyëˈkˈadëˈëts extëm ttuunyë apostëlë Pablo, mëdiˈibë pëyëˈkˈadëts axtë ko ojts tˈaxäjë ja kyumäˈäyën (Filip. 3:13, 14). Tsojkëbën këˈëm nbëyëˈkëm kyaj mbäät pën xykyuduˈunëm, perë Jyobaa yëˈë mbudëkëyanëp parë mbëyëˈkˈadëˈëtsët ets mduknikëëytyuˈudanëp mëdiˈibë nëgoobë mëjjeˈemtsyˈoˈkypy (Sal. 68:19). Ko duˈunë Jyobaa mbudëkëdët, mbäät net mmadaˈaky ets mbëyëˈkjäˈtët mä të xynyitsoonë.