Skip to content

Skip to table of contents

MAURI SIVARAINA

Dokta Ḡaukarana E Hereaia Ḡauna Na Davaria

Dokta Ḡaukarana E Hereaia Ḡauna Na Davaria

“UMUI ese o gwauraiamu herevana na maraḡigu ai na urava baine vara ḡauna!” Unu hereva na laḡani 1971 ai na itadia gorere taudia ginigunadia rarua ediai mai egu moale ida na gwaurai herevadia. Una neganai lau na dokta matamatana dainai egu klinik ginigunana na kehoa. Unu gorere taudia be daidia, bona na urava baina karaia ḡaukarana be dahaka? Mani una herevahereva ese egu mauri ai na lalodia bada ḡaudia e haidau dalana bona na abia dae momokani maraḡigu ai na urava baina karaia ḡaukarana na be vara momokanimu badina, aina herevalaia.

Lau na laḡani 1941 ai Paris, France ai na vara, ai na dia taḡa taumai. Ḡau matamatadia idibadia karana na moalelaiava, una dainai laḡanigu 10 ai TB gorerena na abia dainai e hamaorogu basina skuli neganai, na lalohisihisi bada herea! Dokta na e gwa, baragigu na dia gogoada dainai baina laḡa-ani na namo. Una dainai, hua haida lalodiai dictionary ta na duahiava, bona University of Paris edia reidio steisin, Radio Sorbonne ai e atova program na kamonaiva. Egu dokta ese e hamaorogu, egu gorere na de ore bona baina lou lao skuli neganai na moale dikadika. Na gwauva, ‘Dokta edia ḡaukara na namo herea!’ Una nega amo, na ura dikadikava taunimanima na edia gorere amo baina hanamodia. Tamagu ese e nanadaiguva, baina bada neganai dahaka ḡaukarana baina kara, hanaihanai haere tamona na heniva, “Laun’ na uramu baina dokta.” Egu mauri ai dokta ḡaukarana na ura henia dikadika badina buna.

SAIENS AI NA DIBA ḠAUDIA AMO DIRAVA NA DIBAIA

Emai ruma bese na Catholic taudia. To, Dirava na asi dibagu namonamo, bona egu henanadai na momo to asi haeredia. Iunivesiti ai dokta skulina na karaia matama neganai, na abia dae momokani mauri na mai ihavarana.

Microscope ai flaoa ladana tulip ena cell na itadia negana ginigunana na laloataomu. Cell ta na siahu bona paraka negana ai sibona baine hegima dalana na diba neganai, na hoa dikadika. Danu na itaia, cytoplasm (cell lalona ḡauna ta) na damena ese e abiamu neganai e maraḡimu bona ranu lalonai e atoamu neganai e badamu. Ḡau idauidau ese cell ta ena ḡaukara dalana na e haidauamu dainai, mauri ḡaudia maraḡimaraḡidia na nega bona gabu idauidau ai bae mauri diba. Cell ta ta edia ḡaukara daladia idauidau na haerodia neganai, na diba mauri na se vara kava.

Dokta skulina na karaia laḡanina iharuana ai, na ita ḡaudia momo ese e hamomokania, Dirava na e maurimu. Tauani a stadilaia lesenidia ai, ima hidiona e karaia dalana ese kwakikwaki e duruamu baine hebeu bona baine maoromaoro diba karana a stadilaia. Hidio, garugaru (ligaments), bona hidio turia ida e hatamonadiamu varovarona (tendons) e atodia dalana na hoa ḡauna. Heḡereḡere, ima hidiona ta bona ima palapala tuarina e hatamonaia varovarona na kaha rua ai e parara, bena hidio amo ima kwakikwakidia e laomu varovarodia na idia padadia amo baela diba bona basie hekoki. Danu, kopi heḡereḡerena ḡauna (tissue) ese hidio amo e maimu varovarona na ima kwakikwaki turiana ida e dogoatao heboumu. Bema ima kwakikwakidia na unu basiema karadia toma, varovarodia na bema roroka-roroka. Na diba momokani taunimanima tauanidia na aonega herea tauna ta ese e karaia.

Beibi e varamu neganai, enai e varamu ḡaudia na diba matama neganai, taunimanima tauanidia e haeroa bena e karaia Tauna ena aonega na heaḡilaia. Na diba beibi ta na sinana bogana ai do noho neganai, hodahoda na hudona amo ela varovarona (umbilical cord) amo e abiamu. Una dainai, ia baragina lalonai hodahoda e habouamu gabudia na do asi anidia. To beibi ena vara e kahikahimu neganai, hodahoda e habouamu gabudia na oela heḡereḡerena muramurana amo sibodia e ha hepariparimu. Bena e varamu bona ena hahodi ginigunana e abiamu murinai, hoa ḡaudia ma momo e varamu. Ia kudouna ai e miamu matuna na e hekoumu, unu amo rara na baragina e laomu. Una neganai hari oela heḡereḡerena muramurana ese hodahoda e habouamu gabudia na e hapariparidia dainai basie hekamo taomu. Una negai, beibi na da heḡereḡere sibona baine hahodi diba.

