Skip to content

Skip to table of contents

MAURI SIVARAINA

Egu Mauri ai Iehova ese E Hakaugu

Egu Mauri ai Iehova ese E Hakaugu

LAU laḡanigu 16 neganai, lau na moni ḡaukarana ta na karaiava bona una ḡaukara na na moalelaia bada. To, Iehova ese e vavegu dala idauna ta baina abia hidi, vaitani lau e hamaorogu: “Lau ese baina hadibamu, emu raka dalana baina hadibalaimu.” (Sal. 32:8) Iehova ese egu mauri ai e hakaugu dainai, iena hesiai ḡaukara lalonai hahenamo momo na abi, Africa ai laḡani 52 lalodiai hesiai ḡaukara na karaia hahenamona danu.

ENGLAND AMO AFRICA NALA

Lau na laḡani 1935 ai na vara Darlaston ai, una na England ena taoni ta bona unuseniai auri bona galasi e karamu gabudia na momo bona factory ma haida danu. Lau laḡanigu 4 neganai, tamagu bona sinagu na Iehova ena Witnes taudia ida Baibul e stadilaia matama. Laḡanigu 14 eiava 15 neganai, na abia dae ina na hereva momokani bona laḡani 1952 ai laḡanigu e 16 neganai na bapatiso.

Una negai, lau na factory badana ta ai na ḡaukara matama, unuseniai na tulu idauidau bona motuka edia parts idauidau e karava. Lau na kampani ena seketere ḡaukarana totona treinin na abia matama, bona una ḡaukara na na moalelaia bada.

Seket tauna ta ese e noigu wiki lalonai Kongrigeisin Buk Stadi baina naria egu kongrigeisin Willenhall ai. Lauegu ai una na abi hidi badana ta, badina una negai lau na kongrigeisin rua ai na hebouva. Wiki lalonai be, egu ḡaukara gabuna badinai e nohomu kongrigeisina ai na hebouva Bromsgrove ai, egu noho gabuna amo ena daudau na 32 kilomita heḡereḡerena. Bona wiken ai tamagu sinagu edia ruma na laova neganai, Willenhall kongrigeisin ai na hebouva.

Na urava Iehova ena orea baina durua dainai, seket tauna ena noinoi na na abia dae, ena be na moalelaiava moni ḡaukarana na baina rakatania. Una nega amo Iehova ese e hakaugu dalana na badinaia dainai egu mauri na na moalelaia bada.

Bromsgrove Kongrigeisin ai na hebouva neganai, lau ese taihu namona ta ladana Anne, na hedavari henia, ia na lauma ḡaudia e lalo badava. Ai na laḡani 1957 ai a headava, bona raruosi regula painia, spesol painia, seket ḡaukara, bona Betele ḡaukara a kara hebouva. Egu mauri lalonai Anne ese e durugu bada bona ena hebamo karana na na moalelaiamu.

Laḡani 1966 ai Gilead klas namba 42 ala dainai a moale bada. Ai na e siaimai Malawi baiala, taunimanima momo na mai dibadia Africa taudia na kara namo bona heabidae taudia. To, asia diba ḡauna na, ai na basia noho daudaumu una gabu ai.

MALAWI AI DAḠEDAḠE NEGANA LALONAI HESIAI ḠAUKARANA A KARAIAVA

Kaiser Jeep, Malawi ai seket ḡaukara ai a ḡaukaralaiava motukana

Ai na February 1, 1967 ai, Malawi ai a kau. Hua ginigunana ai, Chichewa gadona e hadibamai murinai, distrik inarina ḡaukarana a karaia matama. Ai ese a ḡaukaralaiava motukana ladana na Kaiser Jeep, taunimanima haida na e laloava una motuka na gabu idauidau bainela diba, sinavai amo danu baine hanai diba. To, una na dia momokani, badina ai na ranu dia bada gabudiai mo a heauva. Nega haida, kopukopu biriki amo e kara rumadia ai a nohova dainai, medu negadiai guhi henunai palai ta a atoava, ranu basine vareai totona. Ena be emai misinari ḡaukara a hamatamaia neganai a hekwarahi bada, to una ḡaukara na a moalelaia!

