1-2. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ mantũ jarĩa antũ bagũkũrũkĩĩra narua jakũng’uanana na jarĩa ja mũtana ũrĩa ũgweti gĩncuncĩne gĩkĩ kĩa mbere?

 MFIKIRIE mwanamume kijana ambaye amelelewa katika familia tajiri. Siku moja, wazazi wake wanapata aksidenti na kufa. Habari hizo zinamhuzunisha sana. Zaidi ya hilo, anapata habari nyingine mbaya. Anagundua kwamba wazazi wake walitumia pesa vibaya na kumwachia madeni mengi. Sasa, badala ya kurithi mali, anarithi madeni, na watu waliowakopesha wazazi wake wanadai walipwe pesa zao. Deni hilo ni kubwa sana na hana uwezo wa kulilipa.

² Kwa njia fulani, hali yetu ni kama ya kijana huyo. Wazazi wetu wa kwanza, Adamu na Hawa, walikuwa wakamilifu na waliishi kwenye paradiso maridadi. (Mwa. 1:27; 2:​7-9) Walikuwa na tumaini la kufurahia maisha mazuri milele. Lakini maisha yao yalibadilika. Walipoteza makao yao yaliyokuwa Paradiso pamoja na tumaini la kuishi milele. Watoto wao wangerithi nini kutoka kwao? Biblia inatuambia hivi: “Kupitia mtu mmoja [Adamu] dhambi iliingia katika ulimwengu na kifo kupitia dhambi, basi kifo kikaenea kwa watu wote kwa sababu wote walikuwa wamefanya dhambi.” (Rom. 5:12) Urithi ambao Adamu alitupatia ni dhambi inayosababisha kifo. Dhambi hiyo ambayo tulirithi ni kama deni kubwa, ambalo hakuna yeyote anayeweza kulipa.—Zab. 49:8.

 3. Nĩkĩ meyia jeetũ jakũngʼuanithanua na ‘marandũ’?

 ³ Yesu alilinganisha dhambi na “madeni.” (Mt. 6:12; Luka 11:4) Tunapotenda dhambi, ni kana kwamba tunakuwa na deni kwa Yehova. Ni lazima tulipe deni hilo la dhambi. Ikiwa deni hilo halingelipwa, lingefutwa tu tunapokufa.—Rom. 6:​7, 23.

 4. (a) Nĩmbi birĩngĩkarĩka, antũ bonthe barĩngĩrega kwona ũtethio? (Zaburi 49:​7-9) (b) Nĩatĩa kiugo ‘wĩyiaʼ kĩonanagia Bibiriene? (Tega kathandũkũ “ Dhambi.”)

⁴ Je, inawezekana kupata tena mambo yote ambayo Adamu na Hawa walipoteza? Hatuwezi kuyapata kwa uwezo wetu. (Soma Zaburi 49:​7-9.) Ikiwa hatungepata msaada, hatungekuwa na tumaini la kuishi milele au tumaini la ufufuo. Kwa kweli, tungekufa bila tumaini kama tu wanyama.—Mhu. 3:19; 2 Pet. 2:12.

 5. Nĩ kĩewa kĩrĩkũ Baaba weetũ ũrĩna wendo, aatwere nĩkenda atũkũũra kuuma ũkombone bwa meyia? (Tega mbica karatacine ka mbere.)

⁵ Mfikirie tena yule mwanamume kijana aliyetajwa kwenye fungu la kwanza, angehisije ikiwa mwanamume fulani tajiri angejitolea kulipa madeni yake yote? Bila shaka, kijana huyo angethamini sana na kukubali zawadi hiyo ya ukarimu. Kwa njia hiyohiyo, Baba yetu mwenye upendo, Yehova, ametupatia zawadi ambayo inalipia dhambi tuliyorithi kutoka kwa Adamu. Yesu alifafanua hivi jambo hilo: “Mungu aliupenda ulimwengu sana hivi kwamba akamtoa Mwana wake mzaliwa pekee, ili kila mtu anayemwamini asiangamizwe bali awe na uzima wa milele.” (Yoh. 3:16) Pia, zawadi hiyo inatuwezesha kuwa na uhusiano mzuri pamoja na Yehova.