Na urava unu hoa ḡaudia e kara Tauna baina dibaia dainai, Baibul iduahina karana na laloa bada. Na hoa badina laḡani 3,000 mai kahanai gunanai Dirava ese Israel taudia e henidia taravatu gwauhamatana lalonai, ḡoeva karana danu e herevalaia. Dirava ese Israel taudia na e hadibadia taḡe na tano amo bae tahuni, hanaihanai ranu amo bae digu, bona daihanai goreredia e abimu tauna na baine noho tabe. (Lev. 13:50; 15:11; Deu. 23:13) Baibul ese daihanai goreredia e varamu dalana na idaunegai e herevalaia, to saiens taudia ese laḡani 150 gunanai mo una e dibaia. Bona na laloparara Levitiko bukana ai e ato mahuta hebou taravatudia ese Israel besena ibounai e durua matabodaḡa karadia amo e varamu goreredia basie abi. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Unu amo na diba Ihavarada Tauna ese Israel taudia edia namo dainai unu taravatu e heni, bona Iena taravatu e badina taudia na e hanamodia. Na abia dae momokani Baibul na Dirava ena lauma helaḡa amo e havaraia, to una negai lau na dounu asi dibagu Dirava ladana be daika.

ADAVAGU NA DAVARIA BONA IEHOVA NA DIBAIA DALANA

Lau bona Lydie emai headava dinana ai, April 3, 1965

Iunivesiti ai dokta kosina na karaiava lalonai, kekeni ta ladana Lydie ida a hedavari, bona na ura henia. Laḡani 1965 ai, dokta kosina kahirakahira baina haorea neganai, raruosi a headava. Laḡani 1971 ai, natumai tatoi na da e vara. Lydie ese egu dokta ḡaukarana ai bona ruma bese ai e durugu namonamova.

Laḡani toi hospele ta ai na ḡaukara murinai, egu klinik na kehoa. Una neganai, matamanai name herevalaia tauna adavana ida na gorere dainai klinik ema. Tau ena muramura pepana baina hahonua neganai, adavana ese e noigu: “Plis, Dokta, rara ida se kara hebou muramuradia ba henia.” Na hoa, bona na henanadai: “Momokani? Dahaka dainai?” Ia na e haere, eto: “Ai na Iehova ena Witnes taumai.” Lau ese Iehova ena Witnes taudia be daidia bona rara asie abimu karana na do asina kamonai. Una hahine ese ena Baibul e abia lasi bona siri ta amo rara basie abi badina e haheitalaigu. (Apos. 15:28, 29) Bena ia adavana ida ese Dirava ena Basileia baine kara ḡaudia na e hadibalaigu; una Basileia ese hisihisi, gorere, bona mase be haoremu. (Apok. 21:3, 4) Lau na na gwa: “Umui ese o gwauraiamu herevana na maraḡigu ai na urava baine vara ḡauna! Dokta ai nala badina na uramu hisihisi baina haore.” Na moale dikadika dainai hora ta mai kahana a herevahereva. Idia ela neganai, lalogu ai na gwa lau na da dia Catholic tauna, bona na diba ḡau iboudiai Ihavaradia Tauna na mai ladana​una na Iehova!

Una Witnes tauna bona adavana na nega toi egu klinik ai a hedavari, bona unu nega ta ta lalodiai ai na hora ta mai kahana a herevahereva. Na vavedia egu ruma baema unu amo hora momo lalodiai Baibul baia herevaIaia. Ena be Lydie na e gwa ai ida Baibul baia stadilaia, to do se abia dae Catholic ai e hadibamai hahediba herevadia haida na kekerere. Una dainai, pris ta na boiria emai ruma ema. Ai ese dubu ena hahediba herevadia na Baibul amo herevalai ela bona malo. Una herevahereva amo Lydie na e diba momokani Iehova ena Witnes na hereva momokani e hahedibalaiava. Una murinai, emai lalokau Iehova enai e bada dainai, laḡani 1974 ai a bapatiso.