April ai, na diba gavamani ese hekwakwanai haida be havaramu. Lau na reidio amo Malawi edia president, Dr. Hastings Banda ena hereva ta na kamonai. Ia na e gwa Iehova ena Witnes taudia na tax asie henimu bona gavamani e gwau-edeede heniamu. Momokani, unu na hahebade hereva koikoidia . Ai iboumai ai na a diba gavamani e baduva badina na politikol karadia lalodiai asia vareai, bona asia ura edia political party membership kadidia baia hoi.

September lalonai, niuspepa ai a duahia, president na e gwa tadikaka taihu na gabu iboudiai hekwakwanai e havarava. Politikol hebouna ta ai, ia na e gwa ena gavamani na gwaubou ta bae karaia haraḡa, unu amo Iehova ena Witnes taudia bae taravatudia. Una taravatu na October 20, 1967 ai e matama. Se daudau, pulisi bona immigration taudia na brens ofes ela bae koua bona misinari taudia bae siaidia lou edia tano.

Misinari taudia Jack bona Linda Johansson ida; laḡani 1967 ai Malawi ai e arestimai bona e siaimai emai gabu baiala

Dina toi dibura ruma ai a noho murinai, Britain ese e biaguava tanona ta, Mauritius, e siaimai lao. To, Mauritius gavamanina ese gwaumaoro na se henimai unuseniai baia noho misinari taudia heḡereḡeredia. Una dainai, Rhodesia e siaimai lao (hari e gwauraiamu Zimbabwe). A kau neganai, immigration tauna ta a davaria, ia na se ura una tano ai baia noho bona mai baduna ida, e gwa: “Umui na e taravatumui Malawi ai na basio noho. Bona Mauritius ai danu asie abimui dae, bona hari inikaha oma badina o laloamu baia abimui daemu.” Anne na e tai matama. Toana na ta ese se ura henimaiva! Una neganai, na ura England baia lou lao. Gabeai, immigration taudia ese gwaumaoro e heni brens ofes ai hanuaboi tamona baia noho diba, bona e gwa dabai immigration edia hedkota baiala. A hesiku bada herea, to ḡau iboudiai na Iehova imanai a rakatani. Una adorahina ai, a hoa badina gwaumaoro e henimai Zimbabwe ai baia noho vadivadi taudia heḡereḡeredia. Lau ese una dina na basina laloaboio, na diba momokani Iehova ese ai na e hakaumaiva.

ASAINMEN MATAMATANA​—ZIMBABWE AMO MALAWI NA DURUA

Anne ida, Zimbabwe Betele ai, laḡani 1968

Zimbabwe brens ofes ai, lau na Service Department ai na ḡaukarava, Malawi bona Mozambique tadikaka taihu na durudiava. Malawi ai tadikaka taihu ese daḡedaḡe bada e davariva. Egu ḡaukara ta na, Malawi ai seket taudia ese e siaiva ripotidia na Chichewa gado amo na hahanaidiava English gado ai. Dina ta na na ḡaukara ela bona hanuaboi ripoti ta baina haorea totona, lau ese tadikaka bona taihu e daḡedaḡe henidia bada sivaraidia na duahi neganai na tai. * To, Iehova e badinaia, e abidadama henia, bona e haheauka karana ese lau na e hagoadagu bada.​—2 Kor. 6:4, 5.

Ai na a ḡaukara goadava Malawi ai dounu e nohova tadikakadia bona daḡedaḡe karadia daidiai e heau Mozambique ai e hanoho tadikakadia ese lauma aniani bae abi totona. Malawi edia gado badana, Chichewa, ena trensleisin tim na ela tadikaka ta ena farm badana Zimbabwe ai, edia hahanaia ḡaukarana bae karaia. Una tadikaka ese edia noho rumadia e hagini bona ofes ta danu. Unuseniai idia ese Baibul ena pablikeisin idauidau ihahanaidia ḡaukarana dounu e karaiava.

Dala a kara Malawi ai seket taudia na laḡani iboudiai Zimbabwe ai Chichewa gado ena distrik hebouhebouna baela. Unuseniai hebouhebou ena tok autlain e abiva. Malawi e lou laova neganai, unu tok edia poin namodia na tadikaka taihu ediai e herevalaiva. Laḡani ta ai seket taudia na Zimbabwe ela neganai, ai ese Basileia Evanelia Skulina ta a heḡaeḡaelaia idia ihagoadadia totona.

