Skip to content

Skip to table of contents

MAURI SIVARAINA

Matamanai Na Ogoḡami​—Gabeai Na Taḡa

Matamanai Na Ogoḡami​—Gabeai Na Taḡa

Taoni maraḡina ta ladana Liberty, Indiana, U.S.A. ai, emai ruma na au amo e karaia bona lau na una ruma lalonai na vara. Lau do asina vara neganai, tamagu bona sinagu ese mero ta bona kekeni rarua e havaradia. Gabeai, tadigu memerodia rarua bona kekenina ta e havaradia.

Lau na vara rumana

EGU sikuli laḡanidia lalodiai, ḡau momo na se idauva. Egu sikuli ai, lau na greid 1 ala taudia ida a sikuli hebou ela bona sikuli a haorea; danu, taoni ai e nohomu taudia momo ladadia na mai dibagu bona idia danu ladagu na mai dibadia.

Natu iboudiai 7 amo lau na ta, bona maraḡigu ai biru ḡaukaradia na diba

Liberty taonina ai uma maraḡidia na momo herea, bona koni e hadova. Lau na vara neganai, tamagu na uma gabuna ta ai e ḡaukarava. Na tauhau neganai, motuka (o tractor) itarina dalana na dibaia bona biru ḡaukaradia haida na manadalai.

Tama ta eregabena ai na asina itaia. Lau na vara neganai tamagu laḡanina na 56, bona sinagu laḡanina be 35. To, tamagu na tau varodana, mai goadana, bona ḡaukara goadagoada karana na e ura henia dikadikava, bona ai danu e hadibamaiva una ḡaukara goadagoada karana baia laloa bada. Ena be moni momo se abiva, to ai na mai emai noho gabuna, emai dabua bona aniani e henimaiva​—bona hanaihanai e durumaiva. Ia na laḡanina 93 ai e mase. Sinagu be laḡanina 86 ai e mase. Idia raruosi ese Iehova na se hesiai henia. To varabougu amo, tadigu merona tamona mo elda ḡaukarana e karaiava, una ḡaukara na laḡani 1970 lalodiai e hematama.

MARAḠIGU AI

Sinagu na tomadiho e laloa badava hahinena. Sunday iboudiai Baptist dubuna e laohaimaiva. Laḡanigu 12 ai, egu nega ginigunana Toi Tamona herevana na kamonaia. Na daradarava dainai, sinagu na nanadaia: “Edena dala ai Iesu na nega tamona Natu bona Tama ai bainela?” Ena haere na na laloataomu, eto: “Natugu, ina hereva na ta asi dibana. Ita na asi eda maoro anina baita lalopararalaia.” Momokani, una hereva anina na asi dibagu. To, laḡanigu e 14 neganai, gohu ta ai e ha bapatisogu​—Toi Tamona dainai nega toi e urugu diho!

1952—Laḡanigu 17 ai, ami ai do asina vareai neganai

Lau do haisikuli ai neganai, bamogu ta na boksin gadara ai e vareai, bona e hagoadaguva lau danu una gadara ai baina vareai. Una dainai na treinin matama, bona boksin oreana ta, Golden Gloves ai na vareai. Egu boksin na dia namo momokani, una dainai gadara haida na abi muridiai na rakatania. Gabeai, lau na e boirigu U.S. Ami bainala bona e siaigu Germany. Unuseni ai na ḡaukarava neganai, egu hegunalai taudia ese e siagu ami sikulina (Noncommissioned Officers Academy) bainala, badina e laloava hegunalai ḡaukarana ai egu diba na bada. Idia na e urava lau na ami tauna ai bainala. Lau na asina ura ami ḡaukarana baina karaia, una dainai laḡani rua lalodiai egu ḡaukara na haorea, bena laḡani 1956 ai ami ḡaukarana na rakatania. To se daudau, lau na ami ḡaukara idauna ta ai na vareai.

1954-1956—Laḡani rua lalodiai U.S. Ami ai na ḡaukara

MAURI MATAMATANA TA E MATAMA

Egu mauri ai, na dibaia ḡauna na baina hahedinaraia lau na mai goadagu. Na laloava una na tatau edia kara korikorina, badina muvi ai bona taunimanima edia kara amo una na itaia momova. Egu lalohadai ai, haroro taudia na asi goadadia. To, ḡau haida na dibadia matama bona una ese egu mauri e haidaua. Dina ta, lau na egu motuka (red convertible) amo taoni lalonai na heau vareai, bona ulato rarua na imadia e davedaveva. Lau na mai dibagu idia​—idia na taihugu adavana tadina raruosi. Idia raruosi na Iehova ena Witnes taudia. Guna lau na idia edia amo Watchtower bona Awake! magasin na abi dae, to na mamiava Watchtower ena hereva ilalopararalaina na auka. To hari, idia ese e boirigu Kongrigeisen Buka Stadi ta bainala, una na edia ruma ai Baibul istadilaina bona iherevalaina totona e karaiava hebou maraḡina ta. Na hamaorodia do baina lalohadailaia. Idia na mai kiridia ida e henanadai, “O gwauhamatamu, a?” Nato: “Na gwauhamatamu.”

