1. Nĩkĩ wiritane bwegiĩ araĩka?

 JEHOVA nakwenda tũmenya bwegiĩ nja yaawe. Araĩka nĩ bamwe ba nja ya Mũrungu. Bibiriene betagwa “aana ba Murungu.” (Ayubu 38:7) Nĩmbi araĩka bathithagia? Nĩatĩa baateethagia antũ karaaja? Na-rĩ, no batũteethie naarua?—Tega Nteto Irĩa irĩ Mũthia, 8.

2. Araĩka baaumĩre ku? Nĩ araĩka bang’ana boombĩrwe?

² Nĩtũbati kũmenya nĩkũ araĩka baaumĩre. Akolosai 1:16 ĩtwĩraga nyuma ya Jehova kũũmba Jesũ, nĩrĩo ‘into bingi bionthe biombirwe, biria biri iguru na kinya biria biri nthiguru.’ Into biu nĩ amwe na araĩka. Nĩ bang’ana boombĩrwe? Bibiria yugaga kũrĩ na araĩka magana ja mamirioni.—Zaburi 103:20; Kugwurirwa 5:11.

3. Nĩatĩa Ayubu 38:4-7 ĩgũtwĩra bwegiĩ araĩka?

³ Bibiria kinya ĩtũritanaga Jehova oombĩre araĩka mbere ya kũũmba nthĩgũrũ. Rĩrĩa boonere nthĩgũrũ baaigĩrue atĩa? Iuku rĩa Ayubu rĩtwĩraga nĩbaagwĩrĩrue mono. Baarĩ nja yaarĩ na ngwatanĩro yaatumĩkagĩra Jehova amwe.—Ayubu 38:4-7.

4. Nĩatĩa tũkũmenya araĩka barĩ bata na antũ?

⁴ Araĩka rĩonthe bethĩrĩtwe barĩ na bata na antũ na mworoto jwa Jehova kwerekera nthĩgũrũ na antũ. (Njuno 8:30, 31; 1 Petero 1:11, 12) No mwanka bethĩrwe nĩbaaĩgĩrue bũthũũku mono Adamu na Hawa bakũregana na Mũrungu. No mwanka bethĩrwe bakiigagua bũthũũku kinya nkũrũki naarua boona ũrĩa antũ  babaingĩ baregete kwathĩkĩra Jehova. Ĩndĩ rĩrĩa muntũ airira na acookera Mũrungu, araĩka nĩbagwĩragua. (Luka 15:10) Araĩka barĩ bata mono na barĩa batumĩkagĩra Mũrungu. Jehova atumagĩra araĩka gũteethia na gũkaria atumĩkĩri baawe aja nthĩgũrũne. (Ahibirania 1:14) Tiga twone ngerekano imwe cia ũntũ bũu.

5. Nĩatĩa araĩka baateetherie antũ ba Mũrungu au karaaja?

⁵ Jehova aatũmĩre araĩka baĩrĩ bateethia Loti na aarĩ  baawe kwonoka kũthirua kwa Sodomu na Gomora. (Kiambiriria 19:15, 16) Magana ja mĩaka nyumene, kĩroria Danieli naagererwe kĩrinyene kĩa ngatũnyi, ĩndĩ gũtĩu ciaamũthithia tontũ Mũrungu naatũmĩre “muraika wawe, nawe akunika ngatunyi miromo.” (Danieli 6:22) Nyumene, rĩrĩa mũtũmwa Petero aatheeki ncheera, Jehova naatũmĩre mũraĩka amũthaũra. (Mathithio 12:6-11) Araĩka kinya nĩbaateetherie Jesũ rĩrĩa aarĩ nthĩgũrũne. Ngerekano, nyuma ya kũbatithua, “araika ba Murungu ibaamutethagia.” (Mariko 1:13) Ĩgiita rĩĩkai mbere ya Jesũ ooragwa, ‘muraika naamwongereere inya.’—Luka 22:43.

