1-2. Nĩmbi Bibiria ĩguũraga biegie anene bamwe ba Isiraeli?

 BIBLIA inawataja wanaume zaidi ya 40 ambao walitawala wakiwa wafalme wa Israeli. a Rekodi hiyo inafunua kwa unyoofu habari fulani hususa kuhusu baadhi yao. Kwa mfano, hata wafalme wazuri walifanya mambo fulani mabaya. Mfikirie mfalme mzuri Daudi. Yehova alisema hivi: ‘Mtumishi wangu Daudi alinifuata kwa moyo wake wote, akitenda tu yaliyokuwa sawa machoni pangu.’ (1 Fal. 14:8) Hata hivyo, Daudi alifanya uzinzi na mke wa mtu na akapanga njama ili mume wake auawe vitani.—2 Sam. 11:​4, 14, 15.

² Kwa upande mwingine, wafalme wengi ambao hawakuwa waaminifu walifanya mambo fulani mazuri. Mfikirie Rehoboamu. Yehova alimwona kuwa mfalme ambaye “alitenda maovu.” (2 Nya. 12:14) Hata hivyo, Rehoboamu alitii agizo la Mungu la kutenganisha yale makabila kumi kutoka kwenye ufalme wake. Pia, aliwanufaisha watu wa Mungu kwa kuimarisha majiji katika ufalme wake.—1 Fal. 12:​21-24; 2 Nya. 11:​5-12.

3. Nĩ kĩũria kĩrĩkũ kĩa gĩtũmi mono kĩgũciumĩria, na nĩmbi tũkaarĩĩria kĩthoomone gĩkĩ?

³ Swali hili muhimu linajitokeza. Ikiwa wafalme wa Israeli walifanya mambo fulani mazuri na mabaya, Yehova alitumia  msingi gani kuamua ikiwa mfalme fulani ni mwaminifu? Jibu la swali hilo litatusaidia kuelewa Yehova anatarajia nini kutoka kwetu. Tutazungumzia mambo matatu ambayo inaelekea Yehova alitumia alipoamua ikiwa mfalme fulani alikuwa mzuri au mbaya. Mambo hayo ni: hali yao ya moyoni, toba yao, na jinsi walivyoshikamana na ibada ya kweli.

NKORO CIAO NĨCIARĨ IMBŨJŨRU KWEREKERA JEHOVA

4.Kwarĩ na mwanya jũrĩkũ jũmwe gatĩgatĩ ka anene barĩa etĩkua na barĩa bataarĩ etĩkua?

⁴ Wafalme waliomfurahisha Yehova walimwabudu kwa moyo kamili. b Mfalme mzuri Yehoshafati “[alimtafuta] Yehova kwa moyo wake wote.” (2 Nya. 22:9) Maandiko yanasema hivi kumhusu Yosia: “Kabla ya Yosia hakukuwa na mfalme yeyote aliyekuwa kama yeye, ambaye alimrudia Yehova kwa moyo wake wote.” (2 Fal. 23:25) Namna gani kuhusu Sulemani, ambaye baadaye alikuja kufanya mambo mabaya? Biblia inasema: “Moyo wake haukuwa kamili.” (1 Fal. 11:4) Na Biblia inasema hivi kumhusu Abiyamu, mfalme mwingine ambaye hakuwa mwaminifu: “Moyo wake haukuwa kamili kwa Yehova.”—1 Fal. 15:3.

5. Taarĩĩria gũtumĩkĩra Jehova na nkoro ĩmbũjũru nĩ kuuga atĩa.

⁵ Basi, inamaanisha nini kumtumikia Yehova kwa moyo kamili? Mtu mwenye moyo kamili kumwelekea Yehova hamwabudu kidesturi. Badala yake, anamtumikia kwa sababu amejitoa kwake na anampenda. Zaidi ya hilo, anaendelea kujitoa kwake na kumpenda katika maisha yake yote.

6. Nĩatĩa tũũmba kũthithia nĩkenda tũkara tũrĩna nkoro ĩmbũjũru? (Njuno 4:23; Mathayo 5:​29, 30)

⁶ Tunawezaje kuwaiga wafalme waaminifu na kudumisha moyo ulio kamili kumwelekea Yehova? Kwa kuepuka mambo yanayoweza kutuathiri. Kwa mfano, burudani zisizofaa zinaweza kuugawanya moyo wetu. Pia, tunahitaji kuwa waangalifu tusiathiriwe na marafiki wabaya na mwelekeo wa kupenda mali. Tukitambua kwamba jambo fulani linaanza kudhoofisha upendo wetu kwa Yehova, tunapaswa kuchukua hatua haraka ili kulirekebisha.—Soma Methali 4:23; Mathayo 5:​29, 30.