Una gwauhamata na karaia dainai taina na lalohisihisi, to na diba egu gwauhamata baina hamomokania na namo. Una dainai, una hanuaboina ai nala. Maraḡidia edia kara na na moalelaidia. Na hoa badina idia ese Baibul na e dibaia namonamo! Ena be guna sinagu ida Sunday iboudiai dubu a laova, to egu diba Baibul ai na dia bada. Hari lalogu na hadaia Baibul baina dibaia namonamo. Baibul stadi na abia dae. Na dibaia ḡauna ginigunana ta na, Siahu Idoinai Diravana ladana na Iehova. Laḡani momo gunadia ai, sinagu enai Iehova ena Witnes taudia na henanadalaidia neganai, ia na eto, “Idia na tau burukana ta ladana Iehova e tomadiho heniamu.” To hari lau na na laloparara.

Lau na na goadava, badina na diba hereva momokanina na davaria. Una hebou ginigunana nala bena hua 9 muridiai, na bapatiso​—March 1957 ai. Egu kara na e idau. Egu kara gunana na laloa neganai, na moale badina na diba Baibul ese tau ta ena kara korikorina e herevalaia. Iesu na tau ḡoevadaena. Ia na mai goadana bona mai ena siahu, tatau ma haida na e hereadia. To, ia na heatu lalodiai se vareaiva, a peroveta herevana heḡereḡerena, ena be “e hahisihisia, to ia ese uduna se haḡaia.” (Isa. 53:2, 7) Na diba Iesu murinai baine raka tauna momokanina ese “taunimanima iboudiai baine gado namo henidia” na namo.​—2 Tim. 2:24.

Laḡani 1958 ai, na painia matama. To se daudau, painia ḡaukarana na do na hadokoa. Dahaka dainai? Lau na abi hidi na kara Gloria ida baia headava​—ia na guna lau e boirigu buka stadi bainala ulatodia ta! Una abi hidi dainai asina lalohisihisi. Gloria na mai hairaina, aḡeva na heto. Lau egu ai, ia ese dava bada nadina (diamond) na e hereaia, bona na adavaia dainai na moalemu! Mani ia ese ena sivarai taina aine herevalaia:

“Natu iboudiai 17 amo lau na ta. Sinagu na abidadama Witnes hahinena ta. Laḡanigu 14 neganai e mase. Una nega ai tamagu na e stadi matama. Sinagu na lasi dainai, Tamagu na dala e kara sikuli principal ida e herevahereva. Taihugu badana na haisikuli ai ena laḡani orena e karaiava, bona Tamagu ese principal e noia bema lau bona taihugu na dina haida mo sikuli baiala. A hehariva, ta e laova neganai ta na ruma ai e nohova unu amo maraḡidia baine naridia bona Tamagu na ḡaukara amo ruma do se maiva neganai adorahi anianidia a heḡaeḡaelaiva. Sikuli principal ese una noinoi na e abia dae, bona unu a kara toma ela bona taihugu e gradueit. Witnes ruma besedia rua ese e stadi henimai, bona ai taumai 11 na Iehova ena Witnes ai ala. Haroro ḡaukara na na moalelaiava, ena be nega momo na hemaraiva. Laḡani momo lalodiai Sam ese e durugu una na hanaia.”

Lau bona Gloria na February 1959 ai a headava. Painia ḡaukarana na a moalelaia hebouva. July 1959 ai, Betele ḡaukarana totona aplikeisen a hahonua, badina a ura dikadikava hedkota ai baia ḡaukara. Tadikaka Simon Kraker ese e intaviumai. E hamaoromai una negai Betele ai headava taudia na asie abidia daeva. Betele ai baia ḡaukara urana na asia haboioa​—to laḡani momo muridiai ala.

Ai ese hedkota a tore henia, bona a noia baiala pablisa dia momo gabuna ta ai hesiai ḡaukara baia karaia. Idia ese hanua ta e gwauraia baiala, una na Pine Bluff, Arkansas ai. Unu negadia ai, Pine Bluff ai kongrigeisen na rua​—ta be kopi kuro taudia edia bona ma ta be kopi korema taudia edia. Ai na ala kopi korema taudia edia kongrigeisen, unuseni ai pablisa iboudiai na 14.