6. (a) Nĩatĩa tũkũmenya araĩka nĩbateethagia antũ ba Mũrungu naarua? (b) Nĩ biũria birĩkũ tũgacookia?

⁶ Naarua, araĩka batĩcionanagia kĩrĩ antũ. Ĩndĩ Mũrungu no atumagĩra araĩka gũteethia atumĩkĩri baawe. Bibiria yugaga: “Muraika wa Mwathani akaragia baria bamukiraga, . . . abatunyukagie.” (Zaburi 34:7) Nĩkĩ tũkũbatara ũkaria? Tontũ tũrĩ na anthũ barĩ na inya barĩa bakwenda gũtũthithĩria bũthũũku. Nĩbo baaũ? Baumĩte kũ? Bageragia atĩa gũtũthithĩria bũthũũku? Kenda tũmenya macookio, tiga twone ũrĩa gwaakarĩkĩre ĩgiita rĩĩkai nyuma ya Adamu na Hawa kũũmbwa.

7. Antũ bathithĩtie atĩa tontũ bwa waayia bwa Shaitani?

⁷ Twairitanĩre kĩthoomone kĩa 3, mũraĩka ũmwe naareganĩre na Mũrungu, areenda kwaatha bangĩ. Bibiria ĩmwĩtaga Shaitani Nkoma. (Kugwurirwa 12:9) Shaitani eendaga kinya bangĩ baregana na Mũrungu. Noombĩre kwaĩĩria Hawa, na kuuma ĩgiita rĩu naaĩrĩtie antũ babaingĩ. Ĩndĩ bangĩ ta Abeli, Enoko, na Nuhu  baakarĩre barĩ etĩkua kĩrĩ Jehova.—Ahibirania 11:4, 5, 7.

8. (a) Nĩatĩa araĩka bamwe baaere irundu bithũũku? (b) Nĩatĩa irundu bithũũku biathithĩrie bitĩkathirue ĩgiitene rĩa Ĩkondoria?

⁸ Ĩgiitene rĩa Nuhu, araĩka bamwe nĩ baareganĩre na Mũrungu na baratiga nja yaao ĩgũrũ bareeja nthĩgũrũne gũtũũra barĩ antũ. Nĩkĩ? Bibiria ĩtwĩraga nĩkenda baijũkĩria aka. (Thooma Kiambiriria 6:2.) Ĩndĩ bwaarĩ bũthũũku araĩka kũthithia ũu. (Juda 6) O ta araĩka bau bathũũku, antũ babaingĩ ĩgiitene rĩu nĩbaaere amaramari na eendi ndwaa. Rĩu Jehova arathithia ĩtua kũthiria antũ bathũũku gũkũrũkĩĩra kũreta ĩkondoria nthĩgũrũne yonthe. Ĩndĩ noonokerie atungatĩri baawe etĩkua. (Kiambiriria 7:17, 23) Kenda boonoka, araĩka bathũũku nĩbaacookere ĩgũrũ. Bibiria ĩĩtaga araĩka baũ irundu bithũũku. Baathithĩrie ĩtua rĩa kwĩthĩrwa barĩ amwe na Shaitani kĩrĩ ũregani, na Nkoma araa mũnene waao.—Mathayo 9:34.

9. (a) Nĩatĩa gwaakarĩkĩĩre irundu bithũũku bigũcooka ĩgũrũ? (b) Nĩmbi tũkairitana au kũthingatĩte?

⁹ Tontũ biaarĩ aregani, Jehova ateetĩkĩĩria irundu bithũũku bicooka kĩrĩ nja yaawe. (2 Petero 2:4) Irundu bithũũku bitĩũmba kaĩrĩ kwigarũra biaa antũ, ĩndĩ no ‘biairagia kirindi kionthe’ kĩa nthĩgũrũ. (Kugwurirwa 12:9; 1 Johana 5:19) Tiga twiritane ũrĩa biatithagia kana bigatongeeria babaingĩ bũbũũĩ.—Thooma 2 Akorintho 2:11.