 6. Nĩ bĩugo birĩkũ bĩgweti Bibiriene birĩa tũkaarĩĩria, na nĩkĩ?

⁶ Tunawezaje kunufaika kutokana na zawadi hiyo nzuri na kusamehewa dhambi, au “madeni” yetu? Jibu la swali hilo linapatikana kwa kuchunguza njia ambayo Biblia inatumia misemo kama vile upatanisho, kufunika dhambi, fidia, kukombolewa, na kutangazwa kuwa waadilifu. Katika makala hii, tutazungumzia maana ya kila msemo. Tunapotafakari ufafanuzi wa misemo hiyo, tutathamini hata zaidi msingi wa msamaha wa Yehova.

MWOROTO: KWIGITHANIA

 7. (a) Nĩmbi Adamu na Hawa baateere? (b) Tũrĩ nciarwa cia Adamu na Hawa, nĩmbi biongwa tũkũbatara mono? (Aroma 5:​10, 11)

⁷ Zaidi ya kupoteza tumaini lao la kuishi milele, Adamu na Hawa walipoteza pia uhusiano wao wenye thamani pamoja na Baba yao, Yehova. Mwanzoni, Adamu na Hawa walikuwa sehemu ya familia ya Mungu.  (Luka 3:38) Lakini walipokosa kumtii Yehova, walifukuzwa kutoka katika familia yake kabla ya kupata watoto. (Mwa. 3:​23, 24; 4:1) Hivyo, tukiwa wazao wao, tunahitaji kupatanishwa na Yehova. (Soma Waroma 5:​10, 11.) Kwa maneno mengine, tunahitaji kusitawisha uhusiano mzuri pamoja naye. Kulingana na kitabu kimoja cha marejeo, neno la Kigiriki linalotafsiriwa kuwa “upatanisho” linaweza kumaanisha “mfanye adui yako awe rafiki yako.” Inastaajabisha kwamba Yehova ndiye aliyechukua hatua ya kwanza ili jambo hilo liwezekane. Jinsi gani?

MŨBANGO: GŨKUNĨKA MEYIA

 8. Gũkunĩka meyia nĩmbi?

⁸ Kufunika dhambi ni mpango ulioandaliwa na Yehova ili kurudisha uhusiano mzuri kati yake na wanadamu wenye dhambi. Mpango huo unahusisha kubadili jambo moja ili kupata jambo lingine lenye thamani iliyo sawa. Kwa njia hiyo, kitu kilichopotea au kuharibiwa kinaweza kurudishwa au kubadilishwa. Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yanarejelea pia njia ambayo Yehova alitumia ili iwezekane kwa mtu kuwa na amani pamoja na Mungu na kuwa na uhusiano mzuri pamoja naye.—Rom. 3:25; maelezo ya chini.

 9. Nĩ mũbango jũrĩkũ jwa ĩgiita rĩkaai, Jehova aaere Aisiraeli nĩkenda bomba kũrekerwa meyia jaao?

⁹ Yehova alianzisha mpango wa muda mfupi wa kusamehe dhambi za Waisraeli ili waweze kufurahia uhusiano mzuri pamoja naye. Katika taifa la Israeli, Siku ya Kufunika Dhambi iliadhimishwa mara moja kwa mwaka. Siku hiyo, kuhani mkuu alitoa dhabihu za wanyama kwa niaba ya watu. Bila shaka, dhabihu za wanyama hazingeweza kufunika kabisa dhambi za mtu yeyote kwa sababu wanyama ni duni kwa kulinganishwa na wanadamu. Lakini Yehova alikuwa tayari kusamehe dhambi zao, maadamu Waisraeli waliotubu walitoa dhabihu ambazo aliagiza. (Ebr. 10:​1-4) Zaidi ya hilo, mpango huo pamoja na dhabihu za dhambi walizotoa kwa ukawaida, ziliwakumbusha Waisraeli kwamba wao ni watenda dhambi na wanahitaji sana suluhisho la kudumu.

10. Nĩ mũbango jũrĩkũ jwa ĩgiita rĩraaja, Jehova aaere antũ nĩkenda bomba kũrekerwa meyia jaao?

¹⁰ Yehova alikuwa na mpango wa kudumu wa kuwasamehe wanadamu dhambi. Alipanga Mwana wake mpendwa “[atolewe] mara moja kwa wakati wote ili kubeba dhambi za wengi.” (Ebr. 9:28) Yesu alitoa “uhai wake uwe fidia badala ya wengi.” (Mt. 20:28) Fidia ni nini?