KOPI KURO BONA KOPI KOREMA BASIE NOHO HEBOU TARAVATUNA A HAHEAUKALAIA

Reana bo lalomu dahaka dainai Iehova ena Witnes edia kongrigeisen ai kopi koremadia bona kurokurodia na e hapararadia. Haere na ini baita gwauraia toma, unu negadiai dala ma ta na lasi. Unu negai kopi koremadia bona kurokurodia bae hebou tamona na taravatu, bona daḡedaḡe karadia na bada herea. Gabu momo ai, tadikaka na badi namodia daidiai e gariva, bema koremadia bona kurokurodia na tomadiho totona bae hebou tamona, edia Kingdom Hall na bae hadikaia. Hekwakwanai unu bamodia na e varava. Bema Witnes koremadia na kopi kuro taudia edia gabu ai e harorova, pulisi ese e ḡuidiava​—bona e dadabadiava. Una dainai, haroro ḡaukara baia karaia namonamo totona, ai ese taravatu a badinava, bona a laloava ḡau iboudiai na gabeai bae namo lou.

Haroro ḡaukara a karaiava na mai hekwarahina. Kopi korema edia teritori ta ai a harorova neganai, nega haida asi a dibava ai na kopi kuro ruma besena ta edia ruma ai a pidipidiva. Haraḡa herea abi hidi a karava, ai be siri kwadoḡina ta baia herevalaia eiava emai kerere dainai baia sori bena ma ruma ta baiala. Gabu haida ai, unu e kara tomava.

Momokani, emai painia iduruna totona ai na moni ḡaukara a karava. Emai moni ḡaukaradia ai dina tamona ena pei na 3 dola. Gloria na ruma ihaḡoevana ḡaukaradia haida e karava. Lau na gwaumaoro na abi ia baina durua ruma ta baia haḡoevaia unu amo ḡaukara baine haorea haraḡa. Emai dina tubu anianidia na e henimaiva, bona raruosi ese aniva bena a raka ohova. Wiki ta ta ai, Gloria ese ruma bese ta edia dabua e aeaniva. Lau be edia ariara na haḡoevaiava, windo na huriva, bona ḡaukara ma haida na karava. Kopi kuro ruma besena ta edia ruma ai, ai ese windo a huriva​—Gloria be laloma amo bona lau be murimuri amo na haḡoevaiava. Dina ibounai una ḡaukara a karaia, una dainai dina tubu anianina e henimai. Gloria na ruma lalonai e anianiva to dia una ruma bese ida, a lau be edia garage ai na anianiva. Una na asina laloa. Aniani mamina na namo herea. Una ruma bese edia kara na namo herea, to taunimanima edia inai heheni lalohadaina dainai e gariva. Na helalotaomu, nega ta na petrol abi gabuna ta ala. Ḡaukara tauna ese emai motuka tankana e hahonua murinai, na noia bema namo Gloria ese toilet baine ḡaukaralaia. Ia na mai baduna ida lau e raraigu bona eto, “Toilet na heloka.”

HEBOGAHISI KARANA NAMONA

To danu, tadikaka ida nega namodia a moalelaiva, bona emai haroro ḡaukarana na a ura henia dikadikava! Pine Bluff ala matama neganai, ai na tadikaka ta ida a nohova, una negai ia na congregation servant. Ia adavana na dia Witnes hahinena, bona Gloria ida Baibul stadi e hamatamaia. Bona lau be idia natudia kekenina adavana ida na stadi henidia matama. Una hahine bona natuna kekenina na lalodia e hadai Iehova bae hesiai henia bona bapatiso e abi.

Kopi kuro taudia edia kongrigeisen ai bamomai namodia na momo. Idia ese e boirimaiva baia aniani hebou, to gabu e diburava neganai unu e kara tomava. Una negana ai, bese e inai henidiava bona daḡedaḡe karadia e havarava oreana ta ladana, Ku Klux Klan (KKK) na e nohova. Na helalotaomu edia Halloween hanuaboina ta ai, tau ta na ena ruma vairanai helai bona dabua kurokurona ta e hahedokilaia, KKK taudia e karava heḡereḡerena. Ena be unu e kara tomava, to una ese tadikaka na se koudiava kara namodia bae hahedinarai. Siahu negana ta ai, ai na a urava moni baia habou hebouhebou ta baiala totona, bona tadikaka ta na e ura emai 1950 Ford motukana baine hoia, unu amo baiala diba. Hua ta murinai, dina ta, ai na a hesiku badina dina siahu lalonai ruma ta ruma ta a laova bona Baibul stadi a karadiava. Bena emai ruma ala neganai a hoa, badina emai motuka na hetu ruma vairanai! Motuka vairana galasina ai pepa ta na ini e hetore toma: “Emui motuka na bavabia lou diba, egu harihari ḡauna. Emui tadikaka.”