10. Nĩatĩa irundu bithũũku biatithagia antũ?

¹⁰ Irundu bithũũku biaĩragia antũ na njĩra inyiingĩ. Rĩrĩa antũ baranagĩria na irundu bithũũku bathithagia ũu ĩmwe kwa ĩmwe kana gũkũrũkĩĩra muntũ ũngĩ ta mũgaa kana ũrĩa ũringagia. Kũu nĩ kũgwatanĩra na irundu  bithũũku. Ĩndĩ Bibiria ĩtũkaanagia tũtĩkeethĩrwe na ũntũ kinya bũrĩkũ na irundu bithũũku. (Agalatia 5:19-21) Nĩkĩ? O ta ũrĩa mũthoogi atumagĩra mũtego kũgwatia nyomoo, irundu bithũũku bitumagĩra waayia gũatithia antũ na kũbatongeeria bũthũũku.—Tega Nteto Irĩa irĩ Mũthia, 26.

11. Kũringia nĩmbi, na nĩkĩ tũbateere gũciebania naku?

¹¹ Waayia bũmwe bitumagĩra bwĩtagwa kũringia. Kũu nĩgũtumĩra inya ya irundu bithũũku kũmenya ĩgiita rĩĩjĩte kana jarĩa jatiijĩwe. Mũntũ no agerie kũthithia ũu na njĩra ya gũtega njota, gwĩta kwa mũgaa, kũthooma tũrata twa kũmenyithia ĩgiita rĩĩjĩte, gũtumĩra kĩoni kana kũthooma rwĩ rwa muntũ. Antũ babaingĩ bathũgaanagia kũthithia ũu gũtĩbathũũkia, ĩndĩ no kũbathũũkie. Bũu nĩ ũgwati bũũnene mono. Ngerekano, Bibiria yonanagia barĩa baringagia baritanagĩra ngũgĩ amwe na irundu bithũũku. Kĩrĩ Mathithio 16:16-18 tũthoomaga bwegiĩ “kirundu” kĩrĩa gĩateethagia mwarĩ ũmwe “kuringia.” Nyuma ya mũtũmwa Paũlo kwĩnga kĩrundu kĩu, mwarĩ ũu naaremerwe kũringia.

12. (a) Nĩkĩ nĩ ũgwati kũgeria kwaranĩria na akuũ? (b) Nĩkĩ atungatĩri ba Mũrungu batiitonyithanagia kinya aniini na mantũ jegiĩ irundu bithũũku?

¹² Irundu bithũũku nĩbitumagĩra waayia bũngĩ gũtegia antũ. Bigeragia gũtũma twĩtĩkia atĩ twomba kwaranĩria na akuũ, na akuũ no beetĩte na mbere gũtũũra antũ angĩ, na twomba kwaranĩria nabo kana boomba gũtũthithĩria bũthũũku. Ngerekano, muntũ ũrĩa ũkuĩri nĩ mũcoore kana muntũ wa nja oomba gwĩta kĩrĩ muntũ ũrĩa uugaga oomba kwaranĩria na akuũ. Ũu uugaga oomba kwaranĩria na akuũ, oomba kũmwĩra bwegiĩ mũcoore waawe kana muntũ wa nja ũrĩa ũkuĩte na  kinya akaigerekania na kajũ ka muntũ ũu ũkuĩte. (1 Samweli 28:3-19) Mantũ jamaingĩ jathithagua mathikone kinya jo jerĩgagĩĩra wĩtĩkio bwa atĩ akuũ no bagũtũũra antũ angĩ. Jamwe nĩ maambura ja mathiko, mũriikana jwa ntukũ ya mathiko, kũritĩra akuũ igongwana, kũtherua kwa ũrĩa ũkuĩri, kana biatho bingĩ bia ũtukũ. Rĩrĩa Akristũ barega kũthithia mantũ jau, antũ baao ba nja kana ba ntũũra no babacaambie, babarumange, kana barege kũthithia mantũ nabo. Ĩndĩ Akristũ nĩbaijĩ akuũ batĩtũũraga gũntũ kũngĩ. Gũtĩũmbĩka kwaranĩria nabo, na batĩũmba gũtũthithĩria bũthũũku. (Zaburi 115:17) Imenyeere mono. Ũkorogeria kwaranĩria na akuũ kana irundu bithũũku na ũkoroitonyithania na mantũ jegiĩ irundu biu.​—Thooma Kuriikanithia Maathana 18:10, 11; Isaya 8:19.