IEHOVA A ATOA GUNA

Dirava ena ura taunimanima ediai na diba neganai, na laloparara egu mauri ai dahaka be mai anina bada. Lau bona Lydie emai mauri lalonai, Iehova ihesiai henina karana na ḡau badana. Lalomai a hadai natumai na Baibul ena taravatu heḡereḡerenai baia hadibadia. Dirava bona taunimanima ilalokau henidia karana ese emai ruma bese na e hatamonaia.​Mat. 22:37-39.

Lau bona Lydie emai lalotamona karana na natumai ese e dibaia dalana a laloa loumu neganai, a kirimu. Idia na mai dibadia Iesu ena hereva, “‘Oibe’, oibe, bona ‘Lasi,’ lasi” na taravatu ai a halaoa emai ruma ai. (Mat. 5:37) Heḡereḡere, natumai kekenina badana laḡanina e 17 neganai, Lydie na se ura ia na memero bona kekeni haida ida bae ha loaloa. Idia ta ese e hamaoroa, “Bema sinamu na se uramu ai ba bamomai, tamamu ba noia!” To ia na e haere, eto: “Una na asina anina. Badina idia raruosi na hanaihanai e lalotamonamu.” Oibe, natumai tauratoi-osi na e itaia ai raruosi ese Baibul ena hahekau herevadia ibadinadia karana ai na a lalotamonava. Hari, Iehova a tenkiu heniamu badina emai ruma bese lalonai ai momo na iena hesiai ḡaukara a karaiamu.

Ena be hereva momokani ese egu mauri e haidaua, to na ura dokta skulina ai na abia dibana na baina ḡaukaralaia Dirava ena taunimanima baina durudia. Una dainai, Paris Betelena ai bona gabeai Betele matamatana Louviers ai, na volentia dokta ḡaukarana na karaia. Kahirakahira laḡani 50 lalodiai na laova Betele ai na heduruva. Unu laḡani lalodiai, Betele ruma besena ai tura namodia momo na davaridia, hari idia haida laḡanidia na da 90 lalonai. Dina ta ai Betele ai baine ḡaukara matama tadikakana ta na hedavari henia. Bona na hoa badina laḡani 20 gunanai, lau ese ia sinana na durua ia e havaraia!

NA ITAIA IEHOVA ESE ENA TAUNIMANIMA NA E LALODIA BADAMU

Laḡani momo lalodiai, Iehova ese ena orea amo ena taunimanima e hakaudia bona e gimadia dalana na itaia neganai, egu lalokau Iehova enai na e bada. Laḡani 1980 heḡereḡerenai, United States ai Gavanin Bodi ese program ta e heḡaeḡaelaia, unu amo dokta bae durudia Witnes taudia ese rara asie abimu badina bae lalopararalaia.

Bena laḡani 1988 ai, Gavanin Bodi ese Betele ai dipatmen matamatana ta e haginia, ladana na Hospital Information Services. Matamanai, United States ai una dipatmen ese Hospital Liaison Committee (HLC) e itadia taova, unu amo e goreredia Witnes taudia bae durudia, heduru namona bae davaria. HLC na tanobada heḡeḡemadai e karaia neganai, France ai danu e karadia. Na hoa badina Iehova ena orea na mai edia lalokau ida gorere tadikaka bona taihu e durudiamu!

EGU URA ḠAUNA NA E VARA

Dirava ena Basileia sivaraina namona iharorolaina karana na doini a moalelaiamu

Dokta na lauegu ura bada ḡaukarana. To, egu mauri ai baina lalo bada ḡaudia na haerodia neganai, na laloparara taunimanima baina durudia mauri Badina, Iehova Dirava, bae dibaia bona bae hesiai henia na ḡau badana. Dokta ḡaukarana amo na ritaea murinai, lau bona Lydie na regula painia dainai, hua ta ta ai hora momo Dirava ena Basileia sivaraina namona a harorolaiava. Doini ina hahemauri ḡaukarana na emai goada heḡereḡerena ai a karaiamu.

Lydie ida, 2021

Hari, dounu gorere taudia baina durudia totona baina kara diba ḡaudia na karamu. To, na lalopararamu dokta namo hereana danu dia heḡereḡere gorere idauidau baine hanamodia eiava mase ihavarana karadia baine koudia. Una dainai, mai moalegu ida hisihisi, gorere, bona mase bae ore negana na nariamu. Kahirakahira be varamu tanobada matamatana ai, lau na ba mauri hanaihanaimu dainai, Dirava ese e havara ḡaudia idauidau bona hoa dalanai taunimanima tauanidia e karaia dalana ba dibadia namonamomu. Momokani, maraḡigu ai na urava baine vara ḡauna na kahirakahira ibounai be ḡuḡurumu. Na abia dae vaitanimu lau na kara ḡaudia e hereadia momokani ḡaudia na kahirakahira be varamu!