Hebogahisi karana ma ta ese lau na e hagoadagu. Laḡani 1962 ai, lau na e boirigu Basileia Hesiai Gaukara Sikulina bainala, South Lansing, New York ai. Kongrigeisen e nariamu seket bona distrik taudia na hua ta lalonai una sikuli ai e hadibadiamu. To, e boirigu neganai, lau na asina ḡaukarava dainai moni dalanai na dia heḡereḡere. To, Pine Bluff ai, telefon kampani ta ese ḡaukara ta totona e intaviugu. Bema bae abigu dae, lau na kopi korema tauna ginigunana una kampani ai baina ḡaukara. Gabeai e hamaorogu lau na bae abigu dae. Dahaka baina kara? Lau na asi egu moni New York bainala totona. Na lalo una moni ḡaukara baina abia dae bona sikuli bainala boiboina na baina dadaraia. Na heḡaeḡaeva Betele taudia baina tore henidia bona baina hadibadia una sikuli na basina lao heniamu lalona amo, basina laloa boio diba ḡauna ta e vara.

Daba ta ai, emai kongrigeisen amo taihu ta, adavana na dia Witnes tauna, na emai iduara ai e pidipidi bona envelope ta heni. Una envelope na mai monina. Ia bona natuna haida na daba ai e tore isiva bena wulu umana e laova bona ava e kokidiava, una dala amo moni bae habou diba, New York bainala totona. Una taihu na eto: “Sikuli na baola bona diba bavabi, bena ba lou mai bona ba hadibamai!” Gabeai, telefon kampani na noia bema namo wiki 5 muridiai baina ha ḡaukara. Idia na e gwa, “Lasi!” To una na asina laloa. Lalogu na vada na hadaia. Na moalemu badina una moni ḡaukara na asina abia dae!

Pine Bluff ai, Gloria ese e laloatao ḡauna binai: “Una teritori na na ura henia dikadika! Egu Baibul stadi na 15 ela 20 heḡereḡerena. Una dainai, daba horana ai be ruma-ta-ruma-ta haroro ḡaukarana a karaiava bona adorahi ai be Baibul stadi a karava, nega haida na hanuaboi 11 oklok a oreva. Haroro ḡaukara na mai moalena! Mai moalegu ida una ḡaukara na karaiava. Lau na asina urava egu asainmen baina haidaua bona seket ḡaukara baia karaia, to Iehova ena lalohadai na ma idau.” Bona una na momokani.

SEKET ḠAUKARANA

Pine Bluff ai a painiava neganai, ai ese spesel painia aplikeisen ta a hahonua. A ura dikadikava bae abimai dae, badina emai distrik inarina tauna na e urava Texas ai kongrigeisen ta baia durua, bona e urava unuseniai baia spesel painia. Ai na a urava unu baia kara toma. Una dainai Society ena haere a nariava, to mailbox a sekeava negadia ai, revareva ta na do se kau. Gabeai, revareva ta a abia​—ai na e abimai hidi seket ḡaukarana baia karaia! Una na January 1965 ai. Tadikaka Leon Weaver, hari ia na United States Brens Komiti edia kodineita, danu una nega ai e abia hidi seket ḡaukara baine karaia.

Na gariva seket tauna ai bainala totona. Laḡani ta gunanai, distrik inarina tauna, James A. Thompson, Jr., ese egu ḡaukara e haeroava. Ia na mai hematauraina ida egu ḡaukara baina hanamo daladia haida e herevalai, bona seket tauna namona ese baine kara ḡaukaradia haida e herevalai. Seket ḡaukara na karaia matama neganai, na laloparara iena sisiba na mai ena namo. E abigu hidi murinai, egu nega ginigunana distrik inarina tauna, Tadikaka Thompson, ida a ḡaukara hebou. Una abidadama tadikakana ena amo ḡau momo na diba.

