Skip to content

Skip to table of contents

Skrol Gunana ta “E Kehoa”

Skrol Gunana ta “E Kehoa”

Laḡani 1970 ai Ein Gedi ai e davaria toretorena iduahina na auka. To 3-D scan amo e itaia una skrol na Levitiko kahana ta, bona Dirava ladana danu hetore

LAḠANI 1970 ai, archaeologist ese skrol gunana ta e davaria, Ein Gedi, Israel ai, una na Dead Sea west konena badinai. Idia ese sinagoga ta itahuna ai tano e ḡeiava lalonai una skrol e davaria; una sinagoga na haida ese hanua e hadikaia neganai e gabua, reana laḡani 500 bona 550 C.E. padadiai. Una skrol danu lahi ese e araia dainai e hetore herevadia na se hedinarai namonamo. To, diba bada taudia ese 3-D scanning amo una skrol ai e hetore herevadia e ita, vaitani skrol “e kehoa.” Bona software matamatana ta (digital imaging software) amo skrol ai e hetore herevadia bae duahi diba.

Scan amo dahaka e ita? Baibul ena hereva haida. E hetore herevadia na Levitiko bukana ena siri haida. Unu siri ai Dirava ladana danu Heberu letadia foa (o Tetragrammaton) ai e tore. Toana na laḡanidia na 50 C.E. bona 400 C.E. padadiai e tore, una ese e hahedinaraiamu Qumran maniuskrip amo ina skrol na Heberu Toretore gunadia ta. The Jerusalem Post ena toretore tauna Gil Zohar na eto: “Ein Gedi ai una skrol do se davaria neganai, Dead Sea Scrolls (laḡani 100 B.C.E. amo) bona maniuskrip gunadia haida, heḡereḡere medieval Aleppo Codex (laḡani 930 C.E. amo) na vada e davari.” Diba bada taudia na e gwaumu, e davaria skrol ai e hetore herevadia ese e hahedinaraimu, Torah ena Masorete toretoredia na “laḡani tausen haida gunadia e tore bona asie idau, danu e tore hanai taudia edia kerere ese unu toretore anidia na asie haidau.”