Chichewa gado ai tok ta na henimu, Chichewa bona Shona hebouhebouna Zimbabwe ai

February 1975 ai, lau ese Malawi amo e heau Mozambique ela tadikakadia na vadivadidia. Unu tadikaka na Iehova ena orea amo e abiva hahekau daladia matamatadia e badinava, elda oreana ena dala matamatana danu. Elda matamatadia ese ḡau momo e heḡaeḡaelai, heḡereḡere pablik tok e heniva, dina sirina bona Gima Kohorona e herevalaiva, bona hebouhebou e karava. Idia ese kamepa na hebouhebou gabuna heḡereḡerena e karadia, mai edia gabu haḡoeva dipatmen, aniani e heniva, bona mai edia sekiuriti danu. Unu abidadama tadikakadia na Iehova ena heduru amo ḡau momo e haḡuḡuru, bona una ese lau na e hagoadagu bada.

Laḡani 1979 lalonai, Zambia brens ofes ese Malawi tadikakadia e naridia matama. To, Iau na dounu Malawi tadikakadia na lalodiava bona idia daidiai na ḡuriḡuriva, bona ma haida danu unu e kara tomava. Lau na Zimbabwe Brens Komiti ena memba ta dainai, nega haida world headquarter ena gwaukau taudia bona Malawi, South Africa, bona Zambia ai maduna e huava tadikakadia ida a hebouva. Nega ta ta ai, ina henanadai tamona a herevalaiava, “Malawi tadikakadia totodia dahaka ma baita kara be namo?”

Laḡani haida muridiai, daḡedaḡe karana na e maraḡi. E heau tadikakadia na ma e lou Malawi, to asie heau tadikakadia na e mamia idia e hahisidiava daḡedaḡe karadia na e maraḡi e laova. Badi tanodia ese gwaumaoro e heni Iehova ena Witnes taudia na edia tomadiho ḡaukaradia bae kara diba. Laḡani 1991 ai, Mozambique ai danu unu e vara toma. To a lalova, ‘Iehova ena Witnes taudia Malawi ai be edena negai edia ḡaukara e taravatua karana na bae kokia?’

MALAWI A LOU LAO

Malawi gavamanina ena taravatu na e idau, bona laḡani 1993 ai Iehova ena Witnes taudia edia ḡaukara e taravatua karana na e kokia. Una murinai, lau na misinari ta ida a herevaherevava, ia ese e nanadaigu “Oi bo loumu Malawi, a?” Una neganai laḡanigu na 59, una dainai na gwa, “Lasi, lau na da iahu!” To, una dina ai Gavanin Bodi amo revareva ta a abia, e noimai Malawi baia lou lao.

Zimbabwe ai emai hesiai ḡaukara na a moalelaiava dainai, emai ai na e auka Malawi baiala. Zimbabwe ai tura namodia momo a davaridia bona idia ida laḡani momo a ḡaukara hebouva. Gavanin Bodi na e gwa abi hidi baia kara diba bema a uramu Zimbabwe ai baia noho eiava lasi. Una dainai, abi hidi na baiama karaia diba Zimbabwe ai baiama noho totona. To, Abraham bona Sara sivaraidia na laloa, idia na iahudia ai edia noho gabuna namona e rakatania, Iehova ena hahekau dalana e badinaia.​—Gen. 12:1-5.

Lalomai a hadai Iehova ena orea ena hahekau dalana baia badinaia bona February 1, 1995 ai Malawi a lou lao, una na laḡani 28 gunanai Malawi ai a kau negana ginigunana ena deit. Unuseniai lau bona tadikaka rarua na Brens Komiti ḡaukarana a karaia, bona Iehova ena Witnes daidiai ḡaukara idauidau a heḡaeḡaelaiva.