Lo tadikakadia edia amo na abi hedurudia na na lalodia badamu

Unu negadia ai, seket tauna na ḡau haida mo e hadibaiava. Wiki ta lalonai, seket tauna ta ese kongrigeisen ta e vadivadiava neganai ena ḡaukara na haeroava. Bena murina wikina ai, lau ese kongrigeisen ma ta na vadivadiava neganai, una seket tauna ese egu ḡaukara e haeroava. Ia ese heduru bona hahekau herevadia e heniguva. To una murinai, ai ta ta sibomai a ḡaukarava. Gloria na hamaoroa herevana na laloataomu, nato: “Ia be momokanai ita da be rakatanidamu, a?” To, gabeai, mai anina bada ḡauna ta na lalopararalaia. Tadikaka namodia na hanaihanai oi bae durumu diba​—bema edia heduru bavabia dae. Lau ese tadikaka unu hetomadia, J. R. Brown, una negai ia na seket tauna, bona Betele tadikakana Fred Rusk ese e duruguva daladia na dounu na lalotaomu.

Unu negadia ai, inai heheni karadia na bada herea. Nega ta, a vadivadia taonina, Tennessee ai, KKK taudia na e rakava. Nega ma ta ai, na helalotaomu, haroro grup na aniani gabuna ta ai a vareai baia laḡa-ani. Lau na nala tatau edia toilet baina ḡaukaralaia neganai, kopi kuro tauna ta, toana na dia namo bona mai ena tattoo, na e toreisi bona murigu ai e raka. To, kopi kuro tadikakana ta, tauanina na bada, na ai murimai amo ema. Bona e nanadaigu: “Tadikaka Herd, oi namo?” Bena hari tau na toilet se ḡaukaralaia to haraḡa herea e raka lasi. Laḡani haida gunadiai, na itaia inai heheni karana na dia kopi kaladia i’idau dainai, to Adam ena kara dika ese e butuda taomu dainai e varava. Bona na dibaia ḡauna na, tadikaka na oi daimu ai ena mauri baine haboioa diba, herevana ia na kopi kuro eiava kopi korema tauna.

GABEAI HAHENAMO MOMO NA DAVARI

Ai na laḡani 12 lalodiai seket ḡaukara a karaia, bona laḡani 21 be district ḡaukara a karaia. Unu laḡani lalodia ai, hahenamo momo a davari, bona emai ekspiriens namodia na momo herea. To, hahenamo ma ta a davaria. August 1997 ai, laḡani momo lalodiai a lalohadailaiava ḡauna e vara. Ai na e boirimai United States Betele baiala​—una na laḡani 38 e hanai murinai abia hahenamona. Hua ta murinai, Betele ai a ḡaukara matama. Na laloava Betele ai maduna e huava tadikakadia na e urava nega sisina mo baina heduru, to unu na se vara toma.

Gloria na adavaia neganai, ia na dounu mai hairaina, aḡeva na heto

Egu asainmen ginigunana na, Service Department ai na ḡaukara. Unuseni ai ḡau momo na diba. Unuseni ai e ḡaukarava tadikakadia ese elda oreana bona seket taudia edia henanadai idauidau e haerelaiva. Na moalemu badina tadikaka na mai haheaukadia ida lau e duruguva bona e hadibaguva. To, na mamiamu bema bae siaigu lou unuseni ai baina ḡaukara, unu tadikaka edia amo dounu diba baina abi.

Lau bona Gloria ese Betele maurina na a ura heniamu. Hanaihanai ai na a noga haraḡamu, bona una kara ese e durumaimu Betele ai. Laḡani ta murinai, lau na Iehova ena Witnes edia Gavanin Bodi ena Service Committee ai na ḡaukara matama. Bena laḡani 1999 ai, lau na Gavanin Bodi ena memba ta ai nala. Ina asainmen ai ḡau momo na diba, to na dibaia ḡauna badana na ina, Iesu Keriso na Kristen kongrigeisen kwarana, dia taunimanima ta.

Laḡani 1999 amo, lau na Gavanin Bodi ḡaukarana na karaiamu

Egu mauri ai e vara ḡaudia na lalodia loumu neganai, nega haida na mamiamu lau na peroveta tauna Amos heḡereḡerena. Iehova ese una mamoe ireḡuna tauna namona na e haeroa, ia na sukamore audia ireḡudia tauna​—una aniani na ogoḡami taudia ese mo e animu. Dirava ese Amos e abia hidi peroveta tauna ai bainela, bona una ḡaukara ai e hanamoa. (Amos 7:14, 15) Una heḡereḡerena, Iehova ese lau na e haerogu, ogoḡami biru tauna ta natuna, Liberty, Indiana ai, bona hahenamo momo herea e henigu​—hahenamo na momo herea dainai iboudiai baina gwaurai na dia heḡereḡere! (Her. 10:22) Momokani, matamanai lau na ogoḡami, to gabeai lauma dalanai na taḡa, bona asina laloa una na baine vara!