13. Nĩatĩa antũ babaingĩ barĩa baatũũraga bagĩkĩraga irundu bithũũku bombĩte kũthithia?

¹³ Irundu bithũũku teka akĩ biaĩĩragia antũ, ĩndĩ kinya nĩbibamakagia. Naarua, Shaitani na irundu biawe bithũũku nĩbaijĩ barĩ na “kagiita gaakai” mbere Mũrungu abeebia nthĩgũrũne, kwou nĩbakũthithia bũthũũku na barĩ na Marũrũ nkũrũki ya kagiita kangĩ konthe. (Kugwurirwa 12:12, 17) Ĩndĩ, mangiri ja antũ barĩa baatũũraga gũkĩra irundu bithũũku batĩbikĩraga kaĩrĩ. Nĩatĩa baatigĩre gũkĩra irundu bithũũku?

14. Nĩatĩa tũũmba gũciebania na irundu bithũũku o ta Akristũ ba karine ya mbere?

¹⁴ Bibiria nĩtwĩraga ũrĩa tũũmba kũregana na irundu bithũũku na ũrĩa tũũmba gũciebania nabio. Ngerekano, bamwe kĩrĩ mũciĩ jwa Efeso nĩbaaranagĩria na  irundu bithũũku mbere ya bairitana ũmma. Nĩatĩa baaciebanĩrie nabio? Bibiria yugaga: “Antu bangi baatwire bakithithagia mantu ja uga, bararete mauku jao, barajoothurania amwe, barajaakiiria, antu bonthe bario bakionaga.” (Mathithio 19:19) Tontũ nĩbeendaga kwaa Akristũ, nĩbaaĩthĩrie mauku jonthe ja ũgaa. Ĩthithia o ta rĩu nĩrĩkwendeka naarua. O muntũ wonthe ũrĩa ũkwenda gũtumĩkĩra Jehova nakũbatara kwĩnyangia gĩntũ kĩonthe kĩegiĩ irundu bithũũku. Into biu nĩ ta mauku, mangacĩti, kũthooma njota, sinema, ndwĩmbo, mĩcetho, na kinya mbica irĩa itumagĩrwa kĩrĩ ũgaa, na mantũ jangĩ jakũrũkĩte inya ya muntũ jarĩa jonagwa jatĩũmba gũtũthũũkia kana nĩ ja kũgwĩria. Jegiĩ kinya into birĩa antũ bekagĩra bia gwikaria kuumania na ũthũũku.—1 Akorintho 10:21.