7. Nĩkĩ bũrĩ ũntũ bwa gĩtũmi gũciebania na mũũrũ jũmũĩ?

⁷ Hatupaswi kuruhusu moyo wetu ugawanyike. Tusipokuwa waangalifu, tunaweza kujidanganya kwamba tukiongeza utendaji wetu wa kiroho, hatutahitaji kuepuka mambo yanayoweza kutuathiri. Kwa mfano, jiwazie ukiwa nje siku yenye upepo na baridi kali sana. Unapofika nyumbani, unavaa sweta au jaketi. Lakini je, kufanya hivyo kutakusaidia kwa kadiri gani ikiwa utaacha mlango ukiwa wazi? Hewa baridi iliyo nje itaingia haraka nyumbani kwako. Somo ni nini? Tunahitaji kufanya mengi zaidi ya kula chakula cha kiroho “kinachotupatia joto” au kuimarisha uhusiano wetu pamoja na Yehova. Ni lazima pia tufunge mlango ili kuzuia “hewa baridi,” yaani, uvutano mbaya, au mitazamo isiyompendeza Mungu, isiingie katika moyo wetu na kuugawanya.—Efe. 2:2.

NĨBAAIRIRĨRE MEEYIA JAAO

8-9. Nĩatĩa Mũnene Daudi na Mũnene Hezekia beetĩkĩĩrĩrie barĩkũũrua bwegie wĩyia bwao? (Tega mbica karatacine ka mbere.)

⁸ Kama ilivyotajwa mapema, Mfalme Daudi alitenda dhambi nzito. Lakini nabii Nathani alipomweleza jinsi Yehova alivyohisi kuhusu dhambi yake, Daudi alitubu kwa unyenyekevu. (2 Sam. 12:13) Kupitia maneno yake yaliyoandikwa kwenye Zaburi ya 51, tunaona kwamba alitubu kwa unyoofu. Daudi hakuwa  akijifanya kwamba anasikitishwa na kosa alilofanya ili kumdanganya Nathani au kuepuka adhabu.—Zab. 51:​3, 4, 17, utangulizi.

⁹ Mfalme Hezekia pia alimtendea Yehova dhambi. Biblia inasema hivi: “Moyo wake uliingiwa na kiburi, jambo lililomfanya yeye pamoja na watu wa Yuda na wa Yerusalemu wapatwe na ghadhabu.” (2 Nya. 32:25) Kwa nini Hezekia alianza kuwa na kiburi? Huenda alianza kujiona bora kuliko wengine kwa sababu ya mali zake, ushindi wake dhidi ya Waashuru, au kwa sababu aliponywa ugonjwa wake kimuujiza. Huenda alichochewa na kiburi kuwaonyesha Wababiloni mali zake, jambo lililosababisha akaripiwe na nabii Isaya. (2 Fal. 20:​12-18) Lakini kama Daudi, Hezekia alitubu kwa unyenyekevu. (2 Nya. 32:26) Matokeo ni kwamba Yehova alimwona kuwa mfalme mwaminifu ambaye “aliendelea kutenda yaliyokuwa sawa.”—2 Fal. 18:3.

10. Nĩatĩa Mũnene Amazia eetĩkĩĩrĩrie arĩkũũrua mantũ jegie wĩyia bwawe?

¹⁰ Tofauti na Daudi na Hezekia, Mfalme Amazia wa Yuda alitenda yaliyokuwa sawa “lakini si kwa moyo kamili.” (2 Nya. 25:2) Tatizo lilikuwa nini? Baada ya Yehova kumsaidia kuwashinda Waedomu, Amazia alianza kuinamia miungu yao. c Kisha nabii wa Yehova alipomfuata ili kuzungumza naye, kwa ukaidi mfalme huyo alimfukuza.—2 Nya. 25:​14-16.

11. Kũringana na 2 Akorintho 7:​9, 11, no mwanka tũthithie atĩa nĩkenda tũrekerwa? (Tega kinya mbica.)

¹¹ Mifano hiyo inatufundisha nini? Tunahitaji kutubu dhambi zetu na kufanya yote tuwezayo ili kuepuka kuzirudia tena. Namna gani ikiwa tunapata shauri kutoka kwa wazee wa kutaniko; hata ikiwa ni kuhusu jambo linaloonekana kuwa dogo? Hatupaswi kuhisi kwamba Yehova au wazee hawatupendi. Hata wafalme wazuri wa Israeli walihitaji karipio na ushauri. (Ebr. 12:6) Tunaporekebishwa, tunapaswa (1) kuitikia kwa unyenyekevu, (2) kufanya mabadiliko yanayohitajika, na (3) kuendelea kumtumikia Yehova kwa moyo wetu wote. Ikiwa tutatubu dhambi zetu, Yehova atatusamehe.—Soma 2 Wakorintho 7:​9, 11.