IEHOVA ESE EMAI ḠAUKARA E HANAMOA

A moale badina a itaia Iehova ese emai ḡaukara na e hanamoa! Laḡani 1993 ai pablisa nambana na 30,000 heḡereḡerena, to laḡani 1998 ai pablisa nambana na e dae 42,000 mai kahana. * Gavanin Bodi ese gwaumaoro e heni brens ofes matamatana baia haginia, unu amo hesiai ḡaukaradia baia naridia diba. Ai ese Lilongwe ai tano ta (12-hectare) a hoia, bona lau na e abigu hidi konstraksen komiti ḡaukarana baina karaia.

May 2001 ai, Tadikaka Guy Pierce, Gavanin Bodi ena memba ta, ese brens matamatana ihahelaḡana tok-na e heni. Unu kahai e nohomu Witnes taudia 2,000 mai kahana na una hebou ela, idia momo na laḡani 40 mai kahana gunanai e bapatiso. Unu abidadama tadikaka taihu na gavamani ese haroro ḡaukara e taravatua laḡanidia lalodiai daḡedaḡe dika hereadia e haheaukalai. Ena be idia na ogoḡami, to edia abidadama bona hetura karana Iehova ida na goada. Bona e moale dikadika Betele matamatana bae vadivadia totona. Betele ena kaha ta ta e laova neganai, Basileia anedia na Africa edia ane abi dalanai e abiva, una dina na a moalelaia bada bona una ese lau na e hagoadagu bada herea. Una ese e hamomokania hahetoho lalodiai Iehova e abidadama heniamu taudia na ia ese e hanamodiamu.

Brens konstraksen e ore murinai, lau na na moale badina asainmen na abiva Kingdom Hall ihahelaḡadia tok baina heni totona. Malawi ai kongrigeisin momo na orea ese ogoḡami tanodia ai Kingdom Hall ihaginidia haraḡa daladia amo heduru bada e abi. Guna, kongrigeisin haida na eucalyptus audia amo e kara rumadia ai e hebouva. Idia ese siriho e ḡaukaralaiva guhi e karava bona kopukopu aukadia amo helai ḡaudia latadia e karava. Hari, tadikaka na mai moaledia ida biriki e karamu bona hebou gabudia namodia e haginimu. To, idia na helai ḡaudia latadia e ura henimu, badina speis na bada ma haida bae helai totona!

Danu, na moale badina na itaiava Iehova ese taunimanima na e durudia lauma dalanai bae goada. Africa ai eregabe tadikakadia ese lau na e hagoadagu bada, badina mai edia ura ida edia hesiai ḡaukara e karava bona Iehova ena orea ese e heni treinin amo ḡau momo e dibadia haraḡa. Una dainai, Betele bona kongrigeisin ai maduna momo e huava. Kongrigeisin momo na seket taudia matamatadia ese e hagoadadia bada, unu seket taudia momo na headava taudia. Unu seket taudia bona adavadia na abi hidi e kara Iehova ihesiai henina ḡaukarana bae habadaia, una dainai lalodia e hadai bese basie havara, ena be edia tano ena kastom bona nega haida edia ruma bese ese e doridiava.

EGU ABI HIDI DAIDIAI NA MOALE

Anne ida Britain Betele ai

Africa ai laḡani 52 na noho murinai, gorere haida na abi. Britain ena Brens Komiti na Gavanin Bodi e noia ai na baia lou Britain totona, bona Gavanin Bodi ese edia noinoi na e abia dae. A ura henia badava asainmen baia rakatania neganai a lalohisihisi, to emai iahu negadia lalodiai Britain Betele femli ese e narimai namonamo.

Iehova ese egu mauri e hakaua dalana na abia hidi dainai, na diba momokanimu lau na abi hidi maorona na karaia. Bema sibogu egu laloparara ai nama tabekau, reana egu mauri na basinama moalelaia. Iehova na lau baine durugu dalana na mai dibana unu amo ‘egu dala baine hamaoromaorodia.’ (Her. 3:5, 6) Eregabegu negana ai, na urava kampani badana ta ena ḡaukara dalana baina diba. To, Iehova ena orea ese e henigu ḡaukaradia ese egu moale na e habadaia. Lauegu ai, Iehova ihesiai henina ḡaukarana na doini na moalelaiamu bona una na mauri hereadaena!

^ Iehova ena Witnes taudia edia histri Malawi ai na laḡani 1999 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, rau 148-223 ai ba itaia.

^ Hari Malawi ai pablisa na 100,000 mai kahana.