KĨEWA: ĨKŨŨRI

11. (a) Kũringana na Bibiria ĩkũũri nĩmbi? (b) Nĩmbi biabatarĩkaga nĩkenda ĩkũũri rĩũmba kũrĩwa?

¹¹ Kulingana na Biblia, fidia ni bei inayolipwa ili kufunika dhambi na kufanya upatanisho. a Kulingana na maoni ya Yehova, fidia huandaa msingi wa kurudisha kilichopotea. Kwa njia gani? Kumbuka kwamba Adamu na Hawa walipoteza uhai wao mkamilifu pamoja na tumaini la kuishi milele. Kwa hiyo, thamani ya fidia ingehitaji kuwa sawa na kile kilichopotea. (1 Tim. 2:6) Fidia ingeweza kulipwa tu na mwanamume aliye mtu mzima ambaye (1) alikuwa mkamilifu; (2) alikuwa na uwezo wa kuishi milele duniani; na (3) alikuwa tayari kutoa, au kudhabihu uhai huo kwa ajili yetu. Uhai wa mtu aliye na sifa hizo, ndio tu ungeweza kulipia au kufidia uhai uliopotea.

12. Nĩkĩ Jesũ nĩwe wenka arĩngĩũmba kũrĩa ĩkũũri?

¹² Fikiria sababu tatu zilizomwezesha Yesu kulipia fidia hiyo. (1) Alikuwa mkamilifu—“hakufanya dhambi.” (1 Pet. 2:22) (2) Kwa  sababu hiyo, alikuwa na uwezo wa kuishi milele duniani. (3) Alikuwa tayari kufa na kutoa uhai huo kwa ajili yetu. (Ebr. 10:​9, 10) Akiwa mwanamume mkamilifu, Yesu alikuwa sawa na mwanamume wa kwanza Adamu, kabla hajatenda dhambi. (1 Kor. 15:45) Hivyo, kupitia kifo chake, Yesu aliweza kufunika dhambi ya Adamu, yaani, kufidia kile ambacho Adamu alipoteza. (Rom. 5:19) Kwa hiyo, Yesu akawa “Adamu wa mwisho.” Hakuna uhitaji wa mtu mwingine mkamilifu kuja na kulipia kile ambacho Adamu alipoteza. Yesu alikufa “mara moja kwa wakati wote.”—Ebr. 7:27; 10:12.

13. Kũrĩna mwanya jũrĩkũ gatĩgatĩ ka gũkunĩka meyia na ĩkũũri?

¹³ Hivyo basi, kuna tofauti gani kati ya mpango wa kufunika dhambi na fidia? Mpango wa kufunika dhambi ni hatua ambayo Mungu anachukua ili kurudisha uhusiano mzuri kati yake na wanadamu. Fidia ni bei inayolipwa ili mpango wa kufunika dhambi uwezekane kwa wanadamu watenda dhambi. Bei hiyo inawakilishwa na damu ya Yesu yenye thamani iliyomwagwa kwa ajili yetu.—Efe. 1:7; Ebr. 9:14.

MAUMĨĨRA: GŨKŨRWA NA KWETHUA BABAGĨĨRU

14. Nĩmbi tũkaarĩĩria nandĩ, na nĩkĩ?

¹⁴ Matokeo ya mpango wa kufunika dhambi ni nini? Biblia inatumia misemo mbalimbali ili kuonyesha manufaa ya mpango huo. Ingawa maana ya misemo hiyo inafanana kwa njia fulani, kila msemo unakazia jambo fulani kuhusu mpango wa kufunika dhambi ambao unafungua njia kwa ajili ya msamaha wa Yehova. Tunapochunguza misemo hiyo, tutaona pia jinsi inavyotunufaisha kibinafsi.

15-16. (a) Kiugo “gũkũrwa” kĩonanagia atĩa Bibiriene? (b) Tũgunĩkaga atĩa kuumania na ũntũ bũbũ?

¹⁵ Katika Biblia, msemo kukombolewa unarejelea kuachiliwa, au kuwekwa huru, kwa sababu fidia imelipwa. Mtume Petro alieleza jambo hilo kwa njia hii: “Mnajua kwamba mliwekwa huru [tnn., “mlilipiwa fidia; mlikombolewa”] kutoka kwenye mwenendo wenu usio na faida ambao mlipokea kutoka kwa mababu zenu, si kwa vitu vyenye kuharibika, kwa fedha au dhahabu, bali ilikuwa kwa damu yenye thamani, kama ile ya mwanakondoo asiye na dosari na asiye na doa, ile ya Kristo.”—1 Pet. 1:​18, 19; maelezo ya chini.