NĨBAATHINGATĨĨRĨRE ŨTHATHAAYIA BWA MMA

12. Nĩ mantũ jarĩkũ monomono jaamenyithanagia anene barĩa baarĩ eetĩkua?

¹² Wafalme ambao Yehova aliwaona kuwa waaminifu walishikamana na ibada ya kweli. Nao waliwatia moyo watu wa Yehova wafanye vivyo hivyo. Bila shaka, kama tulivyoona, wao pia walifanya makosa. Lakini walikuwa wakimwabudu Yehova peke yake na hata walijitahidi sana ili kuondoa ibada ya sanamu nchini. d

13. Nĩkĩ Jehova aagiitĩre ĩgamba atĩ Mũnene Ahabu ataarĩ mwĩtĩkua?

¹³ Namna gani kuhusu wafalme ambao Yehova aliwahukumu kuwa si waaminifu? Ni wazi kwamba si kila jambo walilofanya lilikuwa baya. Hata mfalme mwovu Ahabu alionyesha unyenyekevu kwa kadiri fulani na alijuta kwa sababu alihusika katika mauaji ya Nabothi. (1 Fal. 21:​27-29) Pia, alijenga majiji na kushinda maadui wa Israeli. (1 Fal. 20:​21, 29; 22:39) Lakini Ahabu alijulikana kwa kuendeleza ibada ya uwongo akichochewa na mke wake. Hakutubu kamwe kwa sababu ya kosa hilo.—1 Fal. 21:​25, 26.

14. (a) Nĩkĩ Jehova aaugĩre Mũnene Rehoboamu ataarĩ mwĩtĩkua? (b) Nĩ mantũ jarĩkũ jaamenyithanagia wathani bwa anene barĩa bataarĩ etĩkua?

 ¹⁴ Mfikirie mfalme mwingine ambaye hakuwa mwaminifu—Rehoboamu. Kama ilivyotajwa mwanzoni, alitimiza mambo mengi mazuri wakati wa utawala wake. Lakini mara tu ufalme wake ulipoimarika, aliiacha Sheria ya Yehova na kufuata ibada ya uwongo. (2 Nya. 12:1) Baada ya hapo, wakati fulani alimwabudu Yehova na wakati mwingine aliabudu miungu ya uwongo. (1 Fal. 14:​21-24) Rehoboamu na Ahabu hawakuwa wafalme pekee walioiacha ibada ya kweli. Kwa kweli, wafalme wengi ambao hawakuwa waaminifu walikuwa na hatia ya kuunga mkono ibada ya uwongo kwa njia fulani. Ni wazi kwamba machoni pa Yehova, kushikamana na ibada ya kweli ilikuwa mojawapo ya sababu kuu iliyoamua ikiwa mfalme alikuwa mzuri au mbaya.

15. Nĩkĩ kũthingatĩĩra ũthathayia bwa mma bũrĩ ũntũ bwa gĩtũmi methone ja Jehova?

¹⁵ Kwa nini suala la ibada lilikuwa muhimu sana kwa Yehova? Sababu moja ni kwamba wafalme walikuwa na jukumu la kuwaongoza watu wa Mungu kwenye ibada ya kweli. Pia, ibada ya uwongo ilifanya watu watende dhambi nyingine nzito na matendo mengine ya ukosefu wa haki. (Hos. 4:​1, 2) Zaidi ya hayo, wafalme na raia wao walikuwa wamewekwa wakfu kwa Yehova. Hivyo, walipokosa kuwa waaminifu na kujihusisha katika ibada ya uwongo, Biblia inasema ni kana kwamba walikuwa wakifanya uzinzi. (Yer. 3:​8, 9) Mtu anapofanya uzinzi kihalisi, anamtendea dhambi mwenzi wake kwa njia inayomuumiza sana kibinafsi. Vivyo hivyo, mtumishi wa Yehova aliyejiweka wakfu ambaye anajihusisha katika ibada ya uwongo anamtendea Yehova  dhambi kwa njia ya moja kwa moja na inayomuumiza kibinafsi. e—Kum. 4:​23, 24.

