Skip to content

Skip to table of contents

Oi Mai Dibamu, A?

Oi Mai Dibamu, A?

Sinagoga, Aposetolo Edia Negai: Ina laulau na aposetolo edia negai Gamla ai e nohova sinagoga ta, ia na Galilea Gohuna ena northeast ai bona ena daudauna 10 kilomita. Ina laulau ese guna sinagoga toana e hahedinaraia

Sinagoga be ede e hematama toma?

GRIK gado ai ina hereva “sinagoga” anina na “hebou” eiava “taunimanima e hegogomu” gabuna. Una lada na maoro badina idaunega amo Iuda taudia na sinagoga ai e hebouva, bae tomadiho bona hahediba herevadia bae kamonai totona. Heberu Toretoredia ese sinagoga na se herevalaia, to Kristen Grik Toretoredia ese e herevalai badina aposetolo edia negai unu hebou gabudia na vada nonoho.

Diba bada taudia momo na e laloamu sinagoga na Iuda taudia Babulono ena iḡui ai e nohova lalonai e hematama. Buka ta (Encyclopaedia Judaica) na e gwaumu: “Iuda taudia na idau tanona ta ai e nohova dainai asi edia Dubu, una dainai edia hisihisi ai tauhalo bae abi totona idia na nega ta ta ai e hebouva, reana Sabati dinadia ai, bona Buka Helaḡa e duahiava.” Iuda taudia na iḡui amo e ruhadia neganai, dounu e hegogova bae ḡuriḡuri bona Buka Helaḡa bae duahia totona, bona e laova gabudia ai sinagoga e haginiva.

Una dainai aposetolo edia negai, sinagoga na Mediterranean amo ela Middle East, bona Israel ai e nohova Iuda taudia edia tomadiho gabuna, bona hebou ma haida e karava gabuna. Hebrew University of Jerusalem edia Profesa, Lee Levine na eto: “[Sinagoga] ai taunimanima na e stadiva, Sabati bona aria dinadia ai bae ani anianidia e heḡaeḡaelaiva, kota e karava, heduru monidia e habouva, bona politikol bona hanua ihanamona totona e hebouva.” Ma eto: “To, mai anina bada ḡauna na, unuseni ai tomadiho ḡaukaradia e karava.” Una dainai, ta dibamu Iesu na nega momo sinagoga e laova. (Mar. 1:21; 6:2; Luka 4:16) Unuseni ai ia ese taunimanima e hadibadiava bona e hagoadadiava. Kristen kongrigeisin e matama murinai, aposetolo Paulo danu sinagoga ai e harorova. E urava Dirava bae hetura henia taudia na nega momo sinagoga e laova, una dainai Paulo na hanua ta ai e vareaiva neganai, nega momo sinagoga e laova bona unuseni ai e harorova.​—Apos. 17:1, 2; 18:4.