¹⁶ Kwa sababu ya dhabihu ya fidia, tunaweza kuwekwa huru kutokana na utawala wenye kukandamiza wa dhambi na kifo. (Rom. 5:21) Kwa hakika, tuna sababu nzuri sana za kumshukuru Yehova na Yesu kwa sababu ya kutukomboa kupitia damu yenye thamani, au uhai, wa Yesu.—1 Kor. 15:22.

17-18. (a) Kwĩthĩrwa ũrĩ ũmwagĩru nĩ kuuga atĩa? (b) Tũkagunĩka atĩa kuumania na ũntũ bũbũ?

¹⁷ Kutangazwa kuwa waadilifu kunamaanisha kwamba mashtaka yote dhidi yetu yameondolewa na rekodi yetu imekuwa safi. Anapotutangaza kuwa waadilifu, Yehova hakiuki viwango vyake vya haki. Hatutangazwi kuwa waadilifu kwa sababu tunastahili; au kwa sababu Yehova anaunga mkono dhambi zetu. Badala yake, Yehova ana msingi wa kufuta madeni yetu kwa sababu ya imani yetu katika mpango wa kufunika dhambi na fidia iliyolipwa.—Rom. 3:24; Gal. 2:16.

¹⁸ Hilo linamaanisha nini kwa kila mmoja wetu? Wale ambao wamechaguliwa kutawala pamoja na Yesu mbinguni, tayari wametangazwa kuwa waadilifu wakiwa watoto wa Mungu. (Tito 3:7; 1 Yoh. 3:1) Dhambi zao zimesamehewa. Ni kana kwamba hawakuwahi kutenda dhambi hizo, hivyo wanastahili kuwa katika Ufalme. (Rom. 8:​1, 2, 30) Wale ambao wana tumaini la kuishi duniani,  wanatangazwa kuwa waadilifu wakiwa rafiki za Mungu, na dhambi zao zimesamehewa. (Yak. 2:​21-23) Umati mkubwa wa watu ambao wataokoka Har–​Magedoni, wana tumaini la kutokufa kamwe. (Yoh. 11:26) “Waadilifu” na “wasio waadilifu” ambao wamelala usingizi katika kifo watafufuliwa. (Mdo. 24:15; Yoh. 5:​28, 29) Hatimaye, watumishi wote watiifu wa Yehova watakuwa “na uhuru wenye utukufu wa watoto wa Mungu.” (Rom. 8:21) Tunapata baraka kubwa sana kutokana na mpango wa kufunika dhambi—kupatanishwa kikamili na Baba yetu, Yehova!

19. Nĩatĩa mantũ jeetũ jetĩte na mbere jakĩbujaga? (Tega kinya kathandũkũ “ Msamaha wa Yehova Unamaanisha Nini Kwetu?”)

¹⁹ Kwa kweli, hali yetu ilikuwa kama ya yule mwanamume kijana aliyetajwa mwanzoni mwa makala hii ambaye alipoteza kila kitu na kurithi deni kubwa ambalo hangeweza kulipa kamwe. Lakini tunamshukuru Yehova kwamba tumepata msaada. Hali yetu imebadilika kwa sababu ya mpango wa kufunika dhambi na malipo ya fidia. Imani yetu katika Yesu inatuwezesha kukombolewa, au kuwekwa huru kutokana na dhambi na kifo. Dhambi zetu pia zinaweza kusamehewa na kufutwa kabisa. Na jambo muhimu zaidi, sasa tunaweza kuwa na uhusiano mzuri pamoja na Baba yetu wa mbinguni, Yehova.

20. Nĩmbi tukaarĩĩria kĩthoomone kĩu kĩngĩ?

²⁰ Tunapotafakari mambo ambayo Yehova na Yesu wametufanyia, mioyo yetu inajawa na shukrani. (2 Kor. 5:15) Bila msaada wao, hatungekuwa na tumaini lolote. Hata hivyo, msamaha wa Yehova unamaanisha nini kwako binafsi? Tutazungumzia swali hilo katika makala inayofuata.