16. Methone ja Jehova, nĩmbi biathũranaga barĩa aagĩru na barĩa baaĩ?

¹⁶ Tunajifunza nini? Bila shaka, ni lazima tuazimie kuepuka ibada ya uwongo. Pia, ni lazima tushikamane na ibada ya kweli na kuendelea kuwa na bidii katika utumishi. Nabii Malaki alieleza waziwazi ni nini kinachomtofautisha mtu mwema na mbaya machoni pa Yehova. Aliandika hivi: “Nanyi mtaona tena tofauti kati ya mtu mwadilifu na mtu mwovu, kati ya yule anayemtumikia Mungu na yule asiyemtumikia.” (Mal. 3:18) Hivyo, hatupaswi kuruhusu mambo yoyote—kutia ndani udhaifu na makosa yetu—yatuvunje moyo hivi kwamba tuache kumtumikia Mungu. Kuacha kumtumikia Yehova ni dhambi nzito.

17. Muntũ ũrĩa tũkathuura wa kũgũrana nawe oomba kũringithia atĩa kwiritanĩria gwetũ kĩrĩ Jehova?

¹⁷ Ikiwa wewe ni mseja na unafikiria kufunga ndoa, je, unaona jinsi maneno ya Malaki kuhusu kumtumikia Mungu yanavyohusiana na mtu utakayemchagua kuwa mwenzi wako wa ndoa? Huenda mtu akawa na sifa fulani nzuri, lakini ikiwa hamtumikii Mungu wa kweli, je, kwa sasa mtu huyo anaonwa kuwa mwadilifu machoni pa Yehova? (2 Kor. 6:14) Ikiwa utafunga naye ndoa, je, atakusaidia kuendelea kuwa mwaminifu kwa Yehova? Fikiria jambo hili: Huenda wake wapagani wa Mfalme Sulemani walikuwa na sifa fulani nzuri. Lakini hawakumwabudu Yehova, na hatua kwa hatua waliugeuza moyo wa Sulemani, naye akaanza kuabudu miungu ya uwongo.—1 Fal. 11:​1, 4.

18. Nĩmbi aciari babuĩrĩte kũritana aana baao?

¹⁸ Wazazi, mnaweza kutumia mifano ya wafalme  wanaotajwa kwenye Biblia kuwasaidia watoto wenu wawe na bidii kwa ajili ya ibada ya Yehova. Wasaidie watambue kwamba Yehova alimwona mfalme kuwa mzuri au mbaya ikitegemea kwa sehemu kubwa jinsi mfalme huyo alivyounga mkono ibada ya kweli. Wafundishe watoto wako kupitia maneno na mfano wako kwamba mambo ya kiroho—kama vile, kujifunza Biblia, kuhudhuria mikutano, na kushiriki katika huduma ya shambani—ni muhimu zaidi kuliko utendaji mwingine wowote. (Mt. 6:33) Usipofanya hivyo, watoto wako wanaweza kufikia mkataa kwamba kuwa Shahidi wa Yehova ni sawa tu na kufuata “dini ya wazazi.” Matokeo ni kwamba huenda wakaacha kutanguliza ibada ya kweli maishani mwao au kuiacha kabisa.

19. Muntũ ũrĩa ũtigĩte gũtumĩkĩra Jehova arĩna wĩrĩgĩĩro bũrĩkũ? (Tega kinya kathandũkũ “ Unaweza Kumrudia Yehova!”)

¹⁹ Je, mtu aliyeacha kumtumikia Yehova hana tumaini lolote? Hapana, kwa sababu anaweza kutubu na kumrudia Yehova. Ili kufanya hivyo, huenda akahitaji kuwa mnyenyekevu na kukubali msaada kutoka kwa wazee wa kutaniko. (Yak. 5:14) Atajitahidi kadiri anavyoweza ili kupata tena kibali cha Yehova!

20. Nĩatĩa Jehova agatwona kethĩra tũkaigerekania na anene barĩa etĩkua?

²⁰ Basi, tumejifunza nini kutokana na wafalme wa Israeli? Tunaweza kuwa kama wafalme waaminifu ikiwa tutaendelea kujitoa kamili kwa Yehova. Acheni tujifunze kutokana na makosa yetu, tutubu, na kufanya marekebisho yanayohitajika. Na tukumbuke umuhimu wa kushikamana na ibada ya Mungu wa pekee wa kweli. Ikiwa utaendelea kuwa mwaminifu kwa Yehova, atakuona wewe kuwa mtu anayefanya mambo yaliyo sawa machoni pake.