15. Nĩatĩa bũngĩ tũbatere kũthithia kenda tũregana na Shaitani na irundu bithũũku?

¹⁵ Mĩaka ĩmiingĩ nyuma ya antũ ba Efeso kwĩnyangia mauku jaao ja ũgaa, mũtũmwa Paũlo aandĩkĩre no baabuĩrĩte “kurua” na “mbuutu ya irundu biria ithuuku.” (Aefeso 6:12) Nĩ mma kinya kethĩra nĩbaaĩthĩtie mauku jaao, irundu bithũũku no biaageragia kũbathithĩria bũthũũku. Kwou, nĩ bũrĩkũ bũngĩ baabuĩrĩte kũthithia? Paũlo aaberĩre: “Jukieni rong’o ya witikio iria bukoomba kwigira [kũriĩra] nayo migwi ya mwanki ya uria mui.” (Aefeso 6:16) O ta ũrĩa rong’o ĩriĩraga askarĩ ndweene, wĩtĩkio bwetũ no bũtũkarie. Kethĩra twĩna wĩtĩkio buru atĩ Jehova oomba gũtũkaria, tũkoomba kũregana na Shaitani na irundu bithũũku.—Mathayo 17:20.

16. Nĩatĩa tũũmba gwĩkĩra wĩtĩkio bwetũ kĩrĩ Jehova inya nkũrũki?

¹⁶ Nĩatĩa tũũmba gwĩkĩra inya nkũrũki wĩtĩkio bwetũ kĩrĩ Jehova? Nĩtũbuĩrĩte kũthooma Bibiria o ntukũ  na twiritane kwĩrĩgĩĩra Jehova atũkarie. Twethĩrwa na wĩtĩkio bũũnene kĩrĩ Jehova, Shaitani na irundu bithũũku batĩũmba gũtũthithĩria bũthũũku.—1 Johana 5:5.

17. Nĩmbi ĩngĩ ĩgatũkaria kuumania na irundu bithũũku?

¹⁷ Nĩatĩa bũngĩ Akristũ ba Efeso baabataraga kũthithia? Baatũũraga mũciĩ jwojũri mantũ ja irundu bithũũku. Kwou Paũlo aaberĩre: ‘Rombageni magiita jonthe.’ (Aefeso 6:18) Nĩbaabataraga kũromba Jehova ũkaria magiita jonthe. A twĩ? Kinya twĩ tũrĩtũũra nthĩgũrũ yũjũri mantũ ja irundu bithũũku. Kwou kinya twĩ nĩtũbuĩri kũromba Jehova ũkaria, na nĩtũkũbatara gũtumĩra riĩtwa rĩawe rĩrĩa tũkũromba. (Thooma Njuno 18:10.) Kethĩra tũgeeta na mbere kũromba Jehova atwonokie kuumania na Shaitani, Jehova agacookia maromba jeetũ.—Zaburi 145:19; Mathayo 6:13.

18, 19. (a) Nĩatĩa tũũmba gũciinda ndwaa gatĩgatĩ geetũ na Shaitani amwe na irundu bithũũku? (b) Nĩ kĩũria kĩrĩkũ kĩgacookua kĩthoomone kĩrĩa kĩthingatĩte?

¹⁸ Kethĩra tũkenyangia into bionthe biegiĩ kwaranĩria na irundu bithũũku na kwĩrĩgĩĩra Jehova atũkarie, tũkoomba kwebana na Shaitani na irundu bithũũku. Tũtĩkũbatara kũbakĩra. (Thooma Jakubu 4:7, 8.) Jehova arĩ inya mono nkũrũki ya irundu bithũũku. Ntukũũne cia Nuhu naabikanũkĩrie na ĩgiita rĩĩjĩte akabithiria. (Juda 6) Riikana tũtĩkũrwaa twinka. Jehova nagũtumĩra araĩka baawe gũtũkaria. (2 Anene 6:15-17) Twomba gwĩtĩkia atĩ, gũkũrũkĩĩra ũteethio bwa Jehova tũgaciinda ndwaa gatĩgatĩ geetũ na Shaitani na irundu bithũũku.—1 Petero 5:6, 7; 2 Petero 2:9.

¹⁹ Ĩndĩ kethĩra Shaitani na irundu bithũũku nĩbaretaga kũthangĩka gũkwingĩ-rĩ, nĩkĩ Mũrungu atabathiria? Kĩũria kĩu gĩgacookua kĩthoomone kĩrĩa kĩthingatĩte.